Status

- Westdorp is een buurtschap* in de provincie Noord-Holland, in de streek Kennemerland, gemeente Bergen.

* Westdorp wordt door de gemeente Bergen als wijk van het dorp Bergen beschouwd, maar ligt nog altijd los van die dorpskern (in tegenstelling tot bijvoorbeeld de aan de oostkant gelegen voormalige buurtschap Oostdorp, die wél in de dorpskern is opgegaan en daarmee een wijk van dat dorp is geworden), waarmee dit kerntje wat ons betreft nog altijd als buurtschap is te kwalificeren.

- De buurtschap heeft geen plaatsnaamborden, en ook geen gelijkluidende straatnaam - wat bij veel andere buurtschappen wél het geval is - zodat je ter plekke nergens aan kunt zien dat en wanneer je de buurtschap binnenkomt en weer verlaat. De plaatsnaam staat wel vermeld op de gevel van villa Westdorp op Sluislaan 17.

Naam

Naamsverklaring
Buurtschap Westdorp is genoemd naar haar W ligging ten opzichte van de dorpskern van Bergen; aan de O kant van de oude dorpskern van Bergen ligt de thans voormalige buurtschap Oostdorp, tegenwoordig onderdeel van de wijk Tuin- en Oostdorp.

Ligging

De buurtschap Westdorp ligt W van het dorp Bergen, rond (van N naar Z) de Eeuwigelaan, de Buerweg en het Wiertdijkje.

Statistische gegevens

- In 1840 omvat de buurtschap Westdorp 20 huizen met 119 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 150 huizen met ca. 400 inwoners.

- Met een zekere regelmaat worden er lijstjes samengesteld met plaatsen met (gemiddeld) de duurste huizen van ons land qua waarde. Plaatsen als Blaricum, Aerdenhout, Wassenaar en Laren scoren daarin altijd hoog. Je kunt ook bekijken welke plaats in verhouding tot het totale aantal huizen in een plaats de meeste huizen heeft met een waarde van 1 miljoen of meer. Het hoogste '1 miljoen+ huizengehalte' dus. Wij concluderen dat het dorpje Bosch en Duin bij Zeist daarin weleens op de 1e plaats zou kunnen staan. Het magazine Quote bekijkt het in 2016 van nog een andere kant en heeft in dat jaar een top-10 samengesteld van buurten met gemiddeld de duurste huizen qua vierkante meters woonoppervlak. Daarin komt de Loosdrechtse buurtschap Muyeveld op de 1e plaats, met gemiddeld €6.300 per vierkante meter, en op de 2e plaats komt de Bergense buurtschap Westdorp, met gemiddeld €5.675 per vierkante meter woning.

Geschiedenis

In den beginne
Westdorp was vanouds een agrarische buurtschap. De bewoners beschermden zich met dijkjes tegen het open water van het Bergermeer. Het mooie Wiertdijkje is daar een voorbeeld van.

Bakermat en centrum van de Bergense School
De Buerweg in buurtschap Westdorp is een verbindingsschakel vanaf Bergen naar de Heereweg, de oude legerroute langs de kust. Het is een van de weinige nog rustieke, lange oorspronkelijke wegen van Nederland, inmiddels aan weerskanten bebouwd met meestal ouderwetse landelijke villa's. Tussen 1915 en 1925 is hier de zogeheten Bergense School - een stroming in de schilderkunst - ontstaan en tot bloei gekomen. Aan de Buerweg bouwden namelijk de van oorsprong Gooise schilders Leo Gestel (huisnr. 4) en Gerrit van Blaaderen (nummer 21), maar ook Charley Toorop (nummer 19), hun ateliers, daartoe uitgenodigd door mevrouw Van Reenen, die van Bergen, oorspronkelijk een agrarische gemeente, een kunstenaarsdorp naar het voorbeeld van Laren, inclusief hertenkamp, wilde maken. Van Blaaderen werd in zijn bewoning opgevolgd door achtereenvolgens de schilders Jaap Sax en Dirk Filarski. Allen waren schilders van de Bergense School. Bergen is later vooral beroemd geworden vanwege deze Bergense School, een stroming in de schilderkunst die wordt gekenmerkt door een expressionistische stijl met kubistische invloeden en donkere tinten.

Uitbreiding
Later is noordelijk parallel aan de Buerweg in Westdorp de bebouwing aan de Eeuwigelaan aangelegd, met aan weerszijden grote villa's. De Eeuwigelaan (die toen mogelijk nog niet zo heette) staat al afgebeeld op de kaart van Bergen uit 1662 in de atlas van Blaeu. De Eeuwigelaan is in diverse tijdvakken aangelegd. Het deel dat bij het dorp ligt, is onderdeel van het 'Hof te Bergen', dat in de 17e eeuw is aangelegd. In combinatie met de aanleg van de Zeeweg rond circa 1900, heeft de Eeuwigelaan de functie van doorgaande weg gekregen en is deze in fasen verhard. De Eeuwigelaan wordt gekenmerkt door de schuine zeedennen die er in de bermen staan, en die al menigmaal dankzij acties van de plaatselijke bevolking aan de houthakkersbijl - ten gunste van het snelverkeer - zijn ontkomen.

In buurtschap Westdorp is een van de vier vooroorlogse uitbreidingswijken van Bergen gerealiseerd. Het gebied kenmerkt zich door een strakke stedenbouwkundige opzet, de jaren dertig architectuur en het groene karakter. De helft van de woningen is in de periode 1910 tot 1930 gebouwd. Karakteristiek is de maat van de villa’s op de ruime percelen, de grote onderlinge afstand en de zeer groene omgeving.

Nadere informatie
Voor nadere informatie over verleden en heden van deze buurtschap kun je terecht bij de volgende literatuur:

- Artikel in het tijdschrift Bergense Kroniek van Historische Vereniging Bergen, aprilnummer 2004, pag. 14-21, waarin de geschiedenis en vele bezienswaardige objecten in buurtschap Westdorp uitvoerig in tekst en beeld worden beschreven, aan de hand van een wandeling door de buurtschap. Via de link is dit artikel ook online te lezen.

- Beschrijving van Westdorp in de Welstandsnota gemeente Bergen (pag. 53-56) (2004).

Recente ontwikkelingen

Verdichtings(on)mogelijkheden
- In 2011 heeft de gemeente Bergen besloten dat deze buurtschap een zodanig bijzonder landschappelijk karakter heeft, met royale vrijstaande herenhuizen en villa´s in bosrijk gebied, dat er niet met extra bebouwing verder ´verdicht´ mag worden. Dit besluit is genomen op grond van de in maart 2011 door BügelHajema Adviseurs uitgevoerde Studie naar stedelijke verdichtingsmogelijkheden in Westdorp.

31 villabewoners in Westdorp vonden dat hun percelen significant minder waard waren geworden doordat er in 2009 een nieuw bestemmingsplan Bergen Dorpskern Zuid is vastgesteld. Onder het oude plan uit 1937 hadden zij veel ruimte om op hun grond te bouwen. In het nieuwe plan is die bouwruimte er niet meer of flink beperkt. Zij stelden dat er daarom sprake zou zijn van 'planschade' en meenden in dat kader aanspraak te kunnen maken op een 'schadevergoeding'. Door de jaren heen zijn daar diverse processen over gevoerd. Vanaf juli 2019 boog de Raad van State zich in dit kader over de 31 casussen van inwoners die forse vergoedingen eisten wegens vermeende 'planschade'. Ruud Bredewold plaatst daar in 'Flessenpost uit Bergen' d.d. 26-10-2018 wat kanttekeningen bij. Op 18 december 2019 heeft de Raad van State uitspraak gedaan in deze 31 casussen; 3 casussen zijn deels toegekend en in de andere 28 zaken hebben de eigenaren inhoudelijk geen gelijk gekregen en hoeft de gemeente dus geen schadevergoedingen uit te keren.

Fietspad(en) en wandelpad aan de Eeuwigelaan
De Eeuwigelaan is een mooie karakteristieke laan direct W van de dorpskern van Bergen, in de buurtschap Westdorp, met aan de noordzijde van de weg een fietspad (voor beide richtingen) en aan de zuidzijde een wandelpad. In 1994 lanceerde het toenmalige college van B&W een plan om van het wandelpad ook een fietspad te maken, om zo de fietsers voor beide richtingen te scheiden. Aanwonenden vonden dat geen goed plan, en richtten in genoemd jaar Belangenvereniging Eeuwigelaan e.o. op om tegen het plan te strijden. Destijds met succes.

In maart 2018, voorafgaand aan de gemeenteraadsverkiezingen in die maand, verklaarde een grote meerderheid van de gemeenteraad(spartijen) tegen de aanleg van het tweede fietspad te zijn. Op verzoek van Belangenvereniging Eeuwigelaan e.o. heeft Royal Haskoning DHV op 4 april 2018 een technisch rapport uitgebracht, inhoudende dat een tweede fietspad langs de Eeuwigelaan om een scala aan redenen door dit bureau wordt afgeraden. In dit rapport is bovendien een alternatieve fietsroute aangegeven (namelijk over de Buerweg), voor het geval men van mening zou zijn, dat er toch een tweede route zou moeten komen.

Op 12 juli 2018 besloot de gemeenteraad dat het tweede fietspad niet zou worden aangelegd. Maar eind maart 2019 is er een nieuw formatieakkoord gesloten, waarin staat dat het tweede fietspad tóch zou worden aangelegd. Ter uitvoering van dit raadsbesluit volgde op 15 september 2020 een verkeersbesluit, inhoudende onder meer de aanleg van het tweede fietspad. Een door de Belangenvereniging tegen dit verkeersbesluit ingediend bezwaarschrift werd op 22 maart 2021 door de gemeente ongegrond verklaard, waarna de Belangenvereniging op 20 april beroep heeft ingesteld bij de Rechtbank Noord Holland.

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
Buerweg 19 (atelierwoning) en 21, Eeuwigelaan 1 (Het Oude Hof, met terrein binnengracht en brugbogen) en 10 (villa, garage, tuinhuisje), Sluislaan 15 (stolpboerderij), Wiertdijkje 5 (stolpboerderij).

Provinciale monumenten
Buerweg 38, Eeuwigelaan 3-5 en 7, Mosselenbuurt 8, Nachtegalenlaantje 3 (GEB-gebouw), 9-11 (boerderij), 21 (woonhuis/ atelier) en 12s (boerderij).

Stolpboerderij 't Sluisje
De rijksmonumentale 18e-eeuwse stolpboerderij 't Sluisje (Sluislaan 15) is genoemd naar het aldaar gelegen sluisje, en gelegen naast de onder Status vermelde villa Westdorp (Sluislaan 17). Nicoline van Rijn en haar man (een dominee) kochten deze villa - die na de bouw in 1912 aanvankelijk Het Zwaluwnest heeft geheten - in 1979 van de bekende schrijfster Annie Romein-Verschoor. Mevr. Van Rijn heeft hier tot 2013 gewoond. In de Bergense Kroniek - een 2x per jaar verschijnende uitgave van de Historische Vereniging Bergen - 2014, novembernummer, vind je op pag. 28-30 een interview met haar.

Stolpboerderij op Wiertdijkje 5
Over de rijksmonumentale laat 18e-eeuwse stolpboerderij onder hoogopgaand rieten stolpdak, deels met pannen voet, op Wiertdijkje 5, is in 2018 een boek over de bewoningsgeschiedenis verschenen: "Het in 2018 verschenen boek 'het geslacht Zwakman' is het boeiende relaas van Jan Zwakman over zijn familie. Een familie die meer dan drie eeuwen op Westdorp heeft geboerd, vanaf 1780 op de boerderij op Wiertdijkje 5. Met de geschiedenis van 7 opeenvolgende generaties op die boerderij schetst Jan de ingrijpende ontwikkelingen in het boerenbedrijf. Hij sluit af met een uitgebreid resumé over de koe, haar melk en de verwerking. De genealogie van Jan Czn. Swakman (overleden 1725) en de herinneringen van Jan’s tante aan het dagelijks leven op de boerderij completeren het geheel. Na het overlijden van Jan in 2017 heeft Bert Veer zijn manuscript bewerkt en in overleg met Lia Zwakman-de Boer de uitgave begeleid. Het boek is verkrijgbaar bij de boerderij op Wiertdijkje 5 en kost € 24,95." (bron: Historische Vereniging Bergen)

Landschap, natuur en recreatie

Buerweg
De Buerweg is een karakteristieke weg in buurtschap Westdorp. De weg is uitgevoerd in gebakken klinkerverharding. Langs weerszijden van de rijweg liggen inritten en groene bermen met bosplantsoen en bomen. De Buerweg is behalve een toegangsweg voor bewoners een belangrijke fietsroute van Alkmaar naar Bergen aan Zee en het duingebied en vice versa. Het straatwerk van de rijweg vertoonde anno 2019 grote oneffenheden. Omdat er ook veel fietsers gebruik maken van deze weg heeft de gemeente de weg in 2019 en 2020 gerenoveerd.

De oude bestrating is hergebruikt. Onder de bestrating is een nieuwe, stevige fundering aangebracht. Op een paar plaatsen is de weg ongeveer 1,00 meter verbreed, zodat tegemoetkomend verkeer nu makkelijker kan passeren ter hoogte van deze 'passeerplaatsen'. Tevens zijn op enkele plekken de historische grondwallen langs de Buerweg hersteld en is er een aantal lage grondwallen bij gekomen. Deze grondwallen zijn aangeplant met beplanting die passend is in Westdorp. Na oplevering moest het resultaat voldoen aan een aantal vooraf vastgestelde eisen, te weten: de veiligheid van de weggebruikers is gewaarborgd; enkele passeerstroken zijn gerealiseerd; het rijcomfort voor de fietsers is sterk verbeterd; de inritten zijn uitgevoerd in nieuwe gebakken straatklinkers; de karakteristieke uitstraling van de Buerweg is zoveel mogelijk bewaard. Het project is medio februari 2020 afgerond. (bron: gemeente Bergen)

Bergerbos
Buurtschap Westdorp is aangelegd in het Bergerbos. Direct N van de buurtschap, N van de Eeuwigelaan, ligt nog een groot onbewoond deel van het bos. Een uitvoerige beschrijving van verleden en heden van dit gebied kun je lezen in het artikel 'Bergerbos en 't Oude Hof', dat is gepubliceerd in het boek 'Duinen en mensen Kennemerland' (2009). - Overzicht van waargenomen planten- en diersoorten in het Bergerbos.

Damlanderpolder
Direct Z van de buurtschap, Z van het Wiertdijkje, ligt de Damlanderpolder. De Damlanderpolder is een polder aan de binnenduinrand onder Bergen. Het is een van de weidepercelen die Natuurmonumenten in dit gebied beheert en een bijzonder geval. Hier zijn weinig weidevogels vanwege de nabijheid van bos, vos en bebouwing, maar het is wél een botanisch pareltje. Het is namelijk een voedselarm grasland met heide, een voor een polder hoogst eigenaardige situatie, ontstaan door de illegale omzetting van de bodem in 1992. Lees er alles over in het artikel 'Damlanderpolder: hei en orchideeën', eveneens gepubliceerd in het onder de vorige alinea vermelde boek. - Overzicht van waargenomen planten- en diersoorten in de Damlanderpolder. In het O uiteinde van de Damlanderpolder, ZO van buurtschap Westdorp, staat aan de Meerweg de Damlandermolen uit ca. 1700.

Links

- Belangenorganisatie: - "In 1994 heeft een aantal bewoners van de Eeuwigelaan in buurtschap Westdorp bij Bergen-NH het initiatief genomen om een vereniging op te richten. De doelstelling van Belangenvereniging Eeuwigelaan e.o. is het bevorderen van de gemeenschappelijke belangen van de bewoners en de kwaliteit van het wonen aan of nabij de Eeuwigelaan. De directe aanleiding hiervoor was het plan van de gemeente om een tweede fietspad langs de zuidzijde van de Eeuwigelaan aan te leggen. De vereniging heeft zich hiertegen toen met succes verzet. De vereniging heeft in de loop der jaren haar nut bewezen en heeft o.a. het grootschalig kappen van bomen langs de laan weten te voorkomen. De vereniging heeft met succes kritiek geleverd op het bestemmingsplan Bergen Dorpskern-Zuid. Daarnaast heeft zij zich ook ingezet voor het planten van heggen langs de rijbaan, het plaatsen van verkeers- en straatnaamborden, het verbeteren van de ontvangst van radiogolven, het realiseren van buurtpreventie en van een buurt-AED. Bovendien heeft de vereniging zich de laatste jaren actief ingezet - en nog altijd - om te voorkomen dat het landschappelijke karakter van de laan zou worden aangetast door de aanleg van een tweede fietspad, waarvan het nut naar de mening van de vereniging niet is aangetoond."