Vierverlaten

Plaats
Buurtschap
Groningen
Westerkwartier
Groningen

vierverlaten_station_halte_spoorlijn_ca._1910_kopie.jpg

Vierverlaten heeft van 1866 tot 1951 een halte gehad aan de spoorlijn Harlingen-Nieuweschans. Het stationsgebouw, uit 1902, is in 1984 afgebroken. Deze ansichtkaart dateert uit 1900-1910, dus het station was toen nog maar net gereed.

Vierverlaten heeft van 1866 tot 1951 een halte gehad aan de spoorlijn Harlingen-Nieuweschans. Het stationsgebouw, uit 1902, is in 1984 afgebroken. Deze ansichtkaart dateert uit 1900-1910, dus het station was toen nog maar net gereed.

vierverlaten_hoogkerk_suiker_unie_suikerfabriek.jpg

In 1896 komt er in Vierverlaten-Hoogkerk een suikerfabriek. Later van de CSM, tegenwoordig van de Suiker Unie, domineert dit complex nog altijd de Vierverlater en Hoogkerker skyline. (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)

In 1896 komt er in Vierverlaten-Hoogkerk een suikerfabriek. Later van de CSM, tegenwoordig van de Suiker Unie, domineert dit complex nog altijd de Vierverlater en Hoogkerker skyline. (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)

vierverlaten_haltestempel_kopie.jpg

Vierverlaten had een halte aan de spoorlijn Harlingen-Nieuweschans. Als daar post op de trein werd gedaan, diende dat te worden afgestempeld met een haltestempel Vierverlaten. Hier een zeldzaam handgeschreven halte'stempel' Vierverlaten uit 1884.

Vierverlaten had een halte aan de spoorlijn Harlingen-Nieuweschans. Als daar post op de trein werd gedaan, diende dat te worden afgestempeld met een haltestempel Vierverlaten. Hier een zeldzaam handgeschreven halte'stempel' Vierverlaten uit 1884.

vierverlaten_kikkers.jpg

Mooi zoekplaatje: 'Zoek de kikkers' in deze poel aan de Aduarderdiepsterweg te Vierverlaten. (© Harry Perton / https://groninganus.wordpress.com/2010/06/05/kikkermeeting-aan-de-aduarderdiepsterweg)

Mooi zoekplaatje: 'Zoek de kikkers' in deze poel aan de Aduarderdiepsterweg te Vierverlaten. (© Harry Perton / https://groninganus.wordpress.com/2010/06/05/kikkermeeting-aan-de-aduard...)

Vierverlaten

Terug naar boven

Status

- Vierverlaten is een buurtschap en tegenwoordig ook deels bedrijventerrein in de provincie Groningen, in de streek Westerkwartier, gemeente Groningen. T/m 1968 gemeente Hoogkerk.

- De buurtschap Vierverlaten valt onder het dorp Hoogkerk maar ligt voor de postadressen - want evenals Hoogkerk zelf - 'in' Groningen.

- De buurtschap Vierverlaten heeft geen plaatsnaamborden, maar staat nog wel als plaatsnaam in recente atlassen.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Viervallaten, Vier Verlaten, 1848 De Vier Verlaten.

Naamsverklaring
- "... welke haren naam ontleent van vier verlaten of sluizen, die hier in de trekvaart van Groningen naar Stroobos digt bij elkander hebben gelegen. Sedert weinige jaren zijn er twee weggenomen, die digt bij het Aduarder-Diep lagen, en gerekend werden geen nut meer te doen." (1)

- (2) stelt daarentegen: "De naam verwijst naar de vier (dat wil zeggen twee paar) sluisdeuren van het verlaat (= schutsluis) in het Hoendiep aan de westzijde van het Koningsdiep en niet, zoals wel wordt gedacht, naar vier verschillende sluizen die hier zouden hebben gelegen. Het is ook wat onwaarschijnlijk dat er in alle vier de armen van het kruispunt van kanalen een sluis heeft gelegen. Eén of twee is feitelijk genoeg en het water dat via het Koningsdiep vanuit Drenthe kwam, moest ongehinderd kunnen doorstromen. Dat er naast een sluis met de naam Pannekoeksverlaat een tweede sluis heeft gelegen, bewijst de naam Kinderverlaat, die overgegaan is op een brug over het Aduarderdiep. Deze sluis lag eveneens in het Hoendiep en wel aan de oostzijde van het Aduarderdiep. Van sluizen op de plek is nu niets meer terug te vinden."

- Van der Aa blijkt het toch bij het rechte eind te hebben, want volgens columnist Vredewoldius van het Nieuwsblad van het Noorden (7-12-1912) zijn hier wel degelijk vier sluizen geweest, als volgt: 1) In het Peizerdiep Z van Vierverlaten lag een sluis waarmee men het water van dat diep kon keren. 2) Verder was er het Kinderverlaat in het Hoendiep, dat afschutte naar Groningen, waarmee men kon voorkomen dat de inwoners van Stad last kregen van het water van het Peizerdiep. 3) Bij de vroegere draaibrug van de buurtschap bevond zich een sluis, waarmee men kon voorkomen dat water van het Peizerdiep op het Hoendiep kwam. Deze sluis had oorspronkelijk dubbele deuren, zodat men naar beide kanten kon schutten, naar gelang de waterstand. 4) Verder westwaarts in het Hoendiep lag nog een sluis met het oog op het water van het Leekstermeer.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Vierverlaten ligt W van Groningen, W van Hoogkerk, in de NW 'oksel' van de kruising van het Hoendiep die oost-west loopt, met het Aduarderdiep in het N en het Koningsdiep in het Z. Het grondgebied van de buurtschap is tegenwoordig voor een groot deel bedrijventerreinen. De woonhuizen en boerderijen van de buurtschap liggen aan de Aduarderdiepsterweg, en Z daarvan aan het aangrenzende Hoendiep en de Roderwolderdijk.

Terug naar boven

Statistische gegevens

De buurtschap Vierverlaten omvat ca. 60 huizen met ca. 150 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Station en filatelie
De buurtschap heeft van 1866 tot 1951 een halte gehad aan de spoorlijn Harlingen-Nieuweschans (zie ook de afbeelding) (na genoemd jaar tot in de jaren zeventig nog in functie geweest voor alleen goederenvervoer, dus niet meer voor personenvervoer). De halte heette tot 1 mei 1910 Vierverlaten, sinds die datum Hoogkerk-Vierverlaten. Het stationsgebouw uit 1902, dat uitsluitend dienstruimten omvatte, is in 1984 afgebroken. Post die rond 1900 in deze buurtschap in de trein Harlingen-Nieuweschans 'op de bus' werd gedaan, werd, naast het treinstempel Harlingen-Nieuweschans, afgestempeld met een - zeldzaam - handgeschreven halte'stempel' (= plaatsnaam in kader, in filatelistische kringen 'kastje' genoemd) met de naam van de buurtschap (zie afbeelding). - Nadere informatie over dit station. - Beschrijving van het stationskoffiehuis en het naastgelegen kruidenierswinkeltje, in tekst en beeld. - Geschiedenis stationskoffiehuis II.

Scheepswerven en suikerfabriek
De buurtschap is door de ligging aan Hoendiep en Aduarderdiep een belangrijk infrastructureel knooppunt, waardoor naast scheepswerven ook verschillende industrieën zich hier vestigen. - Geschiedenis van de scheepswerven te Vierverlaten. - Geschiedenis scheepswerf De Koningspoort / Barkmeijer.

In 1896 start Jan Evert Scholten de NV Noord-Nederlandsche Beetwortelsuikerfabriek (NNBS) in Hoogkerk-Vierverlaten. In 1918 gaat deze deel uitmaken van de Centrale Suiker Maatschappij (CSM). In 2008 wordt de fabriek onderdeel van de Suiker Unie. Na vele sluitingen in de afgelopen decennia in het hele land (waaronder in 2007 de Suiker Unie-fabriek in Groningen, 3 km O van de Hoogkerkse fabriek) zijn vandaag de dag nog 2 suikerfabrieken in ons land over: de Suiker Unie suikerfabriek alhier en de fabriek in Dinteloord. De suikerfabriek was samen met strokartonfabriek De Halm lange tijd een grote werkgever in het dorp. Voor de werknemers van beide fabrieken zijn destijds speciale wijken gebouwd, recpectievelijk de Suikerbuurt en de Halmbuurt. Door mechanisering en automatisering is het personeelsbestand in de loop der jaren flink afgenomen. Zie verder het artikel over de geschiedenis van de suikerfabriek.

De suikerfabriek slokt steeds meer ruimte op aan de noordkant van het Hoendiep. Waar eerst grazige weiden lagen, ligt nu een industrieel landschap rond enkele allesvergisters, die je af en toe goed kunt ruiken als je er langskomt. Maar ook aan de zuidkant van het Hoendiep, waar zich de oudste delen van de fabriek bevinden, is de afgelopen tijd het een en ander gebeurd. Zo verrezen daar in 2017 in de nabijheid van de vloeivelden langs het Koningsdiep enkele nieuwe silo's met bijbehorende infrastructuur. Zowel aan de noordkant als aan de zuidkant is e.e.a. gerealiseerd door Friso Betonbouw. Een drone-filmpje van de werkzaamheden van Friso Betonbouw alhier biedt een mooi overzicht over het gebied.

Suiker Unie richt zich vandaag de dag op het CO2-neutraal maken van het productieproces. Daar past het drogen van pulp niet meer bij. Het kost namelijk veel energie om de suikerbieten-overblijfselen te drogen. En het eindproduct wordt als veevoer ook nog eens over de hele wereld vervoerd. Daarom is Suiker Unie medio 2020 gestopt met de pulpdrogerij (die de afgelopen jaren al gefaseerd was afgebouwd). Sindsdien worden de bietenrestanten gebruikt om 'groen gas' te winnen. Mogelijk worden de vezels in de toekomst ook in biologisch afbreekbare producten verwerkt. De pulpdrogerij in Vierverlaten wordt op termijn ontmanteld. Met het stoppen van de pulpdrogerij is het ook gedaan met de karakteristieke geur van de suikerfabriek. Dit proces zorgde namelijk voor de zoetige dan wel weeïge geur tijdens de jaarlijkse - drie maanden durende - bietencampagne.

Molens
- Molen De Hoop uit 1860 is in 1923 afgebroken en in Kropswolde weer opgebouwd.
- Molen De Jonge Cornelis uit 1849 is in 1913 afgebroken. De wieken zijn hergebruikt in Niebert.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Tennet, de beheerder van het landelijke hoogspanningsnet, gaat een nieuwe 380 kV hoogspanningsverbinding realiseren van station Eemshaven Oudeschip naar station Vierverlaten (EOS-VVL). Die verbinding vervangt de huidige 220 kV en 110 kV leiding. De Eemshaven wint aan belang als energieknooppunt en daarom moet de transportcapaciteit omhoog. De verbinding wordt bovengronds, omdat ondergrondse aanleg 2x zo duur is en er landelijk daarom maar een beperkt aantal km's aan hoogspanningsleidingen, alleen in de meest kwetsbare gebieden, kan worden aangelegd. Bovendien kan de benodigde 100 procent leveringszekerheid dan niet worden gegarandeerd.

Burgerwerkgroepen en milieuorganisaties hebben zich verzet tegen de bovengrondse aanleg. De verbinding gaat straks dwars door kwetsbare natuur- en weidevogelgebieden, langs beschermde dorpsgezichten en richt volgens de actievoerders onherstelbare schade aan. De Provincie en de 8 betrokken gemeenten stonden aanvankelijk achter de protesten van de bezwaarmakende partijen, maar zij hebben uiteindelijk genoegen genomen met de geboden vergoeding van ca. 20 miljoen euro om de aan te richten schade aan natuur en omgeving elders in de regio te kunnen compenseren. TenneT geeft overigens aan dat gebruik wordt gemaakt van nieuwe masten, met een kleiner magneetveld en minder straling. Het beslag op de ruimte is daardoor kleiner en de masten zijn ook minder opvallend. Voor nadere informatie over het project zie de site Eemshaven - Vierverlaten 380kv.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- "De omgeving van het Hoendiep en Vierverlaten heeft een uitgesproken industrieel karakter. Deze grauwe uitstraling van het gebied ten noordwesten van Hoogkerk is bewoners en de Vereniging Wijkraad Hoogkerk (VWH) een doorn in het oog. VWH heeft daarom in 2019 een commissie opgericht met als doel te komen tot een landschapsplan om het gebied aantrekkelijker te maken voor bewoners en recreanten. Aanleiding: Netbeheerder TenneT werkt - zoas hierboven te lezen is, red. - aan een grootschalig project voor een 380 kV-hoogspanningslijn tussen het schakelstation alhier en de Eemshaven. Daarnaast wordt het schakelstation uitgebreid. Vanwege deze ingrijpende maatregelen heeft de provincie Groningen een compensatiebudget van bijna 15 miljoen euro vastgesteld. Dit geld is bedoeld voor compenserende maatregelen in de gebieden langs het traject, waaronder Hoogkerk. Voor Hoogkerk is een bedrag van 350.000 euro beschikbaar voor landschapsaanpassingen, binnen een straal van 5 km rond het traject. De VWH ziet hierin een kans om aan de slag te gaan met een overkoepelend landschapsplan voor het schakelstation en omgeving.

De gemeenten kunnen ideeën inbrengen voor de besteding van het compensatiebudget. Een commissie bestaande uit de provincie, TenneT en vertegenwoordigers van de gemeenten beoordeelt deze ideeën. Het kan gaan om landschapsaanpassingen - zoals de aanleg van groenstroken en waterwegen - of ‘punten’ in het landschap in een straal van 1,5 km van de hoogspanningslijn - structuren zoals restauratie van een oud gebouw, uitkijktorens of wat dies meer zij. De volgende ideeën zijn door de commissie landschapsplan al genoemd: aanleg van een bomenrij en een fietspad langs het Hoendiep tussen De Poffert en Vierverlaten. Dit verfraait de omgeving en bevordert de verkeersveiligheid; aanleg van een park en groenzone rondom het schakelstation, met wandelpaden; elementen uit het plan De Leegte Gekoesterd met inzet op recreatieve ontsluiting van het gebied. De commissie landschapsplan zoekt verdere budgetten om de plannen een grotere kans van slagen te geven. Daarnaast overlegt zij met bedrijven in de omgeving, zoals TenneT en de Suiker Unie." (bron: Vereniging Wijkraad Hoogkerk (VWH), juni 2019)

Terug naar boven

Beeld

- Filmpje Hoendiep en Vierverlaten in de jaren dertig. - Idem filmpje uit de jaren vijftig. - Filmpje bietencampagne suikerfabriek NBBS jaren dertig.

- Mooie foto's van flora, fauna en andere bezienswaardige objecten in Vierverlaten en omgeving, door Harry Perton.

Terug naar boven

Links

- Duurzaamheid: - Samen met de gemeente Groningen en de GreSCo heeft Coöperatieve Vereniging Grunneger Power in 2017 Zonnepark Vierverlaten gerealiseerd, op een voordien braakliggend bedrijfsterrein, langs de spoorweg naar Leeuwarden. De zonnepanelen in dit zonnepark zijn van en voor Stadjers. Want Grunneger Power vindt dat iedereen zijn eigen stroom op kan wekken. Ook als je geen geschikt dak hebt voor zonnepanelen of in een huurhuis of appartementencomplex woont. Daarom kan iedereen in de gemeente Groningen (en in de sinds 2019 voormalige gemeenten Ten Boer en Haren) deelnemen middels zoncertificaten. Het coöperatieve zonnepark levert met 7.777 zonnepanelen jaarlijks bijna 2.300 MWh aan energie op. Dat is goed voor ruim 800 huishoudens. Wethouder duurzaamheid Mattias Gijsbertsen sprak tijdens de opening d.d. 20-6-2017: "De stad loopt met de ambitie om in 2035 energieneutraal te zijn voorop in Nederland. Zonne-energie is duurzaam en betaalbaar. Het speelt op stedelijk niveau een belangrijke rol in die ambitie. Het mooie van dit zonnepark is dat op deze manier ook inwoners zonder geschikt dak voor zonnepanelen kunnen bijdragen aan de energietransitie in de stad."

De 40 schapen, die door de wethouder als openingshandeling zijn losgelaten op het park, blijven de weide begrazen om het gras kort te houden. Daarnaast is een natuurvriendelijke kruidenmix geplant die insecten en bijen aantrekt. Zo krijgt het oorspronkelijk braakliggende bedrijfsterrein een prachtige, ecologisch ingepaste, nieuwe bestemming. De stroom van de zonnepanelen wordt geleverd aan Noordelijk Lokaal Duurzaam (NLD), een Noordelijke energiebedrijf voor lokale energiecoöperaties. Naast Zonnepark Vierverlaten realiseerden nog 5 andere lokale energiecoöperaties in het Noorden (Garnwerd, Heeg, Garyp, Loppersum en Noordseveld) in 2017 hun eigen zonnepark of gezamenlijke zonnedak. Daarmee wekt het noorden samen maar liefst 8 miljoen kWh op. (bron: Grunneger Power)

"Het Groninger Zonnepark Vierverlaten levert een toename aan verschillende insecten op. Dat blijkt uit een eerste ecologisch onderzoek in 2019. Bij de realisatie van dit zonnepark (2017) zijn door de gemeente Groningen en energiecoöperatie Grunneger Power specifieke maatregelen getroffen om de biodiversiteit en natuurwaarden te vergroten. Dankzij de diverse kruiden, struiken, en schapen die er grazen zijn er na twee jaar fors meer plantensoorten en insecten. Ook trekt het zonnepark diverse vogels aan.

Biodiversiteit
“Zonneparken zijn een nieuwe vorm van landschapsinrichting, die we energielandschappen noemen. Ze dragen niet alleen bij aan het gebruik van schone, duurzame energie, maar ook aan de biodiversiteit. Op Vierverlaten zijn nu bijvoorbeeld meer bijensoorten en vlinders. De zonnepanelen zorgen voor schaduw, droogte en luwte met allerlei overgangen. Daarmee ontstaan verschillende micromilieus. Dit is belangrijk bij de ontwikkeling en inrichting van toekomstige zonneparken”, aldus Philip Broeksma, wethouder Energietransitie.

Zeldzame vogelsoorten
De inrichting van Vierverlaten met zonnepanelen op staanders - afwisselend in hoogte en niet te dicht op elkaar - en het beheer ervan, zorgen voor een optimaal leefgebied. Mede dankzij de vele sprinkhanen, bijen, vlinders, zoals het hooibeestje en de distelvlinder, is dit insectenparadijs ook voedsel voor veel andere dieren en planten. Daardoor komen er in het gebied nu ook zeldzamere vogelsoorten als de torenvalk en buizerd voor en grote groepen huismussen.

Zonnepark en landschap
Zonneparken die goed in het landschap passen en met aandacht voor de natuur worden ontwikkeld, leveren meer biodiversiteit op dan gangbare intensieve landbouw. Dat is een van de conclusies van het onderzoek. Van belang daarbij is dat de schapen die het park begrazen niet met antibiotica en antiwormmiddelen worden behandeld, want dat levert mest op die mestvliegen en -kevers niet eten. Omdat het onderzoek niet uitputtend en wetenschappelijk meerjarig is uitgevoerd zijn de effecten op lange termijn nog onbekend. De eerste observaties lijken echter te wijzen op een erg gunstig effect voor natuur en milieu." (bron: gemeente Groningen, september 2019)

Reacties

(2)

Dat er allemaal asbest op dit terrein ligt wordt niet genoemd!

(excuses voor mijn late reactie, wegens ziekte)
Op welk terrein bedoelt u? Van het zonnepark? Dat zal toch wel gesaneerd worden neem ik aan?
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen