Ypecolsga

Plaats
Buurtschap
Súdwest-Fryslân
Fryslân

ypecolsga_collage.jpg

Ypecolsga, collage buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Ypecolsga, collage buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Ypekolsgea..JPG

De buurtschap Ypecolsga viel vanouds onder de gemeente Wymbritseradiel, sinds 2011 onder gemeente Súdwest-Fryslân

De buurtschap Ypecolsga viel vanouds onder de gemeente Wymbritseradiel, sinds 2011 onder gemeente Súdwest-Fryslân

Ypekolsgea (2).JPG

De klokkenstoel op het kerkhof van Ypecolsga is gebouwd rond 1780, vermoedelijk omdat de inwoners geen geld hadden om de kort ervoor afgebroken kerk te herbouwen.

De klokkenstoel op het kerkhof van Ypecolsga is gebouwd rond 1780, vermoedelijk omdat de inwoners geen geld hadden om de kort ervoor afgebroken kerk te herbouwen.

Ypekolsgea.JPG

Ypecolsga bestaat uit alleen maar boerderijen (plus de markante klokkenstoel natuurlijk), want een kerk heeft het plaatsje al eeuwen niet meer.

Ypecolsga bestaat uit alleen maar boerderijen (plus de markante klokkenstoel natuurlijk), want een kerk heeft het plaatsje al eeuwen niet meer.

ypecolsga_kerk_1722.jpg

Ypecolsga, kerk anno 1722, door Jacobus Stellingwerf. Stellingwerf was een kopiist, die natekende wat hem voorgelegd werd. Oorspronkelijke tekeningen zijn van hem niet bekend. Dus de kerk heeft hij zelf waarschijnlijk nooit gezien.

Ypecolsga, kerk anno 1722, door Jacobus Stellingwerf. Stellingwerf was een kopiist, die natekende wat hem voorgelegd werd. Oorspronkelijke tekeningen zijn van hem niet bekend. Dus de kerk heeft hij zelf waarschijnlijk nooit gezien.

ypecolsga_dorp_schilderij.jpg

Ypecolsga in de 18e eeuw, door Pieters Idserdts Portier (1698-1781). Opmerkelijk dat de kerk er op de twee schilderijen verschillend uitziet. Welke zou de enige ware zijn? Wie het weet, mag het zeggen...

Ypecolsga in de 18e eeuw, door Pieters Idserdts Portier (1698-1781). Opmerkelijk dat de kerk er op de twee schilderijen verschillend uitziet. Welke zou de enige ware zijn? Wie het weet, mag het zeggen...

ypecolsga_swing_by_stoffel.jpg

Ypecolsga, een vooralsnog helaas eenmalig feest was Swing by Stoffel op 19 mei 2012, met drie live bands in een feesttent bij boerderij Waterloo.

Ypecolsga, een vooralsnog helaas eenmalig feest was Swing by Stoffel op 19 mei 2012, met drie live bands in een feesttent bij boerderij Waterloo.

ypecolsga_swing_by_stoffel_promotieteam.jpg

Ypecolsga, voor het muziekfeest Swing by Stoffel, op 19 mei 2012, timmerde men niet alleen met posters en promokarren, maar ook met een heus promotieteam aan de weg. In het midden Stoffel Visser, omringd door (deels?) zijn dochters.

Ypecolsga, voor het muziekfeest Swing by Stoffel, op 19 mei 2012, timmerde men niet alleen met posters en promokarren, maar ook met een heus promotieteam aan de weg. In het midden Stoffel Visser, omringd door (deels?) zijn dochters.

ypecolsga_swing_by_stoffel_volle_bak.jpg

Ypecolsga, volle bak tijdens het muziekfeest Swing by Stoffel op 19 mei 2012 op boerderij Waterloo

Ypecolsga, volle bak tijdens het muziekfeest Swing by Stoffel op 19 mei 2012 op boerderij Waterloo

Ypecolsga

Terug naar boven

Status

- Ypecolsga is een buurtschap* in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 2010 gemeente Wymbritseradiel.

* De buurtschap heeft een eigen postcode (8554) en plaatsnaam in het postcodeboek en de BAG en is daarmee een formele woonplaats. Wellicht daardoor beschouwen sommigen het als dorp, en/of doordat de plaats tot enkele eeuwen geleden een kerk heeft gehad en - daardoor? - nog altijd de dorpsstatus schijnt te hebben. Maar een lintbebouwing van 25 panden zonder kerk, kern en enige voorzieningen kun je toch redelijkerwijs geen dorp meer noemen, en lijkt ons toch meer de kwalificatie buurtschap te passen. In de praktijk valt Ypecolsga - overigens evenals en vergelijkbaar met de eveneens ooit dorp geweest zijnde maar tegenwoordig ook buurtschappen Indijk, Koufurderrige en Smallebrugge - als buurtschap onder het dorp Woudsend.

- De buurtschap Ypecolsga ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden (er is alleen sprake van verspreide lintbebouwing zonder kern).

Terug naar boven

Naam

In het Fries
Ypekolsgea. De officiële spelling van formele woonplaatsen in de voormalige gemeente Wymbritseradiel is de Nederlandse. In dat kader is het wat verwarrend dat op de plaatsnaamborden de Friese spelling bovenaan staat.

Uitspraak
Lokaal wordt de naam in het Fries overwegend als Ypkolsgea uitgesproken, met het accent op Yp. Waarbij - voor de 'Hollanders', voor een Fries spreekt het natuurlijk voor zich - de y dient te worden uitgesproken als ie.

Oudere vermeldingen
1132 kopie 1245 Ipekeldekerke, 1243 Ypoldekerke, 1245 Ypekaldege, 1439 Ypcoldega, kort voor 1464 Jpkuls gae, 1511 Ipkolga(e), 1664 Epecolsga(e), Ipecolsga, 19e eeuw IJpecolsga.

Naamsverklaring
Het tweede element van de oudste naam is kerk. In iets jongere namen is dat vervangen door ga ('gebied, streek'). Het eerste stukje van de naam bestaat uit twee delen. Het element kol, 'hoogte' sluit aan bij de geografische ligging van de plaats. Het allereerste element is de persoonsnaam Ype, waarvan de kernbetekenis onduidelijk is, maar mogelijk samenhangt met '(sterk als een) ever(zwijn)'. Het is gezien de oudste overleveringen niet waarschijnlijk dat het eerste bestanddeel de naam van de heilige Hypolitus is, zoals wel wordt gesteld.(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap ligt direct ZW van Woudsend (en van de dorpskern ervan), als ca. 2 km lange verspreide lintbebouwing aan de provincialeweg N928 (Woudsend-Balk), die ter plekke Ypecolsga heet, en waarbij ook nog te rekenen de NO aftakking van dezelfde weg die doorloopt tot bijna in het centrum van Woudsend (maar die desondanks buiten de bebouwde kom van dat dorp ligt; de weg wordt in het postcodeboek overigens aangeduid met "Nr") én de W aftakking van de weg Ypecolsga die in NW riching loopt, en grenst in het O aan het Sleattemer Mar (v/h Slotermeer). De buurtschap lag vroeger dichter aan het water en was oorspronkelijk ook alleen maar bereikbaar over het water.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Ypecolsga 15 huizen met 103 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 25 huizen met ca. 60 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De nederzetting Ypecolsga wordt voor het eerst in de archieven vermeld in 1132, waarbij sprake is van een parochiekerk, gewijd aan St. Odulphus. De kerk werd bediend vanuit de St. Odulphusabdij te Stavoren. Door brandstichting in 1496 brandde de kerk geheel uit, behalve 15 hosties, die daarna 'grote mirakelen' zouden hebben verricht. Dit leidde tot bedevaarten naar het dorpje. Dankzij de gulle gaven van de bedevaartgangers kon de kerk al snel weer worden herbouwd. De kerk is in 1580, zoals alle Friese parochiekerken, overgegaan naar het protestantisme. De kerk is halverwege de 18e eeuw afgebroken. Rond 1780 is op het kerkhof een klokkenstoel gebouwd, vermoedelijk omdat de nederzetting te arm en/of te klein was om de kerk te herbouwen.

Een opmerkelijk verschijnsel is dat in ons land sprake is van een beperkt aantal 'plaatsparen' die in de loop der jaren / eeuwen stuivertje wisselen qua belang. Ypecolsga is namelijk het moederdorp van Woudsend, dat door de ligging aan de Ie al gauw veel belangrijker werd dan het moederdorp. Woudsend is dus begonnen als buurtschap van het dorp Ypecolsga, terwijl tegenwoordig de rollen omgedraaid zijn en laatstgenoemde plaats nu een buurtschap van het dorp Woudsend is.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Een helaas eenmalig evenement in Ypecolsga was op 19 mei 2012 Swing by Stoffel (een tentfeest met 3 live bands en ca. 200 bezoekers op boerderij Waterloo op nr. 19 van de familie Visser), genoemd naar Boer en - tijdens het evenement - Barkeeper Stoffel Visser (die in 2012 tot Lid in de Orde van Oranje Nassau is benoemd vanwege zijn vele verdiensten* voor een scala aan verenigingen in de regio). Kennelijk wilde Stoffel wat leven in de Ypecolsgase brouwerij. Onder de link hierboven kun je lezen dat dat een groot succes was. Helaas heeft de familie geen vergunning gekregen om het in volgende jaren nogmaals te organiseren.

* Stoffel Visser was actief binnen de jeugdvereniging van de Nederlands Hervormde kerk in Elahuizen, de buurtvereniging en was 11 jaar bestuurslid van Oranjevereniging Woudsend. Hij vervulde bestuursfuncties bij de mr. Van der Brugschool in Woudsend en was vice-voorzitter Coöperatie Groenvoederdrogerij Gaasterland-Oosterzee e.o. Verder maakte hij zich verdienstelijk in de paardenwereld. Hij was 15 jaar vice-voorzitter wedstrijdcommissie Manege Gaasterland, 14 jaar voorzitter van Ponyclub De Freuleruiters in Harich, 9 jaar voorzitter Beheerscommissie Manege Gaasterland en 11 jaar bestuurslid Stichting recreatief Paardencentrum Gaasterland.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Ypecolsga heeft 3 rijksmonumenten.

- Begraafplaats (huisnr. 14). - Iemand die er geweest is stelt dat het oudste graf uit 1563(!) zou dateren, maar in het overzicht van begravenen onder het kopje Links kunnen wij dat niet traceren. Op de begraafplaats o.a. 10 graven van soldaten van het Gemenebest.

- Op de begraafplaats van Ypecolsga staat een klokkenstoel met helmdak en 2 klokken. De oorspronkelijke klokkenstoel alhier dateert uit ca. 1780. De huidige klokkenstoel dateert uit 1956.

- Monumentale boerderijen, waaronder op nr. 15 de in 1783 gebouwde boerderij met de aanvankelijke naam ‘Arbeid en Moeite’. Deze boerderij kreeg later de naam ‘De Eersteling’, omdat het de eerste boerderij was die verzekerd werd bij de in 1816 door Age Hylkes Tromp opgerichte ‘Onderlinge Brandwaarborg Maatschappij Woudsend Anno 1816’. Tegenwoordig heet de boerderij Werklust. De eertijds door Aede Lútzens beschilderde behangsels in deze boerderij zijn nu te bewonderen in de Ypecolsgakamer van het Fries Scheepvaart Museum in Sneek (onder de link vind je foto's van de behangsels en nog meer objecten betreffende Ypecolsga die zich in het Fries Scheepvaart Museum bevinden).

- In Ypecolsga staat een Oorlogsmonument (stenen zuil met inscripties) ter nagedachtenis aan Engelse piloten die hier tijdens de Eerste Wereldoorlog in een naburig weiland zijn neergestort. Het monument was tot voor kort slecht bereikbaar. Danzij de aanhoudende inzet van Ynze de Boer uit Balk is in 2015 een voetpad en een 'bezoekersplaats' gerealiseerd, met hek ervoor om te voorkomen dat je tijdens het kijken in de tussengelegen sloot belandt. :-)

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- De velduil broedt sinds jaren weer op graspercelen in Fryslân. Anno 2019 gaat het om meer dan 20 paartjes. Vogelkenner en -ringer Lydia Barkema noemt dit ‘een bijzonder hoog aantal.’ Barkema nam contact op met provincie Fryslân en Kollektivenberied Fryslân om de vogels, die op de rode lijst staan, te beschermen. Dat de velduil zich op het Friese boerenland laat zien, heeft vooral te maken met de aanwezigheid van veel veldmuizen. "De velduil is een nomadische soort en broedt daar waar veel voedselaanbod is. Dat kan in Scandinavië zijn, maar ook op de toendra of in het weidegebied van Friesland", zegt Barkema. Vooral rond Jutrijp-Hommerts en Wergea melden boeren velduilen in hun percelen.

Voor Sybe van der Schaar van Kollektivenberied Fryslân reden om bij de provincie aan te kloppen voor een regeling. Boeren die hieraan mee willen doen, zijn verplicht 1 hectare grasland te laten staan tot het laatste jong vijf weken oud is. Dat betekent dat melkveehouders op zijn vroegst eind juni het perceel kunnen maaien. Een behoorlijke periode om de vogels te beschermen, stelt Van der Schaar. ‘Jongen hebben lang gras nodig om zich te verstoppen. Velduilen leggen de eieren om de een à twee dagen. Er zit dus een leeftijdsverschil tussen de jongen. Wanneer een jong twee weken oud is, wandelt hij uit het nest en verstopt hij zich in het gras’, verklaart hij. Om kostendekkend te zijn, is de vergoeding hoger dan de gebruikelijke ANLB-tarieven. Voor 1 hectare ontvangt een boer in plaats van de gebruikelijke ANLB-vergoeding van 650 euro 1.250 euro. Bijna een verdubbeling. ‘De nesten bevinden zich in intensief bemest Engels raaigras. Wanneer boeren dat gras tot eind juni laten staan, is dat veel te lang. De voederwaarde is 0,0. Het gaat rotten. Het is niets meer waard’, zegt Van der Schaar. Melkveehouder Johan Oerlemans uit Ypecolsga is de eerste boer die meedoet aan de regeling. Sinds twee jaar spot hij de velduil regelmatig op zijn land. In 2019 broedden twee paren er voor het eerst. (bron: LTO Noord, 14-5-2019)

Terug naar boven

Links

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Ypecolsga.

Reacties

(1)

Mijn vroegste voorouders komen uit Ypecolsga. Sjoerd Piers (zoon van Pier Sjoerds) stond in de jaren 1716 t/m 1722 vermeld als meijer van de zates met stemnummer 15 en 16. Op deze plaats (Ypecolga no.11) staat nu een boerderij, gebouwd omstreeks 1920.

Reactie toevoegen