Status

- Ureterp aan de Vaart is een buurtschap in de provincie Fryslân, gemeente Opsterland.

- De buurtschap Ureterp aan de Vaart valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Ureterp.

- W van buurtschap Ureterp aan de Vaart lag vroeger ook nog een buurtschap Ureterp(er) Verlaat of Vallaat. Deze lag ongeveer op de plek van het huidige klaverblad als kruising van de A7 en de N31.

- De buurtschap Ureterp aan de Vaart heeft geen plaatsnaamborden.

Naam

In het Fries
Oerterp oan 'e Feart.

Oudere vermeldingen
Op de kaart van Eekhoff (1848) staat de nederzetting wel getekend, maar staat er geen naam bij vermeld. 19e-eeuwse kaarten vermelden alleen de nederzettingsnamen Ureterper Verlaat in het uiterste W en Pietersburen en Dalen aan de O kant. Tot Pietersburen behoorde de omgeving rondom de school aan de vaart. Tot Dalen behoorde de omgeving vanaf de Modderikswijk tot de Leidyk.

Ligging

De buurtschap Ureterp aan de Vaart ligt O van Drachten, grotendeels als lintbebouwing rond de weg De Feart. Verder nog wat schaarsere bebouwing aan de N 'zijwijken' Verbindingsweg en Lipomwyk, het N verbindingsweggetje daartussen: Zandstrareed, en in het N van de Lipomwijk het O zijweggetje Schansweg. De buurtschap grenst in het N aan de A7, in het NO aan de provincie Groningen (waar de weg langs die grens, De Scheiding, ook naar verwijst), in het O aan het dorp Frieschepalen, in het Z aan het dorp Ureterp en in het W aan het klaverblad, de kruising, van A7 / N31 (Wâldwei) / N381 (Opperhaudmare).

Statistische gegevens

De buurtschap Ureterp aan de Vaart heeft ca. 160 huizen met ca. 400 inwoners.

Geschiedenis

Begin 14e eeuw ontstaat het dorp Ureterp. Ruim 300 jaar later, rond 1670, ontstaat in het hoogveengebied N van het dorp bewoning, na het graven van de Ureterper Vaart vanuit Drachten ten behoeve van de veenwinning. Aan deze vaart ontstaat het tweede Ureterp, waar zich in de turf werkende mensen met hun gezinnen vestigen. Na de vervening wordt de van de veenlaag ontdane ondergrond ontgonnen, zodat hier een boeren- en arbeidersbevolking blijft wonen. Ook vestigen zich hier neringdoenden en schippers. Laatstgenoemden meestal in hun schip, maar ook wel aan de wal. Na de vervening gaan de turfschippers op andere vracht over. In 1704 wordt vermeld dat bij de vaart al meer huizen staan en meer huisgezinnen wonen dan in het oorspronkelijke dorp zelf. In 1950 woont van alle Ureterpers nog ongeveer 1/3 deel in Ureterp aan de Vaart.

In tegenstelling tot het oude dorp heeft Ureterp aan de Vaart lange tijd praktisch aileen vaarverkeer (met bok of praam). Zowel boeren als winkeliers vervoeren hun producten over het water. Dagelijks varen bovendien 2 veerpramen op Drachten. Ook het vrachtverkeer van Bakkeveen naar Sneek en Leeuwarden gaat via de Ureterper vaart. De landerijen ten noorden van de vaart werden ontsloten door wijken. In het voet- en kruipad langs de noordzijde van de vaart, dat over de volle lengte doorliep van Ureterp Vallaat in het W tot Frieschepalen in het O, lagen dan ook tussen de beide sluizen (over een afstand van 5 kilometer) maar liefst 36 'ganghouten': afneembare planken die doorvaart mogelijk maakten. Om een vrijer te plagen werd wel eens een plank weggenomen, zodat de geliefde onbereikbaar werd. Bij hoog water dreef trouwens ook wel eens een plank los, vooral op het lagergelegen 'Oast', tussen de Schooldraai en de Modderakswyk.

In 1909 zijn de planken vervangen door bredere afneembare barten met twee leuningen en wordt elk bruggetje van een nummer voorzien. De verbinding tussen de beide vaartzijden werd tussen de beide sluizen gevormd door 8 draaien en een vaste brug, de Hogebrug, die een doorvaarthoogte had van 3,66 meter zodat een lading hooi er onderdoor kon. Als er wagens over de vaart moesten, werd over de stalten van de draai een barte geschoven. De draaien werden voor een cent afgedraaid, maar er waren schippers die niets wilden betalen. De tolheffing van deze particuliere bruggetjes was namelijk niet op een recht gebaseerd.

Met de toename van het asverkeer wordt het bezwaar van de beperkte wijkovergangen steeds groter. Als dan ook in 1952 de laatste wijk is afgedamd, vaart een praam met muziek door Ureterp aan de Vaart. Niet aIleen voor verkeer en waterafvoer was de vaart belangrijk, ook voor huishoud- en drinkwater waren de bewoners van het gebied, speciaal in tijden van droogte, hierop aangewezen. Dit verandert pas in 1951, als hier waterleiding wordt aangelegd. (bron: Ureterp in oude ansichten. Via de link kun je er een aantal fragmenten uit lezen. Tevens is het daar online te bestellen).

Jarenlang, tot in de Tweede Wereldoorlog, is de Ureterper Vaart (wat een deel van de Drachtster Compagnonsvaart geweest schijnt te zijn) de belangrijkste verkeersader van het dorp geweest. In 1954 wordt begonnen met de ruilverkaveling. Mede hierdoor en vanwege het feit dat het vervoer over de weg het wint van het vervoer over water, wordt de vaart in 1963 gedempt. Op de gedempte vaart wordt in 1964 de asfaltweg De Feart aangelegd, van het toenmalige Ureterper Verlaat in het W tot Frieschepalen in het O. In 1982 wordt het naastgelegen fietspad aangelegd.

Lange tijd is deze nederzetting de kern van het dorp Ureterp, totdat de buurtschap rondom de Weibuorren, zo'n kilometer naar het zuiden, het qua grootte inhaalt en definitief aan de haal gaat met de dorpsnaam Ureterp, en de N nederzetting de buurtschap Ureterp aan de Vaart wordt.

Hege Brêge
Er waren weinig bruggen over de vaart, omdat dit niet praktisch was voor de vele boten. Omdat er toch behoefte was aan een oversteek, werd er een hoge brug gebouwd tussen De Feart 17 en 19 met een doorgang van 3,66 meter. Dit was de enige vaste brug tussen het Vallaat en Frieschepalen. Dat deze plek uitgezocht werd, zou verband kunnen houden met de Heerswijk, die ver in het veengebied uitgegraven was tot aan de Dammen (ten oosten van Vliegveld Drachten). Hier stonden een paar boerderijen die nergens anders verbinding mee hadden. Naar deze brug is ook de Hegebrechtsterleane vernoemd. Tussen De Feart en de bocht in de Hegebrechsterleane ligt nog een stukje van deze laan zoals die vroeger op De Feart aansloot. Later is deze brug vervangen door een stenen brug en weer later door het viaduct dat er nu ligt. In dit hoekje staat op nr. 17a buurthuis 't Brêgehûs van de in 1977 opgerichte Buurtvereniging Rounom de Griene Brêge (= de buurtvereniging voor de buurtschap Ureterp aan de Vaart).

Scholen
In 1901 start de christelijke gereformeerde ‘School met den Bijbel’ in Ureterp aan de Vaart. De scheuring in de Gereformeerde kerk, ontstaan na onenigheid in oorlogsjaren (1944), werkt ook in de school door. Voor de Gereformeerde kerk komt voor de afgekeurde vaartsterschool de nieuwe basisschool ‘De Opdracht’ tot stand, terwijl door de vrijgemaakte gemeente in 1959 een nieuwe basisschool wordt gesticht, die in 1977 de naam ‘Eben Haëzer’ krijgt. Dit gebouw is een aantal keren uitgebreid, voor het laatst in 1987. In 2009-2010 heeft er nog een interne verbouwing plaatsgevonden en in 2012 is het plein vernieuwd. Van 1980 tot 1998 werkt Bert Wiersema als onderwijzer aan deze school, die de 16-delige jeugdboekenserie "Chris en Jorieke" heeft geschreven, waarvan de verhalen zich vrijwel allemaal in Ureterp afspelen. Op de site van de school zien we dat deze inmiddels aan de Foareker in Ureterp is gevestigd. Kennelijk is de school op enig moment uit De Feart vertrokken.

- Site van Joop Groen over genealogie, met in het linkermenu ook een aantal pagina's over de geschiedenis van Ureterp en Ureterp aan de Vaart.

Bezienswaardigheden

- Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt De Levensbron in Ureterp aan de Vaart (De Feart 85) is gebouwd in 1975 en verving de vorige kerk uit 1861 die te bouwvallig was geworden.

- Tussen De Feart 42 en 44 staat een kunstwerk ter nagedachtenis aan de vaart die hier van 1664 tot 1964 heeft gelegen. Het beeld bestaat uit één grote rechtopstaande zwerfkei met daarop de tekst "Oerterper Feart 1664-1964" en twee afbeeldingen, van een schip en een vrachtwagen. Het schip staat symbool voor de totstandkoming van de vaart en de vrachtwagen voor de ondergang van de vaart. De kei wordt omringd door tal van kleine keien.

Natuur en recreatie

- Overzicht van waargenomen dier- en/of plantensoorten in buurtschap Ureterp aan de Vaart (tip: als je onder de tab 'Waarnemingen' weinig of geen resultaten ziet, leg de datum dan een stuk, bijvoorbeeld een jaar, terug).

- Op De Feart 35 in Urerterp aan de Vaart heeft Trienke van der Vaart haar Sri Lanka winkeltje met artikelen, gemaakt door kleinschalige projecten uit Sri Lanka en India, t.b.v. een goed doel: kindertehuis Kotte op Sri Lanka, waar 400 weeskinderen wonen.

Links

- Vogelasiel: - Vogelasiel De Fûgelhelling in Ureterp aan de Vaart (De Feart 1) biedt al sinds 1975 hulp en verzorging aan zieke, gewonde, verzwakte en ouderloze inheemse vogels en zoogdieren. Indien mogelijk worden deze weer gezond in de vrije natuur teruggeplaatst. De Fûgelhelling heeft als werkgebied Fryslân en delen van Groningen en Drenthe. De Fûgelhelling is een modern 'bedrijf'. Naast de permanente uitbreiding van kennis over dierverzorging en revalidatie, wordt ingespeeld op maatschappelijke ontwikkelingen. Zo wordt er samengewerkt met reïntegratiebureau's, een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking en de reclassering. Verder is de Fûgelhelling een officieel geregistreerd leerbedrijf voor leerlingen uit het voortgezet onderwijs. Er is een samenwerkingscontract met het Nordwincollege te Leeuwarden. Daarnaast is het geven van voorlichting en educatie een van de kerntaken van het asiel.

Het aantal opgevangen vogels neemt jaarlijks toe: waren het er bij de start in 1975 nog 30, in 2000 waren het er ca. 1.000, in 2010 ca. 4.500, in 2017 ca. 7.500 en in 2018 is de teller de 10.000 gepasseerd. Om te voorkomen dat brengers van dieren voor een dichte deur komen - de verzorgers zijn niet 24 uur per etmaal aanwezig - is in 2016 een opvanghokje gerealiseerd met een warmtelamp en vers water.

- Duurzaamheid: - In de voormalige zandwinput Lippe Gabriëlsplas N van Ureterp aan de Vaart komt een zonnepark met 38.500 zonnepanelen. Het zonnepark gaat energie leveren voor ca. 2.500 huishoudens. De gemeenteraad heeft het plan in september 2018 goedgekeurd (ondanks geuitte vraagtekens over de mate en aard van compensatie voor het dorp). Als compensatie voor de omgeving krijgt MFC De Wier 200 zonnepanelen op haar dak. In september 2020 wordt bekend dat de Spaans-Japanse investeerder Univergy Solar zich heeft teruggetrokken voor de aanleg en exploitatie en het project heeft overgedragen aan de firma GroenLeven uit Heerenveen.