Westelbeers is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, gemeente Oirschot. T/m 1996 gemeente Oost-, West- en Middelbeers. De buurtschap valt onder het dorp Middelbeers. De buurtschap ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.
Hét 'cultuurhistorische topstuk' van buurtschap Westelbeers is het rijksmonumentale Mariakapelletje uit 1637. De kapel wordt vooral bezocht door inwoners van de Beerzen, Diessen, Casteren en Netersel, met name in mei en oktober.
Nog een rijksmonumentaal pareltje in buurtschap Westelbeers is de fraaie 18e-eeuwse langgevelboerderij, met schaapskooi aan de voorkant, wolfdak gedekt door riet en pannen, vensters met 25-ruitsschuiframen en luikjes, op Voldijnseweg 18.
- Westelbeers is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio Zuidoost-Brabant, en daarbinnen in de streek Kempen, gemeente Oirschot. T/m 1996 gemeente Oost-, West- en Middelbeers.
- De buurtschap Westelbeers valt onder het dorp Middelbeers, maar omdat dat dorp geen eigen postcode en plaatsnaam in het postcodeboek heeft gekregen, liggen beide voor de postadressen 'in' de 'postale woonplaats' Oost-, West- en Middelbeers, die eigenlijk helemaal geen plaatsnaam is maar alleen de naam van de voormalige geméénte...
- De buurtschap Westelbeers ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
Wester-Beerze, 1542 Westerberze, 1573 Weester Berze, 1773 Wester Beerse, 1840 Westel-Beers.
Naamsverklaring
Betekent het wester 'westelijk gelegen' Beers (met de -l van westel overgenomen van Middelbeers), naar de relatieve ligging ten opzichte van Middelbeers en Oostelbeers. Het grondwoord beers* wordt verbonden met het Middellatijnse bersa 'omhaagd jachtgebied', dat zelf teruggaat op een Germaans woord behorend tot de woordgroep van baars (de vis, naar zijn stekelige vinnen) en borstel, die geen verdere Indo-Europese verwanten kent. De oorspronkelijke betekenis zou 'ineengevlochten haag van staken en doornstruiken' zijn of 'stoppelveld, stekelige plaats'.(1)
* Gereconstrueerde vorm.
De buurtschap Westelbeers ligt ZW van Oirschot en Middelbeers, ZO van Hilvarenbeek en Diessen.
Terug naar bovenIn 1840 omvat de buurtschap Westelbeers 38 huizen met 207 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 140 huizen met ca. 350 inwoners.
Terug naar boven- Leefbaarheidsplan Middelbeers en Westelbeers, versie 2019.
Terug naar boven- Westelbeers heeft 3 rijksmonumenten (d.w.z. onder de link staat het getal 4, maar er staan er maar 3 in de lijst), zijnde 1) de Mariakapel, 2) de boerderij uit 1811, van het Kempische langgeveltype, onder rieten wolfdak met voet van pannen, ramen met kleine roedenverdeling en luiken, op Voldijnseweg 2-2a, en 3) de fraaie 18e-eeuwse langgevelboerderij, met schaapskooi aan de voorkant, wolfdak gedekt door riet en pannen, vensters met 25-ruitsschuiframen en luikjes, op Voldijnseweg 18.
- Westelbeers heeft 2 gemeentelijke monumenten, zijnde de langgevelboerderij op Schepersweg 1, en de boerderij/woonhuis op Straatsedijk 7.
- De huidige Mariakapel in Westelbeers (Spreeuwelsedijk 1) dateert uit 1637 (jaartal op achtergevel) en is een eenvoudige, rechthoekige witgeschilderde ruimte van ca. 5 bij 3 meter met een roodpannen zadeldak. Het torentje met klokje, geschonken door Sjef Liebregts, is er pas in 1937, t.g.v. het 300-jarig bestaan, bijgebouwd. Aan de zijkanten gebrandschilderde boograampjes, het ene voorstellende een trekkende pelgrim, het andere Maria door pelgrims vereerd. Een oeil de boeuf boven de rondbogige ingang is later dichtgemetseld. Rond 1980 is de laatste restauratie uitgevoerd. Men vereerde er een aangekleed houten Mariabeeldje. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de kleertjes van het Mariabeeldje in een naburige boerderij bewaard, maar deze gingen bij een brand verloren. Het beeldje bleek zeer zwaar vermolmd en is vervangen door een keramisch beeldje dat echter weldra gestolen werd, waarna een nieuw beeldje is geplaatst.
De kapel is gelegen aan de aan de oude oversteekplaats over het riviertje de Grote Beerze, en wordt vooral bezocht door inwoners van de Beerzen, Diessen, Casteren en Netersel, met name in mei en oktober. Op 1 mei wordt de meimaand geopend met een viering onder leiding van de pastoor. In mei wordt op elke maandag- en donderdagavond om 8 uur gezamenlijk een rozenhoedje gebeden of een andere viering gehouden. Voor deze vieringen wordt het klokje geluid. De kapel zou zijn opgericht in de tijd dat in deze streken de pest (de 'zwarte dood') heerste. Men legde de gelofte af jaarlijks een bedevaart naar Scherpenheuvel te houden. Uit dankbaarheid gespaard te zijn gebleven hebben de inwoners een kapel opgericht aan de oever van de Grote Beerze.
Maar reeds geruime tijd vóór dit kapelletje was er ook al sprake van een - houten - kapel alhier. Op 1 maart 1621 leggen Willem Adriaans de Cort, 62 jaar, oud-burgemeester van Westelbeers, en Jacob Peters van Huygevoort, 56 jaar, burgemeester en eerder Heiligegeestmeester van de buurtschap, voor de Bossche notaris Peter van Leeuwen een verklaring af, waarin onder meer sprake is van "... een houten capelleken of huysken aldaer, daerinne wort gehouden memorie van Onse Lieve Vrouwe ende Sint Job, d'welck teenemael in den gront was bedorven van de rebellen van syne conincklyke maiesteyt ende daernae weder opgericht". Genoemde verwoesting vond waarschijnlijk plaats in 1580 plaats, door de Spanjaarden, tijdens de Tachtigjarige Oorlog. De kapel zou een kopie zijn geweest van het eerste kapelletje van Scherpenheuvel.
In 1637 is het houten gebouwtje vervangen door het huidige stenen kapelletje. Het kapelletje is, na de Vrede van Münster in 1648, waarbij deze streek geacht werd over te gaan tot het protestantisme, met rust gelaten. In 1651 werd het vermeld als "onse lieve vrouwe huysken" en in 1742 werd nog met zorg gewag gemaakt van een "heylig huysken, op de wyse als in de landen, daer Rome praedominant is". Het is onduidelijk waarom dit kapelletje niet, als zovele andere, gesloten werd.
Terug naar boven- In De Cultuurboerderij ivinden kunst- en cultuuractiviteiten plaats in de breedste zin van het woord. Denk aan poëzie, exposities, voorstellingen, optredens, excursies en kleinkunst. De Cultuurboerderij richt zich daarbij vooral op nieuwe, niet-alledaagse ideeën van beginnende, jonge kunstenaars of artiesten. Samir uit Syrië zat in het AZC Westelbeers en vond bij Gerard en Berdie Pasmans van de Cultuurboerderij de rust om zijn oorlogstrauma's te verwerken tot kunst. Hij heeft op een binnenmuur van het pand een prachtige muurschildering gemaakt, waarop hij heeft gevisualiseerd welke ellende er door de oorlog in Syrië is aangericht.
- De opbrengsten van de Pinksterfeesten Westelbeers (pinksterweekend, in 2021 voor de 51e keer) komen ten goede aan de schoolbus (waarvoor zie het hoofdstuk Links > Onderwijs). Bij de inmiddels vermaarde Pinksterfeesten helpen zo'n beetje alle inwoners van de buurtschap mee. Iedereen voelt zich betrokken, want: of je hebt zelf in de Westelbeerse schoolbus gezeten, of je kinderen gaan er straks in mee.
- Jeugdvakantieweek (augustus).
- Op een zondag in september organiseert de NOJG een Jachthondenproef bij Camping Rakelbos in Westelbeers. De wedstrijd bestaat uit de 8 proeven tot en met het B-diploma. Er zijn voor 3 leeftijdscategorieën mooie wisselbekers en daarnaast nog vele mooie prijzen te verdienen.
Terug naar boven- Vanaf het kapelletje van Westelbeers lopen 3 wandelroutes, van 4,5 tot 6 km.
- Nog 3 rondwandelingen vanuit Westelbeers, ieder met een lengte van 14 km.
- Waterschap De Dommel heeft samen met Brabants Landschap en melkveebedrijf De Voldijn (Voldijnseweg 4, Westelbeers) in december 2018 een overeenkomst voor grondruil gesloten. De grondruil is nodig voor de herinrichting van het beekdal van de Groote Beerze. Doel van dit project is verdroging van het gebied tegen te gaan, kwetsbare natuur te versterken en wateroverlast te beperken. Ook wordt het gebied toegankelijker gemaakt voor recreatie. Het waterschap is al sinds het voorjaar van 2017 bezig met de voorbereidingen. Het totale project wordt in fasen uitgevoerd. Het waterschap moet afspraken maken met verschillende grondeigenaren voordat de uitvoering kan starten.
De grondruil levert voor alle partijen winst op. Brabants Landschap wordt eigenaar van een brede natuurstrook langs de Groote Beerze. Hierdoor kan Waterschap De Dommel samen met Brabants Landschap dit deel van de beek herinrichten en zo een ontbrekende schakel in het Natuurnetwerk Brabant realiseren. Er wordt ruim 2 hectare nieuwe natuur ingericht. Daarnaast wordt Brabants Landschap eigenaar van een aantal natuurpercelen die voorheen van de agrariër waren. In ruil hiervoor krijgt de agrariër een perceel van Brabants Landschap. Hiermee wordt zijn huiskavel flink vergroot en is er meer mogelijkheid voor weidegang van zijn koeien. Ook hoeft hij minder vaak de openbare weg op met landbouwverkeer, wat positief is voor de verkeersveiligheid. (bron: Waterschap De Dommel, 11-12-2018)
- Blauwgraslanden komen in het Natura2000 gebied Kempenland-West alleen nog voor in het beekdal van de Groote Beerze net ten zuiden van buurtschap Westelbeers. Ooit stonden deze unieke gebiedjes vol met gevlekte orchis, Spaanse ruiter, blauwe knoop en blauwe zegge. Deze waardevolle soorten worden met uitsterven bedreigd door onder andere een te hoge stikstofbelasting. Tevens dreigden deze blauwgraslanden te 'verdrinken'. Wanneer er veel regen valt, bleef er namelijk erg lang water op het land staan. De kwetsbare natuurgebiedjes gaan zó snel achteruit, dat begin 2018 acuut maatregelen nodig waren. In maart 2018 is er daarom een duurzame pomp op zonne-energie geïnstalleerd. Deze voert voorlopig het teveel aan regenwater af. Zo krijgen waardevolle soorten een kans zich te herstellen, waaronder zeldzame orchideeën en de blauwe knoop.
Een structurele maatregel wordt rond 2021 genomen, in het project herinrichting beekdal Groote Beerze. Het plan is om dan een afwateringssloot te verleggen. Doel is verdroging tegen te gaan, kwetsbare (stikstofgevoelige) natuur te versterken en wateroverlast te beperken. Ook zal het gebied toegankelijker worden gemaakt voor recreatie. Tegelijkertijd neemt het waterschap samen met de Provincie maatregelen die nodig zijn vanuit het Programma Aanpak Stikstof (PAS). De tijdelijke pomp is daarvan een eerste concreet voorbeeld. (bron: Waterschap De Dommel, 7-3-2018)
- De ca. 240 ha grote Landschotse Heide O van Westelbeers is een uitgestrekt natuurgebied in het dal van de Grote Beerze. Het gebied wordt beheerd door Brabants Landschap. Tussen de heide liggen een aantal vennen, waaronder het Berkven en het Vissersven. Beide vennen waren te rijk aan voedingsstoffen en verzuurd. Hierdoor waren veel van de oorspronkelijke dier- en plantensoorten grotendeels verdwenen. Om de waterkwaliteit in deze vennen te herstellen, is in 2012 de slibrijke bovenlaag van de bodem verwijderd. Zo ontstaat er een voedselarmer milieu. Om het water in de vennen minder zuur te maken, heeft het waterschap de oevers bekalkt, zodat in regenachtige periodes de kalk via de bodem in het ven terecht kan komen. En er is een tijdelijke leiding aangelegd om via een bestaande grondwaterpomp kalkhoudend water aan te voeren.
De Landschotse Heide is in 2016 heringericht. Er trad verdroging op omdat er onvoldoende grondwater was. Een brede sloot die diende om een nabijgelegen landbouwgebied te ontwateren is daarom gedempt. Ter vervanging is een kronkelend stroompje aangelegd. Daarnaast is er gewerkt aan het Berkven. Dat ven was in de loop der jaren kleiner geworden doordat het onder de verdroging te lijden had. Dat ven heeft zijn oorspronkelijke grootte weer terug. Tevens zijn enkele hectaren aan het gebied toegevoegd. Het betreft grond die vroeger voor landbouw werd gebruikt, maar nu wordt veranderd in heide. De grond is afgegraven om de bovenlaag die rijk is aan voedingsstoffen te verwijderen.
In de Tweede Wereldoorlog was in verband met de stationering van Duitse bommenwerpers op vliegveld Welschap behoefte aan een oefenterrein. In het gebied nabij de vennen Keijenhurk en Wit Holland op de Landschotse Heide bij Westelbeers is daarom toen een 'haven' aangelegd met 'schijnboten'. Dat waren zandruggen met een lengte van ca. 50 meter en een breedte van 7 meter, omringd door een geul. Het gebied lag laag en was daarom ook makkelijk onder water te zetten. Om alles zo realistisch mogelijk te doen lijken, stonden op de 'schijnboten' ook nog houten kajuiten. In totaal zijn er 5 schijnboten aangelegd, waarvan er nu nog 3 te zien zijn op het gedeelte van de Landschotse heide dat niet is ontgonnen. De Duitsers gebruikten voor de oefeningen (betonnen) oefenbommen. Na de oorlog zijn door agrariërs bij het omploegen van hun akkers en weilanden veel oefenbommen gevonden. In de omgeving zijn deze bommen nog te vinden als markering van de oprit van boerenerven. Soms beschilderd met een koe of met de Nederlandse driekleur. Zuidwestelijk van het terrein ligt een bijbehorende observatiebunker.
Terug naar bovenAgrifoodpluim
Van Lieshout Vleesvee in Westelbeers heeft in juli 2021 de Agrifoodpluim ontvangen van provincie Noord-Brabant. Vooral de duurzame bedrijfsvoering en natuurinclusieve aanpak gooien hoge ogen. Elies Lemkes-Straver, gedeputeerde Landbouw, Voedsel en Natuur, reikte de provinciale erkenning uit. Een belangrijke reden om de Agrifoodpluim toe te kennen, is de duurzame bedrijfsvoering. Pas aan het eind van de keten is er sprake van enig transport. Het kant-en-klare vlees gaat dan naar de groothandel, slagerij of restaurant. Tot dat moment gebeurt alles op het eigen terrein. Bovendien hebben ze niet alleen bijzondere aandacht voor de dieren, maar ook voor de natuur waar de koeien in worden gehouden. Op het bedrijf verdelen moeder Annie, zoon Dirk en dochters Rian en Anja de werkzaamheden op basis van interesses en passies. Dirk rijdt op de trekker, Rian is het liefst in de stal en Anja doet de boekhouding erbij. Van Lieshout Vleesvee heeft 450 Blondes d'Aquitaine. De geproduceerde mest wordt uitgereden op de eigen akkers. En sinds 2018 experimenteren ze met de teelt van sorghum. 'Natuurinclusieve landbouw is voor ons niks nieuws', zegt Rian van Lieshout nuchter. 'Dat doen we al dertig jaar.'
Het bedrijf verkoopt aan een groothandel, een slagerij, een restaurant en de consument kan vleespakketten via de website bestellen. En dat vlees is gegarandeerd afkomstig van runderen die geboren en getogen zijn op de boerderij en zijn ingezet voor natuurbeheer. In natuurgebied De Landschotse Heide en het Beekdal Grote Beerze eten de runderen verschillende soorten gras, klaver en kruiden. Zo voorkomen ze dat snelgroeiende gewassen de overhand krijgen en garanderen ze dat het gebied open en gevarieerd blijft. Van Lieshout Vleesvee in Westelbeers verzorgt ook rondleidingen op en om het bedrijf, geeft Anja van Lieshout aan. 'Met name voor jongere generaties is het een openbaring om met eigen ogen te zien hoe ons voedsel wordt gemaakt. Bijvoorbeeld om te horen dat het vijf jaar kost om zo'n mooi stuk rundvlees op het bord te krijgen en te zien wat een diervriendelijke aanpak inhoudt.' De bijzondere aandacht voor dier en omgeving wint terrein, geeft provincie Noord-Brabant aan. Zo komt de aanpak van de Van Lieshouts meer in de belangstelling te staan. Steeds meer mensen willen weten waar hun voedsel vandaan komt, willen bewust eten, stellen prijs op duurzaam en lokaal geproduceerd vlees van hoge kwaliteit. Voor de provincie reden genoeg om deze natuurinclusieve aanpak te belonen met een Agrifoodpluim.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Westelbeers, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Oude foto's van Westelbeers.
Terug naar boven- Onderwijs: - De buurtschap is te klein voor een eigen basisschool. Daarom gaan de schoolkinderen al decennialang met de Schoolbus Westelbeers naar de basisschool in Middelbeers. De gelijknamige stichting organiseert al sinds 1970 de jaarlijkse Pinksterfeesten in de buurtschap, om daarmee het onderhoud en de andere kosten van de bus te kunnen financieren, en geld opzij te zetten om wanneer dat nodig is een nieuwe schoolbus te kunnen kopen. Eind 2018 is weer een nieuwe schoolbus aangekocht, inmiddels de vijfde sinds 1970. De bus biedt plaats aan 33 Westelbeerse kinderen en is een stuk comfortabeler en veiliger dan de vorige, die met zijn 26 dienstjaren hard aan vervanging toe was.
De schoolbus kwam er in 1970 vooral omdat ouders uit Westelbeers zich zorgen maakten over de veiligheid. Langs de Westelbeersedijk was destijds nog geen verlichting en ook geen fietspad. Inmiddels staat de teller dagelijks op 30 tot 35 vervoerde kinderen. De bus wordt letterlijk en figuurlijk draaiende gehouden zonder gemeentelijke subsidie of sponsoring. Ouders betalen jaarlijks een kleine gezinsbijdrage. Het enige wat de stichting verder van hen verlangt is: inzet bij de Pinksterfeesten. Bij het opbouwen, achter de bar, bij het opruimen, of wat dan ook maar nodig is.
Reactie toevoegen