Wjelsryp

Plaats
Dorp
Waadhoeke
Fryslân

wjelsryp_collage.jpg

Wjelsryp, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Wjelsryp, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

wjelsryp_lukrock.jpg

Een van de jaarlijkse evenementen in Wjelsryp is muziekfestival Lûkrock, in een weekend eind april of begin mei

Een van de jaarlijkse evenementen in Wjelsryp is muziekfestival Lûkrock, in een weekend eind april of begin mei

Wjelsryp.JPG

De kerk van Wjelsryp in de bomen

De kerk van Wjelsryp in de bomen

Wjelsryp (3).JPG

Middenin het mooie dorp Wjelsryp

Middenin het mooie dorp Wjelsryp

wjelsryp_nieuwjaarsparty.jpg

In Wjelsryp feesten ze wat af door het jaar heen. Ieder nieuw jaar beginnen ze gelijk al goed met de Nieuwjaarsparty.

In Wjelsryp feesten ze wat af door het jaar heen. Ieder nieuw jaar beginnen ze gelijk al goed met de Nieuwjaarsparty.

wjelsryp_fanfare_concordia_kopie.jpg

Het kleine dorp Wjelsryp heeft een rijk verenigingsleven, met maar liefst ca. 30 verenigingen e.d. Een heel bijzondere, zeker voor zo'n klein dorp, is het in 1897 opgerichte fanfarekorps Concordia, die ook nog op hoog niveau zijn ding doet.

Het kleine dorp Wjelsryp heeft een rijk verenigingsleven, met maar liefst ca. 30 verenigingen e.d. Een heel bijzondere, zeker voor zo'n klein dorp, is het in 1897 opgerichte fanfarekorps Concordia, die ook nog op hoog niveau zijn ding doet.

Wjelsryp

Terug naar boven

Status

- Wjelsryp is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Waadhoeke. T/m 1983 gemeente Hennaarderadeel. In 1984 over naar gemeente Littenseradiel, in 2018 over naar gemeente Waadhoeke.

- Wjelsryp heeft een dorpswapen en een dorpsvlag. Onder de link vind je toelichtingen daarop, plus een sage in relatie tot het vermeende ontstaan van het 12e-eeuwse dorpskerkje.

- Onder het dorp Wjelsryp vallen ook de buurtschappen 't Heechhout, Tsjeppenbûr en Westerein.

Terug naar boven

Naam

In het Nederlands
Welsrijp. Overigens is de plaatsnaam sinds 1993 officieel - en alleen nog - Friestalig. Op de plaatsnaamborden staat ook alleen nog de Friese variant.

Oudere vermeldingen
944 kopie 1150-1158 Welsib, 13e eeuw Willesrijp, 1370 Welseryp, 1399 Wilsrijp, 1486-1487 en 1664 Wielsryp.

Naamsverklaring
Betekent rijp 'rand, oever' van de persoon Wille of Wilse. De oudste vorm, in slechte overlevering, is misschien Wjelsryp.(1)

Bijnaam
De inwoners van dit dorp worden Fjurkemiger genoemd. Zie daarvoor verder het hoofdstuk Bezienswaardigheden.

Terug naar boven

Ligging

Wjelsryp ligt WZW van Leeuwarden, ZO van Franeker, NW van Winsum. De dorpskern grenst in het Z aan de Frjentsjerter Feart. Het dorpsgebied, dat rondom om het dorp ook nog een stuk buitengebied omvat, grenst in het O aan de Baaiumer Opfeart, in het NW aan het Van Harinxmakanaal en in het Z aan de Aldmear. Het dorpsgebied wordt doorsneden door de reeds genoemde Frjentsjerter Feart, de provincialeweg N384 (Dearsum-Tzummarum) en de spoorlijn Leeuwarden-Harlingen. De hoofdwegen in het dorp worden gevormd door de wegen Westerein, Tillewei, Galemawei, Oasterein, Lytse Buorren en Greate Buorren.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Wjelsryp 44 huizen met 348 inwoners, met daarnaast de buurtschap Westerein met 12 huizen en 69 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 200 huizen met ca. 500 inwoners (inclusief de buurtschappen).

Terug naar boven

Geschiedenis

Ontstaan en ontwikkeling
Het dorp Wjelsryp is in de middeleeuwen ontstaan als vissersdorpje. Door de zee-invloeden was er de noodzaak het dorp te verschuiven naar een hoger gelegen gebied. De terp waarop het dorp is gebouwd vormt nu de historische kern. Eind 19e eeuw heeft er een verschuiving plaatsgevonden van de visserij naar de landbouw. Steeds meer gebieden werden ingepolderd waardoor een deel van het bestaansrecht van de vissers kwam te vervallen.

Uitbreidingen
Uitbreidingen hebben plaatsgevonden in zuidelijke richting in de vorm van lintbebouwing langs de Lytse Buorren. De bebouwing aan de Galemawei is van een latere datering. Daarna zijn de woningen langs de Pastoryleane gebouwd. Eind jaren tachtig was er behoefte aan nieuwbouw, die gerealiseerd is aan de Terpwei. De woningbouw, gerealiseerd in de jaren negentig van de vorige eeuw tussen de Frjentsjerter Feart en de Wjelsriper Opfeart, vormt de meest recente wijk. Wonen aan het water staat hier voorop.

Huidige situatie
Opvallend is de ruime, wijde structuur van het dorp met vergezichten en groene doorkijken. Wjelsryp ligt te midden van weilanden. Open ruimtes in de kern zijn tevens in gebruik als grasland. Het sportveld is gelegen tegenover de kerk, naast de terp. Verder zijn de vaarten typerend voor het dorpsgezicht. Het betreft de Frjentsjerter Feart en de Wjelsriper Opfeart. Deze vaarten verwijzen naar de ontstaansgeschiedenis van het dorp als vissersplaatsje. Deze groen- en waterstructuur geven het dorp een agrarische, open uitstraling. (bron: dorpssite, waarvoor zie het hoofdstuk Links > Algemeen)

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Bij kleine dorpen op het platteland denkt men al snel aan krimp en leegloop. Maar in de kleine kernen is tegelijkertijd ook veel levenskracht en dynamiek. In dat kader heeft de in Wjelsryp geboren en getogen beeldend kunstenaar Wapke Feenstra in 2013 een boek over haar dorp gepubliceerd, getiteld A photographic Portrait of a Landscape. New Dimensions in Landscape Philosophy (het boek is Engelstalig want het wordt internationaal verspreid). Het beeldessay van Wapke Feenstra (myvillages.org) is samengesteld uit recente landschapsfoto's, dorpsfoto's gemaakt door bewoners, gedichten, grondkennis en een grasherbarium. In het boek staat de landschapsvisie van de bewoners centraal. Pietsie Feenstra (Sorbonne Nouvelle, Paris III) stelt in haar cultuurhistorische essay in het boek een filmische tocht voor door het landschap, gebaseerd op een fotografische blik en gecombineerd met archiefonderzoek. Een fotoboek van het dorp uit 1978 vormt haar inspiratiebron, en wordt integraal in het boek afgedrukt. In het boek zijn acht gedichten in het Fries opgenomen van Beart Oosterhaven. De gedichten zijn door Geart fan der Mear naar het Engels vertaald. - Videoreportage met interviews met de auteur en inwoners van Wjelsryp.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Wjelsryp heeft 5 rijksmonumenten, zijnde 2 boerderijen, 1 woonhuis, de Hervormde kerk en de voetgangersbrug over de Frjentsjerter Feart (die wordt beschreven bij de buurtschap 't Heechhout).

- De Hervormde (PKN) Ursulakerk (Lytse Buorren 2) dateert oorspronkelijk uit ca. 1200 en was gewijd aan de heilige Ursula van Keulen. De eenbeukige kerk heeft een vijfzijdig gesloten koor. In 1515 is de kerk door de Zwarte Hoop in brand gestoken. De noordgevel is in de 18e eeuw vernieuwd. In 1892 is de rest van de kerk ommetseld en is de bouwvallige zadeldaktoren vervangen door een houten geveltoren met ingesnoerde stompe spits. De luidklok dateert uit 1948 en is gegoten door Van Bergen uit Midwolda. Het mechanische uurwerk uit 1902 van De Looze uit Leeuwarden is buiten gebruik. Het interieur wordt gedekt door een houten tongewelf uit 1515. Preekstoel en doophek zijn in 1759 vervaardigd door Johannes Hardenberg. In 1955 is het oude orgel verkocht aan de Meinardskerk. Het nieuwe orgel is gemaakt door Pels. De kerk valt tegenwoordig onder de Hervormde Gemeente Wjelsryp-Baaium. - Nadere informatie over de geschiedenis van de Ursulakerk.

- "Sinds 2005 staat er op het kruispunt een Fjurkemiger, naar de bijnaam voor de inwoners. Fjurkemiger zijn lieden die in het vuur plassen. 'Fjurke' is een vuurtje en een 'fjurke oansette' is twist maken, stoken. Wanneer we de schimpnaam letterlijk nemen, dan zou het kunnen zijn dat die van Wjelsryp bekend stonden als lieden die twisten of ruzies beslechten. Zij doofden de 'fjurkes' door er in te plassen. Niet onwaarschijnlijk is dat daarom de plaats ook wel 'Nazareth' wordt genoemd, net als in het Groningse Houwerzijl." (bron: Dirk van der Heide, 'Groot schimpnamenboek van Nederland')

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- "Op 5 mei 1990 ging een groep jongelui uit Wjelsryp meedoen aan een touwtrekwedstrijd van Littenseradiel in Britswert. Ze besloten om in september dat jaar ook maar eens wedstrijdje in eigen dorp te organiseren met de prijsuitreiking in het dorpshuis. Lûkrock was geboren. In 1991 werd er weer een wedstrijd georganiseerd, met de prijsuitreiking in de kleine zaal in het dorpshuis, met de legendarische zanger Grote Jo. De zaal was bomvol en oergezellig. Het derde jaar werd besloten de prijsuitreiking in de grote zaal te houden, met de topband Pigmeat. Na 6 of 7 jaar werd besloten om het feest in een tent op het sportveld te organiseren, met elk jaar een grote band erbij. In 2008 hield de touwtrekploeg het voor gezien en is Lûkrock in een stichting overgegaan. Met nog 3 man van het eerste uur en een frisse ploeg is Lûkrock een begrip geworden onder de uitgaande jeugd in de regio en omstreken. Lûkrock (eind april of begin mei) is een van de eerste tentfeesten van het jaar. Het evenement is uitgegroeid tot een van de gezelligste feesten van Fryslân."

- Op een zondag in mei organiseert menclub de Wellemenners een kortebaanwedstrijd harddraven.

- Dorpsfeest (juni).

- Paardenmarathon (op een zaterdag of zondag in juni of juli).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Wjelsryp.

- Belangenorganisatie: - "Dorpsbelang Wjelsryp: behartigt de belangen van het dorp en de inwoners; fungeert als aanspreekpunt voor o.a. de gemeente, provincie, woningbouw, verenigingen en overige belanghebbenden; ontwikkelt, stimuleert en faciliteert activiteiten met en voor inwoners. Dit draagt bij aan de leefbaarheid van het dorp en het op peil houden van het voorzieningenniveau; werkt vanuit de Dorpvisie 2020-2030; beheert social media zoals Facebook en de dorpssite; organiseert Dodenherdenking, de Kerstbomenactie, kerstverlichting en zo nodig andere activiteiten."

- Dorpshuis: - Dorpshuis Yn'e Mande.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool De Grûnslach biedt ook onderdak aan Peuteropvang Ukkepukkeplak. In 2015 is het pand aangepast aan de eisen des tijds. De school is o.a. energiezuiniger gemaakt, beter toegankelijk voor kinderen in een rolstoel en er is nieuw sanitair aangelegd. Op het YouTube-kanaal van de school vind je leuke filmpjes m.b.t. het tablet-onderwijs en gymles buiten.

- Verenigingen algemeen: - Het kleine dorp Wjelsryp heeft met maar liefst ca. 30 verenigingen e.d. een rijk verenigingsleven.

- Muziek: - "Fanfarekorps Concordia in Wjelsryp is opgericht in 1897. De beginperiode werd gestart met 12 mannelijke leden. In de jaren '40 van de vorige eeuw werden pas de vrouwelijke leden toegelaten. Na de Tweede Wereldoorlog heeft ons korps overwegend goede prestaties geleverd op de muziekconcoursen die door de NCFM werden georganiseerd. Onder leiding van onze dirigent Sjoerd de Boer, die sinds 1978 onze vereniging dirigeert, hebben wij in 1994 en 2003 deelgenomen aan de Nederlandse Fanfare Kampioenschappen. Ook op het concours van Schiermonnikoog zijn we geen onbekenden en hebben zelfs één keer de beker ontvangen voor de hoogste jurywaardering. Verder proberen we zoveel mogelijk de dorpse activiteiten muzikaal te ondersteunen. Als blijk van waardering heeft het Hare Majesteit de koningin behaagd ons korps in 1997, bij het 100-jarig jubileum, de koninklijke erepenning toe te kennen."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Wjelsryp.

Reacties

(2)

'A photographic Portrait of a Landscape. New Dimensions in Landscape Philosophy': link werkt niet (meer)?

Dank voor de tip Hans! Link werkte niet meer omdat het www-adres was veranderd. Aangepast. Gelijk ook de andere inmiddels doodlopende links aangepast, d.w.z. van adres gewijzigd dan wel opgeheven als de pagina in kwestie echt was opgeheven. Verder nog wat onderwerpjes toegevoegd c.q. uitvoeriger beschreven. De inhoud is nu toegenomen van 900 naar 1500 woorden.

Reactie toevoegen