Wijbosch

Plaats
Dorp
Meierijstad
Noordoost-Brabant
Noord-Brabant

Wijbosch-MSD-20120311-255117.jpg

Dit bord illustreert mooi dat de kernen Schijndel en Wijbosch inmiddels aan elkaar grenzen: je gaat hier Schijndel uit en gelijk Wijbosch in. Dit wordt keurig aangegeven zo. Zo zou het wat ons betreft bij alle aangrenzende bebouwde kommen horen.

Dit bord illustreert mooi dat de kernen Schijndel en Wijbosch inmiddels aan elkaar grenzen: je gaat hier Schijndel uit en gelijk Wijbosch in. Dit wordt keurig aangegeven zo. Zo zou het wat ons betreft bij alle aangrenzende bebouwde kommen horen.

Wijbosch-MSD-20120311-255108.jpg

Niet te hard door Wijbosch heen rijden of lopen, want tussen de modernere bebouwing zie je hier en daar nog fraaie, markante, oudere panden, zoals deze.

Niet te hard door Wijbosch heen rijden of lopen, want tussen de modernere bebouwing zie je hier en daar nog fraaie, markante, oudere panden, zoals deze.

Wijbosch-MSD-20120311-255106.jpg

Wijbosch, beeld De Vier Heemskinderen

Wijbosch, beeld De Vier Heemskinderen

wijbosch_sint_antoniuskerk_ii.jpg

Wijbosch, de St. Antoniuskerk is in 2013 aan de eredienst onttrokken, verbouwd en herbestemd tot een heel bijzonder wooncomplex met elf eensgezinswoningen en twee appartementen. Zie verder bij Recente ontwikkelingen.

Wijbosch, de St. Antoniuskerk is in 2013 aan de eredienst onttrokken, verbouwd en herbestemd tot een heel bijzonder wooncomplex met elf eensgezinswoningen en twee appartementen. Zie verder bij Recente ontwikkelingen.

wijbosch_zorgcentrum_sint_barbara_ii.jpg

Wijnbosch, Zorgcentrum St. Barbara

Wijnbosch, Zorgcentrum St. Barbara

wijbosch_schaapskooi_schijndel_kopie.jpg

De schaapskooi in Wijbosch is het mooiste plekje van Schijndel en omstreken: geschiedkundig interessant, voor de kinderen een paradijs en voor wandelaars en fietsers een heerlijke plek om middenin de natuur even uit te rusten met een hapje en/of drankje.

De schaapskooi in Wijbosch is het mooiste plekje van Schijndel en omstreken: geschiedkundig interessant, voor de kinderen een paradijs en voor wandelaars en fietsers een heerlijke plek om middenin de natuur even uit te rusten met een hapje en/of drankje.

wijbosch_carnaval_kopie.jpg

Natuurlijk doen ze ook in Wijbosch aan carnaval. Tijdens carnaval heet het dorp Schorsbos.

Natuurlijk doen ze ook in Wijbosch aan carnaval. Tijdens carnaval heet het dorp Schorsbos.

wijbosch_wijboschloop_kopie.jpg

Loopgroep Wijbosch organiseert op Koningsdag de jaarlijkse Wijboschloop. De afstanden zijn 5 en 10 km, met kleinere afstanden voor de jeugd.

Loopgroep Wijbosch organiseert op Koningsdag de jaarlijkse Wijboschloop. De afstanden zijn 5 en 10 km, met kleinere afstanden voor de jeugd.

wijbosch_ommetje_kopie.jpg

De afgelopen jaren zijn honderden Ommetjes rond de dorpen in ons land aangelegd. Ideaal voor inwoners en toeristen om even een blokje om te lopen en onderweg gelijk van bezienswaardigheden en de natuur te genieten. Ook Wijbosch heeft een Ommetje (6 km).

De afgelopen jaren zijn honderden Ommetjes rond de dorpen in ons land aangelegd. Ideaal voor inwoners en toeristen om even een blokje om te lopen en onderweg gelijk van bezienswaardigheden en de natuur te genieten. Ook Wijbosch heeft een Ommetje (6 km).

Wijbosch

Terug naar boven

Status

- Wijbosch is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de streek Noordoost-Brabant, gemeente Meierijstad. T/m 2016 gemeente Schijndel.

- Het dorp Wijbosch heeft in 1978 geen eigen postcode* en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Schijndel.
* Het dorp heeft weliswaar postcode 5482, maar daar valt ook de noordelijke helft van het dorp Schijndel onder.

- Onder het dorp Wijbosch vallen ook de buurtschappen Duin, Hoeves en Kapeleind.

Terug naar boven

Naam

In het dialect
't Wèppus.

Oudere vermeldingen
1439 Wybosch, 1556 in die Wybosch, 1840 Weibosch.

Naamsverklaring
Mogelijk een samenstelling van wije 'wilg' en bos.(1)

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp Schorsbos.

Terug naar boven

Ligging

Het dorp ligt O van het dorp Schijndel en W van het dorp Veghel. Z van het dorp ligt een groot bedrijventerrein, slechts van het dorp gescheiden door de N622 naar de dorpen Eerde en Veghel. Schijndel is in de loop der jaren fors gegroeid en ligt nu dicht tegen Wijbosch aan. De dorpen worden nog uit elkaar gehouden door de rondweg om Schijndel (N637).

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Wijbosch 141 huizen met 835 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 550 huizen met ca. 1.500 inwoners, waarvan ca. 100 in woonzorgcentrum de Laverhof.

Terug naar boven

Geschiedenis

Wijbosch is ontstaan vanuit een middeleeuwse kern die gelegen was op een overgang van hoog en droog naar laag en drassig.

Kerkelijke geschiedenis
Van omstreeks 1428 tot 1850 heeft in Wijbosch een kapel van Sint Antonius Abt bestaan waarin ook wel missen werden opgedragen door een rector. Dit was een eenbeukig gebouwtje met aan de oost- en westzijde een trapgevel. In 1648 werd het buiten gebruik gesteld, waarna het een tijd als woning is gebruikt. In de Napoleontische tijd kwam de kapel weer aan de katholieken. In 1836 waaide het torentje van het dak en in 1850 is de kapel gesloopt, nadat de restanten ervan aan de gemeente waren verkocht.

De parochie bestaat sinds 1884 en is gesticht vanuit de Sint Servatiusparochie te Schijndel. Ze kreeg toen een driebeukige neogotische kruiskerk, ontworpen door architect Herman Bekkers. Voordien kerkte de Wijbossche bevolking te Schijndel. Kerk en naastgelegen pastorie zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1944 onherstelbaar verwoest. De opvolger, de huidige Sint Servatiuskerk, ontworpen door architect J.J.M. van Halteren, kwam in 1952 gereed. De klokken waren door de bezetters geroofd inclusief het Antoniusklokje dat destijds in de kapel heeft gehangen. Zie verder de pagina kerkelijke geschiedenis van het dorp. Er is ook een boek verschenen over het 100-jarig bestaan van de parochie: 'Servatius, een beknopte geschiedenis van 100 jaar Wijbosch' (auteur: H. Vehoeven).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- In 2016 is een nieuw dorpsplein in het centrum van Wijbosch aangelegd en zijn de 4 kruisingen in het dorp verhoogd. Doel is het sluipverkeer door het dorp terug te dringen. Tot medio 2016 rijden er nog ca. 4.000 auto's door het dorp. Dat moeten er 2.000 worden. Het dorpsplein is aangelegd volgens de principes van 'shared space', wat inhoudt dat er minder regels zijn en mensen meer zelf hun 'gezonde verstand' moeten gebruiken. Een speciale werkgroep van inwoners en ambtenaren heeft de reconstructie uitgewerkt. De reconstructie is een van de onderdelen van het Dorpsontwikkelingsplan, waar al 15 jaar aan gewerkt wordt.

“We zitten hier nu met trots en een blij gemoed”, aldus Dorpsraad-voorzitter Frank Mulkens bij de start van het project. “Alle ontwikkelingen in Wijbosch zijn tot stand gekomen dankzij investeringen van de gemeente en provincie, maar niet in de minste plaats door de tomeloze volharding en samenwerking van de Wijbosschenaren. Wij hebben de regie in eigen handen en de gemeente luistert naar onze ideeën en adviezen. Hoe bijzonder dit is, moeten veel Wijbosschenaren zich overigens ook nog realiseren.” De reacties van de Wijbosschenaren op de shared space zijn divers, beaamt Mulkens. “We zijn in Nederland gewend aan regels, en die zijn daar nu juist niet. Het zal wennen zijn, maar wij geloven dat het werkt.” Wethouder Bart Claassen noemt als voorbeeld een gemeente in Fryslân die het hele dorp als shared space heeft ingericht. “Daar zijn nooit problemen.”

- In 2012 is nieuwbouwwijk Klaverwei II gereed gekomen. Voor een klein dorp als Wijbosch is het een forse uitbreiding. De wijk omvat 70 nieuwbouwwoningen; 24 in de sociale sector, 25 in het middensegment en 21 in het dure segment.

- De voormalige kerk met omgeving is in 2016 herontwikkeld tot een woonwijkje met de naam Beukenhof. O.a. het voormalige gemeenschapscentrum De Geut, dat op het kerkterrein stond, is hiervoor gesloopt. Kerk en pastoriewoning zijn gehandhaafd. In de kerk zijn 13 woningen gerealiseerd (11 woningen met 3 verdiepingen, en 2 appartementen) en verder nog 17 woningen op het omliggende terrein. De doopkapel van de kerk is als veldkapel voor de inwoners van Wijbosch gehandhaafd, doordat er een directe buitendeur bij gemaakt is. Alle details over het project vind je in het Bestemmingsplan Beukenhof. Het wijkje is ontworpen door Woudstra Architecten.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De huidige Sint Antoniuskerk uit 1952 heeft de vorm van een kruis. Een klokkentoren ontbreekt. Het is een bakstenen kerk die tot op zekere hoogte neo-romaans is. Er zijn glas in lood ramen met de 7 sacramenten. De thema's arbeid en landbouw ontbreken niet. Ook Maria en Aloysius hebben er hun plaats gevonden. De kerk van is in 2013 aan de eredienst onttrokken, wegens fusie van een aantal kerken in omliggende dorpen tot de Michaëlparochie. Voor de herbestemming van de kerk zie bij Recente ontwikkelingen. - Artikel over vroegere Sint Antoniusverering te Wijbosch (Word-document).

- Joodse begraafplaats (valt daar meer over te vertellen?).

- Aan de Wijboscherweg staat een (sterk gerenoveerde) langgevelboerderij met het jaartal 1826.

- Op het plantsoen voor de kerk staat een beeldje van de Vier Heemskinderen.

- (volgens de atlas ligt in het Wijboschbroek nog een fort Wijboschbroek. Is dat er nog, valt daar nog iets over te vertellen?, waar diende het voor?, huidige toestand?, toekomst?, red.)

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval.

- Loopgroep Wijbosch organiseert op Koningsdag de jaarlijkse Wijboschloop. De afstanden zijn 5 en 10 km, met kleinere afstanden voor de jeugd.

- Garage Sale (op een zondag begin juni) in het centrum (Mgr. v.d. Venstraat en aangrenzende straten). De opbrengst komt ten goede aan de ouderen in het dorp. - Fotoverslag Garage Sale Wijbosch 2016. Vroeger was er ook een Braderie op Bevrijdingsdag (5 mei). Tegenwoordig is dat kennelijk niet meer, althans wij kunnen er niets van vinden op het internet. Wat we wel vonden is een filmpje van de Braderie uit de jaren zeventig.

- Het Jeugd Vakantie Werk is een week in de zomervakantie waarin door een grote groep vrijwilligers allerlei activiteiten worden georganiseerd voor kinderen vanaf 5 jaar t/m groep 8.

- Voorafgaand aan het Paalklimmen (op een zaterdag in september) is er 's middags een 'bonte middag' met artiesten, een hapje en drankje. 's Avonds is er het Paalklimmen, met aparte competities voor jeugd en volwassenen.

- Hopoogstfeest (weekend in september). De hopteelt is lange tijd belangrijk geweest in Schijndel. Zie verder aldaar bij Geschiedenis. De site van het Hopoogstfeest biedt veel interessante informatie, niet alleen over de geschiedenis van de hopteelt maar ook over allerlei andere aspecten betreffende de geschiedenis van Schijndel en Wijbosch.

- Volksfeest (4 dagen in oktober) met o.a. Kermis.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- In 2011 hebben Hans en Marga van den Heuvel in hun tuin het theatertje Casa del Arte (Huis van de Kunst) gerealiseerd, in een nieuw gebouwde Vlaamse schuur. Door het jaar heen zijn er diverse optredens op het gebied van theater en muziek.

- Rond het dorp zijn in het verleden productiebossen ontstaan. Het voorpootrecht bestaat nog steeds in dit dorp. Natuurgebied Wijboschbroek was ooit een productiebos. Een van de kleinschalige cultuurlandschappen die daaruit ontstond was De Smaldonken, een gebied ten noordoosten van Schijndel. - Geschiedenis van de griendcultuur en de rijswerkers in Wijbosch.

Waterschap Aa en Maas heeft de afgelopen jaren de condities in het Wijboschbroek deels verbeterd, waardoor het weer de Natte Natuurparel kan worden die het beoogt te zijn. Het gebied was veel te droog geworden, waardoor planten als de dotterbloem er niet veel meer voorkwamen. De oplossing lag in het verhogen van het grondwaterpeil. Dat brengt het gebied in zijn oorspronkelijke, waterrijke staat, waardoor de natuur weer kan opbloeien. Er zijn stuwen vervangen en extra stuwen geplaatst. Watergangen zijn verhoogd en opgeschoond. De Biezenloop heeft natuurvriendelijke oevers en vispassages gekregen.

De leemhoudende, natte en voedselrijke bodem van het bos biedt kansen voor bijzondere flora en fauna en voor populierengroei, mits het niet te droog is. Het waterschap zoekt daarom vanaf 2019 de medewerking van circa 20 boeren met grond nabij het gebied. Boeren kunnen bijvoorbeeld hun grond in de natte kern ruilen met grond in de randzone van het natuurgebied. Het is ook mogelijk om grond te verkopen als boeren willen stoppen met hun bedrijf of als zij grond kwijt willen. Ook kunnen ze zelf de gewenste natuur realiseren en beheren. In dat geval worden ze financieel gecompenseerd. De uitvoering van dit project staat gepland voor 2024.

- In 2005 is de hopteelt in het Wijboschbroek geherintroduceerd.

- Sinds 2009 is er de Schaapskooi Schijndel, die niet in Schijndel ligt maar in Wijbosch, en nog preciezer; in het Wijboschbroek. De schaapskooi staat aan de Martemanshurk. In 1387 noemde men dit gebied 'Mersmanshoernic', daarmee verwijzend naar rondtrekkende marskramers (mersman) en een ver afgelegen gebied (hoernic) (uit: Skêndels landschap, 2002, Henk Beijers). De schaapskudde bestaat voor het grootste deel uit Kempische heideschapen. De sterke conditie van deze schapen om de natte omstandigheden aan te kunnen en hun begrazingskarakter waren beslissend om dit ras voor dit gebied te selecteren. De vleeskwaliteit was een extra reden. De andere rassen die nog in kleine koppels meelopen in de kudde zijn het Veluws heideschaap, Drents heideschaap, de Schoonebeeker en het Mergellandschaap.

De Schaapskooi is - naar eigen zeggen op hun site - het mooiste plekje van Schijndel en omstreken. Geschiedkundig interessant, door de horeca uitermate gezellig, voor de kinderen een waar paradijs en voor wandelaars en fietsers een heerlijke plek om midden in de natuur even uit te rusten. De Schaapskooi is van Stichting Schaapskooi Schijndel, met als doel het in stand houden van oude inheemse rassen. De herders van de Schaapskooi gaan regelmatig met de kudde op stap.

De Schaapskooi is een plaats waar niet alleen de schapen maar ook bezoekers zich thuis voelen. Op het terrein staan een grote Vlaamse schuur - waar de schaapskudde in verblijft, een hooiberg, veldschuur en het schob- en bakhuisje. De hooiberg is het educatiecentrum en de plaats waar je kunt vergaderen, lezingen en cursussen kunt bijwonen en waar regelmatig exposities zijn. Voor een drankje, hapje en informatie kun je terecht in ‘t Skupke. Een knus onderkomen in een Brabantse schob. En in de hop-est worden de echte Schijndelse hopbellen gedroogd, worden workshops broodbakken gegeven en is alle informatie te vinden over de hopcultuur van vroeger en nu.

- Ommetje Wijbosch (6 km) voert je o.a. door het Wijboschbroek. Laarzen meenemen want je kunt natte voeten krijgen!

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's van Wijbosch.

- Fotoserie van Wijbosch van fotograaf Martin Stevens.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Wijbosch (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Wijbosch.

- Nieuws: - Actualiteiten uit Wijbosch op Twitter.

- Dorpsraad: - Dorpsraad Wijbosch. - Interview in het Brabants Dagblad met Jack van Zutphen (november 2019), die 15 jaar actief is geweest in het bestuur van de Dorpsraad, en zich nog altijd inzet voor optimalisatie van zorg en welzijn in het dorp.

- Dorpshuis: - In 2013 is dorpscentrum De Schakel gerealiseerd.

- Onderwijs: - Basisschool De Regenboog is in 1997 ontstaan uit fusie van de basisscholen Wijbosch in het gelijknamige dorp en De Hoevenbraak in Schijndel. In beide dorpen is nog een vestiging. Voor de geschiedenis van de scholen in het dorp vóór 1997 zie de pagina geschiedenis scholen Wijbosch.

- Sport: - R.K.S.V. W.E.C. (voetbal) is er ook voor voetballers uit buurdorp Eerde. - Korfbalvereniging DKV Celeritas is opgericht in 1953. Geschiedenis DKV Celeritas.

- Als laatste basisschool in de oude gemeente Schijndel heeft ook Basisschool De Regenboog in Wijbosch een Mixx-veld gekregen, en wel in 2019. Een Mixx-veld is een multifunctioneel speelveld van kunstgras. Kinderen kunnen op een Mixx-veld onder meer voetballen, basketballen en tennissen. In 2010 zijn deze velden geschonken door de Schijndelse ondernemer Hans Brus, die hiervoor Stichting Mixx heeft opgericht. Meerdere mogelijke locaties voor het Mixx-veld in het dorp passeerden de afgelopen jaren de revue, maar steeds liep het op niets uit omdat er te veel verzet tegen was. Het veldje waar wél overeenstemming over is bereikt, is gerealiseerd aan de Schoolstraat, tussen De Regenboog en het dienstencentrum van zorgorganisatie Laverhof. Laverhof bleek bereid een deel van de parkeerplaats hiervoor op te offeren.

Adrie Hellings, directeur van Basisschool De Regenboog, is blij met de geste van Laverhof. "We hebben heel goede buren aan Laverhof. En Laverhof ook aan ons. We hebben heel vaak uitwisselingen. Kinderen van onze school spelen in de tuin bij verpleeghuis Sint Barbara. En de ouderen komen geregeld bij ons op school op bezoek." Vice-voorzitter Jack van Zutphen: "Iedereen is ervan overtuigd dat dit een goeie plek is. Het enige nadeel is dat het wat uit het zicht ligt. We zullen er dus met z'n allen op moeten letten dat er voldoende toezicht is." Het veld wordt immers niet alleen tijdens schooltijd gebruikt, maar ook daarna. "Het veld is ook heel belangrijk voor de veiligheid van onze leerlingen. Zij komen hierdoor straks een stuk minder op het Dorpsplein", waarmee Hellings doelt op het Shared Space-gedeelte, waar meerdere soorten weggebruikers het plein moeten delen.

- Zorg en welzijn: - Het huidige zorgcentrum Sint Barbara (Eerdsebaan 1a) is een verzorgingscomplex, dat is voortgekomen uit het Barbaraklooster. Dit klooster is gesticht in 1894 en werd bewoond door de Zusters van Liefde van Schijndel. Het klooster moest op 27 september 1944 op last van de bezetter worden verlaten. Er woonden toen 86 zusters. Nadat de Duitsers er de nodige vernielingen hadden aangericht, is het uiteindelijk totaal verwoest door een bombardement op 17 oktober 1944. Na de Tweede Wereldoorlog is een nieuw klooster gebouwd op een andere locatie. Uiteindelijk kwam hier een verpleeghuis voor religieuzen uit voort, dat sinds 1997 ook burgers toelaat, die uiteindelijk de plaats van de religieuzen zullen innemen. Het aangrenzende Annahof (Eerdsebaan 3) is een klooster waar een thuissituatie aan maximaal 40 zusters wordt geboden. De ondersteuning die er geboden wordt is aan te duiden als meerzorg. Op Annahof zijn drie huiskamers, waarin de zusters samenkomen en een communiteit vormen.

- Een wijk waar je alleen mag wonen als je klaar staat voor een ander. Hiermee wil Wijbosch een voorbeeld zijn voor veel andere plaatsen in het land. "In deze wijk is straks íedereen vrijwilliger."

Reactie toevoegen