Status

- Wolvega is een dorp in de provincie Fryslân, in de streek Stellingwerven, gemeente Weststellingwerf. Het is de hoofdplaats van de gemeente. Van 1812 t/m 30-9-1816 is de gemeente Weststellingwerf gesplitst geweest in 3 gemeenten, waaronder Wolvega.

- Op de kaart van Schotanus (1664) is Z van het centrum van Haule sprake van de veldnaam Haule (niet te verwarren met het in Ooststellingwerf gelegen dorp Haule), in de 19e eeuw wordt deze naam vermeld als buurtschap. Sinds de 18e eeuw wordt het gebied ook De Heide genoemd. Tegenwoordig is dit een wijk van Wolvega.

Naam

In het Stellingwerfs
Wolvege.

In het Fries
Wolvegea.

Oudere vermeldingen
1320 Wluegho, 1399 kopie 18e eeuw Wolvegae, 1512 Vuluega, 1561 Woluegae, 1579 Woluega.

Naamsverklaring
Betekent ga 'dorp, dorpsgebied' van de persoon Wolf.(1)

Ligging

Wolvega ligt ZO van Heerenveen en grenst in het O aan de A32. De provincialeweg N351 (Emmeloord - Oosterwolde) loopt N om het dorp heen.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Wolvega 227 huizen met 1.202 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 5.500 huizen met ca. 12.500 inwoners.

Geschiedenis

De eerste aanleiding voor de groei van het voorheen bescheiden agrarische dorp Wolvega vormt de aanleg van de rijksstraatweg Zwolle-Leeuwarden in de jaren twintig van de 19e eeuw. Het dorp komt hierdoor strategisch op de kruising te liggen van deze N-Z weg met de O-W verbinding Oosterwolde-Kuinre. Precies op deze kruising (Heerenveenseweg 1) wordt in 1835 het Grietenijhuis (gemeentehuis) gerealiseerd, waarmee dit dorp definitief de hoofdplaats van de gemeente Weststellingwerf wordt. In 1868 komt er nog een strategisch punt bij wat aanleiding geeft tot verdere groei en het belang van het dorp als centrumplaats van de gemeente, namelijk de realisatie van de spoorlijn Arnhem-Zwolle-Leeuwarden, waaraan het dorp een station krijgt.

- Oudheidkamer Weststellingwerf is gevestigd in Wolvega, in de voormalige ambtswoning van diverse burgemeesters van deze gemeente (Hoofdstraat Oost 52). "Het gebouw uit 1925 kan beslist markant worden genoemd. Wij stellen het bijzonder op prijs als je bij ons eens “een duik in het verleden” wilt nemen. Geef je ogen goed de kost in het gehele gebouw, je zult steeds weer iets nieuws, eh... ouds ontdekken. En als je het leuk vindt, ga dan eens herinneringen ophalen in de vele documentatiemappen die tot je beschikking staan. Je vindt er foto’s in van alle dorpen in de gemeente. Maar ook heel veel schoolfoto’s. Misschien kun je namen noemen van personen die op die schoolfoto’s van vroeger staan. Je doet er ons en toekomstige bezoekers een groot plezier mee!"

Wat kun je in de Oudheidkamer zoal vinden?
- originele karnmolen uit 1846, karnton, boterboren, roomkommen, boter- en kaasvormen, melkemmers en aanverwante zaken voor de zuivelbereiding;
- kruidenierswinkeltje (ca. 1900) van de gezusters Ensing;
- wagenmakerij: schaalmodellen van wagens, kruiwagens, karren en toebehoren;
- klompenmakerij, meubelmakersgereedschap, hoefsmidgereedschap;
- schouw (begin 19e eeuw) met ketel, doofpot, haalijzer, vuurplaat, wildkroon, snotneusje (lampje), poken, rijtuigenstoof, hagelzak, haardscherm enz.;
- friese klederdracht uit de 18e eeuw, baby- en kinderkleding;
- koperen gebruiksvoorwerpen (18e en 19e eeuw): diverse soorten ketels, vergiet, braadpan, beddekruiken, stoomketels, enz.;
- gebruiksaardewerk (18e en 19e eeuw): roomkommen, vuurpotten, schalen, bolletjespan, Keulse potten, baardmanskruik etc.;
- vitrines met diverse breischeden, kappersattributen, bodemvondsten, voorwerpen uit de Franse tijd enz.;
- goudaardekommen, zilveren geboortelepels, borden en schalen, zakhorloges enz.;
- schoenmakersgereedschap: leest, ringzetter, kartelmachine, schulpmachine, schoenflens, oude schoenen en aanverwante zaken;
- olieverfschilderijen oud-Wolvega van de lokale kunstenaar Popke Kuipers;
- schoollokaaltje ca. 1920 met schoolbanken, lessenaar, klompenbak, houten schooltassen, lei, griffeldoos, schooiplaten, leesboekjes, telraam, karwats en vele andere leermiddelen;
- huiskamer en originele bruynzeelkeuken met toebehoren uit de vijftiger jaren;
- houtsnijwerk van wijlen Klaas van Vleeren;
- huiskamer rond 1900 met turfkachel, bedsteden, enz.;
- strijkijzers, mutsenplooier, strijkglazen;
- maten en gewichten waaronder sluit- en pijlgewichten;
- rook- en tabaksartikelen: tondeldozen, pijpen, pijpenschoonmakers en tabaks- en snuifdozen;
- informatie over Pieter Stuyvesant;
- informatie over alle dorpen van de gemeente Weststellingwerf.

Financieel verkeerde de Oudheidkamer in Wolvega in moeilijke tijden, zelfs zodanig dat de instelling medio 2017 dreigde te worden opgeheven. De gemeente heeft toen een bedrag verstrekt als bijdrage in de exploitatie voor 2017, mits de instelling met een plan zou komen waarin staat hoe het de Oudheidkamer op lange termijn financieel gezond denkt te krijgen en te houden, en er zijn ook inhoudelijke doelen gesteld. Daar is hard aan gewerkt. Als doel is gesteld om ook eigen inkomsten en sponsoring te verwerven naast de subsidie van de gemeente, elk met een derde deel van de inkomsten op een omvang van in totaal rond de 15.000 euro. En er moest specifieke aandacht komen voor het opzetten van een goed educatief programma voor schoolkinderen en de samenwerking met historisch georiënteerde archieforganisaties in Weststellingwerf. En inderdaad gaan nu schoolklassen op excursie in de in 2018 door de gemeente gekochte oude burgemeesterswoning. Eind 2018 meldt het College van B&W aan de gemeenteraad dat het museum goed op koers ligt. - Nieuws van de Oudheidkamer op Facebook.

Recente ontwikkelingen

- "Héérlijk wonen in de Lindewijk, in de aangename zuidoosthoek van Friesland. Met natuur, ruimte voor je gezin en alle voorzieningen naast de deur. In de Lindewijk worden 700 woningen gerealiseerd. Woningen op eigen kavel, huurwoningen en koopwoningen in alle prijsklassen. Woningen aan of vlakbij water, want in de Lindewijk woon je middenin de natuur en water. Wonen in de Lindewijk is voor bofkonten!: - Dichtbij - maar net ver genoeg van - een compleet winkelhart. - In Wolvega is een compleet onderwijsaanbod. - In welke woonwijk vind je een eigen zwemplas met recreatieterrein en strandje? - Waar elders woon je in je nieuwe huis in de mooie natuur van It Fryske Gea? - Je fietst in vijf minuten naar het treinstation. - Je rijdt in tien autominuten naar ziekenhuis, theater, ijsstadion Thialf of het voetbalstadion van SC-Heerenveen. Altijd dichtbij. In de Lindewijk ben je altijd dichtbij. Het dorp ligt aan de snelweg naar Utrecht, Amsterdam, Sportstad Heerenveen en Groningen. Wolvega heeft alle geneugten van een grote kern en de weelde van een harmonieuze, ruime en landelijke omgeving. In de Lindewijk gaan wonen en recreëren hand in hand. Meer weten? Bel 0561-691306, mail lindewijk@weststellingwerf.nl of bezoek de website van de Lindewijk." (bron: gemeente Weststellingwerf)

- De voorheen gelijkvloerse overweg Om den Noort in Wolvega is in 2015 vervangen door een onderdoorgang. Tussen 2013 en 2021 wordt het aantal treinen tussen Leeuwarden en Zwolle stapsgewijs uitgebreid van 2 naar 4 treinen per uur. Om meer treinen te kunnen laten rijden, moeten in het kader van spoorwegveiligheid diverse spoorwegovergangen worden aangepast. Om den Noort was er hier één van. Gemeente Weststellingwerf, provincie Fryslân en ProRail hebben gezamenlijk aan dit project gewerkt. Door de realisatie van de onderdoorgang verbetert ook de doorstroming van het auto- en fietsverkeer. De onderdoorgang Om den Noort is door Mobilis gerealiseerd met gescheiden rijbanen voor auto’s en fietsers. Ten behoeve hiervan heeft Voorbij Funderingstechniek aan beide zijden van het spoor een stalen damwand met verankeringen en stempelingen aangelegd. Het gaat in totaal om 310 strekkende meter stalen damwand met een planklengte tot 11 meter.

- De beide doorgaande wegen die vroeger door het dorp liepen, lopen er tegenwoordig omheen. De N-Z rijksstraatweg Zwolle - Leeuwarden is opgevolgd door de A32, die voor het deel Ter Idzard - Wolvega - Steenwijk in 1988 gereed komt en die O om het dorp heenloopt. De weg Oosterwolde - Emmeloord (N351) loopt tegenwoordig N om het dorp heen.

Bezienswaardigheden

- Wolvega heeft 12 rijksmonumenten.

- Wolvega heeft 18 gemeentelijke monumenten.

- De Hervormde (PKN) Kerk op de Hoogte (Kerkstraat 7) dankt zijn naam aan de ligging op een kerkheuvel. De kerk is in 1646 herbouwd met gebruik van muurwerk van de voorganger, die oorspronkelijk gewijd was aan Maria Magdalena. Het is een eenbeukige kerkgebouw met driezijdige koorsluiting. De vlakopgaande toren uit 1894 met houten opbouw heeft een ingesnoerde spits. De vensters in gotiserende stijl zijn in 1986 voorzien van luiken (uitgevoerd in open lattenwerk). Het interieur wordt gedekt door een houten tongewelf. De preekstoel, het doophek en twee herenbanken dateren uit de 17e eeuw. Er zijn rouwborden van Willem van Haren (1728) en Duco van Haren (1742). Het orgel uit 1733 is gemaakt door J.M. Schwartsburg. De kerk valt tegenwoordig onder de Protestantse Gemeente te Wolvega.

- Ichtuskerk (Gereformeerd PKN) uit 1923.

- In 1861 komt de eerste RK kerk in Wolvega. In 1913 wordt deze wegens bouwvalligheid vervangen door een nieuwe kerk, die op zijn beurt in 1938 wegens 'te klein geworden' wordt vervangen door de huidige Franciscuskerk. De kerk is onderdeel van de HH. Petrus en Paulusparochie.

- De Doopsgezinde Kerk dateert uit 1875.

- Molen Windlust.

- Molen De Gooyer.

- Windmotor Lindevallei.

- Windmotor De Meenthe.

- Karnmolen in molen Windlust.

- Het voormalige Grietenijhuis uit 1835, later gemeentehuis (Heerenveenseweg 1) is een rijksmonument. In 1980 is het door de gemeente verkocht en herbestemd tot horecagelegenheid. Tegenwoordig is het op de begane grond een kantoor met erboven appartementen. Op 12 september 2017 is een grote brand ontstaan waarbij de 1e verdieping is afgebrand en op de begane grond grote (water)schade is aangericht, waardoor het pand in principe als verloren wordt beschouwd. Wolvega heeft echter niet veel monumenten. De gemeente wil daarom onderzoeken of het beeldbepalende gebouw toch kan worden behouden.

- Het stationsgebouw van Wolvega dateert uit 1868 en is in 1991 gerenoveerd.

- Huize Lindenoord is het enige nog bestaande 'buitenhuis' in Wolvega.

- Museum 't Kiekhuus is gevestigd in een voormalige bakkerij. Het is ontstaan uit een verzamelwoede van de fam. Bakker en is uitgegroeid tot een volwaardig museum. Het herbergt diverse verzamelingen, zoals blikverpakkingen in verschillende uitvoeringen en emaille reclameborden, die door fabrikanten gebruikt werden om hun waren aan te prijzen. Voor veel mensen zijn de volledig ingerichte Kruidenierswinkel, en de Schoolklas uit grootmoederstijd een hernieuwde kennismaking met hun jeugd. Er is ook een Sigarenwinkel uit grootvaderstijd. Als je de winkel binnen stapt, dan komt de aroma van tabak je tegemoet.

- De rijksmonumentale dubbele spoorbrug over het riviertje de Linde uit 1924 is een bijzonder grensgeval, omdat hier 3 dorpsgrenzen bij elkaar komen; het ZO deel valt onder het dorpsgebied van Peperga, het ZW deel onder dat van De Blesse, en de N helft valt onder het dorpsgebied van Wolvega (zie de kaart van de situatie ter plekke).

- Gevelstenen in Wolvega.

Jaarlijkse evenementen

- De in 1950 opgerichte Toneelvereniging Kunst naar Kracht brengt 2x per jaar een nieuw stuk op de planken: in maart en november, en altijd in het Stellingwerfs.

- Fiets 4 daagse.

- Het Lindefestival (weekend eind september) is hét feest van Wolvega en omstreken. Met activiteiten als touwtrekken, markt, foodtrucks, vuurwerk en live muziek.

Landschap, natuur en recreatie

- De Lendevallei (NL: Lindevallei) ZO van het dorp is een gevarieerd moerasgebied van 785 hectare in het beekdallandschap van de rivier de Lende (NL: Linde). Het is ook een oase van rust, waar bijzondere moerasvogels een plekje vinden. Het gebied ligt zowel N als Z van de Lende en aan beide zijden van de weg Wolvega-Steenwijk. Twee monumenten in dit gebied horen, naast het gebied zelf, tot het bezit van It Fryske Gea: watermolen De Gooyer bij de Blessebrug en de oude houten veensluis in de Helomapolder.

Door de Lendevallei lopen verschillende wandelpaden: in de Helomapolder, de Driessenpolder en het Oude Stroomdal. De eerste twee zijn in het broedseizoen gesloten. Fietsen door het gebied kan over het pad langs de Lende tussen de Kontermansbrug bij De Hoeve tot aan de Driewegsluis bij Nijetrijne. Varend over de Lende is de vallei ook mooi te overzien, aanleggen mag alleen aan de steigers. Poldermolen De Gooyer is te bezichtigen als hij in werking is. Buiten het broedseizoen geldt dat ook voor het oude veensluisje in de Helomapolder. Vogelkijkhut de Blauwborst met informatiepaneel is te bereiken vanaf de Blessebrug over de Lende in de weg Wolvega-Steenwijk.

- "Sinds 2008 is er Kinderboerderij Wolvega, die voor jong en oud gratis toegankelijk is. Hij is gevestigd naast Verpleeg- en Zorgcentrum Meriant. Diverse vrijwilligers zorgen voor het wel en wee van de dieren. Om dit ook in de toekomst mogelijk te kunnen blijven maken, zijn wij afhankelijk van giften. Al voor 5 euro per jaar ben je Vriend van de kinderboerderij en zijn de dieren je heel erg dankbaar. Want voor dit geld kunnen o.a. aanpassingen worden gedaan aan hun dag- en nachtverblijven, waardoor ze bijv. minder last hebben van regen en harde wind. Wie zijn de bewoners?: Geiten, kippen, cavia's, konijnen, pony's, schapen, duiven, biggetjes, ezel en kuikentjes. Wat kun je allemaal op de kinderboerderij doen?: kijken naar, spelen met en genieten van de dieren; helpen met dieren voeren; in de speeltuin spelen; geiten en pony's borstelen. Waar wonen de dieren?: bij de hooiberg; tussen de ingang en het fietsenhok van Meriant is een konijnen- en caviaheuvel; achter Meriant is de paardenweide."

- Wolvega heeft met Victoria Park het modernste drafsportcentrum van Nederland. Hier worden naast Duindigt de meeste professionele wedstrijden, waar gewed kan worden, gehouden.

- In de Kijkzaal kun je exposities zien van professionele kunstenaars maar ook van amateurkunstenaars in groepsverband, uitsluitend uit Weststellingwerf.

- Kringloopwinkel Wolvega.

Waterbeheersing
"Wetterskip Fryslân heeft in het voorjaar van 2022 de waterloop aan de oostkant van Wolvega verbreed voor een betere waterafvoer. Zo blijven inwoners ook in de toekomst beschermd tegen wateroverlast. In samenwerking met gemeente Weststellingwerf hebben we het deel van de waterloop bij Om den Noort extra breed gemaakt met natuurlijke oevers. Zo ontstaat er een soort natuurlijke slenk die de entree van het dorp vanaf de A32 verfraait. De waterloop vlakbij de oprit naar de A32 was te smal voor een goede waterafvoer en voldeed niet aan de eisen. Door deze te verbreden, verbeteren we de doorstroming naar gemaal Stellingenweg en kan de waterloop meer water bergen. Dit beperkt de gevolgen van wateroverlast tijdens stortbuien, die door de klimaatverandering steeds vaker voorkomen. En in perioden van extreme droogte kan het water straks beter worden vastgehouden. Ook kunnen we na de verbreding de waterloop ecologisch onderhouden, waarbij telkens aan één kant de waterplanten blijven staan. Dit is goed voor de waterkwaliteit (schoner water) en de biodiversiteit.

Natuurlijke oevers. We hebben het water langs Om den Noort tussen de twee rondes, over een lengte van ongeveer 225 meter extra breed uitgegraven. Hier is een nieuwe waterpartij aangelegd in de vorm van een slenk met natuurlijke, flauwe oevers. De ondiepe overgang naar de droge oever is een goed leefgebied voor planten en dieren. We hebben in totaal 1500 meter van de waterloop ten oosten van Wolvega verbreed. Het gaat om het deel aan de westkant van de snelweg A32: het traject vanaf de kruising van de Hoofdweg en Om den Noord, langs Atalanta tot aan de geluidswal van de A32. Het andere verbrede traject ligt aan de oostkant van de Stellingenweg en eindigt bij gemaal Stellingenweg. Naast het verbreden van de waterloop zijn enkele dammen en duikers aangepast of verwijderd." (bron: Wetterskip Fryslân, januari 2022)

Beeld

- Oude en recente foto's van Wolvega op Facebook.

- Oude foto's en prentbriefkaarten van Wolvega op Facebook.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Wolvega (online te bestellen).

Links

- Lokale links: - Wolvega e.o. linkspagina.

- Onderwijs: - OBS Tuindorp in Wolvega is een basisschool die samen me de kinderdagopvang, peuterzaal en buitenschoolse opvang van Doomijn, het Comperio College (academisch leerpunt voor hoogbegaafde leerlingen) en expertisecentrum Past (passend onderwijs in de Stellingwerven) gehuisvest is in brede school De Vlindertuin. De Vlindertuin is een modern, ruim, kleurrijk gebouw, waar je kind zich thuis voelt en zich volop kan ontplooien. OBS Tuindorp staat voor structuur, veilig en gezond. De kinderen kunnen zich binnen een gestructureerde schoolomgeving optimaal ontwikkelen op hun eigen niveau.

- Muziek: - "Het A-orkest van Muziekvereniging De Harmonie Wolvega staat onder leiding van Jan Wijenberg en staat al jaren garant voor leuke optredens en mooie concerten. Het orkest komt uit in de 3e divisie. Het orkest geeft jaarlijks een Galaconcert met bekende Nederlandse zangers als artiest in een prachtige zaal gevuld met 500 man publiek. Het is een feest om in het A-orkest te spelen en om je muzikale ambities waar te maken. Het B-orkest van De Harmonie is een kweekvijver en tegelijkertijd een zelfstandig orkest met een geheel eigen identiteit en repertoire. De muziek ligt makkelijk in het gehoor en bevat veel populaire muziek die bekend is uit de hitlijsten. Een genot om in te spelen voor de muzikant in opleiding of wanneer je eenvoudigweg houdt van niet al te ingewikkelde muziek.

Het L-Orkest staat natuurlijk voor het Lesorkest. Hier begint het allemaal. De Harmonie leidt heel veel muzikanten op. Ze gaan op muziekles en komen zo snel mogelijk in het Lesorkest omdat wij het belangrijk vinden dat leerlingen zo snel mogelijk de lol van samen muziek maken gaan beleven. Marim Battuta is het slagwerkensemble van De Harmonie. Een totaal ander genre muziek wordt hier gespeeld, met vette beats en mooi melodisch slagwerk. Marim Battuta is begonnen als opleidingsgroep voor slagwerkers maar is inmiddels ook een zelfstandig orkest geworden met eigen optredens en hele leuke muziek. De Lendebloazers is het dweilorkest van De Harmone. Ze treden veel op in de omgeving en waar ze zijn is het altijd feest. Het is een feest om bij de Lendebloazers te spelen."

- "Brassband Euphonia is opgericht in 1927. Al snel werden klinkende concoursresultaten behaald, goed bezochte concerten gegeven en is een grote schare trouwe aanhangers opgebouwd. Als hoogtepunten kunnen meerdere lp– en cd-opnames aangemerkt worden. Zo nam de band haar eerste cd op in 1997, "Rike Tiid", waaraan Rients Gratama zijn medewerking verleende. In 2006 is de cd “The Bells of Christmas” uitgebracht, waarvan nog enkele exemplaren beschikbaar zijn. In Wolvega en omstreken heeft Euphonia grote bekendheid verworven met haar jaarlijkse Oranjeconcerten. De vereniging bestaat uit een A-orkest, een B-orkest en een C-orkest. Dit laatste orkest is de kweekvijver voor de band."

- Sport: - Gymverenigingen csv Kwiek en kgv Arena in Wolvega bieden lessen aan voor kinderen van 2 tot 6 jaar voor het Nijntje Beweegdiploma. Dat is een soort zwemdiploma, maar dan gericht op alle grondvormen van bewegen. Een opstapje naar alle andere sporten die het kind in zijn leven tegen kan komen. Nijntje is de ‘ambassadeur’ van dit beweegaanbod. Bewegen is gezond, belangrijk en bovendien heel leuk voor je kind. Balanceren, rollen, duikelen, huppelen, klauteren, springen, steunen en zwaaien zijn een aantal vaardigheden die van groot belang zijn voor ontwikkeling van een goede motoriek. Deze vaardigheden worden geoefend in de gymles. Dit door leuke en uitdagende situaties uit te zetten en activiteiten aan te bieden waarbij de kinderen onbewust en spelenderwijs hun motoriek ontwikkelen. Een goede motoriek helpt bijvoorbeeld bij het leren fietsen, het voorkomen van vallen of het beter opvangen van een val.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Wolvega alg. en - idem RK.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)