Warns

Plaats
Dorp
Súdwest-Fryslân
Fryslân

warns_collage.jpg

Warns, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Warns, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Wons..JPG

Warns

Warns

Warns

Terug naar boven

Status

- Warns is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. Oorspronkelijk gemeente Hemelumer Oldephaert en Noordwolde. In 1812 over naar gemeente Koudum (naamswijziging), per 1-10-1816 over naar gemeente Hemelumer Oldephaert en Noordwolde (naamswijziging), in 1956 over naar gemeente Hemelumer Oldeferd (naamswijziging), in 1984 over naar gemeente Nijefurd, in 2011 over naar gemeente Súdwest-Fryslân.

- Onder het dorp Warns vallen ook de buurtschappen Laaxum en Scharl.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1132 vervalst 2e helft 13e eeuw Wardelse, 1245 kopie 13e eeuw Warlesle, 1325 Werlize, 1335 Wardelze, 1399 Waerlenze, Wardsel, 1421 Warns, 1530 Werlens, Warrlens, 1579 Waens.

Naamsverklaring
"Wel verklaard als Wardas lauha* = lo 'bosje' van de persoon Ward, maar eerder Wardilingi* 'bij de lieden van de persoon Wardilo'."(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Warns ligt nabij het IJsselmeer en ligt verder O van de stad Stavoren, ZZW van het dorp Molkwerum, Z van de stad Hindeloopen, ZW van het dorp Koudum, W van het meer de Morra en WNW van de dorpen Hemelum en Bakhuizen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Warns 35 huizen met 252 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 300 huizen met tegen de 800 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Archeologie
"Bijzonder stukje geschiedenis blootgelegd in Warns. Onderzoekers van RAAP Archeologisch Adviesbureau doen anno voorjaar 2021 archeologisch onderzoek naar de Sytzama stins, die aan het einde van de 15e eeuw het strijdtoneel was van ruziënde Schieringers en Vetkopers. “De gevonden kanonskogel en de musketkogels maken duidelijk dat hier ooit gevochten is”, zegt gemeentearcheoloog Yvonne Boonstra van Súdwest-Fryslân. Aangenomen wordt dat de strijd ging tussen Jelmer Ottes Sytzama, die samen met zijn vrouw Ats Bonningha de stins bewoonde, en Douwe Geales Galema. Toen de laatste rond 1490 ook een stins liet bouwen, ontstond er ruzie.

Aanval geopend. Sytzama was een Schieringer, Galema een Vetkoper. Toen Sytzama in Sneek was, opende Galema de aanval. “Ats Bonningha weerstond het beleg kranig, zo is het verhaal, maar moest de stins toch opgeven”, vertelt Boonstra. “Haar man bleek op zijn terugreis naar Warns door Galema en de zijnen te zijn ingerekend. Ats zou haar man alleen levend terugzien als ze zich zou overgeven.”

Puinbanen. Dit gebeurde, waarna Galema de Sytzama stins volledig verwoestte. “Dit verhaal wordt bevestigd door het archeologisch onderzoek”, zegt Boonstra. “De stins is namelijk tot de grond toe afgebroken. Puinbanen en andere sporen geven aan waar het gebouw heeft gestaan.” De naam van de dappere Ats Bonningha leeft voort in de naam van een wandelpad in Warns.

Onderlinge vetes. Een centraal bestuur en een landsheer ontbraken tot 1500 in Fryslân. In de 12e en 13e eeuw braken tussen de grootgrondbezitters onderlinge vetes uit (de zogeheten Schieringers en Vetkopers twisten). Ze bouwden vanaf halverwege de 12e eeuw stinsen, torenvormige gebouwen die verdedigd konden worden. Vaak werd zo’n stins (steenhuis) gebouwd op een hoge opgeworpen heuvel, soms met een gracht er omheen, die een stinswier wordt genoemd.

Rondweg Warns. De stenen gebouwen vielen op tussen de van hout, leem en riet gebouwde huizen van anderen. Ze waren betrekkelijk veilig voor aanvallen en ze straalden de macht uit van de bewoner. Er waren er vroeger veel, maar slechts een enkeling is bewaard gebleven. “Alle informatie over deze minikastelen via de overblijfselen in de grond, is dan ook meer dan welkom”, zegt Boonstra. Dat er nu archeologisch onderzoek plaatsvindt, met hulp van vrijwilligers en amateurarcheologen, is met het oog op de voorbereidingen van de realisatie van de rondweg om het dorp." (bron: gemeente Súdwest-Fryslân, februari 2021)

Slag
De Slag bij Warns (26 september 1345) was een poging van de Hollandse graaf Willem IV om Stavoren in de rug te kunnen aanvallen. Bij de terugtocht naar het Rode Klif verloren bijna alle aanvallers het leven, waaronder de graaf, die in abdij Bloemkamp werd begraven. De Slag werd tot 1500 jaarlijks op 26 september herdacht. Daarna raakte dit ritueel in onbruik, maar sinds 1945 wordt de Slag weer elk jaar herdacht, bij het Rode Klif bij Scharl, op de laatste zaterdag van september. De Slag was de inspiratie voor de historische roman De Roos van Dekama van Jacob van Lennep.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
- Warns heeft 6 rijksmonumenten.

Gemeentelijke monumenten
- Warns heeft 2 gemeentelijke monumenten.

Hervormde kerk
- Hervormde (PKN) Johannes de Doperkerk (Buorren 37). Bij de tufstenen toren uit de 12e eeuw is in 1682 een zaalkerk met driezijdig gesloten koor gebouwd. De classicistische ingangspartij aan de zuidzijde is versierd met een doodshoofd, een gevleugelde zandloper en een banderol met de naam Gellius Wibrandus van Jongestal, grietman van Hemelumer Oldeferd. Aan de noordzijde de eerste steen (15 april 1682). In 1729 kreeg de toren een ingesnoerde spits. In de toren hangt een klok uit 1523 en een klok (1710) van klokkengieters Claes Noorden en Jan Albert de Grave. Het interieur wordt gedekt door een houten tongewelf. De preekstoel en doophek zijn uit de 17e eeuw en vier herenbanken uit circa 1700. Het orgel (circa 1920) is gemaakt door de firma Dekker.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

Algemeen
"Oranjevereniging Warns organiseert door het jaar heen leuke activiteiten voor jong en oud."

Doarpskultuerhûs
"In 1999 kwam de Gereformeerde kerk (1892) van Warns te koop. Op dat moment besloten een 10-tal dorpsbewoners de kerk te kopen en een dorpscultuurhuis op te richten. Door alle betrokkenen werd een som geld op tafel gelegd als basis voor de hypotheek. In januari 2000 is de kerk aangekocht. De destijds in het dorp wonende architect Edske Richards werd in de arm genomen om de verbouwing te ondersteunen. Het aanvragen van vergunningen en subsidiegelden bij de gemeente, provincie, een groot aantal fondsen en het vragen van steun bij bedrijven en particulieren uit het dorp waren de belangrijkste eerste activiteiten van het bestuur. Samen met de plaatselijke ondernemers; Agricola, Bekkema, de Jong en een groot aantal vrijwilligers kon met de verbouwing worden gestart.

De twee daarop volgende jaren is heel hard gewerkt. Financieel dreigden er tekorten en het bestuur was zich ervan bewust dat een nog grotere hypotheek een te grote last op de schouders werd. Bestuur, “Vrienden van De Spylder” en vrijwilligers werkten vaak onder grote druk. Er bleken veel meer extra werkzaamheden in de hele verbouwing te zitten dan de aanvankelijke inschattingen aan de keukentafels. Speciale dank gaat hierbij uit naar Piet Hoekstra en Hoite Pruiksma. Mede dankzij hun enthousiasme en doorzettingsvermogen is De Spylder destijds tot stand gekomen.

Nu staat in Warns een prachtig doarps-kultuerhûs, waarin nog veel van de oude kerk is terug te vinden. Zo staat de preekstoel nu in de entree. Deze dient als balie voor de kaartverkoop. De orgelpijpen zijn nog prominent aanwezig in de grote zaal, het mooie tongewelf zorgt voor een bijzondere akoestiek en de hoge kerkramen voor een prachtige lichtinval. Door de tribune in de grote zaal hebben de bezoekers een heel goed zicht op het toneel. Tjebbe L. Dijkstra heeft het ontwerp gemaakt van het beweegbare railsysteem waaraan het toneelgordijn hangt. Marga Houtman is verantwoordelijk voor de warme interieurkleuren van De Spylder en heeft eigenhandig de binnenmuren gesponst. Henk Wiss heeft de metalen voordeur met omlijsting gemaakt.

Tijdens de opening op 21 juni 2002 was iedereen met recht trots op het prachtige resultaat dat door geweldige samenwerking en inzet van alle betrokken Warnsers was neergezet. Het driedaagse openingsfestijn was een groot succes. Door toegekende subsidies van fondsen, gemeente en provincie in jubieumjaar 2012 konden diverse projecten worden uitgevoerd met als doel de dorpscultuur van Warns te versterken en De Spylder nog meer in de schijnwerpers te zetten. Op de site van Doarpskultuerhûs De Spylder vind je actuele informatie over het gevarieerde programma dat De Spylder biedt. Van film tot toneel, concert en jeugdvoorstelling; van klassiek tot jazz, blues en shanty. Voor jong en oud, in het Frysk, Nederlands en Engels: De Spylder biedt echt voor elk wat wils! Graag tot ziens bij een van de voorstellingen!"

Tentfeest
- Tentfeest (weekend eind september). "Ruim 10 maanden voor het Tentfeest van Warns zijn wij als bestuur al aan het bedenken welke items we willen, welke feestbands er in aanmerking komen om de tent op zijn kop te zetten en het regelen van de vergunningen en overige aanvragen etc. Gedurende het jaar 2020 konden we helaas niet ver vooruit kijken. De coronaregels en eventuele versoepelingen werden steeds bijgesteld en met pijn in ons hart hebben we dan ook moeten besluiten om in 2021 alleen de Trekkertrek en online SuperBingo te organiseren. Een jaar dus zonder grote tent, maar wel met veel publiek tijdens de Trekkertrek op zaterdag en een grote groep fanatieke bingospelers op vrijdagavond. Dit alles is mede mogelijk gemaakt door een groep fanatieke vrijwilligers, en natuurlijk de deelnemers aan de bingo en/of trekkertrek en de bezoekers. Net als voorgaande jaren was ook Sleepwagen Down Under weer van de partij en mochten we weer gebruik maken van de weegbrug en waterrem, dank daarvoor mannen. Disco Silver maakte het mogelijk om verslag uit te kunnen brengen richting het publiek. De muziek na afloop van de trekkertrek werd verzorgt door Wytse Prins. En niet te vergeten dank ook aan de eigenaren van de parkeergelegenheden en landeigenaren voor het gebruik van het terrein." - Hier vind je foto's van de Trekkertrek 2021 (14e editie).

Schaatsen
Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je schaatsen op de ijsbaan van de in 1870 opgerichte IJsclub Warns, die dus in 2020 het 150-jarig jubileum heeft gevierd.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Warns, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Oude ansichtkaarten van Warns.

Terug naar boven

Links / voorzieningen / verenigingsleven

- Algemeen: - Site van en over Warns.

- Belangenorganisatie: - "Het bestuur van Dorpsbelang behartigt de belangen van alle inwoners van Warns, Skarl en Laaxum. De dorpsvisie 2015 stand van zaken 2012 en de Woonvisie (2008) zijn de basis voor de activiteiten van het bestuur."

- Dorpshuis / MFA: - Multifunctionele accommodatie MFA De Treffe is in 2010 opgeleverd. Het complex biedt onderdak aan de beide basisscholen, de kinderopvang, de peuterspeelzaal, de fysiotherapeut, de bibliotheek en tot medio 2020 aan de Janke Tromp Hoeve. Seniorenstichting Janke Tromp was al sinds de jaren zeventig actief in Warns en omstreken met allerlei activiteiten voor ouderen en mindervaliden. Sinds 2010 waren ze gehuisvest in het destijds nieuwe MFC De Treffe. Doordat de huur relatief hoog was en de belangstelling voor de activiteiten de laatste jaren terugliep, heeft de stichting zich medio 2020 opgeheven en de huur opgezegd. Deze stap betekende niet alleen een verlies van activiteiten voor ouderen, maar ook van ruimte voor andere verenigingen. De gemeente besloot na een traject van overleg met het dorp om De Treffe te kopen van eigenaar WoonFriesland.

Voorafgaand aan dit besluit zat een periode van visievorming en plannen maken. Wethouder Erik Faber beloofde te willen helpen, maar dan moest de ruimte in De Treffe wel een bredere functie krijgen. Bovendien mocht er geen concurrentie ontstaan met dorpscultuurhuis De Spylder. Dorpsbelang schreef een visieplan voor een dorpshuis met twee locaties: De Treffe en De Spylder. Want De Spylder is te klein voor veel activiteiten en het accent ligt daar op culturele activiteiten. De Spylder heeft ook een horecafunctie. De Treffe heeft deze functie niet en is er vooral voor andere activiteiten zoals bewegingsactiviteiten, welzijnsactiviteiten en activiteiten waarbij gekookt en gegeten wordt. Beide locaties hebben een eigen bestuur en vallen onder de overkoepelende stichting De Ferbining. Centraal staat de verbinding die het nieuwe, in oktober 2021 feestelijk geopende Dorpshuis De Treffe wil aangaan. Met school, de peuterspeelzaal, ouderen, de dorpstuin. "We willen meer zijn dan een beheerder en verhuurder van zalen. We willen een verbinder zijn", aldus bestuurslid Mieke Klessens. - Nieuws van Dorpshuis De Treffe op Facebook.

- Onderwijs en kinderopvang: - "Basisschool De Meiboom s in 2016 ontstaan na een fusie van de openbare en christelijke basisschool in Warns. De Meiboom is een eigentijdse school waar iedereen welkom is. Elk kind is uniek; daar moet het onderwijs op aansluiten. Vrijheid, zelfstandigheid en samenwerking zijn voor ons belangrijke begrippen. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig en leergierig; door middel van spel, gesprekken, lezen, samen-werken, instructie en oefening op maat, doen zij kennis en vaardigheden op. We hebben hoge verwachtingen van de kinderen; we helpen hen het beste uit zichzelf te halen en hun talenten te herkennen en te ontwikkelen. Om hen goed toe te rusten op de 21e eeuw, investeren we in vaardigheden als samenwerken en probleemoplossend vermogen en besteden we extra aandacht aan digitale geletterdheid en mediawijsheid."

- "Peuteropvang Us Sté in Warns is speciaal voor kinderen tussen de 2 en 4 jaar. Kinderen kunnen twee dagdelen per week komen spelen. Als kinderen groter worden, groeit ook de wereld om hen heen. Ze hebben de behoefte hun omgeving te ontdekken. De peuteropvang is dan een avontuurlijke plek, helemaal gericht op de ontwikkeling van kinderen. Veilig, vriendelijk en stimulerend. Ook bieden we Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) om ontwikkelingsachterstanden bij kinderen in de leeftijd van 2,5 tot 4 jaar te voorkomen."

- Welzijn: - Dorpshuis De Treffe in Warns voert sinds medio 2021 samen met MFC De Driuwpôlle in Woudsend een pilot uit voor de gemeente Súdwest-Fryslân. Ook het Netwerk Zorgzame Dorpen (Doarpswurk) is hierbij betrokken. Het is de bedoeling dat het dorpshuis kleine hulpvragen gaat signaleren en oppakken. Bijvoorbeeld iemand die eenzaam is en die je kunt koppelen aan een activiteit of vereniging. In het dorpshuis komt alles samen en kun je gemakkelijk die verbinding leggen. Het zijn vaak de eerste stapjes die moeilijk zijn. Mensen staan niet graag aan de vragende kant, zijn vaak bang om anderen tot last te zijn of schamen zich voor hun situatie en durven daar niet mee naar buiten te komen. De signaalfunctie is belangrijk en daarvoor kun je wellicht ook samenwerken met andere instanties. Hoe bereik je deze mensen en hoe krijg je ze in het dorpshuis?

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Warns.

Reactie toevoegen