Wiuwert

Plaats
Dorp
Súdwest-Fryslân
Fryslân

wiuwert_plaatsnaambord_kopie.jpg

Wiuwert is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 1983 gemeente Baarderadeel. In 1984 over naar gemeente Littenseradiel, in 2018 over naar gemeente Súdwest-Fryslân.

Wiuwert is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 1983 gemeente Baarderadeel. In 1984 over naar gemeente Littenseradiel, in 2018 over naar gemeente Súdwest-Fryslân.

wiuwert_collage.jpg

Wiuwert, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Wiuwert, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Wiuwert.JPG

Hier zijn we in Wiuwert

Hier zijn we in Wiuwert

Wiuwert (2).JPG

De Nicolaaskerk in Wiuwert

De Nicolaaskerk in Wiuwert

Wiuwert (3).JPG

Van Wiuwert naar Skillaerd

Van Wiuwert naar Skillaerd

Wiuwert

Terug naar boven

Status

- Wiuwert is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 1983 gemeente Baarderadeel. In 1984 over naar gemeente Littenseradiel, in 2018 over naar gemeente Súdwest-Fryslân.

- Het kleine dorp werkt op veel gebieden samen met buurdorp Britswert. Zo deelt men de school (in Wiuwert), het dorpshuis (in Britswert) en is er ook een gezamenlijk Dorpsbelang De Twa Doarpen.

- Onder het dorp Wiuwert vallen ook de buurtschappen Klaeiterp en Swaenwert.

Terug naar boven

Naam

In het Nederlands
Wieuwerd.

Oudere vermeldingen
13e eeuw Wiwerth, 1335 Wyewart, 1370 Wywerth, 1503 Wyuwerd, 1664 Wieuwerdt.

Naamsverklaring
"Op basis van de oude vormen is de betekenis misschien werth = werd 'terp, bewoonde hoogte' van de persoon Wige of van Wieu, ontstaan uit Wîh-ward*, een naam die volgens Van der Schaar slechts met grote aarzeling gereconstrueerd kan worden, daar alliteratie oorspronkelijk in Germaanse namen niet voorkomt."(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

Wiuwert ligt ZO van Britswert, ZW van Mantgum, W van Easterwierrum, NW van Dearsum, NNW van Boazum, NNO van Scharnegoutum en Sneek, NO van Rien en Lytsewierrum, en ONO van Itens.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Wiuwert 13 huizen met 83 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 110 huizen met ca. 275 inwoners. Het dorp is vroeger beduidend groter geweest: "In overoude tijden, toen de meeren van Britswerd en Swaanwert, nog groote wateren waren, en de vrije stroomen, uit de Middelzee van Bosum af derwaards trokken, was Wieuwerd een aanzienlijk visschersdorp van meer dan 180 huizen. En de Friesche jeugd pleegde zich destijds te vermaken met schaatsrijden, op de gladde ijsvlakte dier meeren." (bron)

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

Dorpsvisie m.b.t. recreatie en toerisme
"Voor u ligt de dorpsvisie met het thema Recreatie en Toerisme voor de dorpen Wiuwert en Britswert. Deze is als het ware een vervolg op de vorige dorpsvisie die in 2004 verscheen onder de titel “Wat leeft daar?”. Die visie kenmerkte zich door de vele thema’s die aan de orde kwamen. Van Wonen, Voorzieningen, Verkeer en Vervoer en Werkgelegenheid tot Kinderen en Jeugd, Ontspanning en Cultuur en Recreatie. Voor de totstandkoming hiervan werd o.a. gebruik gemaakt van een enquête onder de inwoners waarin naar hun mening werd gevraagd over al deze onderwerpen. Hieruit kwam een duidelijk beeld naar voren van wat er volgens de inwoners goed, slecht of voor verbetering vatbaar was en welke wensen er nog leefden. Dorpsbelang heeft de conclusies uit de dorpvisie vertaald naar diverse doelen en plannen die in vele gevallen ook gerealiseerd zijn. Het onderwerp recreatie en toerisme is in de praktijk echter nauwelijks aan bod gekomen. Een en ander heeft er toe geleid dat in 2009 het toenmalig bestuur van Dorpsbelang ‘De Twa Doarpen’ heeft besloten dat een volgende dorpsvisie toegespitst zou moeten worden op het thema ‘Recreatie en Toerisme’. Daarmee is onze commissie aan de slag gegaan waarbij wel in het achterhoofd is gehouden dat eventuele ideeën passend moesten zijn bij de schaal van de dorpen.

Opzet en totstandkoming dorpsvisie Recreatie en Toerisme. Ondanks dat er wel een aantal dingen op het gebied van recreatie en toerisme is ontwikkeld voor onze dorpen Wiuwert en Britswert (bijvoorbeeld uit de dorpsvisie van 2004), zijn er ook nog voldoende verbeterpunten aan te geven. In de dorpsvisie die nu voor u ligt is geprobeerd deze punten te benoemen en waar mogelijk aan elkaar te knopen zodat er een duidelijk beeld ontstaat op het gebied van dit thema. Hiervoor is uiteraard gebruik gemaakt van de betreffende informatie uit de vorige dorpsvisie, maar ook hebben er zogeheten “keukentafelgesprekken” plaatsgevonden tijdens de voorjaarsvergadering van Dorpsbelang in 2010. Hierin konden de aanwezige bewoners discussiëren over diverse onderwerpen met betrekking tot toerisme en recreatie, waaruit weer nieuwe wensen en suggesties naar voren kwamen. Tot slot is onder de jeugd van 12 tot 20 jaar een enquête gehouden, zodat deze belangrijke groep ook betrokken is bij de ontwikkeling van een dorpsvisie omtrent Toerisme en Recreatie die voor elk wat wils biedt.

Er is zoals gezegd gekozen voor een andere opzet dan in 2004. Behalve het specifieke thema is het bijzondere aan deze visie dat er direct is gekeken of de in deze visie genoemde doelen / wensen haarbaar zijn. Deze plannen worden voorgelegd aan Stichting DBF. Dit is een stichting die als doelstelling heeft het bevorderen van de leefbaarheid en economie op het platteland van Noord-Nederland. Zij toetsen deze doelen / wensen door middel van een haalbaarheidsstudie. Bij deze studie wordt ook direct meegenomen hoe de doelen moeten worden gerealiseerd en of hiervoor, door middel van bijvoorbeeld subsidies, ook financiële mogelijkheden zijn. Met name deze haalbaarheidsstudie en onderzoek naar de mogelijke financiële middelen maken deze visie tot een zeer gebruiksvriendelijk exemplaar waar wij de komende jaren als Wiuwerters en Britswerters veel plezier aan kunnen hebben.

In deze visie vindt u de volgende onderwerpen: - de gerealiseerde doelen uit de dorpsvisie van 2004; - de al aanwezige recreatieve voorzieningen in onze beide dorpen en haar knelpunten; - de al lopende projecten binnen de sfeer van recreatie en toerisme; en - de wensen en verlangens oftewel dé visie. Wij wensen u veel leesplezier toe en wensen u als dorpsbewoner van Wiuwert of Britswert en u als deelnemende c.q. ondersteunende instantie veel succes toe bij het realiseren van de in deze visie beschreven doelen en wensen. Wij hopen dat de visie een duidelijk beeld schept over hoe onze dorpen met het onderwerp recreatie en toerisme aan de slag willen gaan en dat deze er toe mag leiden dat alle doelen die hierin worden genoemd ook daadwerkelijk waar worden gemaakt." Aldus de inleiding van de Dorpsvisie m.b.t. recreatie en toerisme (2011).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
- Wiuwert heeft 3 rijksmonumenten, zijnde de kerk met kerkhof en het hekwerk met toegangspoorten (het laatste is een apart rijksmonument) en de gave kop-hals-rompboerderij uit 1803 met niet-onderkelderd voorhuis op Terp 8.

Nicolaaskerk
De eenbeukige Nicolaaskerk in Wiuwert (Terp 1) dateert uit de 12e-13e eeuw en was oorspronkelijk gewijd aan Nicolaas van Myra. De spitsboogvensters in de noordgevel dateren uit de 14e eeuw. In 1609 is onder het verhoogde koor een grafkelder voor de familie Walta gebouwd. In 1868-'70 is de zuidgevel en het koor beklampt. In 1888 is de zadeldaktoren vervangen door een toren met neogotische elementen. Het interieur wordt gedekt door een houten tongewelf. Het eenklaviers orgel uit 1788 is gemaakt door R. Knol en in 1860 uitgebreid met een tweede klavier van L. van Dam en Zonen.

Mummies. Niet alleen Egypte, ook Wiuwert trekt jaarlijks duizenden toeristen (ca. 10.000 om precies te zijn) vanwege beroemde mummies. In 1765 hebben timmermannen hier 11 gestapelde kisten met gedroogde lijken gevonden. Ze zijn op natuurlijke wijze gemummificeerd, wat kennelijk heeft te maken met specifieke condities ter plekke. Tot op heden is het nog altijd een raadsel hoe dit proces werkt. Uit opgehangen dode vogels blijkt dat dit proces nog altijd zijn werk doet. De mummies in de kerk herinneren aan de rijke historie van de Walta's en de Labadisten. De tentoonstelling "Wat bewoog de Labadisten" in de kerk geeft hierover nadere informatie. De kerk met mummiekelder is zeven maanden per jaar te bezoeken, van maandag tot en met zaterdag. April en oktober geopend van 13.00-16.30 uur, mei t/m september van 10.30-16.30 uur. De entreeprijs is 4 euro per persoon, voor kinderen van 6 t/m 12 jaar is het 3 euro en voor kinderen t/m 5 jaar is het gratis. Groepen vanaf 10 personen gelieve te reserveren. Groepen kunnen in april en oktober ook 's ochtends terecht en eerder op de ochtend van mei t/m september. Tel. 06-57762946 (Stephan Kurpershoek).

Anna Maria van Schurman. "De hoogbegaafde Anna Maria van Schurman, de eerste vrouwelijke student van Europa, is in 1678 in Wiuwert overleden. Zij sprak en schreef twaalf talen, schilderde uitmuntend, kon beeldhouwen en graveren, was insectenkundige. Ze studeerde vanaf 1636 aan de Universiteit van Utrecht Oosterse talen en theologie. Ze correspondeerde met literaire grootheden als Jacob Cats, Constantijn Huygens, filosoof Descartes en onderhield goede contacten met verschillende vorstenhuizen. In 1669 sloot zij zich aan bij het Labadisme van Jean de Labadie. De mystieke protestantse groepering met katholieke invloeden startte in Amsterdam en via Duitsland en Denemarken kwam het in 1675 op de Walta State in Wiuwert terecht, waar de groep tot 1733 heeft gewoond. Toen is de state verkocht en afgebroken, ook de groepering is daar uiteen gevallen. De Labadie is in 1674 in Altona (toen nog Denemarken) overleden. Anna Maria werd de moeder van de groep en De Labadie zijn opvolger Pierre Yvon de vader.

Anna Maria is anoniem begraven. Volgens sommigen aan de noordkant van de kerk, deels onder en deels naast de kerk vanwege mystieke symboliek. Anderen denken dat zij in de grafkelder is begraven en een mummie werd. Ook omdat in de kelder een kunstgebit - van ivoor - is gevonden, waarbij het bijna niet anders kan dan dat het van Anna Maria is geweest, omdat zij zoiets fijnzinnings kon beeldhouwen. Zes van de elf mummies zijn er niet meer, dus we kunnen niet meer nagaan of zij een van hen was. Zij zou de enige vrouw van de vier overgebleven mummies kunnen zijn, alhoewel onderzoekers uit het verleden hebben vastgesteld dat die vrouw rond 1618 is begraven. Anna Maria overleed in 1678. Gelukkig zijn er nog veel verhalen van en over Anna Maria van Schurman bekend, waarvan je enkele bij ons in de kerk kunt lezen. Dat maakt het weer enigszins goed dat we niet exact weten waar ze is begraven. Deze ‘schone ionkvrou van onsen tijd, die ghij o Anna Maria van Schurman sijt’, zoals dichter des vaderlands Jacob Cats haar zo mooi omschreef, leeft op die manier nog altijd voort."

Kantoor op Labadistendyk 2
Het markante achtkantige kantoorgebouw op Labadistendyk 2, het noordelijkste pand van de dorpskern van Wiuwert, op 'zichtlocatie' aan de provinciale weg N384 (Froonackerdyk), staat gezien zijn 'looks' bekend onder de bijnaam de Vuurtoren. Het was van 1994 tot 2011 het onderkomen van Architectenburo Syb Eldering. In 2016 heeft de Bond Friese VogelWachten (BFVW) er zijn intrek genomen. Voorzitter Rendert Algra van de BFVW vindt de vergelijking met een vogelkijkhut ook wel toepasselijk. "Wij binne as BFVW dwaande mei in profesjonalizeringsslach nei dè fûgelmonitoarings organizaasje foar Fryslân. Dêr past de stap nei in kantoar mei mear wurkromte foar ús frijwilligers en mear útstrieling (voorheen was het hoofdkantoor gevestigd op het bedrijventerrein in Wommels, red.) perfekt bij.

Yn it nije kantoar ha we oan ien kant it doarp Wiuwert en oan 7 kanten it frije fjild." Met duizenden vrijwilligers en gebruik makend van de unieke Friese methode zet de BFVW zich in voor het beschermen van weidevogels. Het zijn echter niet alleen de weidevogels die onder de zorg vallen van de BFVW. De bredere inzet is gericht op een gezonde, evenwichtige vogelpopulatie in de provincie Fryslân. Dit betreft in principe alle vogels. De nadruk ligt hierbij voornamelijk op het inventariseren en monitoren van de diverse vogelsoorten, evenals het creëren van nestgelegenheid en goede broedomstandigheden. BFVW zoekt daarbij nadrukkelijk naar mogelijkheden om de kuikenoverleving te vergroten.

Gevelstenen
- Gevelstenen in Wiuwert.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

Merke
"De Merke is het jaarlijkse dorpsfeest van Wiuwert en Britswert. De 3e woensdagavond van augustus is de start van het dorpsfeest, het eindigt op vrijdagavond. Wij als merkecommissie proberen voor jong en oud een gevarieerd programma samen te stellen, rond een bepaald thema. Binnen dit thema hebben we enkele vaste onderdelen; o.a. Merkekaatsen, kinderspelen, volksspelen, matinee, een gezamenlijk ontbijt en natuurlijk live muziek in de feesttent op de terp. Op het feestterrein staan een aantal kermisattracties zoals een zweef- en draaimolen, een schiettent en een springkussen. Ook een oliebollenkraam en een snackwagen ontbreken niet.

Om deze Merke financieel mogelijk te maken, vragen we van onze inwoners vanaf 16 jaar een vrijwillige bijdrage d.m.v. een intekenlijst. Hiermee heeft men gratis entree en vrije deelname aan de activiteiten. Via de dorpskrant; ‘het rabbelruske’ en het programmaboekje word je op de hoogte gehouden van het laatste nieuws en de invulling van het feestprogramma. Ook de ‘streetcaptains’ zullen je benaderen om mee te doen aan bijv. straatversieringen en eventuele andere opdrachten. Kort gezegd: kom en doe mee, want de Merke is een feest voor, door en met elkaar!"

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Wiuwert (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site over Wiuwert en Britswert van Vereniging van Dorpsbelang De Twa Doarpen.

- Belangenorganisatie: - "Britswert en Wiuwert zijn twee prachtige dorpen in de Fryske Greidhoeke (Friese weidestreek) met authentieke dorpskernen met een grote verscheidenheid aan actieve en vriendelijke inwoners. Het doel van Dorpsbelang De Twa Doarpen is om de belangen (in de breedste zin van het woord) van de inwoners, bedrijven en verenigingen te behartigen. Te denken valt aan leefbaarheid voor alle leeftijdsgroepen, recreatie, voorzieningen, veiligheid, onderhoud, dorpsinrichting en -cultuur. Veelal komt de input voor projecten van de inwoners en dorpsbelang probeert een leidende rol te hebben om wensen uit te (laten) voeren.

Deze doelen beoogt zij te bereiken door: het houden van maandelijkse bestuursvergaderingen; het houden van ledenvergaderingen in voor- en najaar waarbij alle inwoners uitgenodigd worden hun wensen te uiten; het organiseren van allerlei activiteiten (bijv. Boomplantdag en culturele activiteiten zoals de Slachte Marathon); intensief contact onderhouden met allerlei instanties; 1 à 2 x per jaar ambtelijk overleg met de gemeente. Hierin worden o.a. punten besproken die in de ledenvergadering naar voren zijn gekomen. Het bestuur heeft een aantal bestuurscommissies benoemd, die Dorpsbelang helpen bij de uitvoering van hun werk, zoals: beheerscommissie van dorpshuis “Us Honk”; beheerscommissie van sportaccommodatie “Op’e Trije”; verschillende werkgroepen. Dorpsbelang is lid van de Feriening fan Lytse Doarpen. De kosten van het lidmaatschap van Dorpsbelang zijn € 7,50 per jaar."

- Onderwijs: - Basisschool De Pikeloer is er voor kinderen uit de dorpen Wiuwert en Britswert en de omliggende buurtschappen Jeth, Klaeiterp en Kromwâl. Het motto van de school is: "Vertrouwd, eigen en klein, waar iedereen zichzelf kan zijn." En natuurlijk wordt er ook nog heel veel geleerd. - Lees hier het mooie verhaal over waar de naam vandaan komt. In 2005 is het vernieuwde gebouw na gedeeltelijke sloop en een ingrijpende renovatie in gebruik genomen. De school staat sinds 1957 in dit dorp en was daarvoor in Britswert gehuisvest. Het voormalige schoolgebouw aldaar is tegenwoordig in gebruik als dorpshuis Us Honk. Net als de school is die er ook voor beide dorpen gezamenlijk.

- Toneel: - "Toanielferiening Vriendenkring is opgericht in 1884. Wij kennen geen aparte leden of donateurs. Een ieder is bij ons lid, dit kan een spelend of een steunend lid zijn. Wij proberen elk jaar minimaal 1 avondvullend stuk en 2 kortere stukken op de planken te brengen. Hierin zien wij ook graag de jeugd van Britswert en Wiuwert terug. Toneelspelen, samen iets creëren en het eindresultaat met de nodige zenuwen, maar vol trots aan onze dorpsgenoten laten zien, is natuurlijk waar we het voor doen. Uiteraard is er nog veel meer wat het spelen met én voor elkaar met zich meebrengt. Een uitlaatklep die op verschillende manieren positief bijdraagt aan een stuk persoonlijke ontwikkeling, ontspanning en saamhorigheid. Samen spelen is elkaar beter leren kennen, jezelf durven laten zien, je grenzen verleggen, maar vooral erg veel plezier hebben. De repetities en uitvoering vinden altijd plaats in Us Honk. Mocht je graag eens willen meespelen of doe je liever iets achter de schermen, zoals decor, schminken, souffleren of misschien wil je eens kennismaken met licht –en geluidstechniek? Dan horen wij graag van je! Kijk je liever de kat uit de boom? Word dan gewoon vriend van ons op Facebook, dan blijf je in elk geval op de hoogte."

- Sport: - Keatsferiening De Twa Doarpen (= kaatsvereniging De Twee Dorpen) is er van en voor de dorpen Wiuwert en Britswert.

- Duurzaamheid: - "De in 2015 opgerichte Coöperatie Grieneko bevordert en stimuleert de inzet van 'groene' energievormen in Baard, Easterlittens, Húns, Leons, Wiuwert, Britswert en directe omgeving. De gezamenlijke aanpak is gericht op: minder gasverbruik; minder elektriciteitsverbruik; meer comfort in huis. Wat zijn de doelen: leden adviseren over besparing energieverbruik; oplossingen zoeken voor duurzame productie van energie; bundeling van vragen en activiteiten op het gebied van duurzaamheid. Wat willen we bereiken en hoe doen we dat: een leefbare wereld ook voor je kinderen en kleinkinderen; zoveel mogelijk besparen op gebruik van energie in huis met behoud van comfort; dit kan door het aanpassen van gewoontes en voorzieningen aan de eigen woning; bouwkundige voorzieningen; toepassing van energiebesparende technologie; eigen productie van energie door bijvoorbeeld het gebruik van zonnepanelen; huis aan huis inventarisatie van ideeën over energiebesparing en toepassing van duurzame energie; regionale productie van duurzame energie."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Wiuwert.

Reactie toevoegen