Vlijmen

Plaats
Dorp
Heusden
Langstraat
Noord-Brabant

vlijmen_plaatsnaambord_met_carnavalsnaam_knotwilgendam_kopie.jpg

Vlijmen is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Langstraat, gemeente Heusden. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1996. Tijdens carnaval heet het dorp Knotwilgendam, wat dan in de plaatsnaambordportalen te zien is.

Vlijmen is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Langstraat, gemeente Heusden. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1996. Tijdens carnaval heet het dorp Knotwilgendam, wat dan in de plaatsnaambordportalen te zien is.

gemeente_vlijmen_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Vlijmen anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Vlijmen anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

voordijk_ecologische_verbindingszone.jpg

In 2012 is een 'natuurvriendelijke oever' aangelegd langs de Voordijk en de parallel daaraan lopende Buitendijkse Loop, als ecologische verbindingszone die deel uitmaakt van het grotere geheel van de Klimaatbuffer Vlijmen-Den Bosch. (© Staatsbosbeheer)

In 2012 is een 'natuurvriendelijke oever' aangelegd langs de Voordijk en de parallel daaraan lopende Buitendijkse Loop, als ecologische verbindingszone die deel uitmaakt van het grotere geheel van de Klimaatbuffer Vlijmen-Den Bosch. (© Staatsbosbeheer)

Vlijmen

Terug naar boven

Status

- Vlijmen is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Langstraat, gemeente Heusden. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1996.

- Per 1-5-1935 is de gemeente vergroot met de gemeente Nieuwkuijk (1.550 inwoners), en met het deel van de gemeente Hedikhuizen dat het tot dan Hedikhuizense gedeelte van het dorp Haarsteeg betrof (1.032 inwoners) (het dorp Hedikhuizen zelf ging per de genoemde datum naar de gemeente Heusden). Het overige deel van Haarsteeg viel reeds onder de gemeente Vlijmen. Het dorp is daarmee per genoemde datum dus geheel onder deze gemeente komen te vallen.

- Wapen van de voormalige gemeente Vlijmen.

Terug naar boven

Naam

In het Brabants
Vlééme.

Oudere vermeldingen
1239 en 1285 Vlimen, 1255 Vliemen, 1286 Vlimen, ca. 1300 en 1369 Vlymen, 1312-1350 Vlimen, 1373 Vlimmen, 1514 Vlyemen, 1556 Vliemen.

Naamsverklaring
Etymologie onzeker. Misschien een oude waternaam en dan een afleiding met -m- suffix bij vlî* 'stromen'. Men kan echter ook aanknopen bij het Middelnederlandse vlime 'vlijm, lancet' (vergelijk het Nieuwnederlandse vlijmscherp) en dan mogelijk een benoeming naar een lange spitse vorm.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp Knotwilgendam.

Terug naar boven

Ligging

Vlijmen ligt W van 's-Hertogenbosch, O van Drunen, ZO van Heusden.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Vlijmen 406 huizen met 2.650 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 366/2.408 (= huizen/inwoners) en een deel van de - toen nog - buurtschap Haarsteeg 40/242. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 6.000 huizen met ca. 14.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Voordijk
De bebouwing aan de Voordijk*, NO van de dorpskern van Vlijmen, staat in de atlassen - sinds de jaren twintig van de 20e eeuw - vermeld als plaatsnaam en daarmee buurtschap Voordijk. Deze naam komt ook reeds met de status buurtschap voor in het Aardrijkskundig handwoordenboek van S. Gille Heringa uit 1874. Maar volgens een lokale ingewijde is er bij zowel het gemeentearchief als de heemkundekring niets van bekend, en zegt het ook de inwoners niets, dus dat alles overwegende is dit kennelijk een 'niet (meer) bestaande plaatsnaam/buurtschap'. Ook atlas- en plaatsnamenlijstenmakers kunnen zich weleens vergissen...
* Deze weg heeft vroeger overigens Hoge Maasdijk geheten. De huidige straatnaam is vermoedelijk in de jaren zeventig toegekend.

Melie
Ook Melie is een voormalige buurtschap van Vlijmen. Oudere vermeldingen: 1848 Melia, 1865 Melie (aldus de gemeentekaart elders op deze pagina). Rond 1900 verandert de plaatsnaam op kaarten in Meliestraat. In de Volkstelling van 1840 wordt deze plaatsnaam niet vermeld. Dat kan betekenen dat hetzij de buurtschap toen nog niet bestond, hetzij dat de gemeente de buurtschap te klein vond om apart in de Volkstelling te vermelden. Over de naamsverklaring vermeldt (2): "Etymologie onbekend. Misschien een persoonsnaam?" In de loop van de 20e eeuw is de bebouwing aan de Meliestraat e.o. opgegaan in de bebouwde kom van het dorp en aaneengegroeid met de oude dorpskern, en daarmee geen buurtschap meer. Het is nog altijd wel een landelijk gelegen buurt, niet echt 'opgeslokt' door het dorp maar nog altijd gelegen aan de NO rand van het dorp, met vele monumentale panden (11 van de 26 rijksmonumenten en 2 van de 16 gemeentelijke monumenten van het dorp liggen aan deze straat. Zie daarvoor de monumentenlijsten hieronder in het hoofdstuk Bezienswaardigheden).

Juichkreten van makelaars moet je soms met een korrel zout nemen, maar wij - ter plekke met Google StreetView rondgekeken hebbend (kijk er zelf via de link ook maar eens rond) - geloven de makelaar wel die anno 2019 villa 'Huize de Melie' (Meliestraat 39) te koop aanbiedt en daarbij stelt dat de Meliestraat 'de mooiste laan van Vlijmen' is. Het fors uit de kluiten gewassen pand Huize de Melie - 500 m2/2.700 m3. Ter vergelijking: een doorsnee eensgezinswoning is 100 m2/300 m3 - is in 1867 gebouwd in opdracht van hophandelaar Michiel L. Mommersteeg, die samen met zijn jongere broer de hophandel in het dorp tot bloei heeft gebracht.

Voor nadere informatie over de geschiedenis van Vlijmen kun je terecht bij de volgende instantie en site:

- Heemkundekring Onsenoort (bestrijkt de huidige gemeente Heusden en de voormalige gemeente Engelen). De Heemkamer van de heemkundekring is gevestigd in de Abdij van Nieuwkuijk en is op afspraak te bezoeken. Je kunt er onder meer vele lokale archieven raadplegen en een uitvoerige bibliotheek met vele boeken van alle plaatsen in hun werkgebied en omgeving. Sinds 1951 verschijnt maandelijks hun tijdschrift 'Met Gansen Trou'. Onder de link kun je de inhoudsopgaven vinden van alle jaargangen, plus een repertorium (inhoudsopgave van alle jaargangen op thema). Ter gelegenheid van het 65-jarig bestaan hebben ze de volledige tekst en afbeeldingen van 67 jaargangen (1951-2017, 13.000 pagina's!) op een usb-stick gezet, die voor slechts 12,50 euro te koop is.

- Verhalen over de geschiedenis van Vlijmen op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Sinds 2013 wordt de nieuwe woonwijk Geerpark in Vlijmen gerealiseerd. Deze gaat uiteindelijk 800 woningen omvatten. Wie alle details van dit project wil weten, kan terecht bij het Masterplan Geerpark. Er is/wordt ook een Park Geerpark aangelegd. En er is ook nog een avontuurlijk Laarzenpad Geerpark ontwikkeld.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Vlijmen heeft 26 rijksmonumenten.

- Vlijmen heeft 16 gemeentelijke monumenten.

Grote Kerk
De protestantse Grote Kerk (Grote Kerk 20) is verreweg het oudste bouwwerk van de Oostelijke Langstraat. De juiste stichtingsdatum van de kerk is niet bekend, maar in april 1285 gaven Deken en Kapittel van St. Jan te Luik altijddurende erfpacht aan de Abdij van Berne over onder meer kapittelgoederen te Engelen, Hedikhuizen, Vlijmen en Oudheusden, alsmede de kerken aldaar. Het feit dat de Vlijmense kerk vanouds was toegewijd aan Johannes de Doper wijst er mede op dat zij dus vóór de overdracht reeds bestond, omdat zij haar naam ontleende aan het St. Janskapittel. In juli 1543 heeft Maarten van Rossum, veldheer van de koning van Vrankrijk, de kerk 'afgebrand’ waardoor van de oorspronkelijke kerk alleen de drie onderste geledingen van de toren en delen van de zuidmuur nog over zijn.

Het jaar daarop kreeg de parochie van Vlijmen ten behoeve van de wederopbouw van de kerk toestemming van de bisschop van Luik tot het verkopen van alle kerkelijke goederen, landerijen en renten. Van deze kerk is de verhoogde zuidmuur nog terug te vinden. Gelijktijdig is de toren met 6,5 meter verhoogd. De kerk werd in oostelijke richting verlengd en met een driezijdige koorabsis gesloten. Op de plaats waar nu de pastorie staat, bevond zich het transept; tevens werd één zijbeuk aan de noordzijde aangebouwd. Nadat de Graaf van Hohenlo in 1587 bij het binnenrukken van de Meierij van Den Bosch Engelen had verwoest, dirigeerde hij zijn troepen naar Vlijmen, waar de Spanjaarden zich eveneens stevig hadden verschanst in de toren en rond de kerk. Bij de verovering raakte de kerk in brand en brandde grotendeels af. In 1594 is de kerk in iets bescheidener omvang herbouwd, omdat het dorp door de oorlogen en zware belastingen verarmd was geraakt. In 1610 ging het beheer van de kerk op last van de Staten van Holland en West Vriesland over naar de Hervormden.

In 1672 is de kerk door de Fransen voor een groot deel 'omver geschoten' en later weer hersteld. Deze wederopbouw leverde een verfraaiing op; de kerk is toen verrijkt met gebrandschilderde ramen. In 1760 is een grootse kerkrestauratie uitgevoerd, bestaande uit het slopen van de zijbeuk en de driezijdige koorsluiting; de intercolumnia worden doorgebroken. Er komen 5 nieuwe houten balken (trekbinten) en een volledig nieuwe kap. Voorts wordt de gotische boog - doorgang naar de toren - dichtgemetseld met erin een eenvoudige houten deur. De rechte oostelijke muur krijgt 2 ramen en er wordt een toegang gemaakt in de noordelijke muur. Bij de grote verbouwing van 1808, die van de vroegere, inmiddels welhaast onbewoonbare pastorie, het tegenwoordige herenhuis maakte, zijn de ramen in de oostmuur van de kerk dichtgemetseld, aangezien deze muur tevens moest dienen tot westmuur van de pastorie. In 1867 wordt een schot van Brabants werk opgetrokken, dat het inwendige van de kerk met 1/3 verkleint. In 1907 wordt in het het ongebruikte 1/3 der kerk, tussen toren en tussenschot, een consistorie gebouwd.

Eind 1966 is het interieur aangepast aan het gestegen aantal kerkgangers. De berging annex consistorie achter in de kerk is gesloopt en de grote banken worden tegen de noordmuur geplaatst. Op 4 november 1969 werd de kerk, na vervanging van het pleisterwerk, weer in gebruik genomen waarbij tevens de toegang via de toren weer in ere is hersteld. In 2007 is groot onderhoud aan de kerk en de pastorie uitgevoerd. Van de kerk zijn o.a. de kozijnen van de 4 gotische ramen aan de zuidzijde vernieuwd en die aan de noordzijde gerestaureerd. Alle goten zijn vervangen en verholen goten en nieuwe regenpijpen zijn aangebracht. Ook zijn 500 beschadigde dakpannen vervangen. De bovenzijden van de muren zijn met lood bekleed. De kerk valt onder de Protestantse Gemeente Vlijmen-Hedikhuizen, waaraan ook deze informatie is ontleend. - Beschrijving orgel Grote Kerk.

RK kerk
Op last van de Staten van Holland, het wettig gezag, kwam de RK kerk van Vlijmen in 1610 in handen van de Nederduits Gereformeerde Kerk. Tot 1648 trokken de katholieke Vlijmenaren naar het Nieuwkuijk of Drunen voor de uitoefening van hun geloof. In 1674 kreeg het dorp weer een eigen pastoor, die wel een schuurkerk zal hebben ingericht, want katholieke bedehuizen mochten niet als kerken herkenbaar zijn. In 1740 werd er een nieuwe schuurkerk gebouwd. Deze stond op het huidige Norbertusplein, dus voor de huidige kerk uit 1866. Waarschijnlijk was het gebouw van hout, ongeveer 16 meter lang en 10 meter breed. In 1795 werd de Bataafse Republiek ingesteld en kregen de katholieken bij de Staatsregeling van 1798 gelijkberechtiging. De wet voorzag in teruggave van kerkgebouwen aan katholieken in plaatsen waar zij de meerderheid vormden. In Vlijmen waren (in 1798) 89 lidmaten van de Nederduits Gereformeerde Kerk en 1772 katholieken, maar van teruggave van de (oude) kerk was geen sprake. Omdat de hoop op teruggave van de baan was, ontwikkelde het kerkbestuur plannen om tot de bouw van een nieuwe kerk te komen.

Op 17 januari 1805 kwam men met het voorstel om de oude kerk af te breken en op dezelfde plaats een nieuwe kerk te bouwen. Het gebouw, zonder toren, werd opgetrokken van baksteen en afgedekt met pannen. Er zijn geen afbeeldingen van bewaard, maar het gebouw moet ongeveer 9 bij 27 meter groot zijn geweest. In 1853 werden in Nederland de bisdommen hersteld en de overheid liet het initiatief tot kerkenbouw voortaan over aan de geloofsgemeenschappen. Vooral de katholieken maakten van die vrijheid gebruik om nieuwe kerken te bouwen, die de armzalige schuurkerken moeten vervangen. Ook in Vlijmen was men toe aan een nieuwe kerk, waarvoor de Tilburgse architect Henri van Tulder een neogotische kruisbasiliek met vijf straalkapellen en een meer dan 70 meter hoge toren ontwerpt. De muren en de bundelpijlers zijn de dragende onderdelen van het gebouw, maar het gewelf is van hout. Om toch het idee te geven dat we hier met een echte gotische kerk te maken hebben, wordt het bakstenen gebouw en het houten gewelf van binnen egaal gestuukt. Bij zulke gebouwen spreekt men van ‘stukadoorsgotiek’. Met de kerken van Oss en Mierlo behoort de Vlijmense kerk tot de drie kruisbasilieken, die Van Tulder in deze stukadoorsgotiek bouwt.

In het interieur van de kerk van Vlijmen paste architect van Tulder motieven toe die ontleend zijn aan de Middeleeuwse Brabantse gotiek. De rijk gelede bundelpijlers in het middenschip ziet men ook terug in de Kathedrale Basiliek Sint Jan in Den Bosch. Ook de versiering in de zwikken langs de bogen van het middenschip, het pseudo triforium daarboven en de nissen geledingen onder de lichtbeukramen zijn ontleend aan de Brabantse gotiek. Ook in zijn andere kerkontwerpen ziet men steeds variaties hiervan terug. Ze zijn kenmerkend voor de interieurontwerpen van Van Tulder. Op 21 november 1866 is de Sint Jan Geboortekerk (Julianastraat 44), die 600 zitplaatsen telt, door de pastoor ingezegend en in gebruik genomen. Het oude en vervallen kerkgebouw uit 1805 is toen gesloopt.

Vanaf de jaren zestig van de 20e eeuw is overwogen om de kerk af te breken of te restaureren. Allerlei plannen passeerden de revue tot het moment dat in 1974 de kerk op de Voorlopige Monumentenlijst kwam te staan, waarna in 1977 uitzicht op subsidie voor een deel van de buitenzijde volgde. Toen het eerste deel van de restauratie - het dak, het Angelustorentje en de bovenbouw van de kerk - in 1979 was afgerond, is alles in het werk gesteld om ook voor de aanpak van interieur subsidiegeld los te krijgen. Toen dit niet lukte, is in 1981 het plan opgevat dit werk met vrijwilligers aan te pakken, die na het gereedkomen van de ‘onderkerk’ ook de bovenkerk aanpakten. Na een periode van ongeveer anderhalf jaar heeft het kerkinterieur een totale metamorfose ondergaan. Na het gereedkomen van het interieur is tussen 1985 en 1987 het exterieur van de toren en de onderbouw van de kerk aangepakt. In november 1987 werd ook dit deel van de restauratie afgerond. Voor de kerk staat een Heilig Hartbeeld uit 1922. Van 1886 tot ca. 1960 bestond er in Vlijmen een broederschap ter ere van de Heilige Donatius, patroon tegen brand en blikseminslag.

- Mariakapel.

Mooiste Boerderij van Brabant
"Marie van de Middelhaai uit Vlijmen woont in Brabants Mooiste boerderij (in 2011 gekozen door de lezers van de grote Brabantse kranten), een rijksmonumentale boerderij op Nassau Dwarsstraat 5 uit 1650, die stenen muren kreeg in 1750 en in 1890 intern verbouwd werd en sindsdien zo in stand is gebleven, zowel buiten als binnen. Marie heeft (bij gebrek aan subsidie van gemeente, provincie of rijk) de boerderij op eigen kosten behouden door het geven van cultuurhistorische rondleidingen door zowel haar moeshof, houtwal als boerderij en door het geven van huiskamerconcertjes van èègesgemàòkte liekes over het eenvoudige alledaagse boerenleven van toen. Dit alles met de nodige humor als boerin anno 1890 gehuld in plaatselijke klederdracht en alles in het plaatselijk dialect.

B&W van de gemeente Heusden hebben echter anno 2021 in de boerderijbiotoop vlak naast de boerderij van Marie, vol in het zicht vanaf en vanuit de boerderij, een nieuwbouwplan voor 2 huizen. Het is een klein postzegelplan dat zonder inmenging van hogere overheden relatief snel en eenvoudig volgens de letter van de wet kan worden doorgevoerd. Marie zit in zak en as omdat dit getuigt van gebrek aan eerbied voor ons aloude zo zorgvuldig bewaarde Brabantse erfgoed en gebrek aan respect voor haar cultuurhistorische activiteiten. De nieuwbouw doet afbreuk aan de boerensfeer van haar rondleidingen en concerten van anno 1890. Otte Strouken van de Brabantse Boerderij, Brabants Heem en het Manifest Brabants Landelijk Erfgoed stelt dat Marie en haar boerderij in Vlijmen samen een Brabants cultuurhistorisch topjuweel vormen door de unieke combinatie materieel erfgoed, groen/natuurlandschappelijk erfgoed en immaterieel cultuurhistorisch erfgoed. Deze waardevolle combinatie is niet alleen van lokaal of regionaal belang maar zelfs van provinciaal en nationaal belang.

Het gaat niet om zomaar een monument. Als er een sterrenclassificatie zou bestaan zou dit een vijfsterren monument zijn vanwege de combi materieel, groen/landschappelijk en immaterieel erfgoed: * Monumentale buitenkant, niet alleen de voorgevel zoals vaak het geval is maar alle gevels en ook de omgeving van de boerderij zoals de oude moeshouf, de graasweides, het boomgaardje, de houtwal, de oude elzenheg, kortom: nog een authentieke groene boerderijbiotoop. ** Monumentale binnenkant, na de interne verbouwing van 1890 geheel in stand gebleven: een stal met plee, geut/historische keuken met pomp, herd/historische huiskamer met schouw en bedstee. *** Al bijna 20 jaar opengesteld voor publiek, het gaat dus niet om privébelangen. **** Levend museum/living history. Marie woont in de boerderij op een authentieke manier. Zij is bij rondleidingen gehuld in de plaatselijke klederdracht anno 1890, spreekt in het oude plaatselijke dialect, slaapt in de bedstee, breit haar eigen sokken, teelt haar eigen groenten, dit alles trouw aan 1890. ***** Erfgoededucatie en -recreatie voor jong en oud in de vorm van rondleidingen met verhalen en huiskamerconcertjes met liedjes over het eenvoudige alledaagse tevreden boerenleven van 1890.

Marie vertelt al bijna 20 jaar lang eenieder over vele onderwerpen zoals de plaatselijke namen van de ouderwetse groenten in haar moeshof in Vlijmen, over de vele kinderen die vroeger geboren werden, hoe daar plaats voor gemaakt werd, over buitenechtelijke kinderen, het hoge sterftecijfer van met name kinderen, geboorte-, communie-, trouw- en sterfrituelen, de geschiedenis van het ondergoed, de werking van de potstal en alles met een humoristische knipoog en in het onververvalste plaatselijke dialect. U krijgt tijdens een bezoek bij Marie altijd een bakske (kopje thee/koffie) in ouderwets kommetje zonder oor met iets ouderwets lekkers erbij. Zij bezingt tijdens het concert in d’n herd/ huiskamerconcert bijvoorbeeld petàòzie/stamppot, breien, haar varken en geit, haar perenboom, zaand, zeep en soda en u kunt tijdens haar concert onder meer deelnemen aan het grote schoonmaakorkest. U wordt er werkelijk helemaal ondergedompeld in de 19e-eeuwse boerensfeer van een keuterboer van anno 1890, u beleeft er onze aloude Brabantse/Nederlandse identiteit. Waar in Nederland vind je dat nog?

Voor de gemeente Heusden gaat het woongenot van twee 21e-eeuwse gezinnen in Vlijmen echter vóór op behoud van de aloude Vlijmense maar ook de aloude Brabantse en Nederlandse identiteit onder het mom van de grote vraag naar woningen en het te gelde moeten maken van gemeentegronden voor de gemeentekas. Er zijn elders in de gemeente Heusden volop gemeentegronden om 2 woningen te bouwen waar géén schaars en uniek Brabants en Nederlands traditioneel erfgoed in het geding is. Otte stelt dat het bouwplan van de gemeente Heusden een schoolvoorbeeld is van hoe je níet met uniekwaardevol cultuurhistorisch erfgoed moet omgaan. Waarom is het in Nederland mogelijk om vlak naast een cultuurhistorisch waardevolle nog authentiek boerderij en dito bewoonster nieuwbouw te realiseren met een vlug postzegelplan? Overheid doe daar wat aan! Heusden, Brabant, Nederland bescherm Marie en haar oudbrabantse boerderijbiotoop en haar cultuurhistorische activiteiten. Bescherm uw bijzondere en steeds schaarser wordende materiële en immateriële erfgoed. Stem voor behoud en bescherming van onze aloude Brabantse en Nederlandse identiteit. Steun Marie: Doe dè bouwen daor toch nie!" Aldus de in april 2021 door Marie van de Middelhaai opgestelde petitie. Ook Heemschut zet zich in voor behoud van deze boerderij en haar biotoop (video).

Gevelstenen
- Gevelstenen in Vlijmen.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - Carnavalsvereniging CV Knotwilgendam.

- Kermis (september).

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- In 2012 is een 'natuurvriendelijke oever' aangelegd langs de Voordijk en de parallel daaraan lopende Buitendijkse Loop, als ecologische verbindingszone, die deel uitmaakt van het grotere geheel van de Klimaatbuffer 'Groene Rivier Vlijmen-Den Bosch'. Op zijn buurt is deze Klimaatbutfer weer onderdeel van het hoogwaterbergingsgebied HoWaBo (wat staat voor 'Hoog Wateraanpak ’s-Hertogenbosch') van Waterschap Aa & Maas. Het van 2010 t/m 2012 uitgevoerde project Klimaatbuffer Groene Rivier Vlijmen omvatte het aanleggen door Staatsbosbeheer van een ecologische verbinding tussen de natuurgebieden Moerputten (ZO van het dorp, valt onder 's-Hertogenbosch), Meer van Engelen (NO van het dorp, valt onder Engelen) en Sompen en Zooislagen (N van het dorp, valt onder Haarsteeg).

Deze ecologische verbinding heet een 'klimaatbuffer' omdat deze dieren en planten betere mogelijkheden biedt zich te verplaatsen tussen verschillende natuurgebieden. Daarmee kunnen de soorten de schommelingen van de klimaatverandering beter opvangen. Groene Rivier Vlijmen is niet alleen ter plaatse van belang voor de natuurgebieden. De buffer vormt ook in groter verband een voorheen ontbrekende schakel tussen de Brabantse beekdalen van Dommel, Beerze en Aa en het Maasdal.

De klimaatbuffer heeft meerdere functies. Zo moet het een natuurlijke inrichting realiseren van de gronden aan weerszijden van de snelweg A59. De klimaatbuffer is ook bedoeld om wateroverlast vanuit de Dommel en de Aa in 's-Hertogenbosch te voorkomen. Rondom Den Bosch, bij de Moerputten, is juist sprake van verdroging die met dit klimaatbufferproject is aangepakt. Voor wandelaars biedt de klimaatbuffer verkoeling tijdens warme dagen. Ook de in 2012 aangelegde klimaatbuffer in de Biessertpolder O van Vlijmen maakt deel uit van de maatregelen die nodig zijn om Den Bosch tegen hoogwater te beschermen. Het water uit de Brabantse beken moet bij extreem hoge waterstanden via de Biessertpolder naar het Engelermeer en de Maas worden afgevoerd. 10 hectare polder is ingericht met extra sloten en poelen.

- "Als je rond de maand mei langs de natuurgebieden Vlijmens Ven bij Vlijmen en Vughtse Gement in de gemeente Vught rijdt, zie je geen biljartlakens van één soort gras, maar een kleurschakering van allerlei soorten planten. De echte bloeiperiode moet dan nog komen! Nadat de met meststoffen verrijkte bovenlaag is afgegraven en uit nabij gelegen natuurgebieden maaisel is opgebracht, is de plantenrijkdom in deze natuurgebieden explosief gestegen. Er is zelfs een record gevestigd: de meest soortenrijke plantenregistratie (vegetatieopname) ooit! Waar aan de zuidkant van de stad Den Bosch de flats als paddenstoelen uit de grond schieten, ontwikkelt de natuur zich aan de andere kant van de Spoordijk minstens zo snel.

Natuurmonumenten heeft een paar jaar na het grootschalige natuurherstelproject ‘Blues in the Marshes’ de plantenrijkdom van Vught tot Vlijmen onderzocht. In 2019 zijn er 125 belangrijke plantensoorten gevonden, met meer dan 11.500 waarnemingen. Hieronder bevinden zich ook 44 soorten van de rode lijst flora. Het langgerekte natuurgebied heeft nu zelfs hét Nederlands record van de meest soortenrijke opname. In één zogeheten vegetatieopname van 3 bij 3 meter blauwgrasland zijn maar liefst 88 soorten gevonden. Het vorige record stond op 76. Biodiversiteit krijgt een boost. Gebiedsmanager bij Natuurmonumenten Fons Mandigers: “De meeste bezoekers komen op de prachtige gele velden ratelaar en de orchideeën af. Maar nu al zie je tal van bloemen. En hoe langer je kijkt hoe meer planten je ziet. Het is niet alleen voor ons een geweldig resultaat, maar vooral voor de biodiversiteit in het gebied. Want daar moeten we in Nederland echt aan gaan werken. De biodiversiteit staat voor alle soorten op aarde en hun aantallen. Daarvan is op wereldschaal nog 70 procent over. In Europa is dat nog bijna de helft. In Nederland is nog maar 15 procent over van de oorspronkelijke natuur. Daarmee zijn we het slechtste jongetje van de klas in Europa.”

Hier zijn de resultaten gelukkig wél hoopgevend. In Nederland is nog slechts zo’n 50 ha kwalitatief goed ontwikkeld blauwgrasland te vinden. Maar van dit bijzondere type grasland is er nu al 23 hectare in dit gebied aanwezig. Bijzondere doelsoorten als vlozegge, blonde zegge en parnassia zijn al heel talrijk. En qua orchideeën doen brede orchis, rietorchis, gevlekte orchis en moeraswespenorchis het uitstekend. Er zijn ook stukken waar het nog beter kan. De grond moet hier verder verarmen, omdat er bijvoorbeeld nog teveel stikstof in zit. Andere delen hebben teveel onder de droogte te lijden gehad. Verwacht kan worden dat het oppervlak aan blauwgrasland daarom de komende jaren verder toenemen. Ook het pimpernelblauwtje heeft zich helaas nog niet kunnen verspreiden. De droogte van de afgelopen jaren speelde daarbij parten. Hopelijk is dit slechts een kwestie van tijd.

Natuurmonumenten is ontzettend trots op dit resultaat en zet de ingezette lijn van natuurbeheer door. Gebiedsmanager Fons Mandigers: ”Tot op heden hebben wij het beheer in eigen hand opgepakt. Daardoor kunnen we veel flexibeler omgaan met de omstandigheden. Wanneer we iets later of juist eerder moeten maaien, dan kunnen wij dat zelf bijstellen. Het resultaat mag er zijn!” Vijf jaar natuurherstel is het meer dan waard. In de periode 2012-2017 vond hier met subsidie van de Europese Unie het LIFE+ project ‘Blues in the Marshes’ plaats. Samen met De Vlinderstichting, Waterschap Aa en Maas, Staatsbosbeheer, Provincie Noord-Brabant en Gemeente Heusden ging Natuurmonumenten aan de slag. Ongeveer 200 hectare van de deelgebieden Vlijmens Ven bij Vlijmen (gemeente Heusden) en Honderd Morgen (gemeente Vught) is de bovenlaag gemiddeld 40 cm afgegraven. Vervolgens is hier maaisel uit drie brongebieden uitgestrooid. Uit de Moerputten (direct grenzend aan de Honderd Morgen), het Labbegat (bij Sprang-Capelle) en De Bruuk (bij het Gelderse Groesbeek). Dit met als doel zeldzaam blauwgrasland te ontwikkelen en het leefgebied van de vlinder het pimpernelblauwtje te vergroten. Ongeveer 1/3 deel van de vrijkomende grond is gebruikt voor aanleg van hoogwaterkades in het - hierboven beschreven, red. - hoogwaterbeschermingsgebied (HoWaBo)." (bron: Natuurmonumenten, mei 2020)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Vlijmen, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Vlijmen door Kees Wittenbols uit Breda.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Vlijmen (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Nieuwssite m.b.t. Vlijmen. - Nieuws uit het dorp op Facebook.

- Muziek: - "Blaaskapel Outblast! uit Vlijmen maakt er graag een feestje van! In zeer korte tijd is deze groep uitgegroeid tot 24 uiterst muzikale stuiterballen in hun eerste of tweede jeugd. Van reggaeton tot rock-and-roll: de gezelligheid en het plezier spatten ervan af als ze hun originele arrangementen laten horen. Hoogtepunten sinds Outblast! In 2015 het levenslicht zag?: Een vierde plaats op het Open Nationale Kampioenschap te Bemmel, de publieksprijs bij het Jeroen Bosch Dweilfestival in Den Bosch, en zelfs een live optreden op SlamFM!"

- Zorg: - "Zorgboerderij De Locatie is een kleine bottum-up instelling voor jeugd, die zorg op maat biedt aan jongeren die dat nodig hebben. Het primaire doel van De Locatie is om jongeren die in de problemen zijn geraakt, weer op het juiste pad te helpen door kleinschalige en persoonlijke hulp te bieden in een vertrouwde omgeving. Dit wordt gedaan vanuit onze zorgboerderij gelegen aan het Engelermeer. Een speciale plek voor bijzondere jeugdhulpverlening. Stichting De Locatie heeft als doelstelling om hulp te bieden aan jongeren die in de grote instellingen niet goed tot hun recht komen en desondanks dringend hulp nodig hebben. Zij zijn gebaat bij kleinschalige en persoonlijke hulp in een natuurlijke omgeving, zodat de kans groter is dat re-integratie in de maatschappij succesvol verloopt. De Locatie biedt deze hulp door wonen, werken en zorg met elkaar te verbinden op één locatie in een huiselijke en vertrouwde omgeving: de boerderij aan de Gemeint in het buitengebied van Vlijmen."

Reacties

(3)

Hallo,
In de krant zag ik een artikel over deze website. Ik was zeer benieuwd of er ook informatie te vinden zou zijn over mijn woonplek. Helaas niet...
Er wordt gezegd dat zelfs het kleinste gehucht vermeld zou zijn. Ik ben dus benieuwd of jullie meer te weten kunnen komen van: Meliestraat.
Dat is nu een straat in Vlijmen, gemeente Heusden. Op de oude kaart die bij Vlijmen op de site getoond wordt staat het woord Melie ook geschreven (in Kamp Vijfhoeven). In diverse atlassen en op kaarten wordt "Meliestraat" als aparte "plaatsnaam" met bijbehorend rondje aangegeven, evenals bijvoorbeeld "Voordijk".
Dit zijn dus kleine gehuchtjes aan de rand van Vlijmen geweest. Ik heb nog nergens kunnen vinden wat de oorsprong van Melie of Meliestraat is, en ook bij jullie dus geen succes. Is er dus werk aan de winkel? Ik ben benieuwd.
Met vriendelijke groet,
Sjef Zondag, Meliestraat 34, 5251EJ Vlijmen

Dank voor uw reactie.
Allereerst: op mijn site beschrijf ik - vooralsnog - alleen alle vandaag de dag redelijkerwijs nog bestaande plaatsen (= steden, dorpen en buurtschappen). Melie is geen buurtschap meer omdat het tegenwoordig binnen de bebouwde kom van Vlijmen ligt en aan die oude dorpskern is vastgegroeid. Aan het uitwerken van alle nog bestaande plaatsen in ons land - dat zijn er 6.500 - heb ik voorlopig nog even mijn handen vol, vandaar dat daar nog even de prioriteit ligt. Als dat af is - planning: eind 2020 - kan ik wellicht ook met de verdwenen en door omliggende kernen opgeslokte plaatsen aan de gang.

Maar uiteraard wil ik op verzoek de handschoen graag oppakken en een bepaalde, betrekkelijk recent verdwenen plaatsnaam wel met voorrang nader bekijken. Zoals in dit geval. Ik heb Melie(straat) bekeken en er nu hierboven onder Status een stukje aan gewijd. Samengevat:

- De tot heden bij de (landelijk werkzame) naamsverklaringsdeskundigen oudst bekende vermelding is 1848, als 'Melia'. Zij hebben in principe alle landelijke en regionale archieven/bronnen die in dit kader relevant zijn tot hun beschikking, dus de kans is groot dat dit daadwerkelijk de oudste vermelding is. Maar in lokale archieven, die zij niet altijd ter beschikking hebben, zóuden nog oudere vermeldingen aanwezig kunnen zijn.

- Huize de Melie - uw overburen - is gebouwd in 1867 en daar is de buurtschap dus in ieder geval niet naar genoemd, want die bestond toen immers al (het hád gekund; soms worden buurtschappen namelijk naar een huis in de buurtschap genoemd, dan gaat de naam van het huis over op de naam van de buurtschap, en in dat geval was bepalend/de vraag geweest waarom men het huis zo genoemd heeft. Maar soms is het net andersom, zoals hier, en is het huis dus naar de buurtschap genoemd).

- Omdat het een nog relatief jonge naam is, hebben de landelijke naamsverklaringsdeskundigen geen aanknopingspunten voor de 'etymologie'. Bij eeuwenoude plaatsnamen kunnen ze uit de voeten door met een taalkundig en/of geografisch oog naar de naam(selementen) te kijken en heeft men vaak ook vergelijkingsmateriaal met vergelijkbare plaatsnamen/naamselementen uit een zelfde periode. Maar hier komen ze er dus niet uit omdat het voor plaatsnaambegrippen nog zo'n jonge naam is en hij uit taalkundig en geografisch oogpunt geen houvast biedt.

- Conclusie: omdat de buurtschap dus vermoedelijk betrekkelijk recent, rond 1840, is ontstaan, is de kans groot dat uit gemeentearchiefstukken uit die tijd nog blijkt wanneer en waarom de eerste bebouwing aldaar is ontstaan en wie de buurtschap waarom zo genoemd heeft (bij eeuwenoude namen is dat vaak lastiger, omdat er langer geleden minder consequent gedocumenteerd werd en sommige archieven door oorlogen of brand verloren zijn gegaan). Verder is de kans ook groot dat de heemkundekring er al eens een artikel aan heeft gewijd in hun tijdschrift. Het ontstaan en de ontwikkeling van een bepaalde buurtschap in hun 'heem' is voor een heemkundekring immers een voor de hand liggend thema om te onderzoeken. Vaak hebben ze wel inhoudsopgaven van al hun jaargangen met titels en/of trefwoorden waarop doorzocht kan worden.

Ik heb daar net even naar gekeken en inderdaad: dat hebben ze! Zie de links hierboven onder Geschiedenis. Als je op de repertorium-pagina zoekt op 'melie', blijkt er in een van hun tijdschriften van jaargang 1953 een artikel over te zijn verschenen. De kans is groot dat diegene ook heeft uitgezocht hoe het met de naam zit. U zou het tijdschrift in kwestie in hun Heemkamer kunnen raadplegen. De 67 jaargangen 1951-2017 zijn ook voor een prikje te koop op usb. Dan krijgt u de andere 13.000 pagina's lees- en kijkvoer er ook nog als bonus bij. Aan u de keus. Als de naamsverklaring daar inderdaad in onthuld wordt, wilt u wellicht zo goed zijn mij dat te melden, opdat ik het hierboven ook kan vermelden en het tevens kan doorgeven aan mijn landelijke naamsverklaringsdeskundige relatie.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

"Goedendag

Ik, Chelsea ben 12 jaar en ik spaar sinds kort winkelwagenmuntjes. Willen of kunnen jullie mijn kleine collectie verder helpen uitbreiden. Kunt u mij hier mee helpen? Misschien heeft u ook nog winkelwagenmuntjes in uw keukenla waar u niets mee doet. Zoja geweldig! Wilt u mij dan een paar winkelwagenmuntjes toezenden zodat ik ook ruilmateriaal krijg. En eventueel verschillende zou helemaal geweldig zijn. Zo nee dan bedank ik u toch voor uw tijd! Als u winkelwagenmuntjes opstuurt wilt u ze dan tussen 2 papiertjes vastplakken anders blijven ze vasthangen in het stempelapparaat. Ik dank u alvast hartelijk voor uw tijd.

Chelsea Berger
Jan Tooropstraat 17
5251 NH Vlijmen"

Reactie toevoegen