Tot begin 19e eeuw staat de huidige buurtschap Westmijzen, NO van Schermerhorn, nog als Mijsen op de kaarten. Rond 1840 wordt dat West-Mijzen, en vanaf ca. 1850 Westmijzen. Overigens staat de kapel er ten onrechte nog op; die is al in 1747 afgebroken...
Van halverwege 19e eeuw tot halverwege 20e eeuw zien we op de kaarten in Polder Mijzen in het O de buurtschap Oostmijzen en in het W de buurtschap... inderdaad: Westmijzen. Da's logisch hè?
Rond 1950 verdwijnt de plaatsnaam Westmijzen zomaar van de kaart. Wat de toenmalige cartograaf daartoe bewogen heeft: geen idee. En in het N, in Ursems gebied, staat plots de vermeend nieuwe plaatsnaam Mijze. (Waarom zonder n? Ook hier: beetje slordig...)
- Westmijzen is een voormalig dorp, tegenwoordig buurtschap in de provincie Noord-Holland, in de streek Kennemerland, gemeente Alkmaar. T/m 31-7-1970 gemeente Schermerhorn. Per 1-8-1970 over naar gemeente Schermer, in 2015 over naar gemeente Alkmaar.
- De buurtschap Westmijzen valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Schermerhorn.
- De buurtschap Westmijzen heeft geen plaatsnaambord* en ligt ook niet aan een gelijknamige weg, zodat je ter plekke nergens aan kunt zien dat en wanneer je in de buurtschap bent aangekomen.
* Hint: wij formuleren dit in enkelvoud, omdat de buurtschap er maar één nodig heeft, omdat het aan een - tegenwoordig - doodlopende weg ligt.
Oudere vermeldingen
1e helft 11e eeuw Misna, begin 19e eeuw Mijsen, 1840(1) West-Mijzen. Rond 1850 verschijnt de benaming Westmijzen in de atlassen, en dat blijft in latere edities zo, tot ca. 1950, in welke editie de plaatsnaam zomaar ineens wordt 'uitgegumd'. Wat ons betreft ten onrechte; immers de huizen staan er nog gewoon als voorheen, dús is het ook nog altijd een buurtschap (hoe klein ook). Tegelijkertijd verschijnt als vermeend nieuwe plaatsnaam de naam Mijze (vreemd genoeg zonder n aan het eind) in het N, voor het huizengroepje aan de Mijzendijk, op grondgebied van Ursem. Ook die naam wordt in een volgende editie weer 'uitgegumd'.
Naamsverklaring
Mijzen is oorspronkelijk de naam van een polder, later van de aldaar gelegen gelijknamige buurtschap (ter hoogte van de huidige Annahoeve). Oostelijk hiervan ontstond een tweede buurtschap, naar zijn ligging Oostmijzen genoemd. Waarna de buurtschap Mijzen wordt hernoemd in Westmijzen. Op grond van de vorm misna verbinden sommigen de naam met het Oudhoogduitse mios 'poel, moeras', maar beter lijkt het uit te gaan van een waternaam mîsina*, gevormd bij een waternaam mî (vergelijk Mijdrecht, Mijnden) met suffix -is(a)* (vergelijk Velsen, Maarssen) en daaraan weer een suffix -ina* (vergelijk Velsen, Maarssen en Oostvoorne).(2)
* Gereconstrueerde vorm.
De buurtschap Westmijzen ligt NO van het dorp Schermerhorn, W van de buurtschap Oostmijzen, rond het eind van de tegenwoordig doodlopende Vrouwenweg, die een N zijweg is van de Oostmijzerdijk. Vroeger liep de Vrouwenweg in het N door tot aan het dorp Ursem. De weg is dus zeker voor de helft afgebroken, vermoedelijk in verband met de plannen die er waren om van deze polder een recreatiemeer te maken.*
* Zie daarvoor verder onderaan het hoofdstuk Landschap etc.
In 1840 omvat de buurtschap Westmijzen 6 huizen met 40 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap nog maar 4 huizen.
Terug naar bovenWestmijzen is een dorpje geweest, met een beduidend groter huizengroepje dan tegenwoordig, rond een parochiekerk, later kapel; de Mariakapel. Deze is gesticht in 1347 en afgebroken in 1744. De Vrouwenweg, waar de buurtschap aan ligt, heeft zijn naam aan de stichter van deze kapel te danken. De naam van de weg herinnert aan het vroegere kerkepad naar de kapel. Vrouwe Machteld van Voorne laat, als eigenaar van het 'leen' Misen (= Polder Mijzen), het kapelletje bouwen. Na haar kinderloos overlijden in 1372 valt het gebied terug aan de Graaf van Holland. Het plaatsje is ook een belangrijk bedevaartsoord geweest. Vroeger was Westmijzen vanwege deze factoren de belangrijkste plaats in Polder Mijzen. Tegenwoordig heeft de buurtschap nog maar 4 huizen/boerderijen en is de O gelegen buur-buurtschap Oostmijzen een stuk groter (maar met ca. 15 huizen en 40 inwoners nog altijd geen metropool...).
Wie nu uitkijkt over de schitterende, vredige Mijzenpolder, kan zich niet voorstellen dat hier vele strijden gestreden zijn. De ontginningsstrijd en de strijd tegen het oprukkende water van de meren Schermer en Beemster. De strijd tegen de buren, eerst om land, later om bemaling. De onderlinge strijd tussen de drie delen van de polder in de tijd dat het poldermodel nog niet was uitgevonden. En, hoogst actueel, de strijd voor het behoud van deze veenweidepolder. In de vlot geschreven historisch-geografische studie 'De Mijzenpolder. Duizend jaar veen en water'* beschrijft Dick Mantel het ontstaan van de Mijzenpolder, de strijd om zijn bestaan, het getalm rond de 'gemeenmaking', de bestuurlijke perikelen en de rol van de kerk en plaatst deze in een regionale, soms landelijke context. Zijn boek onderstreept het grote cultuurhistorische belang van veenweidegebieden en laat zien dat er mogelijkheden zijn om deze waardevolle gebieden te behouden.
* 168 pag., uitg. Verloren, 2005, via de link online te bestellen. Via deze link is het boek over de Mijzenpolder deels ook online te lezen.
Ook op de site van auteur Dick Mantel van het hierboven vermelde boek vind je heel veel informatie over de nederzetting Mijzen, de Mijzenpolder, het Schermereiland en de Eilandspolder.
Terug naar boven- Middels de ringdijk rond de polder kun je een mooi rondje Polder Mijzen wandelen of fietsen. De dijk is 12 km lang. Het is maar één dijk, maar hij heeft wel vier namen; met de klok mee zijn dat de Westmijzerdijk, Mijzerdijk, Oost-Mijzen en Oostmijzerdijk.
- In 2007 is de Mijzenpolder of Polder Mijzen gezien zijn bijzondere landschappelijke kwaliteiten als 'minst aangetaste gebied van Noord-Holland' benoemd tot provinciaal Aardkundig Monument (in totaal zijn er 17 in deze provincie). Bijzonder aan deze polder is o.a. dat het veenmosveen hier nog aan de oppervlakte ligt. Deze veensoort is in veel andere polders in de loop der jaren tot turf verwerkt en dus niet meer aanwezig. Het landschap in de polder is een geschikte biotoop voor, en dus van belang voor weidevogels, die het door de elders vaak strak gerationaliseerde rechthoekige biljartlaken-weilanden moeilijk hebben om hun popuaties in stand te houden. Een derde deel van de landerijen in de Mijzen is eigendom van Staatsbosbeheer. Boeren pachten dit land weer van deze organisatie.
- Midden door de Mijzenpolder loopt horizontaal de waterloop Dijkstal of Banscheidsloot, die, zoals de naam al suggereert, de scheiding vormt tussen twee oude rechtsgebieden, tegenwoordig het grondgebied van Schermerhorn gem. Alkmaar in het Z en het grondgebied van Ursem en Avenhorn gem. Koggenland in het N. N hiervan loopt eveneens horizontaal door de polder de waterloop de Leet, een afsplitsing van het vroegere veenriviertje Schermer. Vanuit de Leet is dik 1000 jaar geleden de ontginning van Mijzen en Ursem aangevangen.
- Het had weinig gescheeld of de Mijzenpolder was veranderd in een grote waterplas. In 1974 waren er plannen voor recreatiegebied Mijzermeer, die gelukkig zijn verijdeld. In 1998 komt de polder opnieuw in beeld voor 'herbestemming', deze keer als opvangbekken bij hoogwater in de regio. Of dit is doorgegaan, is ons niet bekend.
Reactie toevoegen