Wolphaartsdijk

Plaats
Dorp
Goes
Zuid-Beveland
Zeeland

wolphaartsdijk_plaatsnaambord_kopie.jpg

Wolphaartsdijk is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Goes. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1969.

Wolphaartsdijk is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Goes. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1969.

gemeente_wolphaartsdijk_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Wolphaartsdijk anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (© www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Wolphaartsdijk anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (© www.atlasenkaart.nl)

Wolphaartsdijk

Terug naar boven

Status

- Wolphaartsdijk is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Goes. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1969.

- Wapen van de voormalige gemeente Wolphaartsdijk.

- Onder het dorp Wolphaartsdijk vallen ook de buurtschappen Blauwewijk, Oud-Sabbinge, Oude Veerdijk, Planketent en Sluis De Piet.

Terug naar boven

Naam

In het dialect
Wolfersdiek.

Oudere vermeldingen
1147 kopie 13e eeuw Wulfardsdike, 1216 Wulfarsdesdike, 1299 Wulphardsdiic, Wulfardsdijch, ca. 1305 Wolfaertsdike, 1358 en 1359 Wolfaertsdyc, 1370 "in Wolfaertsdyc in der prochie, die bi ouden tiden die Oostkerke gheheeten was", 1573 Wolfers dijck, ca. 1750 Oostkerke, 1838-1857 Oostkerke (Wolphaarsdyk), 1840 Wolphaarsdijk.

Naamsverklaring
Betekent dijk 'waterkering, bedijkt land' van de persoon Wulfard. De oude vermeldingen hebben betrekking op een eiland, dat anno 976 wordt vermeld als terra in pago Bevelanda a suthera Suthflita usque Curtagosum et Campen 'land ten zuiden van de Zuidvliet tussen Goes en Kampen'. Het eiland ging bijna geheel verloren in de Sint Clemensvloed van 1334. Herbouwd in 1370 na herdijking van de Oosterlandpolder. Pas in 1809 is het eiland met Beveland verbonden. Het dorp heette lange tijd Oostkerke. Pas in 1960 is de naam van het dorp officieel veranderd in Wolphaartsdijk.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Wolphaartsdijk ligt Z van het Veerse Meer en ligt verder ZO van het dorp Geersdijk, ZZO van het dorp Kortgene, ZW van het dorp Kats, W van het dorp Wilhelminadorp, NW van de stad Goes en het dorp Kloetinge, N van het dorp 's-Heer Arendskerke en de A58, NO van het dorp Lewedorp en ONO van de steden Arnemuiden en Middelburg.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente 206 huizen met 1.281 inwoners, verdeeld in het dorp Oostkerke (= het huidige dorp Wolphaartsdijk) 143/895 (= huizen/inwoners) en het dorp Ouddorp en de buurtschap Oud-Sabbinge samen 63/386. Tegenwoordig omvat het dorp ca. 900 huizen met ca. 2.250 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Als je geïnteresseerd bent in de topografische namen in het dorpsgebied, kun je terecht bij het via de link ook online te lezen boek 'De toponymie van Wolphaartsdijk' (Allie Barth en Frank de Klerk, Publicatie van de Archiefdienst, nr. 36, 1993). "In deze publicatie van het gemeentearchief van Goes gaat bet om thans nog bestaande, maar ook al lang verdwenen namen van polders, hoeken, dijken, straten, wegen en huizen op dit voormalige eiland. Zij vertellen ons veel over de gescbiedenis van Oud-Sabbinge, Oost- en Westkerke en Hongersdijk. Daarachter verschijnen de mensen die er woonden. Want zij waren het die de namen gaven.

Vroeger wist iedereen waar het land van Marientje of het lapje van Jan Saaman lag. Dergelijke namen komen maar zelden in de arcbieven terecht. Het is de verdienste geweest van de geboren en getogen Wolphaartsdijkenaar C. Remijnse, die, al op hoge leeftijd zijnde, alle namen die hij zelf kende heeft opgeschreven, en navraag heeft gedaan bij mede-inwoners van het bejaardentebuis Nieuw-Zorgvliet. Ook de werkgroep Veldnamen van Heemkundige Kring De Bevelanden heeft in bet verleden activiteiten ontplooid, voornamelijk in het doen van onderzoek in de archieven. We hebben van dit werk dankbaar gebruik gemaakt en we vulden het aan met de namen die wij in de archieven aantroffen.

We hebben allerminst de pretentie dat we nu alle namen van Wolphaartsdijk op papier hebben. Daarvoor is in het verleden te veel archiefmateriaal verloren gegaan. Ook heeft het door Remijnse gedane onderzoek bij oude inwoners van het dorp eigenlijk al op een te laat tijdstip, de jaren zeventig, plaatsgevonden. Landarbeiders, die veertig of vijftig jaar daarvoor talloze namen moeiteloos hadden kunnen oplepelen, waren er nauwelijks meer. De naamgeving van de omgeving waarin we Ieven is uitermate belangrijk. Heel het maatschappelijk verkeer heeft de naam van onze verblijfplaatsen nodig.

Niet alleen hebben de posterijen er gemak van bij de bezorging van de poststukken. Ook de politieagent en daarachter de Officier van Justitie en de rechter hebben naast onze persoonsnamen ook onze straatnamen nodig, als het gaat om het schrijven van een proces-verbaal, het formuleren van een eis of het doen van een uitspraak. Trouwens wat zou u moeten doen als u op zoek bent naar uw verwanten en u kent de straatnaam niet? ledereen weet toch wat het is om te zoeken op een stadsplattegrond? Niet zonder reden heeft de wetgever al in 1851 bepaald dat het geven van straatnamen een taak is van de gemeenteraad, als hoogste gemeentelijk bestuursorgaan.

Na een beknopte inleiding over het ontstaan van Wolphaartsdijk, tref je eerst de namen van de Wolphaartsdijkse polders aan. Dan volgen de hoeknamen in deze polders. Vervolgens komen de veldnamen in de diverse hoeken en de waternamen op en rond het eiland aan de orde. Via de polders, de hoeken en de veld- en waternamen komen we langs dijken, zandpaden enzovoorts in de Wolphaartsdijkse straten. In deze straten stonden en staan huizen, die een naam droegen of thans nog dragen. Deze laatste lijst kent zijn beperkingen. We hebben slechts de huisnamen opgenomen die we in de archieven en de literatuur aantroffen. Daar waar dat mogelijk was, hebben wij een verklaring van de naam gegeven. Wij hopen dat je evenveel plezier beleeft aan het lezen en bekijken van deze publicatie als wij hebben ervaren met het samenstellen ervan." Aldus de auteurs in het Voorwoord van het boek.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Wolphaartsdijk heeft 6 rijksmonumenten.

- Wolphaartsdijk heeft 2 gemeentelijke monumenten.

- In 1370 wordt er voor het eerst een kerk voor Wolphaartsdijk gebouwd. In 1578 is een groot deel van de kerk vernietigd tijdens de Beeldenstorm. Zowel de beelden als het gebouw raakten beschadigd. In 1846 heeft men een bestaand Friedrichs-orgel uit de Oude Kerk van Zeist overgenomen. De huidige Hervormde (PKN) Nicolauskerk (ook wel Oostkerk) (Oostkerkestraat 1) is in 1861 gebouwd. Imposante, gepleisterde, wit met blauw gekleurde kerk, gebouwd naar ontwerp van H. Hana en J. Smits. De gekozen bouwwijze kan worden gezien als een combinatie van de rondbogenstijl met het classicisme dat de Waterstaatskerken meestal kenmerkt.

Boven de ingang een rondboogvenster in een soort portiek, waarboven zich een slanke geveltoren verheft. Na de Watersnood van 1953 is de kerk gerestaureerd met behulp van het Rampenfonds. De restauratie is in 1967 afgerond. Het portiek is in het midden van de voorgevel geplaatst, in een diepe nis onder de slanke toren. De toren is in 1996 en in 2012 gerestaureerd. Bij de laatste restauratie is hout-, lood- en schilderwerk gerestaureerd. Onder de huidige vloer ligt nog de zerkenvloer van de vorige kerk. De oude vloer is bij de nieuwbouw in 1860 ongemoeid gelaten. Op de eerste verdieping is een verdieping met elf loges geplaatst. In een nis aan de ingangszijde is de preekstoel uit 1867 geplaatst. In 1904 is door de firma L. van Dam & Zonen een nieuw orgel geplaatst. Het oude Friedrichs-orgel is overgeplaatst naar de Hervormde kerk van Boven-Hardinxveld.

- Molen De Hoop (Molendijk 26) is een ronde bakstenen stellingmolen uit 1808, gedekt met dakleer, en heeft een vlucht van 22,00 meter. Het is een beeldbepalende molen die op een dijk staat. Toen de molen in 1808 gebouwd werd was het een grondzeiler. Na een conflict over windrechten en het rooien van een bos, heeft de toenmalige eigenaar in 1894 de molen 10,5 meter hoger laten opmetselen en er een stellingmolen van gemaakt. Na een brand in 1993 is de bovenkap vervangen en de romp nog eens met 70 cm verhoogd. Deze ingrepen maken De Hoop tot een molen met een uniek uiterlijk. Er wordt nog op professionele basis graan gemalen. Bezoekmogelijkheden zijn ons niet bekend.

- Het pand op Oostkerkestraat 24 is in 1928 gebouwd als gemeentehuis voor de toenmalige gemeente Wolphaartsdijk. Het is door architect H.A. van Pothoven ontworpen in de stijl van de Delftse School. Het rechthoekige pand is opgetrokken uit rode baksteen en heeft een sober karakter. Het bestaat uit een souterrain en een bel-etage met een hoog schilddak, waarop zich een dakruiter bevindt met een koperen ui als dak. Een deel van de ruiten is voorzien van luiken, de overige ruiten bestaan uit kleurloos glas-in-lood. De toegang naar het gebouw wordt verkregen via een natuurstenen bordestrap. Boven de deur is een oeil de boeuf aangebracht met daaronder het gemeentewapen. In het souterrain bevonden zich cellen.

Aan de achterkant van het pand bevond zich een rechthoekige vijver. In 1991-1992 is deze gedeeltelijk verdwenen ten behoeve van een nieuwe vleugel aan het oorspronkelijke gebouw, met onder meer een sportzaal. In 1999 is nog een serre aangebouwd. Na de gemeentelijke herindeling van 1970, waarbij de gemeente werd toegevoegd aan de gemeente Goes, werd het pand als gemeentehuis overbodig. Het gebouw is in 1976 opgeknapt en er vestigden zich een jeugdsoos en peuterspeelzaal, en diverse verenigingen huurden er ruimte. Het gebouw is in beheer bij de dorpsvereniging, die sinds 1959 in de nabijheid een dorpshuis had. Dit dorpshuis verkeerde echter in slechte staat en bleek niet renoveerbaar. Vandaar dat het voormalige gemeentehuis het dorpshuis is geworden. Sinds 1977 heeft het pand de naam De Griffioen. Het is vernoemd naar de griffioen die is afgebeeld in het wapen van Wolphaartsdijk, dat boven de ingang hangt.

- Het in 2011 onthulde oorlogsmonument op het Wolfertsplein is opgericht ter nagedachtenis aan zes dorpsbewoners die in de Tweede Wereldoorlog, in voormalig Nederlands-Indië en in Korea zijn gesneuveld.

- Gevelstenen in Wolphaartsdijk.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- De fietsroute Kunst & Crearoute (weekend in de 1e helft van juli) voert je door de schilderachtige dorpjes Wolphaartsdijk en Oud Sabbinge. Diverse kunstenaars en creatievelingen laten je op verschillende adressen hun kunsten zien op het gebied van o.a. schilderen, beeldhouwen, dichten, tuinieren en boetseren.

- "In 2009 was de 1e editie van de Fietsrommelroute Wolphaartsdijk. Er waren behoorlijk wat fietsers én 32 aangemelde verkopende dorpsbewoners. De enthousiaste reacties, de sfeer en de gezellige drukte hebben ervoor gezorgd dat het een jaarlijks evenement is geworden, met in 2018 ca. 75 deelnemende adressen. Inmiddels is de Fietsrommelroute al zo'n succes geworden dat mensen er voor thuis blijven en dat is niet voor niets. We hopen dat je net zo verslaafd raakt aan al dat gefiets en gerommel als wij!

Om er met de fiets op uit te trekken is tijdens de Fietsrommelroute (op een zondag begin juli, 09.00-16.00 uur) een ware belevenis. Je zult versteld staan wat de dorpsbewoners je te bieden hebben en dat op de gekste plekken. In tuinen, garages, op het balkon of gewoon in de voortuin. Versnaperingen bij de koffie zoals zelfgebakken taart en broodjes kom je gaandeweg zeker tegen, maar ook schminken voor de kleintjes vind je langs de kant van de weg. En sommigen etaleren hun muzikale talenten. Beleef het mee! Woon je niet in Wolphaartsdijk of Oud-Sabbinge en wil je ook graag eens meedoen, dat kan! Je kunt je opgeven voor een plaats op het dorpsplein. Een centrale plaats met gegarandeerd veel voorbij fietsende bezoekers. De deelnamekosten bedragen slechts 3,50."

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- "Een enthousiaste groep vrijwilligers van Speeltuinvereniging De Mallemolen zet zich sinds 1991 in voor dit stukje leefbaarheid op het dorp. Naast het onderhouden, uitbreiden en onder de aandacht brengen van de speeltuin, organiseert de speeltuinvereniging sinds 1999 jaarlijks de Kindervakantiedagen. Samen met een grote groep fanatieke vrijwilligers zorgt de Wolphaartsdijkse jeugd dan voor een compleet hutten- en tentenkamp op het speeltuinterrein."

- Nieuws van de winkeliers en andere ondernemers in Wolphaartsdijk.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Wolphaartsdijk (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Wolphaartsdijk.

- Belangenorganisatie: - Vereniging Gemeenschap Wolphaartsdijk wordt in de volksmond kennelijk Dorpsvereniging genoemd, getuige de Facebookpagina onder de link. Verder weten wij helaas niets over deze vereniging te vertellen, want dat doen zij zelf ook niet (op hun Facebookpagina noch op hun website. Dat zien we vaker: dan heeft een Dorpsraad een mooie dorpssite gemaakt waarop ze vertellen over alle voorzieningen in het dorp en dan vergeten ze iets over zichzelf te vertellen...).

- Onderwijs: - Basisschool Het Samenspel in Wolphaartsdijk is een samenwerkingsschool waar iedereen welkom is die de identiteit respecteert. De basis van de school ligt in de Openbare school de Achthoek en de Christelijke Ichthusschool. Uitgangspunt is om vanuit deze nieuwe identiteit boeiend, betekenisvol onderwijs te realiseren. Waar leerlingen en leerkrachten leren van elkaar en met elkaar in een omgeving waar vertrouwen, respect, ontmoeting, acceptatie en veiligheid kernwoorden zijn. Dit geven ze vorm vanuit de volgende kernwaarden van de organisatie: Verscheidenheid, Verbinding, Duurzaamheid, Talenten en Sprankelend.

- Jongeren: - Jongeren Wolphaartsdijk organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten voor de jeugd in het dorp.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Wolfaartsdijk* is opgericht in 1946. In 1930 was er in het dorp reeds een voetbalvereniging actief. De voetbalgeschiedenis van het dorp kun je hier lezen. De damesvoetbalteams presenteren zich - althans op Facebook- onder de naam De Wuuven.
* Dat is geen tikfout, want dat was de spelling van de plaatsnaam in die tijd, die ze later kennelijk niet hebben aangepast aan de huidige spelling.

- Tennisvereniging TV WPD.

- "Watersportvereniging Wolphaartsdijk (WSVW) is opgericht in 1961, heeft ruim 900 leden en beschikt over 480 ligplaatsen aan het Veerse Meer. De WSVW staat bekend als een "familiehaven". Hoeveel jonge kinderen hebben hier al niet de eerste beginselen van het zeilen geleerd onder leiding van de trainers van de jeugdcommissie? Door de wedstrijdcommissie worden zowel in de zomer als in de winter clubwedstrijden georganiseerd. De recreatiecommissie zorgt voor toertochten, cursussen en feesten. Het clubblad is de "Vaan" en clubhuis Het Oorlam is onze huiskamer. De havencommissie is verantwoordelijk voor de havens, terreinen en gebouwen die voor elk gezinslid een aangenaam verblijf mogelijk maken."

- Veiligheid: - Brandweer Wolphaartsdijk. "Wij zijn nog op zoek naar enthousiaste mensen die ons team willen komen versterken. Wat vragen wij van jou? Je bent minimaal 18 jaar; je kunt een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) overleggen; je woont en/of werkt in het dorp. Wat kun je verwachten?: Je maakt deel uit van een gemotiveerd en collegiaal team; je volgt, op kosten van de brandweer, een gedegen opleiding tot basis brandweerman/vrouw (indien je nog niet in het bezit bent van het diploma Manschap A); uitstekende doorgroeimogelijkheden binnen de brandweer; tijdsbesteding: gemiddeld elke woensdagavond oefenen (2,5 uur), indien je de opleiding dient te volgen komt er 3 uur per week bij; een vergoeding voor de uren die je besteedt aan oefenen, opleiden en uitrukken. Enthousiast geworden? Neem dan via een PB contact met ons op en breng geheel vrijblijvend een bezoek aan ons tijdens een oefenavond. De oefenavond is op woensdagavond tussen 19.00-21.30 uur."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op begraafplaats 'Gedenk te sterven' te Wolphaartsdijk (Boomdijk), met foto's van de grafzerken.

Reacties

(2)

Zelfs J. Kuiper maakte ‘schrijffoutjes’ op zijn kaart: ‘Oostkehke’.
Mvg
Rob de Kok
Australia

Ik ben de zwart/wit kaarten geleidelijk aan het vervangen door kleurenkaarten, omdat die doorgaans iets scherper zijn en sowieso de gemeentegrenzen er duidelijker op te zien zijn. En ze zijn ook gewoon mooier om te zien. Maar in dit geval helpt het niet veel; de resolutie van deze kaart is ook matig, en als ik hem uitvergroot lijkt de bovenkant van de letter wel dicht te zijn, maar het is wel een heel dun streepje, en staat het rechtsonderpootje van de letter wel een tikje schuin naar rechts, dus het lijkt al met al toch wel als een R te zijn bedoeld, maar een echt duidelijke R is het niet. Twijfelgevalletje. Je kwalificatie 'Zelfs J. Kuijper' is wel terecht, want over het algemeen is de man verbazingwekkend accuraat. In ieder geval accurater dan de latere (provincie-)atlassen van de Topografische Dienst, waarin het wemelt van de willekeurige spellingswijzigingen van plaats- e.a. namen en willekeurige locatieverschuivingen van plaats- e.a. namen.

Reactie toevoegen