Terug naar boven

Status

- Ulvenhout is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, in grotendeels gemeente Breda, deels gemeente Alphen-Chaam. T/m 1941 gemeente Ginneken en Bavel. In 1942 over naar gemeente Nieuw-Ginneken. In 1997 grotendeels over naar gemeente Breda (= de dorpskern), deels over naar gemeente Alphen-Chaam (= het buitengebied van het dorp Z van de A58).

- Per 1 januari 1997 is een deel van het buitengebied van Ulvenhout - namelijk het deel Z van de A58, zijnde het landgoed Anneville, de buurtschappen Couwelaar, Geersbroek, Notsel en Rakens, en een klein deel van buurtschap 't Hoekske - namelijk de Heistraat -, overgegaan naar de nieuwe gemeente Alphen-Chaam. Dit omdat de grens tussen de - met o.a. de dorpskern van Ulvenhout vergrote - gemeente Breda en de nieuwe gemeente Alphen-Chaam ter plekke langs de A58 is getrokken.

De dorpskern Ulvenhout was dus ingedeeld bij de gemeente Breda, en een zelfde plaatsnaam in twee gemeenten is om administratieve en logistieke redenen niet handig, geniet tegenwoordig niet de voorkeur van gemeenten en PostNL, en komt elders in het land dan ook zelden voor. Maar wat voor naam moest het sinds 1997 Alphen-Chaamse buitengebied van Ulvenhout dan wél krijgen? De buurtschap Notsel ligt rond de Notselseweg en de Strijbeekseweg ten noorden van Strijbeek, dus dat kwam onder Strijbeek te vallen. Maar de overige buurtschappen? Die lagen - zo vond de gemeente althans kennelijk - te ver weg van Strijbeek om ze daarbij te kunnen onderbrengen.

De dorpelingen die naar de gemeente Alphen-Chaam zijn ‘verhuisd’, kregen aanvankelijk een brief van die gemeente dat de naam van hun woonplaats officieel was gewijzigd in Geersbroek. De bewoners konden dit echter niet waarderen. De plaatsnaam Geersbroek (= de naam van een van de buurtschappen in het gebied) is immers veel onbekender. Protest bij de gemeente heeft ertoe geleid dat de plaatsnaam Ulvenhout ook voor het Alphen-Chaamse deel is gehandhaafd (met uitzondering van de buurtschap Notsel, die onder het dorp Strijbeek is komen te vallen), zij het met een kleine toevoeging; als je vanuit het dorp op de Annevillelaan de A58 oversteekt, zie je een wit plaatsnaambord met daarop in zwarte letters de plaatsnaam ‘Ulvenhout AC’ opdoemen, waarbij AC staat voor de gemeente Alphen-Chaam, welke naam er ter verduidelijking ook nog onder staat vermeld. De gemeente Alphen-Chaam heeft namelijk uiteindelijk besloten om een aparte postcode (4858) met de plaatsnaam 'Ulvenhout AC' te creëren.

Een soortgelijke situatie heeft zich overigens voorgedaan bij Bavel; het Alphen-Chaamse gedeelte van Bavel dat voorheen onder Bavel viel (het dorp Bavel zelf is naar de gemeente Breda gegaan), heeft sinds de herindelingen van 1997 ook een eigen postcode en postale plaatsnaam Bavel AC, met witte plaatsnaamborden 'Bavel gem. Alphen-Chaam'. Dit gebiedje ligt ten noordoosten van het gebied Ulvenhout AC, rond de weg Leeuwerik.

- Onder het dorp Ulvenhout vallen ook de buurtschappen Couwelaar, Geersbroek, 't Hoekske en Rakens. Hiervan valt alleen het grootste deel van de buurtschap 't Hoekske ook postaal onder dit dorp; het andere, kleinere deel van deze buurtschap (zijnde de Heistraat) en de andere buurtschappen vallen onder het ZO buitengebied van het dorp, Z van de A58, in de gemeente Alphen-Chaam en met de postale plaatsnaam Ulvenhout AC.

- Oorspronkelijk was ook Pennendijk een buurtschap van Ulvenhout, thans een wijk in het Z van het dorp, rond de weg Pennendijk. Komt in 1521 en 1526 voor als 'aenden Bennendyck'. De naam is opgebouwd uit dijk, hier vermoedelijk ‘hoge weg door beekdal’, en benne ‘vlechtwerk’, mogelijk ter versteviging van het talud. Het Middelnederlandse benne betekent ‘mand, ruif’.(1)

Terug naar boven

Naam

Naamsverklaring
- Waarschijnlijk hout ‘hoogopgaand bos’ met ulven, meervoud van een thans in vergetelheid geraakte boomnaam, of hulven, meervoud van hulf ‘steekpalm, hulst’.(2)

- Deze plaatsnaam zou samengesteld kunnen zijn met ulf, dat voortkomt uit wulf = wulg en zou dan een wilgenbos geweest zijn. Ulf komt ook voor in de naam Ulvenschot, de oude naam voor het Ulvenhoutsebos. Schotnamen worden vrijwel niet gecombineerd met persoonsnamen. Daarom komt de persoonsnaam Ulf hier waarschijnlijk niet in aanmerking. (3)

- K. Leenders stelt in (102, nr. 127, 1999): “Hout-namen herinneren aan de vroege en hoge middeleeuwen, toen in deze streken nog veel bos voorkwam.”

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp Uilenbos of Bosuilendorp.

Terug naar boven

Ligging

Ulvenhout ligt ZO van Breda. In het Z grenzend aan de A58. Het postcodegebied Ulvenhout AC (zie daarvoor verder bij Status) ligt ZO van de dorpskern, Z van Bavel en grenst in het N aan de A58.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Ulvenhout 40 huizen met 266 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.900 huizen met ca. 4.750 inwoners. Het postcodegebied Ulvenhout AC (zie daarvoor verder bij Status) heeft ca. 120 huizen met ca. 300 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

“De tegenwoordige Sint Laurentiuskerk is ingewijd in 1904. Dit is niet het eerste kerkgebouw; daarvóór hebben er al twee andere kerken bestaan; een die in 1792 in gebruik is genomen en een die in 1742 is gebouwd. Waaruit niet mag worden afgeleid dat de parochie in laatstgenoemd jaar is opgericht. Met enig recht kan men zeggen dat zij veel ouder is. Al kan men ook volhouden dat zij eerst veel later tot stand is gekomen. De verklaring van dit raadsel ligt hierin: de kerkschuur die in 1742 is gebouwd, was bestemd als kerkgelegenheid voor de uitgestrekte parochie Ginneken, waartoe destijds ook Ulvenhout behoorde. Ginneken had in de eeuw daarvóór het eigen kerkgebouw moeten afstaan aan de hervormden. De Ulvenhoutse kerkschuur diende feitelijk om die te vervangen. Men sprak ook nog steeds van de parochie Ginneken.

Maar toen in de 19e eeuw de bewoners van de oude dorpskom weer een eigen kerkgebouw wensten, werd Ginneken in 1837 als zelfstandige parochie afgesplitst, en wel van de parochie Ulvenhout. Wat een verrassende beslissing was, want die parochie was welbeschouwd geen andere dan de oorspronkelijke parochie Ginneken. Om inzicht te krijgen in de kerkelijke geschiedenis van ons dorp, moet dus worden uitgegaan van de lotgevallen van Ginneken. Alleen wie daarmee rekening houdt, kan begrijpen waarom hier een grote kerk is gebouwd en niet bijvoorbeeld in het vanouds centraler gelegen Galder”, aldus mgr. dr. J. de Lepper in ‘Drie eeuwen kerk in Ulvenhout’.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Ulvenhout, kun je terecht bij Heemkundekring Paulus van Daesdonck, die onder meer dit dorp als werkgebied heeft.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Ulvenhout heeft 31 rijksmonumenten.

- De Laurentiuskerk en de ernaast gelegen pastorie dateren uit 1904. In de neogotische kerk staat een Van Peteghemorgel dat bijna twee eeuwen oud is. Het orgel is in 2000 gerestaureerd. Tevens zijn vijf glas-in-loodramen, die voorheen op zolder lagen opgeslagen, gerestaureerd en teruggeplaatst. Beide activiteiten konden worden uitgevoerd dankzij financiële ondersteuning van de in 1998 opgerichte Stichting Restauratie Kerkgebouwen Ulvenhout / Galder / Strijbeek. Het uurwerk en mechanisme van de kerkklokken zijn ook aan restauratie toe maar daartoe ontbreekt vooralsnog het geld. Ook de pastorie is gerestaureerd: op het dak liggen nieuwe Engelse leien (overigens, wegens geldgebrek, slechts gedeeltelijk) en de drie grote stenen bollen op de tuitgevels zijn vastgemaakt. Die zaten zo los dat zij naar beneden dreigden te vallen. De pastorie is gerestaureerd met geld dat de voormalige gemeente Nieuw-Ginneken opzij zette vóór de gemeentelijke herindeling van 1997.

Het kerkbestuur heeft diverse bronnen aangeboord die aan de instandhouding van het kerkgebouw bijdragen. Sinds pastoor Baeten uit de pastorie vertrok, is het gebouw te groot voor de parochiale werkzaamheden. Op de bovenverdieping zijn inmiddels twee bedrijven gevestigd en in de kerktoren hebben telefoonmaatschappijen een telefooncentrale voor mobiele telefonie gebouwd. Dat is een jaarlijkse inkomstenbron. Het succes van de Stichting Restauratie Kerkgebouwen komt volgens oud-architect en kerkbestuurder Frans Ruys door de grote betrokkenheid van de inwoners van Ulvenhout: “Ook niet-kerkse mensen in het dorp vinden het een belangrijk en beeldbepalend gebouw in de kern. Zij hebben daar dan financieel wat voor over” (869).

- Beschrijving orgel Laurentiuskerk.

- Ronde stenen bergkorenmolen De Korenbloem dateert uit 1909. In 1835 werd hier een gelijknamige standerdmolen gebouwd, die voorheen op de Goudberg te Strijbeek stond. Deze eeuwenoude molen brandde in 1909 af. Nog in datzelfde jaar is in opdracht van eigenaar P. Soffers de huidige bergkorenmolen gebouwd. Na een aantal jaren te hebben stilgestaan, kon de molen in 1977, dankzij een actief gemeentelijk subsidiebeleid, na een flinke restauratie weer in gebruik worden genomen. In 1998 is er een stichting opgericht die zich inzet voor het behoud van dit monument. - Fotoreportage van de Beltmolen door Kees Wittenbols uit Breda. Zie onderaan de pagina ook deel 2.

- Het fraaie voormalige gemeentehuis van Nieuw-Ginneken aan het Wilhelminaplein dateert uit 1964 en was de opvolger van het voorlopige gemeentehuis in Ginneken, dat tot 1942 het gemeentehuis was van de gemeente Ginneken en Bavel en daarna van de gemeente Nieuw-Ginneken. In 2008 is het verbouwd tot een appartementencomplex met 15 appartementen.

- Rentenierswoningen aan de Dorpsstraat 52 (uit 1875) en 113 (uit 1902).

- In 1996 zijn in het kader van het 200-jarig bestaan van de provincie Noord-Brabant de poort (tussen kerk en pastorie) en de hekpalen (tussen het voormalige klooster en de kerk) van het verdwenen huis Grimhuijzen gerestaureerd, als onderdeel van een provinciebreed restauratieproject van ‘kleine monumenten’. Deze overblijfselen van Grimhuijzen dateren vermoedelijk uit begin 17e eeuw en behoren daarmee tot de oudste monumenten van Ulvenhout.

In opzet en fraaie detaillering is het uit Bentheimer zandsteen vervaardigde poortje een voorbeeld van renaissancestijl rond 1600. De poort vertoont stilistische overeenkomsten met de ingang van kasteel Bouvigne te Ginneken. De hekpalen zijn eveneens in Bentheimer zandsteen uitgevoerd. Opgebouwd uit een basement met diamantkop, een geblokte schacht met Bremerwerk en ionisch kapiteel, bekroond met een in reliëf gehakte leeuwenkop. De bouw van de nieuwe Laurentiuskerk met pastorie op het voorterrein van Grimhuijzen, in 1904, betekende tevens de afbraak van het slotje.

- Mariakapel bij de Pennendijk.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Dorpsquiz (januari).

- Carnaval. - Ulvenhout heeft ca. 14 carnavalsverenigingen. - Bosuilendorp op Facebook.

- Aan de Voorjaarsmarkt (op een zondag eind april) doen circa 150 verenigingen, stichtingen en winkeliers mee. Er zijn ook attracties voor de kinderen.

- "Het unieke Ulvenhoutse groen en haar straten zijn jaarlijks op de zondag voor de start van de grote schoolvakantie het toneel van de Ulvenhout Urban Open. Het initiatief en de organisatie is in handen van Stichting Ulvenhouts Carnaval. Naast een gezellig evenement is het een prachtige manier om het dorp te leren kennen. Er is gekozen voor een Street ofwel Urban Golf evenement. In de eerste editie in 2010 zijn in en rondom het dorp 9 holes uitgezet. In teams van 4 golfers werd deelgenomen. Ter inspiratie liepen er dorpspro's, een bekende of met het dorp bekende inwoner, mee. Hij of zij vertelde tijdens de ronde over het dorp en zijn activiteiten. Urban golf maakt gebruik van de omgeving voor de holes, natuurlijk zonder hier schade aan toe te brengen. Inmiddels kunnen de golfers kiezen voor een 9- of 12-holes baan in en rondom het dorp. De holes variëren van echte "holes in het groen" tot de zogeheten "urban holes" (van trapje af, alternatieve puts etc.). Hiermee denken we een goede mix te brengen voor zowel ervaren als niet-ervaren golfers."

- De Kermis begint op de zaterdag in het laatste weekend van augustus en duurt 4 dagen.

- De grootse Vlooienmarkt, georganiseerd door Jeugdraad Ulvenhout en de Ulvenhoutse verenigingen, vindt - al sinds 1968 - plaats in het 2e weekend van september, alleen in de even jaren. De opbrengst is geheel voor de Ulvenhoutse verenigingen, die dat geld vooral aan hun jeugdleden ten goede laten komen. Maar liefst ca. 300 vrijwilligers zijn de 3 voorafgaande maanden al druk met de voorbereidingen (zoals organisatie en inname, sortering en opslag van de aangeboden goederen) en/of zorgen dat op de dag zelf alles goed verloopt. Op zaterdag en zondag ben je van 12.00 uur tot 17.00 uur van harte welkom om te snuffelen en te kopen. Er is een uiterst breed assortiment met bijvoorbeeld meubels, ijzerwaren, kleding, fietsen, boeken, elektra, curiosa, glaswerk, speelgoed, schilderijen, potten, pannen en nog veel meer. De mooiste spullen stallen zij uit op het grote podium in de Pekhoeve. Die worden bij opbod geveild. De veilingmeesters weten altijd op ludieke wijze de mooiste spullen aan de man te brengen. Een aanrader voor iedereen om te komen kijken en natuurlijk liefst ook mee te bieden. Onder het genot van een drankje kun je het hele spel aanschouwen.

- Bij de Fietsdag (3e zondag van september) kun je kiezen uit drie verschillende afstanden: 130 kilometer, 75 kilometer en een gezinsrit van 30 kilometer. Er is geen wedstrijdelement aanwezig, iedereen kan in zijn eigen tempo rijden en op zijn eigen manier van de tocht genieten. De opbrengst van de tochten, waaraan jaarlijks ruim 3.000 mensen deelnemen, komt ten goede aan de instandhouding van twee vakantiebungalows voor gehandicapten.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Markt aan de Dorpsstraat, donderdag 13-17 uur.

- Het gebied van Boswachterij Ulvenhout loopt van het NW naar het ZO, tot aan de weg Chaam-Gilze (Z daarvan ligt Boswachterij Chaam). Het begint N van het dorp en omvat achtereenvolgens het Ulvenhoutse Bos of Voorbos (N van de A58) en Z van de A58 het Annabos, het Chaamse Bos of Chaambosje, Valkenberg, het Nieuw-Bos of Nieuwbos en het Prinsenbos. Het Ulvenhoutsebos heette vroeger Ulvenschot (89). De Boswachterij heeft een oppervlakte van 730 hectare. Het gebied wordt beheerd door Staatsbosbeheer.

In het W deel van Boswachterij Ulvenhout komt meer loofhout voor dan in het O deel. Dat heeft met grondsoorten en wijze van aanleg te maken. Het Voorbos en het Annabos stammen uit de 16e eeuw, toen de adel hier de dienst uitmaakte. Hier komt relatief veel loofhout voor. De rest van het Ulvenhoutsbos is aangelegd tussen 1890 en 1930. Woeste, arme gronden werden in die tijd bebost, want de vraag naar stuthout voor onze mijnen was groot.

“Hoe werd aan het begin van de 20e eeuw een bos aangelegd? Rechte rijen jonge boompjes (van één soort!) gingen de grond in. Meestal werd gekozen voor de grove den, een soort die ook op (voedsel)arme gronden redelijk groeit. Later zijn ook soorten als de Corsicaanse den, Douglas, lariks en fijnspar geplant. Het beheer van deze bossen bestond uit enkele dunningen van 30-80 jaar oude bomen. Daarna ging het hele perceel bos (vaak hectares groot!) voor de bijl en werden er weer nieuwe boompjes geplant. Deze aanpak heeft monotone, eenvormige bossen met geringe natuurwaarden opgeleverd” (23). Het hout van de dennenboom wordt overigens – als het voor productiedoeleinden wordt gebruikt – grenen genoemd.

“Staatsbosbeheer heeft het roer omgegooid en streeft naar een meer gevarieerde opbouw van het bos. Het Meerjarenplan Bosbouw (MPB), vastgesteld in 1986, beschrijft de gewenste bosontwikkeling in Nederland tot het jaar 2050. In het beheerplan voor de boswachterijen Ulvenhout en Chaam zijn deze ontwikkelingen voor dit gebied nader uitgewerkt. De boswachterijen maken deel uit van de Ecologische Hoofdstructuur en zijn hierin omschreven als ‘natuurkerngebied’. Het beleid is de aanwezige natuurwaarden te behouden en te vergroten en negatieve invloeden een halt toe te roepen. Het grootste deel van het bos krijgt de functie ‘multifunctioneel’, dat wil zeggen dat recreatie, natuur en houtproductie optimaal samengaan. Voor ongeveer een kwart van het bos komt het accent helemaal op natuur te liggen.

Het Voorbos in het westelijke deel van Boswachterij Ulvenhout bestaat uit loofbomen en toont in het voorjaar een daverende voorjaarsflora met onder meer bosanemoon, speenkruid en dalkruid. Zulk bos moeten we méér hebben! Het Voorbos is een uitzondering op de bossen in deze regio die vol staan met bomen van één soort en één leeftijd. Als er nauwelijks kruiden en struiken zijn, hebben planten en dieren niet veel mogelijkheden. Een andere vorm van beheer kan hierin verandering brengen en dát gaat ook gebeuren, waarbij Staatsbosbeheer inspeelt op natuurlijke processen. Meer dunnen, dus meer bomen weghalen, betekent; meer licht op de bosbodem, waardoor zaden van kruiden, struiken en bomen kunnen kiemen.

Kaalkap zal alleen op kleine oppervlakten gebeuren, zodat de ingreep in het bosecosysteem zo gering mogelijk is. Het kappen van de bomen past op deze manier in het streven naar meer natuur. Tegelijkertijd levert het hout geld op. En dat is welkom om onder meer recreatievoorzieningen te kunnen beheren. De al in de bodem aanwezige zaden zijn letterlijk en figuurlijk de kiem voor deze natuurlijke verjonging van het bos, dat er stukken gevarieerder en aantrekkelijker op wordt. Zo’n gemengd bos is stabieler en minder gevoelig voor storm, ziekte of plaag. Vooral het loofhout – inlandse eik, berk en beuk – wordt ‘voorgetrokken’; talrijke planten- en diersoorten zijn afhankelijk van deze inheemse bomen” (23). Zie ook bij (Boswachterij) Chaam.

Het Ulvenhoutse bos is aangewezen als Natura 2000-gebied. In het Natura 2000-Beheerplan wordt vastgesteld dat het bos op een aantal plaatsen te lijden heeft onder verdroging, onder meer door een te lage grondwaterstand. Daardoor dreigen bijzondere bosplanten en boomsoorten te verdwijnen. Om dat te voorkomen moet een deel van de naaldbomen worden vervangen door eiken en beuken. Op die manier wordt de verdamping van grondwater geremd. Om te voorkomen dat het grondwater in de beekjes en slootjes verdwijnt, worden hoger gelegen greppels gedempt. Lager gelegen slootjes worden ondieper gemaakt. Daarnaast moet het het bos worden uitgedund om meer lichtinval te krijgen voor laag groeiende planten.

- Staatsbosbeheer heeft in 2018 bomen gekapt in het Ulvenhoutse Voorbos. Naaldbomen en uitheemse soorten hebben er plaats gemaakt voor inheemse loofbomen. Hierdoor verdampt er minder grondwater, wat weer ten goede komt aan de bloei van het grote aantal veelal zeldzame planten in het Ulvenhoutse bos. Ook zijn bodemhoogte en waterpeil in greppels en sloten aangepast en waterlopen verbeterd. De maatregelen hebben als doel ervoor te zorgen dat het Ulvenhoutse Voorbos de grote variatie aan bloemen, planten, insecten en vogels behouden blijft.

- "“We hebben de afgelopen jaren 16 stuwen gebouwd in het relatief kleine Ulvenhoutse Bos”, vertelt ecoloog Ed Michels niet zonder trots. Het is een van de maatregelen om van het bijzondere bos aan de oostkant van het brede Dal van Breda weer een gezonder, nat rivier- en beekbegeleidend bos te maken. In 2018 zijn de werkzaamheden gestart. In 2024 zullen ze worden afgerond. Het Ulvenhoutse Bos is een klein Natura 2000-bosgebied ten zuidoosten van Breda, NO van het dorp Ulvenhout, langs de Broekloop en de Bavelse Leij. Dit zijn zijbeekjes van de Mark. In de ondergrond van het gebied bevinden zich slecht doorlatende, kalkrijke leemlagen die het grondwater vasthouden. Ten zuiden van het Ulvenhoutse Bos ligt iets hoger het Sint Annabos, dat afwatert op het Ulvenhoutse Bos. Door verschillende maatregelen in beide bossen ontstaat er weer mineraalrijk kwelwater en kan het oorspronkelijke, natte bos met zijn zeldzame en minder zeldzame flora en fauna weer terugkeren.

“Het Ulvenhoutse Bos bij Ulvenhout is rijk aan voorjaarsflora”, weet Ed Michels. Ed is ecoloog en uitvoerder/ toezichthouder van de verbetering van het Ulvenhoutse Bos en het Sint Annabos. “Door de grondwaterdruk komt het kwelwater tot bij het wortelpakket van de kruidachtige planten. Die voelen zich hier dus heerlijk thuis. Tot voor kort was de druk te laag om voldoende kwelwater te vormen. Maar ook de kwaliteit van de mineraalhuishouding van het water was niet toereikend genoeg. We hebben beide problemen aangepakt, waardoor er nu in het voorjaar weer grote stukken onderbegroeiing zijn van bloeiende bosanemoon, lelietjes-van-dalen en dalkruid. Maar ook uiterst zeldzame soorten als witte rapunzel en knikkend nagelkruid doen het weer beter in het Ulvenhoutse Bos!”

Rabatten verwijderd. Met verschillende partners heeft de provincie Noord-Brabant meerdere jaren geleden, samen met Staatsbosbeheer, de eigenaar van het bos, een plan gemaakt om de kwaliteit van het Ulvenhoutse Bos bij Ulvenhout te verbeteren. Er werden verschillende maatregelen genomen. Om te beginnen werden de rabatten weggehaald. Ed Michels legt uit: “Rabatten zijn in feite heuveltjes in het bos waar bomen op werden geplant. Om het bos vroeger droger te krijgen, werden greppels uitgegraven. Met de grond uit de greppels werden ernaast de heuvels aangelegd. Op de heuvels werden de bomen geplant. Zo ontstond in het bos een patroon van greppels en heuvels, waardoor het water heel snel kon worden afgevoerd. Het bos dreigt nu te verdrogen. Met het weghalen van de rabatten houden we het water weer vast in het bos.” Daarnaast werden in de watergangen op cruciale punten stuwen geplaatst. Ook door deze ingreep kan het water worden vastgehouden. Michels: “16 stuwen in een bos van 112 hectare is best veel. Maar het werkt uitstekend! Het kwelwater kan nu veel beter bij de planten komen, ook omdat we de beeklopen hebben opgeschoond. Natuurlijk hebben we ook weer nieuwe bomen aangeplant, want vrijwel alle bosplanten zijn uiterst schaduwminnende soorten.”

Sint Annabos. Direct ten zuiden van het Ulvenhoutse Bos, O van Ulvenhout, ligt het Sint Annabos in het beekdal van Breda. Het bos ligt iets hoger, waardoor het afwatert op het Ulvenhoutse Bos. Ook het Sint Annabos kampte met verdroging, en het naastliggende dal van de Broekloop heeft een te voedselrijke bodem. Ed Michels: ”Als eerste gaan we zo’n 18.000 kuub (ongeveer 500 vrachtwagens) bouwvoor afvoeren. Dat is de bovenste laag van de weilanden. Deze bovenste laag is veel te voedsel- en fosfaatrijk voor vegetatie van een beekbegeleidend bos. Door het verwijderen van de bouwvoor kan nattig, schraal land ontstaan waar de oorspronkelijke flora en fauna goed op kan gedijen. Als op de afgegraven stukken regenwater in de bodem zakt, neemt het water de mineralen uit de bodem op en stroomt via de kleipakketten naar het Ulvenhoutse Bos. Daar komt het als kwelwater weer naar boven. Om dit proces optimaal te laten verlopen, mag er zo weinig mogelijk fosfaat in de bodem zitten. Fosfaten maken chemische verbindingen met mineralen, waardoor het grondwater te voedselrijk wordt.”

Daarnaast wordt het Sint Annabos 25 stuwen rijker. Michels: “Met deze stuwen kunnen we het water beter vasthouden, waardoor het meer de kans krijgt in de bodem te zakken. Ook de Broekloop krijgt een andere waterloop, en gaat meer meanderen. De oevers krijgen verschillende profielen, waar ook de fauna van profiteert.” In zowel het Ulvenhoutse als het Sint Annabos wonen dan ook bijzondere dieren, zoals verschillende soorten vleermuizen en meerdere soorten salamanders. “Van beide diergroepen komen ook zeldzame soorten voor in deze bossen,” vertelt Ed Michels trots. “Je hoort door het hele bos de goud- en de appelvink, net als de kleine bonte specht”, geniet hij nu al van het naderende voorjaar." (bron: Provincie Noord-Brabant, januari 2021) Voor nadere informatie zie ook deze video over het project Kwelherstel Ulvenhoutse Bos bij Ulvenhout door Staatsbosbeheer, mei 2020.

- "Het Markdal bereikt nieuwe mijlpaal: het Voorlopig Ontwerp. Vereniging Markdal en Waterschap Brabantse Delta hebben in december 2020 in samenwerking met adviesbureau Royal HaskoningDHV het Voorlopig Ontwerp (VO) voor de aanpassing van het Markdal* gepubliceerd. Een mooie stap verder dankzij de inspanningen van de vrijwilligers van Vereniging Markdal, medewerkers en bestuurders van de provincie, gemeenten en het waterschap én samen met de bewoners en agrariërs. Ook heeft intensief overleg met natuurverenigingen en dorpsraden plaatsgevonden. Van schetsontwerp naar VO was nog een flinke stap, waarbij nog meer (aanvullend) onderzoek nodig was. Onderzoek dat bijvoorbeeld nodig was om de ligging van de nieuwe meanders te bepalen. Een nieuwe mijlpaal in de voorbereiding van het project Markdal is bereikt!
* Het Markdal ligt, zoals de naam al suggereert, rond het riviertje de Mark, en ligt N van de A58 tussen het Mastbos en het dorp Ulvenhout, gemeente Breda, en Z van de A58 tussen Galder en Strijbeek, gemeente Alphen-Chaam.

Een flinke stap richting uitvoering. Sjef Langeveld, voorzitter Vereniging Markdal: “Vanaf het begin werken we als vereniging met bewoners en betrokkenen en met name het waterschap en beide gemeenten aan de plannen voor een duurzaam en vitaal Markdal. De start omvat het inrichten van 100 ha nieuwe natuur in samenhang met het graven van een vrijstromende Mark.” “We zijn blij met het resultaat. Hiermee hebben we samen een goede basis gelegd voor het vervolg van het project. Het ontwerp wordt nu zodanig uitgewerkt, dat in 2022 de uitvoering kan beginnen in het zuidelijk deel van het Markdal in de gemeente Alphen-Chaam. Deze stappen zetten we in 2021 en dat doen we natuurlijk weer samen met alle betrokkenen”, aldus Hans Peter Verroen, dagelijks bestuurslid bij het waterschap. Digitaal platform. In verband met de coronamaatregelen is een digitaal platform ontwikkeld. Geïnteresseerden kunnen het uitgewerkte Voorlopig Ontwerp daar vinden. Het VO dat mensen kunnen bekijken, bestaat uit kaarten en gesproken presentaties met toelichting. In de presentaties vertellen Vereniging Markdal, Waterschap Brabantse Delta en adviesbureau RHDHV meer over het VO: van de totstandkoming tot de inhoud en het vervolgproces." (bron: Waterschap Brabantse Delta, december 2020)

Nieuw bos
"Breda is sinds voorjaar 2022 nog een bosgebied rijker. Het gaat om bijna 4 hectare landbouwgrond ten zuidoosten van het dorp Ulvenhout, vlakbij het Ulvenhoutse Bos, pal tegen de snelweg A58. De betreffende percelen behoorden vroeger tot landgoed Anneville. Met dit nieuwe bos realiseert Breda weer een schakel in het Natuur Netwerk Brabant. Provincie, gemeenten en andere partners willen in dit netwerk alle natuurgebieden in Brabant met elkaar verbinden. Dat moet in 2027 gerealiseerd zijn. Het gebied is begin 2022 heringericht van ‘agrarisch’ naar ‘natuur’. De boomfeestweek in maart 2022 was een mooie gelegenheid voor de aanplant en daarbij konden scholieren dan een handje helpen.

Groenkompas. Wethouder Tim van het Hof: “De aanleg van extra bos is in de lijn van het ‘Groenkompas’, ons nieuwe groenbeleid. Daarin staat onder meer op welke plekken de gemeente nieuw bos wil aanleggen. Meer bos rond de stad is goed voor de flora, fauna én voor de mens. Weer een mooie stap op weg naar Breda, stad in een park”. Ook de waterkwaliteit van het gebied gaat er op vooruit, als gevolg van het stoppen van de bemesting. Bijkomend voordeel: het gebied vormt een natuurlijke buffer tussen de bebouwing van Ulvenhout en de A58.

Gevarieerd bos. Er is gekozen voor de aanleg van een gevarieerd bos: dennen, eiken en beuken. Het creëren van hoge en lage delen moet er toe leiden dat de vegetatie zich aanpast aan zowel droge als natte omstandigheden. De afwateringssloot aan de zuidzijde heeft een flauw talud gekregen. De oever is begroeid met gras en vormt zo een mooie geleidelijke overgang van bos naar water. Amfibiënpoel. In het vochtige hooiland is een amfibieënpoel aangelegd; met haar flauwe oevers uitermate geschikt voor diverse amfibieën. Soorten als de vinpoot- en alpenwatersalamander zitten volop in de omgeving. Op een iets grotere afstand zijn ook kamsalamanders te vinden." (bron: gemeente Breda)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Ulvenhout, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Ulvenhout, door Kees Wittenbols uit Breda.

- Rondje Koekelberg door Kees Wittenbols.

- Fotoreportage van Ulvenhoutsebos door Kees Wittenbols.

- Oude ansichtkaarten van Ulvenhout.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Ulvenhout (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Ons Ulvenhout is een platform dat bewoners en organisaties met elkaar verbindt. Samen zorgen ze voor een dynamisch en levendig dorp.

- Nieuws: - Nieuws uit Ulvenhout van de Dorpsraad op Facebook.

- Belangenorganisatie: - "Ulvenhout is een prachtig dorp aan de zuidrand van Breda. De Dorpsraad spant zich in om het mooie karakter van het dorp te behouden en - op beperkte schaal - verbetering en vernieuwing te stimuleren. Ons motto is "samen dorp zijn". Hiermee maken wij duidelijk dat wij naar elkaar omkijken en elkaar helpen waar we dat kunnen. In ons dorp werken bewoners, ondernemers, verenigingen, diverse stichtingen, zorgverleners en gemeente Breda samen aan een mooie leefomgeving. De Dorpsraad staat voor een vitaal dorp. De dorpsraad bewaakt, verbindt, denkt mee en doet mee om dit te realiseren.

Om Ulvenhout ook in de toekomst vitaal te houden kunnen we niet achteroverleunen. Initiatieven ontstaan, problemen worden onderkend en opgepakt en verbindingen worden gelegd. Dit doen we door onze visie en ambitie te verwoorden in diverse thema's met daaraan gekoppelde werkgroepen. De dorpsraad is continu op zoek naar vrijwilligers. Mensen die zich binnen een of meer werkgroepen willen inzetten om invulling te geven aan de ambitie. Kijk eens of er een thema of werkgroep bij zit waar je een bijdrage aan kunt of wilt leveren. Iets voor jou? Neem dan eens contact op met een van onze bestuursleden. Tot snel!"

- Dorpshuis: - Sociaal Cultureel Centrum De Pekhoeve is het dorphuis van Ulvenhout. De Pekhoeve heeft ten doel om de (Ulvenhoutse) verenigingen en stichtingen ruimte te bieden om hun activiteiten te laten plaatsvinden. Dus niet om verjaardagsfeesten, bruiloftsfeesten of bedrijfsfeesten te houden. Activiteiten zoals cursussen, vergaderingen en presentaties zijn in overleg met de beheerder wel mogelijk. De gehele Pekhoeve is voorzien van gratis wifi. Ook beamers, schermen en geluid zijn aanwezig.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool De Klokkebei. - Basisschool De Rosmolen. - Kinderopvang Boeffies & (B)engeltjes beschikt over een eigen buitenspeelplaats van bijna 200 m2 met speel- en spelmogelijkheden voor iedereen. De speelplaats is rondom volledig afgesloten en hier kunnen de kinderen het hele jaar door even een frisse neus halen in een kindvriendelijke omgeving en biedt onze tuin talloze mogelijkheden voor buitenactiviteiten. Tevens zijn er in de directe omgeving van het kinderdagverblijf voldoende mogelijkheden om er eens lekker op uit te gaan; het prachtige Pekhoeve terrein, eendjes voeren, kinderboerderij etc. Alle buitenactiviteiten vinden altijd plaats onder ruim voldoende begeleiding en toezicht van onze leidsters. Daarnaast zijn we door onze gunstige ligging goed bereikbaar en is er ruim voldoende parkeergelegenheid om uw kinderen op een veilige en verantwoorde manier rustig te brengen en te halen.

- Muziek: - "Ulvenhout is begin 20e eeuw nog een overwegend agrarisch dorp, dat deel uitmaakt van de gemeente Ginneken en Bavel. De burgemeester is mr. Willem Henri Émile Baron van der Borch van Verwolde. Hij woont op landgoed Hondsdonk. In 1906 viert hij zijn zilveren ambtsjubileum. Er wordt een grote optocht georganiseerd. Zelfs de harmonie van Chaam trekt door het dorp om in het Ginneken een serenade te brengen aan de burgemeester. Door al die muzikale hulde moet bij hem het idee zijn gerijpt om ook in zijn eigen woonplaats een harmonie op te richten. De oprichting vindt plaats op 1 september van genoemd jaar. De burgemeester wordt de eerste erevoorzitter of beschermheer. Zijn wapenspreuk: “lntegritate et Constantia”; Latijn voor “rechtschapenheid en standvastigheid”; staat model voor de naam van de prille muziekvereniging. Harmonie Constantia is intussen al meer dan 110 jaar 'standvastig'." Aldus een citaat uit de oudste geschiedenis van de vereniging. - Lees hier hoe het na het eerste jaar verder is gegaan. Naast de harmonie met daarnaast het opleidingsorkest, het opstap-orkest, de tamboers en het koperensemble, is er al sinds 1951 ook nog boerenkapel De Bosuilen.

- Blaaskapel Ulvolume heeft haar roots in Ulvenhout en bestaat uit ca. 19 muzikanten. Hoewel hun repertoire vele muziekstijlen omvat, houden zij graag de swing erin. Ze blazen diverse populaire nummers en ze hebben er altijd ruim 30 paraat in hun 'boekje'. Repeteren doen ze iedere dinsdagavond in de Flamingobar in de Dorpstraat en amazuur kweken ze op vele optredens het hele jaar door. Festivals, braderieën, feesten, georganiseerde avonden, evenementen, openingen, bruiloften en verjaardagen; ze spelen overal. Hun motto is dan ook: "Ulvolume gevraagd, feestje geslaagd!"

- Sport: - Voetbalvereniging UVV '40 profileert zich als een 'familieclub met ambitie'.

- De Ulvenhoutse Tennisvereniging is een sportieve en gezellige vereniging met ca. 800 actieve leden, gelegen aan de rand van de Ulvenhoutse bossen. Het tennispark beschikt over 7 Pro Vision tennisbanen en 2 Pro Vision padelbanen. Het hele jaar door kan er buiten worden gespeeld van 09.00 uur ‘s ochtends tot 23.00 uur ‘s avonds. Alle banen zijn verlicht. Leden kunnen afhangen op het elektronisch afhangbord en direct zien wanneer de eerste baan vrij komt. Iedereen die online is (thuis of onderweg) kan op het afhangbord zien hoe druk (of rustig) het op de tennis- en padelbanen is.

- Zorg: - Verpleeghuis Elisabeth locatie De Donk heeft een gemoedelijk, dorps karakter en een regiofunctie voor Ulvenhout en de omliggende plaatsen. De locatie omvat 56 verpleeghuisplaatsen (PG), vier zorghotelkamers en 20 luxe appartementen. Daarnaast is er nog een aantal aanleun- en seniorenwoningen. Deze woningen worden verhuurd door woningbouwvereniging Laurentius. Het ontmoetingsplein biedt activiteiten en diensten aan voor zowel bewoners als buurtbewoners. Er worden wekelijkse en maandelijkse activiteiten georganiseerd. Enkele voorbeelden van activiteiten zijn: Bingo, Meer bewegen voor ouderen, handwerken, Hollandse spelen en Jeu de Boules. Dagelijks is het restaurant in Het Binnenhof geopend. Je kunt hier terecht voor een drankje en maaltijd. Tussen 12.00 en 13.00 uur kun je er een warme maaltijd nuttigen en tussen 17.00 en 18.00 een broodmaaltijd.

- Duurzaamheid: - "Een gezamenlijke droom heeft een aantal inwoners verbonden om dit initiatief te ontplooien. De ambitie: Ulvenhout klimaatneutraal. Om deze ambitie stap voor stap te realiseren is in 2014 Energie Coöperatie (EC) Anneville opgericht. Een initiatief voor en door Ulvenhouters. Samen gaan we ons inzetten voor een duurzaam dorp. Iedereen kan op zijn of haar eigen manier meedoen. Alle inwoners van het dorp kunnen lid worden van de coöperatie. De leden zijn de 'dragers' van de coöperatie. Iedereen kan op eigen wijze invulling geven aan het lidmaatschap. Door simpelweg lid te worden maak je het initiatief mogelijk, kun je participeren in de projecten van de coöperatie en gebruik maken van de aangeboden diensten. Voor de duidelijkheid: de coöperatie heeft geen winstoogmerk. Voor 10 euro per jaar ben je al lid.

De kracht van de coöperatie zit in het leggen van verbindingen en het bundelen van krachten om zo een stap verder te komen in de realisatie van de droom van Ulvenhout. De volgende stap is het gezamenlijk oppakken van grotere trajecten zoals bijvoorbeeld het plaatsen van zonnepanelen op het dak van een school of een sportcomplex. De leden kunnen hier natuurlijk in participeren, maar de coöperatie kan dit niet alleen oppakken. Hiervoor zijn partners nodig. Partners die bereid zijn om in gezamenlijkheid mee te willen werken aan de realisatie van de verdere verduurzaming van het dorp. Bij de keuze voor initiatieven en partners zullen we onze balans van duurzaamheid in relatie tot servicekwaliteit tegen zo laag mogelijke kosten altijd blijven nastreven. Heb je een goed initiatief dan willen we graag met je op verkenning naar de mogelijkheden!" Onder de link vind je een aantal voorbeelden van reeds gereaiseerde projecten, zoals een zonnedak op sportpark Jeugdland, duurzame verwarming voor de Pekhoeve, een watertappunt voor de tennisvereniging, en tientallen huishoudens die hun woning al hebben verduurzaamd.

- Veiligheid: - Brandweer Ulvenhout.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)
  
• 2. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)
  
• 3. Laatmiddeleeuws landschap en veldnamen in de Baronie van Breda,
  Buiks, Chr.
  , (1997)