Status

- Westerbork is een dorp in de provincie Drenthe, gemeente Midden-Drenthe. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1997.

- Wapen van de voormalige gemeente Westerbork.

Naam

Klemtoon
Westerbórk.

In het Drents
Börk. Een inwoner van dit dorp is een Börker.

Oudere vermeldingen
1206 kopie 15e eeuw Burch, 1217 kopie in Burch, 1283 Borck, 1395-1396 Borch, 1556 inde buyrscup ende marcke van Borrick int kaspell van Anloe ... upde zuyttelt van Borricker eyschs, 1634 / ca. 1660 / 1781 Westerborg.

Naamsverklaring
Men twijfelt tussen een betekenis borg 'burcht' of eerder borg, bork 'soort boom, misschien een berk', bij het Middelnederduitse borke 'boomschors, boombast'. Ook is gewezen op een persoonsnaam Bork, maar dat is onjuist. Vergelijk Schipborg en Borculo.(1)

Ligging

Westerbork ligt NO van Hoogeveen, ZO van Assen, O van Beilen. Direct Z van het dorp liggen de drie dorpjes Balinge, Garminge en Mantinge, die gezamenlijk het streekje de Broekstreek vormen.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Westerbork 197 huizen met 1.345 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 59/396 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Zwiggelte 27/184, Elp 37/243, Orvelte 18/140, Garminge 13/97, Balinge 8/59, Mantinge 15/96, Bork-en-Broekveen 3/19, Bruntinge 5/48 en Eursing 12/63. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.900 huizen met ca. 4.800 inwoners.

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze voormalige gemeente, kun je terecht bij Historische Vereniging Gemeente Westerbork, die als doel heeft het bevorderen van de studie en het verbreiden van de kennis van de geschiedenis en cultuur van de dorpen en buurtschappen uit deze voormalige gemeente, en het fungeren als ontmoetingspunt voor allen die zich hierbij betrokken voelen. Dit doen ze door het uitgeven van het tijdschrift Fragmenten; het organiseren van lezingen, excursies en tentoonstellingen; het instellen van werkgroepen, die zich bezighouden met een bepaald terrein of onderwerp; het uitgeven van boeken en andere publicaties; het zich inzetten voor het behoud en herstel van monumenten en andere karakteristieke waarden in de voormalige gemeente. De vereniging houdt elke 1e woensdag van de maand, uitgezonderd de maanden juli en augustus, van 14.30-16.30 uur spreekuur in de openbare bibliotheek in Westerbork (Erfgoedpunt).

Recente ontwikkelingen

- Overzicht van in de openbare ruimte van Westerbork uitgevoerde werkzaamheden van de afgelopen jaren.

Bezienswaardigheden

- Westerbork heeft 6 rijksmonumenten.

- In 1206 wordt de 'capella de Burch' genoemd, die dan onder de kerk van Beilen valt. Later wordt deze kapel in Westerbork een zelfstandige parochiekerk. De huidige Hervormde (PKN) Stefanuskerk (Hoofdstraat 12) is gebouwd in het begin van de 15e eeuw, als opvolger van een houten voorganger. De toren is al eerder gebouwd. Het onderste deel van de toren dateert uit de 13e eeuw. Later, in 1778, is het bovendeel van de toren gebouwd. De gotische kerk werd, net als de moederkerk te Beilen, gewijd aan de martelaar Stefanus. Na de overdracht van de kerk rond 1600 aan de protestanten raakte deze naam wat in de vergetelheid. Sinds 2007 draagt de kerk weer officieel de naam Stefanuskerk.

De avondmaaltafel is vervaardigd in de 17e eeuw en de preekstoel in 1778. Het orgel is in 1726 door Christian Müller en Johann Michael Schwartsburg gebouwd voor de Sint-Martinuskerk van het Friese Beetgum. Toen Petrus van Oeckelen voor die kerk een nieuw orgel bouwde, verplaatste hij het oude instrument in 1862 naar Westerbork. In de kerk bevinden zich diverse schilderijen van Reinhart Dozy, die van 1939 tot zijn overlijden in 1947 in het nabijgelegen Elp woonde. Hij schilderde de kerkgang van vrouwen in Drentse klederdracht. Valkengeld. Zowel het zegel van de kerk als het wapen van de voormalige gemeente Westerbork bevatten een witte valk. Dit is een verwijzing naar het zogeheten valkengeld dat de kerk samen met de moederkerk in Beilen jaarlijks moest betalen voor de afdracht van een witte valk aan de bisschop van Utrecht.

- "Het rijksmonumentale pand op Hoofdstraat 16 is in 1927 gebouwd als gemeentehuis en conciërgewoning, in typerende Interbellumrchitectuur, in opdracht van de gemeente en naar ontwerp van architect J. Boelens Kzn uit Assen. Inmiddels is het gebouw deels in gebruik als VVV en is er een platte, buiten de bescherming vallende uitbreiding aan de achterkant bijgebouwd. Het voormalige gemeentehuis van Westerbork is van cultuurhistorisch belang vanwege de bestuurlijke ontwikkeling van de gemeente; van architectuurhistorisch belang vanwege de evenwichtige vormgeving, mede als exponent van de Interbellumarchitectuur en vanwege de regionale zeldzaamheid; het stedebouwkundig belang wordt bepaald door de markante ligging ten opzichte van de omgeving en met name in relatie met de naastliggende kerk." (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

- Herinneringscentrum Kamp Westerbork ligt, in tegenstelling tot wat velen zullen denken, niet in het in de naam vermelde dorp, maar twee dorpen naar het noorden, in het dorpsgebied van Hooghalen (het dorp Zwiggelte ligt er zelfs nog tussen) en wordt daarom aldaar beschreven.

- Het Museum van Papierknipkunst presenteert nationale en internationale papierknipkunst van bekende en minder bekende kunstenaars. Er is eeuwenoude knipkunst, maar ook recent gemaakt werk te zien. Verbaas u over de ragfijne knipsels uit de 18e en 19e eeuw, of over het symfonie orkest van Jan Cupido.

- Herberg-museum De Ar is het resultaat van 50 jaar verzamelen. Je ziet een Gronings kruidenierswinkeltje, een Drentse kamer met bedsteden en turfkachel, een Gelders interieur, een complete herenkapsalon, een Zuid-Hollandse kaasmakerij anno 1800 en prachtig oud kinderspeelgoed. De Ar is een arrenslee uit 1720 en tevens de naamdrager van het museum en het bijbehorende restaurant. Hoofdstraat 42-44. Tel. 0593-331533.

- Het Apple Museum Nederland is uniek in de wijde omgeving. Elders in de wereld vind je alleen in Los, Praag, Savona en Moskou een Apple computer museum. Ontdek hoe de computer de wereld heeft veranderd. Enthousiaste vrijwilligers leiden je rond en vertellen alles over de mac vanaf 1984. De computers staan werkend opgesteld, je kunt er zelfs op werken. In een museum staan gewoonlijk voorwerpen waar je alleen naar mag kijken. In dit museum wordt er naar gestreefd om niet alleen een werkende Apple computer uit elk tijdperk te laten zien, maar je ook de unieke mogelijkheid te bieden om bijvoorbeeld je oude spelletjes nog eens te kunnen spelen. Het museum is een iniatief van 2 inwoners van Ureterp, die hun museum ook in dat dorp wilden vestigen. Maar zij kregen al snel zoveel spullen aangeboden dat de locatie daar te klein werd. Vandaar dat men in 2013 blij was met een aangeboden expositieruimte in Orvelte. In 2019 is het museum naar Westerbork verhuisd, waar het Jan Kruis Museum beoogde te komen, dat nu in Orvelte is gerealiseerd, in de vroegere ruimte van het Apple Museum.

- Gevelstenen in Westerbork.

Jaarlijkse evenementen

- Stichting Zomeractiviteiten Westerbork organiseert door het hele jaar heen (dus niet alleen meer in de zomer) allerlei activiteiten en evenementen.

- 't Stokertje Survivalrun (januari).

- Midden-Drenthe Pop (weekend in juni).

- "Zin in vier dagen fietsen langs mooie routes en genieten van gastvrije ontvangsten en activiteiten onderweg? Dan is de Drentse Fiets4Daagse (juli), naar eigen zeggen het gezelligste fietsevenement van Nederland, echt iets voor jou! Vier dagen lang ontdek je wat de fietsprovincie van Nederland je allemaal voor moois te bieden heeft: bossen, heidevelden, zandverstuivingen, schaapskuddes, prehistorische hunebedden, prachtige brinkdorpen met terrasjes en leuke winkeltjes, (dag)attracties en bezienswaardigheden. Plaatselijke verenigingen organiseren voor de deelnemers van de Fiets4Daagse verrassende optredens langs de fietsroutes. De routes, variërend van 30, 40 tot 100 km per dag, vertrekken vanaf vaste startlocaties in Assen, Emmen, Meppel, Diever, Norg, Dalen en Westerbork. Vier dagen op pad vanuit één uitvalsbasis én elke dag een andere route fietsen! Een ideale manier om de omgeving van een startplaats te verkennen en contacten te leggen met medefietsers. Onderweg is er natuurlijk volop gelegenheid om van alles te ondernemen en te bekijken. Eén dagje meefietsen kan ook. Schrijf je dan in als dagdeelnemer aan de start, in de startplaats en voor de route van jouw keuze."

Landschap, natuur en recreatie

- In de bosrijke omgeving van Westerbork ligt het gemeentelijk openluchtzwembad De Boskamp (Beilerstraat 13c), dat van eind april tot begin september geopend is. Wil je baantjes zwemmen, recreatief zwemmen of een hele middag in het zwembad verblijven, dan kan dat allemaal. Het zwembad beschikt namelijk over een wedstrijdbad met een 1- en een 3 meter duikplank en het recreatiebad is voorzien van een familieglijbaan, waterparaplu, bruisbank en een waterkanon. Voor de allerkleinsten is er een apart kleuterbad. Op de grote speel- en ligweide zijn speeltoestellen, een beachvolleybalveld en een badmintontafel. Ook is er een buiten- en binnenterras met kleine horeca.

- In het brongebied van het Oude Diep, Z van Westerbork, NO van het Linthorst Homankanaal, rond de kernen Balinge, Bruntinge, Garminge en Mantinge, hebben de afgelopen jaren diverse ontwikkelingen plaatsgevonden. In het gebied zijn meerdere landbouwgronden omgevormd tot natuurterreinen. Het zogeheten watersysteem functioneert in normale omstandigheden goed, maar bij veel neerslag onvoldoende, met wateroverlast tot gevolg. Om het watersysteem aan de huidige gebiedsnormen voor wateroverlast te laten voldoen is er in 2018 een verbeterplan gemaakt (en uitgevoerd); het ontwerpplan Brongebied Oude Diep.

Het projectgebied is ca. 4.650 hectare groot. Het gaat om landbouwgronden (veel akkerbouw en grasland) en natuurgebieden. De projectmaatregelen zijn erop gericht om tijdelijk meer water te kunnen parkeren in het watersysteem en het verbeteren van de waterafvoer en ook om aan een aantal Kaderrichtlijn Water-eisen te voldoen. Dat gebeurt door: verbreden van hoofdwatergangen voor waterberging en natuurontwikkeling, 20 hectare aanleg waterbergingen, 13 hectare ophogen te laaggelegen percelen, vergroten van ca. 30 duikers, verruimen van diverse haakse bochten in hoofdwatergangen, automatiseren van een stuw, buiten werking stellen drainagesystemen in natuurgebieden, en het vispasseerbaar maken van 4 stuwen. (bron: Waterschap Drents Overijsselse Delta, 26-2-2018)

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Westerbork, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Oude foto's, ansichtkaarten e.d. van Westerbork op Facebook.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Westerbork (online te bestellen).

Links

- Lokale links: - Westerbork linkspagina.

- Belangenorganisatie: - Belangenvereniging Dorp Westerbork is voor zover ons bekend nog niet middels een website of -pagina op het internet aanwezig.

- Muziek: - "Muziekvereniging Het Orkest Westerbork is een actieve vereniging met enthousiaste leden. We vinden het heerlijk om samen muziek te maken en mooie concerten te geven. We hebben een afwisselend repertoire met verschillende muziekstijlen. Pop, jazz, musical, klassiek, we spelen het allemaal met veel plezier. Het Orkest wil midden in de Westerborkse samenleving staan en wil met muziek een bijdrage leveren aan het culturele leven van het dorp. Dit doen we met eigen concerten en door optredens te geven tijdens herdenkingen en feestelijke gebeurtenissen. Jeugd en soms volwassenen die muziek willen leren spelen geven we alle ruimte om zich te ontplooien op muzikaal gebied." - Nieuws van Het Orkest op Facebook.

- Popkoor de Diva's is een koor met ca. 45 vrouwen die samen zingen op de woensdagavond in de Groene Borg in Westerbork. Ze zingen 3-, 4- en soms zelfs 5-stemmig. Ze zingen een mix van hedendaagse popmuziek en oude klassiekers; van Katy Perry tot Abba. Ze zijn onderverdeeld in sopranen, mezzosopranen en alten.

- Zorg: - "Bij de ZorgManege in Westerbork komen veel verschillende mensen voor dagbesteding, werkbegeleiding en in de logeeropvang. Hierbij kun je denken aan: mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking; mensen met een autistische stoornis; schoolverlaters van het speciaal onderwijs; tijdens een tijdelijke “school-time-out”; kinderopvang, voor met name kinderen uit een genoemde doelgroep; mensen met een psychische stoornis in een stabiele fase. Van onze cliënten verwachten we een redelijke mate van actief gedrag. De minimumleeftijd om te werken op onze zorgboerderij is 7 jaar en we hanteren geen maximumleeftijd. Door onze brede ervaring is het ook mogelijk om cliënten uit andere doelgroepen op te nemen. Voorwaarde is wel dat de persoon binnen de bestaande groep past. Bovendien is het afhankelijk van de zorgvraag en de begeleidingsbehoefte van de cliënt.

De ZorgManege van de Prinses Margriet Manege is een uitstekend bedrijf om mensen de kans te bieden hun eigen kunnen te laten ontdekken, te laten ervaren, te bevestigen en uit te breiden. Ons inziens belangrijk om grip te krijgen en behouden op de eigen situatie en leven. Uitgaande van de individuele mogelijkheden wordt een programma op maat samengesteld. Wij bieden: dagbesteding: allerlei activiteiten en werkzaamheden met en rondom het paard; werkbegeleiding: samen werken aan het onderhoud van de stallen, accommodatie en terrein; logeeropvang in het LogeerHuis: in groepsverband een weekend logeren met een voor de cliënt op maat gemaakt programma, onder hetzelfde dak als de paarden!"

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)