Status

- Vrouwentroost is een buurtschap in de provincie Noord-Holland, in de streek Amstelland, gemeente Aalsmeer.

- De buurtschap Vrouwentroost valt voor de postadressen deels onder het dorp Aalsmeer, deels onder het dorp Kudelstaart.

Naam

Oudere vermeldingen
De oudste vermelding van dit gebied dateert uit 1238, onder de benaming Sconedorp. In 1252 wordt het gebied ook Kudelstert genoemd, het huidige Kudelstaart. Sinds 1870 wordt het zuidelijke deel van de bebouwing Kudelstaart genoemd. Het noordelijke deel, het oorspronkelijke Kudelstaart, heet vanaf dan Vrouwentroost.

Naamgeving en naamsverklaring
De buurtschap is genoemd naar het gelijknamige fort. De naam is wel verklaard als het Nieuwnederlandse vrouwentroost als schertsende benaming voor de aanwezige militairen.(1)
"Er zijn twee theorieën over de oorsprong van deze plaatsnaam:
- Een adelijke dame, Gravin van Holland in de 16e eeuw, zou met haar gevolg nabij de Pauwenhoek op de Legmeerdijk met haar koets te water zijn geraakt. Op een naburige boerderij werd zij opgevangen. Daar werd zij getroost over hetgeen haar overkomen was.
- Dit is de plaats waar de opgeroepen mannen afscheid namen van hun vrouw en kinderen, om in het leger van Napoleon te strijden in de veldtocht naar Rusland. Op de driesprong van de Kudelstaartseweg en de Bachlaan zochten de vrouwen troost bij elkaar. De boerderij ter plekke zou daaraan haar naam Vrouwentroost te danken hebben." (bron: o.a. Oud Nuus, december 1979)

Ligging

De buurtschap Vrouwentroost ligt direct ZW van Aalsmeer, N van Fort Kudelstaart, rond de Kudelstaartseweg en het Vrouwentroostpad, en grenst in het W aan de Westeinderplassen.

Geschiedenis

Wie de kaarten van 1650 tot nu beschouwt komt al snel tot de conclusie dat deze omgeving ingrijpend veranderd is. Waar vroeger water was is nu land en waar in 1650 nog land was is nu water. Daarbij is onder invloed van Amsterdam en Schiphol deze regio sterk verstedelijkt.

1650
De kaart van 1650 laat “’t Westende van Aelsmeer” zien als land en het Stommeer als meer. Het huidige Vrouwentroost heet hier Kuydelstaert. Op de noordkant van de kaart is het Haarlemmermeer nog te zien. In ’t Westende van Aelsmeer liggen twee linten die zich opstrekken vanuit Aelsmeer de polder in. De randweg van de huidige Westeinderplassen is goed waar te nemen op de kaart. De knik aan de noordzijde van Kuydelstaert markeert de overgang van Proosdij naar ’t Westende van Aelsmeer. Kuydelstaert is nog een compact lintje. Aan de oostzijde van de weg zijn een paar kavels die verder de polder insteken. Op een van deze kavels staat een gotische kerk, de voorganger van een houten kapelletje. Iets verder staat tevens een 'coremole' aangegeven.

1900
Er heeft een totale omkering van het landschap plaatsgevonden. ’t Westende van Aelsmeer is water geworden, terwijl het Haarlemmermeer en het Stommeer zijn drooggemalen. In de Westeinderplassen (door de plaatselijke bevolking nu liefkozend ‘de Poel’ genoemd) liggen de oude linten van weleer. Het één nog toegankelijk voor voertuigen, het andere tracé is nog zichtbaar in de plas. De randweg om de plas (de Herenweg) is duidelijk herkenbaar en Vrouwentroost is een van de buurtschappen die aan de plas is komen te liggen. De knik in de weg is nog steeds goed herkenbaar.

Vrouwentroost zelf is nog een lintje aan de weg. In het lint is een school gevestigd, een kwekerij, een kroeg en er is een uitspanning gekomen. In de 19e eeuw is de kerk afgebrand en wederopgebouwd in Calslagen. Het oude Kerkepad is nog als relict in het landschap aanwezig. De buurtschap ligt enerzijds op de rand van de dieper gelegen polder, hier is een mooi talud waarneembaar, en anderzijds ligt het aan de plas. Op de kaart van 1900 valt de reservering voor een fort op. Amsterdam was volop bezig met de ontwikkeling van de Stelling, en daar maakte dit fort onderdeel van uit.

Nu
In grote lijnen zijn de landschappelijke eenheden uit 1900 nog waarneembaar. In de 20e eeuw is Aalsmeer wel enorm uitgebreid en voor een groot deel bebouwd. Woningbouw, glastuinbouw, de veiling en Schiphol laten een flinke expansie zien. Vrouwentroost ligt er nog relatief ongeschonden bij op de kaart. Het lintje ligt nog steeds aan de weg met aan de ene zijde de plas en aan de andere zijde de groene polder. In het lint hebben zich wel grote transformaties voorgedaan. Veel historische bebouwing is verdwenen en vervangen door nieuwere bebouwing. Zo heeft het lint een afwisselende opbouw gekregen van fort, bedrijfspanden, hallen, een zeilschool, restaurant, jaren zestig, zeventig en negentig woningen, een oude boerderij en een paar woningen van na 2000.

Oud-inwoner Henk Zandvliet tekent daar nog het volgende bij aan: "Ik ben geboren in Vrouwentroost en heb daar tot mijn 12e gewoond. Vermeldenswaard vind ik dat het tot in de jaren zestig nog een echt dorpje was met een groenteboer, een kruidenier, een zaak met kleding en gordijnstoffen, een winkel met rieten meubelen, een schuur waar huishoudelijke artikelen werden verkocht, een smid (verkocht ook elektrische apparaten), een 'kouwe' bakker (alleen broodverkoop), een hotel-restaurant en een snackbar. Als je er nu doorheen rijdt, kun je je het haast niet meer voorstellen..."

Gevelsteen
Destijds is bij de sloop van de Pannebar (de voormalige horecagelegenheid op de hoek Kudelstaartseweg-Bachlaan), de gevelsteen met het opschrift Vrouwentroost gespaard gebleven en opgeslagen bij de eigenaar van dit perceel. Deze gevelsteen behoorde oorspronkelijk toe aan de boerderij die voor de aanleg van de Bachlaan moest worden gesloopt en in de zijgevel van de Pannebar werd geplaatst. Het verdient aanbeveling bij de herinrichting van dit gebied deze gevelsteen een prominente plek te geven en hiermee de cultuurhistorische waarde van dit gebied te versterken. (bron: Masterplan Vrouwentroost)

Recente ontwikkelingen

- "Op het perceel Kudelstaartseweg 60 wordt een 7-tal woningen ontwikkeld. Dit woningbouwprogramma wordt mogelijk gemaakt met een uitgebreide omgevingsvergunning in afwijking van het bestemmingsplan Uiterweg-Plasoevers 2005. Het ontwikkelen van deze woningen verhoogt de kwaliteit van de leefomgeving en voorkomt verdere verpaupering van het perceel. Door de ontwikkelaar is samen met de gemeente uitgebreid overlegd met de omwonenden over de invulling van het woningbouwprogramma. Deze participatie heeft geleid tot diverse aanpassingen in de plannen. In het najaar van 2014 heeft het college van B en W de quickscan Vrouwentroost Noord vastgesteld om verder te gaan met deze ontwikkeling en heeft de raad kennis genomen van dit besluit. De planning is dat na de zomer van 2017 de ontwerpvergunning ter inzage wordt gelegd." (bron: gemeente Aalsmeer)

- In 2012 is het Masterplan Vrouwentroost verschenen, dat de mogelijkheden en randvoorwaarden schetst voor evt. nieuwbouw in de buurtschap. Het betreft het gebied tussen Fort Kudelstaart en de Bachlaan. Volgens het plan zouden er aan de oever mogelijkheden zijn voor 30 woningen of 25 woningen plus 10 appartementen. Verder is voor dit gebied als ambitie gesteld dat de openbare beleefbaarheid van het water wordt versterkt en de toegankelijkheid ervan wordt vergroot door het creëren van openbare plekken aan het water en het opwaarderen van een langzaam-verkeerverbinding. Blijkens dit interview met Gertjan van der Hoeven van de fractie Aalsmeerse Belangen uit december 2013 is het Masterplan echter kennelijk niet doorgegaan. Van der Hoeven stelt in daarin namelijk: "Ik heb het sneuvelen van het Masterplan Vrouwentroost als zeer teleurstellend ervaren. Ik vind het jammer dat dit plan, dat met de beste intenties voor alle belanghebbenden is opgesteld, tot zoveel ophef en onrust heeft geleid."

Bezienswaardigheden

- (In het) N van buurtschap Vrouwentroost ligt de 51 meter hoge watertoren (Kudelstaartseweg 16). De watertoren van Aalsmeer is in 1928 gebouwd om de inwoners van Aalsmeer en omstreken van drinkwater te voorzien en is sindsdien een baken aan de Westeinderplassen. De toren is gebouwd in de zogeheten Art Déco stijl. Ontwerper van de watertoren is ir. Hendrik Sangster, die tussen 1923 en 1945 20 Nederlandse watertorens heeft ontworpen. Hij had een eigen stijl die erg gewaardeerd werd. De watertoren van Aalsmeer wordt gezien als één van de mooiste van ons land. Het rijksmonument is te beklimmen. In principe geopend in de weekenden, in de periode dat de slechtvalken niet broeden. Neem vóór je bezoek contact op via de site van Watertoren Aalsmeer.

In 2005 heeft Werkgroep Slechtvalk Aalsmeer een nestkast voor slechtvalk in de watertoren geplaatst. "En nu maar afwachten", schreven ze destijds op hun site. Wanneer ze er voor het eerst zijn gaan broeden kunnen wij op hun site niet zo snel vinden, maar anno 2019 zijn er in ieder geval verschillende kuikens uitgebroed. Op de site vind je er diverse filmpjes van en ook live webcams waarmee je de actuele situatie kunt bekijken.

- Tussen recente na-oorlogse bebouwing in Vrouwentroost staat nog een prachtig oud boerderij-ensemble met erf, schuren, hooimijt en twee rode beuken in de voortuin (Kudelstaartseweg 78). De boerderij is een prachtige representant van het agrarische verleden van deze plek. Door de positie van de boerderij is het ontstaan van de plek bijzonder goed afleesbaar. De boerderij staat in haar huidige context namelijk aan de verkeerde kant van de weg, want de landerijen van de boer liggen nu aan de overzijde van de weg in de Legmeerpolder. Op de logische plaats voor de landbouwgronden, aan de achterzijde van de boerderij, liggen nu de Westeinderplassen. De kavel waar de huidige boerderij op staat was in de 17e eeuw al in gebruik, maar toen had deze boerderij haar landbouwgrond nog aan de achterzijde van de boerderij liggen, in "’t Westende van Aelsmeer".

Natuur en recreatie

- Surfeiland Vrouwentroost heeft een uitgestrekt grasveld waar je heerlijk kunt picknicken en een zandstrand dat langzaam afloopt in het water en dus ook ideaal is voor kinderen. Ook de windsurfclub, de waterskivereniging en restaurant Westeinder Paviljoen zijn hier gehuisvest.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)