Willige Langerak

Plaats
Buurtschap
Lopik
Lopikerwaard
Utrecht

willige_langerak_buurtvereniging_2016_40_jaar.jpg

Buurtvereniging Willige Langerak is opgericht in 1976 en heeft in 2016 dus het 40-jarig bestaan gevierd.

Buurtvereniging Willige Langerak is opgericht in 1976 en heeft in 2016 dus het 40-jarig bestaan gevierd.

willige_langerak_collage.jpg

Willige Langerak, collage buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Willige Langerak, collage buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

willige_langerak_wit_plaatsnaambord_met_richtingwijzers_tiendweg_kopie.jpg

Op de Tiendweg in Willige Langerak begint men overnieuw te nummeren voor de delen onder Schoonhoven en onder Lopik. Dat is op zich niet zo handig. Gelukkig geven richtingbordjes tegenwoordig wél aan voor welk deel je welke kant op moet. Goed gedaan!

Op de Tiendweg in Willige Langerak begint men overnieuw te nummeren voor de delen onder Schoonhoven en onder Lopik. Dat is op zich niet zo handig. Gelukkig geven richtingbordjes tegenwoordig wél aan voor welk deel je welke kant op moet. Goed gedaan!

Willige Langerak..JPG

In de buurtschap Willige Langerak kom je vanuit Schoonhoven eerst in het buitengebied van de buurtschap, met witte borden, en daarna in de bebouwde kom, met blauwe borden en 30 km-zone. En terecht natuurlijk voor zo'n idyllisch buurtje.

In de buurtschap Willige Langerak kom je vanuit Schoonhoven eerst in het buitengebied van de buurtschap, met witte borden, en daarna in de bebouwde kom, met blauwe borden en 30 km-zone. En terecht natuurlijk voor zo'n idyllisch buurtje.

Willige Langerak (2).JPG

Er Is wat te halen, lijkt het in Willige Langerak...

Er Is wat te halen, lijkt het in Willige Langerak...

willige_langerak_kerk.jpg

Raadsel: de kerk van de nog altijd bestaande Hervormde Gemeente Willige Langerak ligt tegenwoordig in de stad Schoonhoven. De kerk is dus van woonplaats veranderd zonder fysiek te verhuizen. Hoe dat zit kun je lezen onder het kopje Bezienswaardigheden.

Raadsel: de kerk van de nog altijd bestaande Hervormde Gemeente Willige Langerak ligt tegenwoordig in de stad Schoonhoven. De kerk is dus van woonplaats veranderd zonder fysiek te verhuizen. Hoe dat zit kun je lezen onder het kopje Bezienswaardigheden.

willige_langerak_gevelsteen.jpg

Deze gevelsteen in de muur van de Hervormde kerk van Willige Langerak stelt dat de toren in 1627 gebouwd is, kennelijk als vervanging van de vorige toren die hier al eeuwenlang gestaan heeft. Er zijn deels stenen van de oude toren hergebruikt.

Deze gevelsteen in de muur van de Hervormde kerk van Willige Langerak stelt dat de toren in 1627 gebouwd is, kennelijk als vervanging van de vorige toren die hier al eeuwenlang gestaan heeft. Er zijn deels stenen van de oude toren hergebruikt.

willige_langerak_dijkmagazijn_kopie.jpg

Willige Langerak, het dijkmagazijn, uit 1860, diende als opslag van noodmaterialen als zandzakken, schoppen en kruiwagens, te gebruiken om bij hoogwater eventuele schade aan de Lekdijk te repareren.

Willige Langerak, het dijkmagazijn, uit 1860, diende als opslag van noodmaterialen als zandzakken, schoppen en kruiwagens, te gebruiken om bij hoogwater eventuele schade aan de Lekdijk te repareren.

willige_langerak_dijkbewakingspaal_kopie.jpg

Deze 19e-eeuwse 'dijkbewakingspaal' in Willige Langerak markeert de verzamelplaats voor het 'dijkleger' in tijden van hoge waterstanden. Op de paal werd dan een lantaarn geplaatst. Men verzamelde zich in de boerderij achter de paal (het 'wachthuis').

Deze 19e-eeuwse 'dijkbewakingspaal' in Willige Langerak markeert de verzamelplaats voor het 'dijkleger' in tijden van hoge waterstanden. Op de paal werd dan een lantaarn geplaatst. Men verzamelde zich in de boerderij achter de paal (het 'wachthuis').

UT gemeente Willige Langerak in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Willige Langerak in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Willige Langerak in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Willige Langerak

Terug naar boven

Status

- Willige Langerak is een voormalig(e) dorp en gemeente, tegenwoordig alleen nog buurtschap in de provincie Utrecht, in de streek Lopikerwaard, gemeente Lopik. De gemeente was in 1812 toegevoegd aan de gemeente Jaarsveld, in 1818 weer afgesplitst tot een zelfstandige gemeente, in 1943 over naar gemeente Lopik.

- Wapen van de voormalige gemeente Willige Langerak.

- De gemeente is per 8 september 1857 vergroot met de gemeenten Cabauw (226 hectare, 19 woningen, 127 personen) en Zevender (253 hectare, 19 woningen, 113 personen).

- Per 1 september 1970 is een gedeelte van het - toen nog - dorp Willige Langerak (zijnde de oude dorpskern) overgegaan van de gemeente Lopik naar de gemeente Schoonhoven en daarmee van de provincie Utrecht naar de provincie Zuid-Holland.

- Doordat de oude dorpskern geheel in de nieuwbouw van het uitdijende Schoonhoven(-Oost) is opgegaan, maar het buitengebied onder Lopik is blijven vallen, is een geografisch bijzondere situatie ontstaan. In de praktijk wordt de oude dorpskern die nu in Schoonhoven ligt, niet meer als dorp of plaats beschouwd, omdat dat geheel in de bebouwde kom en bebouwing van die stad is opgegaan. Het onder de gemeente Lopik vallende buitengebied van Willige Langerak (dat met name de langgerekte Tiendweg en Lekdijk-West tussen Schoonhoven en Lopik omvat) wordt, nog slechts een buurtschap zijnde want van zijn dorpskern beroofd, door de gemeente Lopik wél als kern beschouwd (met witte plaatsnaamborden in het buitengebied, en een eigen bebouwde kom met officiële blauwe plaatsnaamborden = komborden). De buurtschap heeft geen eigen postcode en plaatsnaam in het postcodeboek en ligt daarom voor de postadressen 'in' Lopik. Vreemd genoeg noemt de gemeente Lopik het noordelijk van deze buurtschap gelegen en (na de ‘scheuring' van 1970) in geografisch opzicht vergelijkbare Zevender niet als kern.

- In het uiterste oosten van Willige Langerak, rond de grens van deze voormalige gemeente en de voormalige gemeente Jaarsveld, ligt een huizengroepje rond gemaal De Koeoek dat vanouds (in ieder geval tot medio 19e eeuw) als buurtschap De Koekoek werd beschouwd. Tegenwoordig is dat kennelijk niet meer het geval. Hier was vroeger ook een Koekoeksveer op Tienhoven, aan de overzijde van de Lek gelegen in de Alblasserwaard.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Willigelangerak, Willige-Langerak, 1396 Wilghen, 1573 Willighen, 1639 Willige Langerack, 1883 Willege Langerak.

Naamsverklaring
Oorspronkelijk ‘plaats bij de wilgen' (boomnaam), met latere woekervocaal -i-. De latere toevoeging Langerak, naam van het tegenovergelegen poldergebied, is samengesteld uit lang en rak ‘recht vaarwater'.(1)

Terug naar boven

Ligging

- De buurtschap Willige Langerak ligt ZW van Lopik, Z van Cabauw, O van Schoonhoven, rond de Tiendweg, de Lekdijk West en de verbindingsweg tussen deze 2 wegen: de Graaf Floris IV weg, genoemd naar de graaf die in 1235 een dijk liet aanleggen langs de noordelijke oever van de Lek van Amerongen tot Schoonhoven. De oude dorpskern is zoals hiervoor reeds beschreven opgegaan in de bebouwde kom van Schoonhoven(-Oost) en maakt daarmee (formeel) geen onderdeel uit van de huidige buurtschap.

- Op de Tiendweg begint men overnieuw te nummeren voor de delen onder Schoonhoven en onder Lopik. Dat is op zich niet zo handig want verwarrend voor bezoekers, leveranciers en hulpdiensten. Gelukkig geven richtingbordjes tegenwoordig wél aan voor welk deel je welke kant op moet (zie foto). Goed gedaan!

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Willige Langerak, die slechts het gelijknamige dorp omvat, 45 huizen met 437 inwoners. Tegenwoordig omvat de buurtschap, die dus alleen nog op Lopiks grondgebied ligt, ca. 120 huizen met ca. 300 inwoners (verdeeld over Lekdijk-West 90/225 en Tiendweg 30/75).

Terug naar boven

Geschiedenis

Opmerkelijk is de bebouwing langs de Tiendweg evenwijdig aan de Lekdijk. In de meeste polders zijn de tiendwegen namelijk onbebouwd gebleven. De concentratie van bebouwing langs de Tiendweg ligt achter een diepe inham van de Lekdijk, ter hoogte van de Graaf Floris IV Weg en een groot wiel (restant van een dijkdoorbraak).

Het afwijkende tracé van de dijk is ontstaan na een grote dijkdoorbraak in 1595. Er werd toen ook een wiel gevormd, maar deze lag ten westen van de Graaf Floris IV Weg en is thans weer dicht. Het nog bestaande wiel ten oosten van de genoemde weg is ontstaan bij een dijkdoorbraak in 1726. Het land achter de inham van de Lekdijk werd grotendeels door water en griend in beslag genomen en zal derhalve niet aantrekkelijk zijn geweest voor de bouw van boerderijen. Wel stond daar aan de Lekdijk de korenmolen van Willige Langerak. Aan het oosteinde van de Tiendweg bevindt zich ook enige bebouwing langs de weg. Deze bebouwing is aan het einde van de 19e eeuw ontstaan achter een strook griendland die vanaf de Lekdijk opstrekte tot aan de Tiendweg. (232)

In 1672 moesten de dijken bij Willige Langerak worden doorgestoken om de Hollandse Waterlinie in werking te stellen en de Fransen zo tegen te houden. De boeren waren daar natuurlijk niet blij mee en probeerden dit tegen te houden, omdat ze niet zaten te wachten op mislukte oogsten. Maar ja het landsbelang ging toch even voor...

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Willige Langerak heeft 8 rijksmonumenten, waaronder de Hervormde kerk, het voormalige 18e-eeuwse Rechthuis (De Montignylaan 28), 3 dijkbewakingspalen aan de Lekdijk-West (bij de nrs. 20, 36 en 71), een peilschaalhuisje uit 1896 bij nr. 36 en een dijkmagazijn uit 1860 bij nr. 85.

- Een steen in de toren van de Hervormde (PKN) kerk maakt het jaartal 1627 wereldkundig (de tekst op de steen luidt: "Jan Jacobsz Uveren, wilt dit aanhooren. Heeft geleyt den eersten steen van desen toren. Hij was een man van groot verstant, Schepen van dit lant. 1627"). Dit wijst op ‘nieuwbouwactiviteiten'. Toch hebben de toren en het religieuze bouwwerk als geheel een oudere oorsprong en kern. Volgens de overlevering zou er in 1272 al een kerk in Willige Langerak hebben gestaan. Op een tekening uit 1560 van Van Deventer, een vermaard vervaardiger van plattegrondtekeningen van Nederlandse streken, is in elk geval op de zelfde plek al een kerk te zien. Bovendien zijn in de toren die in 1627 lijkt te zijn opgeleverd, oudere stenen gebruikt.

Hoe dan ook, het belangrijkste deel van het schip ontstond pas in 1650 en verkreeg zijn huidige uiterlijk vervolgens grotendeels in 1836. Restauraties aan de archaïsch ogende toren (1977-1979) en aan de kerk (1990-1991) behelsden louter noodzakelijke reparaties. Positief hieraan is dat de diverse fasen uit de geschiedenis van het godshuis nog goed afleesbaar zijn. (124) De kerk staat in de oude dorpskern, door een grenscorrectie in 1970 tegenwoordig gelegen op grondgebied van de gemeente Schoonhoven, in wat tegenwoordig Schoonhoven-Oost of Thiendenland wordt genoemd. - Site Hervormde Gemeente. - Nieuws van de Hervormde Gemeente op Facebook - Foto's met beschrijving van het kerkorgel. - In 2014 is de restauratie van het Van Dam-orgel uit 1886 gereed gekomen. - In 1978 is een windvaan met wapen van Willige Langerak op de toren geplaatst. - Oorlogsgraf op de begraafplaats.

- Langs de Lekdijk zijn 6 dijkbewakingspalen bewaard gebleven. De hardstenen palen markeren de verzamelplaatsen voor het dijkleger in tijden van hoge waterstanden. Op de paal werd daartoe een lantaarn geplaatst. Men verzamelde zich in de boerderij achter de paal (het zogenoemde wachthuis). De nog aanwezige palen dragen de nummers 2, 3, 5, 6, 7 en 9. De palen dateren van halverwege de 19e eeuw. (232)

- Karakteristiek voor de ruimtelijke hoofdstructuur is de ligging van de boerderijen aan de voet van de Lekdijk, waardoor een scherp contrast is ontstaan tussen het bebouwde gebied langs de Lekdijk en het onbebouwde agrarische gebied. Waardebepalend voor de boerderijenstrook zijn de vrij gave erfinrichtingen en de nog aanwezige historische bebouwing. (232)

- In 1860 laat het Hoogheemraadschap van de Lekdijk Benedendams en den IJsseldam 2 hulpmagazijnen bouwen voor opslag van noodmaterialen als zandzakken, schoppen en kruiwagens, te gebruiken bij hoogwater. Eén van de hulpmagazijnen wordt gebouwd nabij de kruising van de Lekdijk-Oost met de Lagedijk. De andere wordt gebouwd aan de Lekdijk-West (huisnr. 85) nabij de Graaf Floris IV-weg in Willige Langerak. De wiel, ook wel waaikuil, achter het magazijn is een restant van de dijkdoorbraak in 1595.

- In 1896 worden aan de rivierzijde van de Lekdijk peilschaalhuisjes gebouwd, bestemd om bij hoog water de waterstanden te kunnen meten zonder last te hebben van golfslag. In Willige Langerak staat nog zo'n huisje, tegenover Lekdijk West 36. Onderin de hoge achterwand kan het water via een gat naar binnen stromen. Binnen staat tegen de achterwand een peilschaal waarop men de waterstand kon aflezen. Voor de komst van de peilschaalhuizen aan het einde van de 19e eeuw las men de waterstand af op houten palen. Het kritieke punt bij hoog water heette de 'Clockeslag'. Als dit punt was bereikt, werd het dijkleger door het luiden van kerkklokken gealarmeerd. Een identiek exemplaar bevindt zich iets naar het O tegenover het Polderhuis in Jaarsveld.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Op de laatste zaterdag van augustus ben je van harte welkom op de Rommelmarkt van Willige Langerak. Ze hopen je te zien als koper bij een van de 70 kramen vol met antiek, speelgoed, kleding, bloemen, glazen, lampen, bloempotten, meubels en nog veel meer! Daarnaast kun je onder het genot van koffie, thee met een wafel, appeltaart of soep op het terras genieten van het befaamde Rad van Avontuur. Of als je wat meer trek hebt van een heerlijk broodje kroket of een sateetje van de BBQ. De Rommelmarkt begint om 10.00 uur en duurt tot 16.00 uur. Overtollige huisraad voor een volgende markt is het hele jaar door welkom. Je kunt daarvoor contact opnemen met de Rommelmarktcommissie: tel. 0182-383617 of 0348-553293.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- De wandelroute Willige Langerakroute (12 km) is aangegeven door ANWB-bordjes en geschikt als gezinswandeling. De folder van de Willige Langerakroute is gratis verkrijgbaar op het gemeentehuis van Lopik, en via de link ook online te downloaden. U kunt de route starten bij Routepunt Lopik (bij het gemeentehuis), Raadhuisplein 1 te Lopik, of bij natuurgebied de Lopikerhout aan de M.A. Reinaldaweg te Lopik.

- In Willige Langerak bevindt zich een ooievaarsstation.

- Natuurmuseum De Wielewaal is een initiatief van Lou en Marijke Rijneveld. Het geeft een blik op de natuur in de Lopikerwaard. Alle dieren en vogels die er opgezet staan, zijn slachtoffer geworden in het verkeer of tegen een raam gevlogen. U kunt er een rondleiding krijgen. Voor tuinliefhebbers is er een wandeling in de boerentuin en voor de kinderen een speurtocht in het museum. Tevens maken Lou en Marijke broedkorven en andere creaties van wilgentenen. Ook is er de mogelijkheid een rondrit met een huifkar te maken (op afspraak). Een gedeelte van het museum is gevestigd in een oude kapberg, het andere gedeelte in een oude veeschuur, die geschikt is gemaakt om groepen te ontvangen (met koffie of thee en eigengebakken koek).

- De Bol is een voormalig eiland, thans schiereiland. Het wordt beheerd door Staatsbosbeheer. Gelegen in de Lek, 3 km zuidwestelijk van Lopik, bij buurtschap Willige Langerak. Ten westen van het schiereilandje ligt een circa één kilometer lange doodlopende arm van de Lek, die Binnenlek wordt genoemd. Op kaarten uit de 17e eeuw is De Bol al te vinden als een zandplaat in de Lek. Tot de 11e eeuw kon de Lek zich ongehinderd door het land slingeren. De rivier overstroomde regelmatig en afzettingen zorgden voor vrij hoge oeverwallen. In de rivier vormden zich zandplaten zoals De Bol. De Lek is door dit eilandje opgesplitst in een hoofdgeul en een bijgeul (de Binnenlek). In 1840 is De Bol door een strekdam, evenwijdig aan de stroomrichting van de Lek, met de oever verbonden waardoor het een schiereiland is geworden en de Binnenlek nog maar aan één kant met de Lek in verbinding staat. Dit versterkt de invloed van het getij.

Bijzonder aan de Lek in deze omgeving is namelijk dat de rivier wordt beïnvloed door eb en vloed. Dat betekent dat De Bol tweemaal per etmaal voor een deel onder water staat. Het eilandje verandert zo telkens een beetje. Na een periode hoogwater kan er ineens een geul door de duinen lopen. Bij eb valt de kreek grotendeels droog en bestaat dan uit zandplaten, gescheiden door geultjes. Bij vloed zetten zich zand en klei af. De oude Lekbedding slibt langzaam dicht. Het afgedamde einde van de kreek is hierdoor veranderd in een moerassige zone, begroeid met riet. Als de verlanding zich voortzet, kunnen er ook bomen gaan groeien (zachthoutooibos).

De oevers van De Bol kalven af aan de kant van de Binnenlek, zodat steilranden ontstaan die op sommige plaatsen bijna twee meter hoog zijn. Het erosieproces duurt nog voort, wat te zien is aan brokken klei en zand aan de voet van de klifjes. Behalve van erosie is er sprake van zandafzetting. De zandafzettingen op de oostpunt van De Bol verstuiven waardoor zich rivierduinen hebben gevormd. Nog actief stuivende rivierduinen zijn, zeker in de provincie Utrecht, een zeldzaam verschijnsel geworden. Het centrale deel van De Bol is in de jaren dertig van de 20e eeuw afgegraven in het kader van de werkverschaffing. Ter voorkoming van overstromingen is een kade om deze laagte aangelegd. In de kade is een waterkering aangebracht waarin bij hoog water planken geplaatst konden worden om het water tegen te houden. Bij laag water werden deze verwijderd zodat het gebied kon afwateren op de Binnenlek.

Dit alles was reden voor de provincie Utrecht om De Bol in 2001 tot aardkundig monument te benoemen (op dat moment het zesde aardkundige monument in de provincie). Het bijzondere van dit eilandje is dat er verschillende landschapsvormen zijn (zoals rivierduinen, een getijdenkreek en steilrandjes) en dat er sprake is van een unieke vegetatie (onder meer de kruisdistel, sikkelklaver, kattedoorn, spindotter en driekantige bies kunt u hier tegenkomen). De Bol wordt gebruikt door watersporters en dagjesmensen, en door een agrariër die er zijn koeien laat grazen. Tevens gebruikt hij het gras als wintervoer voor zijn vee. Staatsbosbeheer heeft hier een wandelroute van twee kilometer uitgezet, die u langs de verschillende aardkundige rijkdommen van het eiland voert. Houd bij uw bezoek aan het eiland rekening met het getij. Bij hoog water (door vloed of stuwing door de wind) is het eiland vaak niet bereikbaar en kunt u er dus ook niet af! - Zie ook de brochure over de Lekuiterwaarden w.o. De Bol bij Willige Langerak.

Terug naar boven

Beeld

- Diaserie van buurtschap Willige Langerak, door Jan Dijkstra uit Houten.

Terug naar boven

Links

- Buurtvereniging: - De School met de Bijbel (nog herkenbaar aan het gelijkluidende opschrift) aan de Graaf Floris IV-weg moest in 1990 sluiten wegens een te gering leerlingenaantal. Sindsdien biedt het onderdak aan buurthuis 't Wilgegat van Buurtvereniging Willige Langerak, die in 1976 is opgericht.

- Genealogie: - Doop-, trouw- en begraafregisters Willige Langerak 1620-1825. - Oud-rechterlijk archief 1630-1810. - Overzicht van eigenaren van bezittingen alhier anno 1832. - Overzicht van begravenen op de lokale begraafplaats.

Reactie toevoegen