Warten

Plaats
Dorp
Leeuwarden
Fryslân

warten_collage.jpg

Warten, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Warten, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Warten pontje naar Suwald JD [640x480].JPG

Warten, zonnepont De Oerhaal vaart naar Suwâld v.v.

Warten, zonnepont De Oerhaal vaart naar Suwâld v.v.

Warten

Terug naar boven

Status

Warten is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Leeuwarden. T/m 1983 gemeente Idaarderadeel. In 1984 over naar gemeente Boarnsterhim, in 2014 over naar gemeente Leeuwarden.

Terug naar boven

Naam

In het Nederlands
Wartena. De plaatsnaam is overigens sinds 1989 officieel Friestalig.

Oudere vermeldingen
1412 Wartena, 1538 Warthena, 1579 Wartna. "Omstreeks 900 was er al terpbewoning en kwam de naam Wartengahe al voor", aldus de dorpssite. Maar, zo stelt de site, het is niet geheel zeker of dit op Warten betrekking heeft. Deze vermelding in aantekeningen van het toenmalige klooster Fulda zou ook op Wergea kunnen slaan.

Naamsverklaring
Betreft de geslachtsnaam Wartena, gevormd bij de persoonsnaam Warte. Vergelijk Wergea.(1)

Terug naar boven

Ligging

Warten ligt NO van Grou, ZO van Leeuwarden en grenst in het N aan de N31 (Waldwei).

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Warten 85 huizen met 461 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 400 huizen met ca. 1.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

- Geschiedenis van Warten.

Museum
- Museum Warten vertelt een eeuwenoud verhaal, het verhaal van overleven in een waterrijke omgeving van riet-, veen en graslanden. In het museum bevindt zich het rijksmonument de Oud Friese Greidboerderij (langhuisboerderij) uit 1725. De Greidboerderij wordt beschouwd als de voorloper van de kop-hals-romp boerderij. Het museum beschikt tevens over heel veel oude gereedschappen die in de agrarische omgeving werden gebruikt. Onderdeel van het museum is ook It Earmhûs (het armenhuis) uit 1893. Tot ver in de vorige eeuw is het als zodanig in gebruik gebleven. Sinds 1975 heeft het pand een museumfunctie. Verder herbergt het museum het verhaal van Sytze en Maaike, vertelt het iets over de coöperatieve zuivelfabriek 'Helpt Elkander', laat het iets zien over de verbondenheid met de visserij en de scheepsbouw en is er een ruimte waar wisselexposities worden gehouden.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

Dorpsvisie
"Zoals genoemd in het Voorwoord van de Dorpsvisie ligt Warten in de onmiddellijke nabijheid van Nationaal Park de Alde Feanen. Veel bewoners maken optimaal gebruik van het water, maar ook toeristen weten het Nationaal Park te vinden. Voor ons dorp liggen hier veel kansen. Hierbij denken we aan het behouden van, maar zeker ook aan het optimaliseren en versterken van voorzieningen, voor zowel inwoners als toeristen. Het moet zowel voor de inwoner als de toerist goed vertoeven zijn in en om ons dorp! Het is belangrijk om hier samen goed over na te denken. Daarom is in 2001 gestart met een dorpsvisie voor 10 jaar. Deze periode is nu afgelopen en het is een goede zaak om opnieuw na te denken over de toekomst van ons dorp. Zeker nu, wanneer in de nabije toekomst ons dorp wordt opgenomen in de gemeente Leeuwarden. Het is belangrijk dat wij de gemeente en andere partijen een document kunnen aanbieden, waarin staat welke visie wij hebben op de ontwikkeling van ons dorp.

Met 'wij' wordt niet alleen bedoeld het bestuur van Dorpsbelangen, maar alle inwoners van ons dorp. De inwoners hebben inspraak gehad in het opstellen van de dorpsvisie. Onder begeleiding van Doarpswurk is een brainstormsessie gehouden met de inwoners. De opkomst was groot. Tijdens de vervolgavond zijn de ideeën omgezet in doelen. Dorpsbelangen heeft vervolgens de doelen opgenomen in een visiedocument. Het visiedocument geeft Dorpsbelangen handvaten over waar wij als dorp de komende 10 jaar naar toe willen. Wel zijn wij ons bewust van het feit dat ook een visie aan verandering onderhevig is. Wij zullen dit dan ook als vast agendapunt op de jaarlijkse algemene ledenvergadering behandelen. We wensen u veel leesplezier toe. Het bestuur." Aldus de Inleiding van de Dorpsvisie 'Warten, Poarte nei de Alde Feanen - fisy op de takomst 2012-2022'.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
- Warten heeft 5 rijksmonumenten.

Hervormde kerk
- De Hervormde (PKN) kerk (Hoofdstraat 24) is in 1780 herbouwd, waarbij de kap van de middeleeuwse voorganger opnieuw is gebruikt. Een van de initiatiefnemers voor de bouw van de kerk was Aurelia van Haersma, douairière van grietman Tjalling Willem Camstra. Als bewijs daarvan bevindt zich boven de toegangsdeur van de kerk een gedenksteen, gemaakt door de Leeuwarder beeldhouwer Dirk Emdenveld. Links naast de gevelsteen boven de toegangsdeur van de kerk is een zonnewijzer aanwezig. Op het dak van de kerk, ter hoogte van het koor, is een windvaan geplaatst. In deze windvaan zijn 3 zwanen verwerkt, die ook terug zijn te vinden in het dorpswapen.De zaalkerk, met driezijdige koorsluiting heeft een ongelede toren (hersteld in 1880) met ingesnoerde torenspits. De gebrandschilderde ramen zijn gemaakt door Ype Staak. Het orgel uit 1874 is gebouwd door L. van Dam en Zonen..De kerk valt tegenwoordig onder de Hervormde Gemeente Wartengahe (= Warten/Wergea/Warstiens).

Molens
- Spinnenkopmolen de Princehofmolen stond vroeger bij buurtschap Fatum (die onder het dorp Tzum valt). Wanneer de molen oorspronkelijk is gebouwd is niet bekend. In 1958 is hij opgekocht door een bedrijf en herplaatst op zijn huidige locatie, ongeveer twee kilometer ten westen van Earnewâld. De molen valt onder het dorpsgebied van Warten en staat op een dijkje tussen de Folkertssloot en natuurgebied De Kooipleats, dat deel uitmaakt van Nationaal Park De Alde Feanen. De molen, die inmiddels particulier eigendom is, heeft daar geen functie, maar is in beginsel nog wel draaivaardig. Hij kan niet worden bezichtigd.

- Spinnenkopmolen De Ikkers dateert van oorsprong uit de 18e eeuw. De molen is in 1921 door waterschap De Zuid Broeksterpolder (nabij Joure) verkocht en bij Snikzwaag herplaatst, om daar een tjasker te vervangen. In 1970 is De Ikkers, die toen in vervallen toestand verkeerde, opnieuw verkocht. De molen is herbouwd op zijn huidige locatie nabij de Langesloot aan de rand van de Saiterpetten ZO van Warten, een natuurreservaat dat deel uitmaakt van Nationaal Park De Alde Feanen. Hij staat daar op een plek waar eerder ook al een molen heeft gestaan. In 1986 is De Ikkers gerestaureerd. De molen heeft geen functie meer, maar is nog wel draaivaardig. Hij is niet te bezichtigen.

- Molenromp Lytse Saiterpolder.

- De Windmotor W van de Hooidamsloot, Z van Earnewâld, N van de buurtschap Hooidammen, wordt vaak als behorend tot Earnewâld beschouwd, maar valt onder het dorpsgebied van Warten.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

Algemeen
- Wartenactief organiseert door het jaar heen diverse evenementen en acficiviteiten in Warten. Nieuws daarover vind je op hun Facebookpagina onder de link.

Toneel
"Toanielselskip Warten (afgekort TS)| organiseert al sinds jaar en dag toneelvoorstellingen voor en door Wartensters. Er wordt sowieso eens per jaar in januari of februari een toneelstuk op de planken gebracht. Meestal zijn dit blijspelen of kluchten maar soms ook eenakters. Daarnaast leveren wij ook een bijdrage aan Wartenster Wetter Wille in de vorm van theater op en om het water of straattheater. Ook het organiseren van een Iepenloftspul(tsje) staat voor in de nabije toekomst op de agenda.

Bestuur. Het bestuur van TS Warten bestaat uit vrijwilligers die meestal eens per maand samen komen om bovenstaande te organiseren. Zij zorgen onder andere voor het benaderen van spelers en regisseurs, kiezen de voorstellingen uit, zorgen voor rekwisieten en decor en verzorgen alles wat er verder bij de voorstellingsavonden komt kijken. Voor de voorbereiding en uitvoering van de voorstellingen worden nog meer vrijwilligers ingeschakeld die hun bijdrage leveren aan een leuke avond uit. De spelers en bestuur worden onder andere geholpen door een souffleur, visagie en licht en geluid. De bouwploeg verzorgt jaarlijks het decor. Financieel en materieel kan het bestuur rekenen op ondersteuning van veelal lokale sponsoren die TS een warm hart toedragen.

Leden. TS verzorgt in ieder geval één keer per jaar het “grote toneel”. Leden worden hier jaarlijks voor uitgenodigd en hoeven op de avond zelf geen entree te voldoen. Van het lidmaatschapsgeld kunnen wij als toneelvereniging de toneelavonden verzorgen zoals de locatie, repetities, aankleding, decor en wat er verder zoal komt kijken bij het organiseren van toneel. Als lid heb je de zekerheid van een gezellig jaarlijks terugkerend uitje en hebben wij als vereniging de zekerheid van de continuïteit van inkomsten. Daarnaast betaal je als lid een gereduceerd tarief. We hebben al ca. 240 leden, maar nog meer leden is uiteraard van harte welkom. Word dus lid van Toanielselskip Warten, voor €10,- per persoon per jaar of €25,- voor een gezin per jaar."

Merke
Dorpsfeest de Wartenster Merke is er jaarlijks van do t/m zo begin juli.

Wartenster Wetter Wille
De Wartenster Wetter Wille (weekend in september, in de oneven jaren, in 2021 voor de 8e keer) is een weekend vol evenementen. Traditionele elementen die elke editie terugkomen zijn de vlootschouw op zaterdagavond, de markt met ambachten en theater. Uniek aan deze vlootschouw is dat er allemaal verschillende schepen zijn. Van baggerschip tot rondvaartboot. "We hebben hier zo’n 200 meter aan kale kade en in 2009 maten we al 400 meter aan deelnemende schepen. Dat wordt iedere editie meer. Iedereen ligt dus hutje mutje aan elkaar. Dat geeft een sfeer die je alleen maar kunt ervaren door erbij te zijn. Als je bedenkt dat Warten zo’n 1.000 inwoners telt en er een paar duizend bezoekers komen, dan is dat ongelooflijk." Aldus de organisatie.

Wat de Wartenster Wetter Wille zo succesvol maakt, is de samenwerking tussen alle verenigingen in het dorp. Er zijn veel verschillende verenigingen: een volleybalclub, een toneelvereniging, de zeilvereniging enzovoorts. Allemaal werken ze mee en van alle verenigingen zit er iemand in het bestuur van de Wartenster Wetter Wille. Daarnaast zijn de ondernemers uit de regio erg betrokken, zoals de watersportbedrijven, horeca en de jachthaven.

In dit dorp vind je een gemeenschap die zo hecht is als je maar zelden ziet, stelt de organisatie van de Wartenster Wetter Wille. Volgens hen heeft dit te maken met het respect dat de inwoners voor elkaar hebben, ondanks de verschillende overtuigingen die er zijn. "Van oorsprong wonen hier katholieken, Nederlands Hervormden en gereformeerden door elkaar. Alle vervoer ging vroeger over het water, daar waren we allemaal afhankelijk van. Iedereen was daardoor dus afhankelijk van elkaar. Het water verbindt de mensen." Nog altijd vormt het water de belangrijkste ader door het dorp. Warten leeft van recreatie en horeca op en rond het water. (bron en voor nadere informatie zie Fryslân.nl)

Schaatsen
Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je in Warten schaatsen op de ijsbaan van de in 1881 opgerichte IJsclub De Harmonie.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

Veerpont
- Zonnepont De Oerhaal is een fiets- en voetveer (Warten - Earnewâld v.v.).

De Alde Feanen
In het hart van Friesland, in de driehoek tussen Leeuwarden, Heerenveen en Drachten, ligt het bijna 4.000 ha grote laagveenmoeras De Alde Feanen. Een zeer afwisselend landschap bestaande uit meren, petgaten, rietlanden, ruigten, struwelen en moerasbossen. De landschappelijke variatie zorgt voor een enorme rijkdom aan planten en dieren. Zo komen er in De Alde Feanen circa 450 soorten planten voor en broeden er ruim 100 soorten vogels. De Alde Feanen valt voor de W helft onder het dorpsgebied van Warten. Het NO deel valt onder Earnewâld en Garyp, het ZO deel valt onder Oudega.

Geschiedenis van het gebied De Alde Feanen. Nationaal Park De Alde Feanen is in 2013 uitgebreid met 250 hectare 'nieuwe natuur'. In het nieuwe natuurgebied zijn nieuwe petgaten (veenplassen) aangelegd. Nieuwe wandelpaden en een nieuwe vaarroute maken het gebied beter toegankelijk voor omwonenden en bezoekers. Het project zorgt voor een betere waterhuishouding, meer planten- en diersoorten en een betere bevaarbaarheid.

Bezoekerscentrum De Alde Feanen bevindt zich in het dorp Earnewâld. Het bezoekerscentrum is een mooie voorbereiding op een dagje Alde Feanen, maar ook binnen kun je alvast een voorproefje van het gebied krijgen. Leer op een interactieve manier over de ontstaansgeschiedenis, de flora en fauna, het beheer en de recreatie in dit gebied. In de Doe- en beleeftuin bij het bezoekerscentrum kunnen kinderen lekker spelen en ontdekken, terwijl ouders en begeleiders rustig genieten van de omgeving. Er zijn vaar-, kano-, wandel- en fietsroutes verkrijgbaar. Voor kinderen is er uitdagend onderzoeksmateriaal te leen waarmee ze op een avontuurlijke manier het gebied leren kennen. Officiële site van Nationaal Park De Alde Feanen.

"Gebiedscommissie Alde Feanen maakt in opdracht van de provincie Fryslân plannen voor de herinrichting van de Alde Feanen. De commissie vindt het belangrijk om dit samen met de streek te doen, zodat iedereen na de herinrichting van dit prachtige gebied kan genieten. Maar waarom is deze herinrichting eigenlijk nodig? Vroeger lag de Alde Feanen lager dan de omliggende gebieden. Het water uit de hogere gebieden liep daardoor naar het lager gelegen veengebied in de Alde Feanen. Bijzondere planten- en dierensoorten genoten van deze omgeving. Toen de inpoldering en ontwatering van het omliggende gebied begon, veranderden de verhoudingen. De Alde Feanen kwam hoger te liggen dan de omringende langbouwpercelen. Hierdoor liep het water uit de Alde Feanen en verdroogde het gebied. De terreinbeheerders in het gebied proberen zoveel mogelijk water vast te houden en water binnen te laten vanuit de Friese Boezem. De kwaliteit van dit water is echter minder dan het rijke grondwater. Dit komt de natuur niet ten goede.

Om ervoor te zorgen dat de bijzondere laagveenplanten en -dieren weer terugkomen, zijn er maatregelen nodig. Bijvoorbeeld het aanpakken van de waterhuishouding en de inrichting van natuur voor Natuurnetwerk Nederland (voorheen EHS). Maar dit gebied is er natuurlijk niet alleen voor de planten en dieren, ook mensen kunnen straks nog beter genieten van het gebied. Vanaf 2019/2020 worden enkele gebieden in de Alde Feanen ingericht voor Natuurnetwerk Nederland (voorheen EHS). Het gaat om de hooilandpolders aan de westzijde en de meer open graslanden en veengebieden aan de oostzijde van de Alde Feanen. Daarnaast is het plan de vaarroute voor kleine recreatievaart aan de oostzijde te ontwikkelen. Ook worden de kanovoorzieningen opgeknapt en is het plan om in de Panhuyspoel een zwemstrand en vissteiger te maken. Op 4 juni 2019 heeft Gedeputeerde Staten van de provincie Fryslân de Derde uitvoeringsmodule Herinrichting Alde Feanen vastgesteld. Er is ruim 2,7 miljoen beschikbaar voor de maatregelen.

De afgelopen jaren is er al veel werk verzet in de Alde Feanen. Zo is vlakbij het bezoekerscentrum het Pettebosk ingericht. Een schitterend natuureducatiebos met een afwisseling van natte petgaten en drogere stroken. Ruimte voor natuur, educatie en recreatie, want er kwam ook een mooie kanoroute. Dit gebied is in 2008 in gebruik genomen. Na de inrichting van het Pettebosk is er nog zo’n 400 hectare natuur opnieuw ingericht ten noordoosten van Earnewâld. In dit gebied kwamen nieuwe petgaten. Dat was klaar in 2014. Het moerasgebied dat daardoor ontstond filtert nu het water vanuit de Friese Boezem. Daarnaast zijn de vaarwegen voor kleine recreatievaart uitgebreid en zijn bestaande wandelpaden opgeknapt." (bron: Provincie Fryslân, 4-6-2019)

Ald Dwinger
De voormalige vuilstortplaats Ald Dwinger in Nationaal Park De Alde Feanen bij Warten is in 2017 en 2018 gesaneerd. De stortplaats is tussen 1921 en 1962 in functie geweest, en als zodanig gebruikt door de stad Leeuwarden. Al het vuil van de stad ging in die periode naar de Ald Dwinger. De afgelopen decennia kon de natuur hier reeds zijn gang gaan. Dat is nu ook formeel de bestemming van het gebied geworden. In januari 2017 is de provincie Fryslân begonnen met het ‘inpakken’ van de vuilstortplaats door het plaatsen van damwanden. Het vliegtuigwrak van de ter plaatse neergestorte LancasterR5682 uit WOII lag in de weg en moest worden geborgen. De berging is gefinancierd door provincie Fryslân en het Rijk en is uitgevoerd door de gemeente Leeuwarden.

Om de bemanning en het offer dat zij hebben gebracht te eren, heeft de provincie op de plaats van de crash een zwaluwwand geplaatst en heeft zij er een expositie over samengesteld in het bezoekerscentrum van It Fryske Gea te Earnewâld. Hiermee verbindt de Provincie het verleden met een gezonde toekomst en krijgt een bezoek aan dit schitterende gebied voor omwonenden, natuurliefhebbers en recreanten een extra dimensie. De provincie Fryslân heeft het eiland ontoegankelijk gemaakt voor mensen door het plaatsen van stenen in de oever rondom de stort. Sinds april 2018 levert de voormalige vuilstortplaats De Ald Dwinger bij Warten daarmee een mooie bijdrage aan de natuur van Nationaal Park De Alde Feanen. It Fryske Gea neemt het beheer op zich. De provincie Fryslân blijft de kwaliteit van het grondwater monitoren.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Warten, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Warten.

- Nieuws: - De dorpskrant van Warten, de Kommune, is via de link ook online te lezen.

- Belangenorganisatie: - "Wat doet Dorpsbelangen nu eigenlijk? Onze doelstelling is: de bloei en het welzijn van het dorp te bevorderen. Volgens ons vloeien daar een aantal taken uit voort: - de leefbaarheid van het dorp te bevorderen en in samenwerking met de gemeente hier inhoud aan te geven; - de woningbouw te stimuleren; - attent te zijn op de ontwikkelingen die voor het dorp van belang zijn; - publicaties in de Kommune. Het bovenstaande is in 2001 verwoord in de dorpsvisie “Fan Wartengahe nei Warten, en no fjirder...”. De afspraak is dat jaarlijks op de Algemene Ledenvergadering de balans wordt opgemaakt. Dat we met elkaar vaststellen wat er is gebeurd en waar we nu staan. Een aantal onderwerpen is in behandeling, een aantal is inmiddels gerealiseerd. Andere zijn achterhaald of is actie op termijn. In 2012 is een nieuwe Dorpsvisie opgesteld." Zie daarvoor het hoofdstuk Recente ontwikkelingen.

- Onderwijs en kinderopvang: - "OBS De Finne in Warten: is een openbare school; is een Daltonschool; gaat voor kwaliteit; heeft ruimte en aandacht voor ieder kind; besteedt zorg en tijd aan omgaan met elkaar; vervult een maatschappelijke functie in het dorp. In de eerste plaats willen we ervoor zorgen dat kinderen zich thuis voelen bij ons op school, dat ze mogen zijn wie ze zijn, dat ze weten dat ze erbij horen en dat ze gewaardeerd worden. We kiezen voor een positieve benadering met daaraan gekoppeld duidelijke afspraken en regels. Pas als die veiligheid er is, kan een kind ten volle profiteren van de mogelijkheden tot ontplooiing, die de school te bieden heeft. Om dit ideaal te realiseren hebben we er samen met de ouders voor gekozen te werken volgens de principes van Helen Parkhurst, wat leidt tot het Dalton concept. De Dalton-kernwoorden van onze school zijn: vrijheid in gebondenheid/zelfstandigheid, samenwerking, effectiviteit, reflectie en verantwoordelijkheid."

- "It Roekeltsje is een kleinschalig kinderdagverblijf gevestigd in Warten, dat opvang biedt aan maximaal 16 kinderen van 0 tot 4 en 20 kinderen van 4 t/m 12 jaar. Op maandag, woensdag en vrijdag ochtenden hebben we een speciale peuter speelleergroep voor kinderen van 2,5-4 jaar. We liggen centraal in Friesland; ook goed bereikbaar vanuit bijvoorbeeld Leeuwarden, Wergea, Burgum, Earnewâld of Garyp. It Roekeltsje onderscheidt zich van de gangbare kinderdagverblijven door zijn kleinschaligheid en flexibiliteit. De kinderen worden opgevangen in een huiselijke omgeving, in een voormalig schoolgebouw (dus veel ruimte) door vaste leidsters. Ons doel is dan ook dat het kind zich prettig en vertrouwd voelt, zodat het zich optimaal kan ontwikkelen. Buitenspelen neemt een belangrijke plek in; we hebben een groot natuurlijk speelterrein waar kinderen kunnen bewegen, tuinieren en hutten kunnen bouwen. Wij zijn een officieel tweetalig kinderdagverblijf. Wij hanteren hierbij het één leidster, één taal principe."

- Jeugd: - Jeugdsoos De Roekeflecht organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten voor de jeugd in het dorp.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Warten en - idem NH.

Reactie toevoegen