Gemeente Ulestraten in ca. 1870, kaart J. Kuijper
- Ulestraten is een dorp in de provincie Limburg, in de streek Heuvelland, gemeente Meerssen. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1981.
- Wapen van de voormalige gemeente Ulestraten.
- Onder het dorp Ulestraten vallen ook de buurtschappen De Kling (deels), Humcoven, Schietecoven en Waterval.
Vroeger viel ook het tegenwoordige dorp Moorveld als buurtschap grotendeels onder dit dorp; een kleiner deel van Moorveld lag in buurgemeente Geulle, en viel onder het (vroeger) gelijknamige dorp (tegenwoordig is de naam van dit dorp Geulle aan de Maas; het tegenwoordige en dichter bij Moorveld gelegen dorp Geulle was vroeger nog geen dorp, maar een buurtschap met een andere naam, namelijk Hulsen).
- De voormalige buurtschap (Groot en Klein) Berghem is in de zuidoostelijke bebouwing van Ulestraten opgegaan, en de voormalige buurtschap Vliek (vroeger ook wel gespeld als Vlieck) in de zuidelijke/zuidwestelijke.
Terug naar bovenIn het Limburgs
Ulesjtraote.
Oudere vermeldingen
Ulestraeten, 1335 Hulenstroten, 1370 Ulestroten, 1840 Ulestraeten.
Naamsverklaring
- Wordt wel verklaard als een samenstelling van oele ‘laaggelegen, vochtig’ en het meervoud van straat. (1)
- Water, moeras is in het oud-Duits üd, ül, ole. Ulestraten kan dan vertaald worden als ‘waterstraat, moerassige doorgangsweg’. (3032)
Terug naar bovenHet dorp Ulestraten ligt NO van de dorpen Meerssen en Bunde, O van de A2, ZO van het dorp Geulle, Z van de dorpen Geverik, Beek en Elsloo, ZW van de dorpen Genhout en Spaubeek, W van het dorp Schimmert, NW van de stad Valkenburg en NNW van het dorp Houthem.
Terug naar boven- In 1840 heeft de gemeente Ulestraten 161 huizen met 782 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 58/366 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Vliek 24/105, Schietecoven 16/56, Moorveld (deels) 13/80, Waterval 24/85, Groot-Berghem 11/40, Klein-Berghem 7/30 en Humcoven 8/20.
- Per 1 januari 1982 is de gemeente opgeheven en als volgt verdeeld:
naar Meerssen: 559 hectare met 3.882 inwoners;
naar Beek: 160 hectare met 7 inwoners (= grondgebied van het vliegveld Beek voorzover het onder de gemeente Ulestraten viel).
- Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.200 huizen met ca. 3.000 inwoners.
Terug naar bovenArcheologische vondsten uit de jonge steentijd, de ijzertijd (Keltische graven), de Romeinse periode en de Frankische tijd wijzen op sporen van menselijke activiteit in het Ulestratense.
Het verleden van Ulestraten, in 1335 voor het eerst schriftelijk vermeld, blijft lang in nevelen gehuld. Het dorp raakt verankerd in het wijdvertakte stelsel van leenverhoudingen in het Land van Valkenburg, waarover de landsheer van deze plaats zijn feodale rechten uitoefent. Deze leenverhoudingen zijn sterk aan verandering onderhevig.
Vóór de vestiging van de heerlijkheidsrechten in Ulestraten bevinden zich in en rond deze plaats een tweetal bescheiden Valkenburgse lenen: de Hoef van Suytendael en de Oenselderhof. De drie belangrijkste Ulestratense bouwwerken uit de periode van het Ancien Régime (de Ulestraterhof, kasteel Vliek en hoeve Wijngaardsberg), zijn nooit als leen van Valkenburg geregistreerd. Laatstgenoemde hoeve is gelegen boven aan de helling van de Wijngaardsberg, een naam die onverbrekelijk verbonden is met de eeuwenlange wijnbouw op de zuidelijke plateauhellingen tussen het dorp en buurdorp Meerssen.
Ulestraten wordt in 1626 als heerlijkheid verpand aan Ernest graaf van Aspremont, Lijnden en Rekem, als groot leen van Valkenburg en daarna aan hem verkocht. Hiervoor ressorteerde het dorp onder het rechtsgebied van de hoofdbank Meerssen. Het leen omvat een deel van Moorveld, Vliek, Berghem, Waterval en Schietecoven. In 1719 neemt Herman Otto, onder meer graaf van Hoensbroek-Geulle en Heer van Bunde, de heerlijke rechten over. Tot de komst van de Fransen blijft het dorp, samen met Geulle en Bunde, in handen van de familie Van Hoensbroek. Gravin Anna van Hohenzollern, geboren van Hoensbroek-Geulle, is de laatste vrouwe van de heerlijkheid.
De komst van de Franse republikeinse legers maakt in 1794 een einde aan het ondoorzichtige stelsel van feodale verhoudingen. Het dorp wordt in 1795 ingedeeld bij het kanton Meerssen binnen het departement van de Nedermaas. Als het kanton in 1800 wordt opgeheven, wordt het dorp een zelfstandige gemeente. Na het vertrek van de Fransen wordt de gemeente van juni 1814 tot mei 1815 onder Pruisisch bestuur geplaatst. Op 1 mei 1815 wordt de gemeente op grond van de Traktaten van Wenen onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden. In 1830 steunt Limburg, met uitzondering van Maastricht, de Belgische opstand en ook Ulestraten maakt negen jaar lang deel uit van het Koninkrijk van België. Na de scheiding van Nederland en België in 1839 wordt de gemeente weer Nederlands.
De gemeente wordt in de tweede helft van de 19e eeuw hardhandig geconfronteerd met de kwetsbaarheid van een volledig op de akkerbouw georiënteerde dorpssamenleving. Na een structurele afneming van de bevolking, een daling van 11 procent tussen 1867 en 1894, wordt pas rond de eeuwwisseling het bewonersaantal van 1867 weer bereikt. Vanaf het einde van het laatste decennium van de 19e eeuw is er sprake van een relatief aanzienlijke, structurele groei. De bevolking van deze gemeente neemt tussen 1894 en 1912 met 27 procent toe. Naast de landbouw worden als voornaamste beroepen aangetroffen die van timmerman, smid, schoenmaker en kleermaker. In 1865 wordt er een fabriek voor beetwortelsuiker begonnen, in 1908 is er sprake van een meelmaalderij. Ulestraten blijft lang een traditioneel agrarisch dorp, waar het aantal vrouwen aanzienlijk achterblijft bij het aantal mannen. De bescheiden bevolkingsgroei resulteert in een overeenkomstige nederzettingsgroei.
Ook Ulestraten wordt getroffen door de economische crisis in het begin van de jaren twintig, verergerd door de agrarische monocultuur in de gemeente. Er zijn slechts twee lokale fabrieken (een boterfabriek en een ladderfabriek), en het aantal ambachtslieden neemt af. In 1930 worden werklozen te werk gesteld bij de uitvoering van wegverbredingen. In 1935 wordt besloten de verbetering van de weg Meerssen-Beek in eigen beheer door werklozen te laten uitvoeren.
In de Tweede Wereldoorlog stort in april 1941 een Engels vliegtuig neer in Ulestraten, waarbij één inzittende de dood vindt en drie leden van de bemanning krijgsgevangen worden genomen. Tijdens de bevrijding op 17 september 1944 en erna raken het gemeentehuis, de kerk en een aantal panden beschadigd. Zes boerderijen en drie woningen worden helemaal verwoest.
Gedurende de herfst van 1944 wordt op het grondgebied van deze gemeente en buurgemeenten Geulle en Beek door de 9e US Army Air Force het latere vliegveld Beek aangelegd. Door zeer velen wordt hard gewerkt aan de totstandkoming van het vliegveld. Het ontstellende tekort aan legeringmogelijkheden leidt tot enorme tentdorpen in de boomgaarden en weilanden van Moorveld, Geverik en Ulestraten. Op 21 september 1945 wordt vliegveld Beek overgedragen aan het Nederlandse Ministerie van Oorlog. Na de oorlog verdrievoudigt het inwonertal van het dorp; de toename bedraagt maar liefst 203 procent.
Tussen 1947 en 1960 daalt de werkgelegenheid in de gemeente van 343 naar 203 arbeidsplaatsen. Het herstel in de jaren zestig is gering. Het gevolg is een ongekende toename van het aantal forensen met 320 procent van eenderde tot driekwart van de beroepsbevolking, die ook ingrijpend van karakter verandert. De nieuwbouwactiviteiten zijn dienovereenkomstig. In Ulestraten blijft de landbouw tot in de jaren zestig een belangrijke inkomstenbron. De ommekeer komt relatief laat. In 1981 zijn industrie en ambacht de onaantastbare koplopers, gevolgd door een imposant aantal werknemers in de dienstverlening en een goed vertegenwoordigd handels-, bank- en verzekeringswezen. De gemeente, die binnen een relatief kort tijdsbestek een aantrekkelijke woongemeente is geworden, waar zich als gevolg van de suburbanisatie veel mensen van buiten vestigen, wordt per 1 januari 1982 opgeheven en toegevoegd aan de nieuwe gemeente Meerssen. (samenstelling: Heemkundevereniging Meerssen)
- In 2019 is het boek 'Donkere dagen... Ulestraten in de Tweede Wereldoorlog' verschenen. De auteur is Pierre de Rooy. Het boek bevat onder meer 12 verslagen over de oorlogstijd en bevrijding van het dorp. Daarnaast wordt het tijdsbeeld van de oorlog beschreven.
Terug naar boven- "Centrumplan Ulestraten bestaat uit de volgende deellocaties: grondgebonden levensloopbestendige huurwoningen Peter Schoenmakerstraat e.o. Deze fase is in 2013 gerealiseerd door de woningcorporatie. Aan de Kasteelstraat komt een kleinschalig woonzorgcomplex met zorgunits voor intensieve zorg. Dit complex sluit direct aan bij de nieuwe gymzaal, die in 2018 gereed is gekomen. Het gebouw krijgt twee bouwlagen met in het midden een patio. Huurappartementen locatie voormalig raadhuis Sint Catharinastraat. Op de locatie van het voormalige raadhuis aan de Sint Catharinastraat komen 31 huurappartementen, die geschikt zijn voor mensen met een lichte zorgvraag. Het monumentale gedeelte van het raadhuis wordt in het gebouw geïntegreerd. Daarnaast komt er een parkeergarage." (bron: gemeente Meerssen)
Terug naar boven- Ulestraten heeft 36 rijksmonumenten.
- Ulestraten heeft 4 gemeentelijke monumenten.
- Het ontwerp van de RK Sint Catharinakerk (Sint Catharinastraat 1), die de eerste kerk uit 1806 vervangt, is van de hand van Caspar Franssen. De kerk wordt tegen de bestaande toren gebouwd en op 10 januari 1905 in gebruik genomen. Het gebouw, ook het maaswerk van de vensters, is uitgevoerd in baksteen. Het schip is vijf traveeën lang, het koor bestaat uit een travee met polygonale sluiting en de hele kerk is overkluisd met kruisribgewelven uit drijfsteen. In 1929 mag Franssen een nieuwe toren bouwen. De kerk is in 1983-1984 gerestaureerd.
De H. Catharinakerk is van cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een geestelijke ontwikkeling. De parochiekerk bezit architectuurhistorische waarde vanwege haar belang voor de regionale geschiedenis van de architectuur, als voorbeeld van het oeuvre van architect C.J.H. Franssen en vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp. De kerk bezit ensemblewaarde op grond van haar situering op een breed plateau in een heuvel in de dorpskern van Ulestraten. De kerk is eveneens van bijzondere betekenis voor het aanzien van de dorpskern. Het object is tenslotte van algemeen belang op grond van de architectonische gaafheid van ex- en interieur en de zeldzaamheid.
- Kasteel Vliek (Z van Ulestraten, aan de weg naar Meerssen) is een geheel wit bouwwerk, in het dal van de Watervalder Beek, met park, bronnen, vijvers en bossen. Het dateert oorspronkelijk uit circa 1725. Hiervan resteren alleen nog enkele muren van de vleugel bij het park. De Kasteelhoeve ligt achter het kasteel met een fraai bestrate binnenplaats. Er tegenover bevindt zich een vrij laag koetshuis.
Landgoed Vliek telde in haar gloriedagen 300 hectare vruchtbare grond. Een groot deel van deze gronden werd verpacht aan boeren die deze landerijen bewerkten. Het was in die dagen gebruikelijk dat de boer een tiende van zijn oogst afstond aan de landheer, in ruil voor het gebruik van de landerijen. Dit tiende deel van de oogst werd opgeslagen in een grote schuur die om die reden de tiendschuur werd genoemd.
Het huidige landgoed omvat 30 hectare bestaande uit een groot landschapspark, bossen en weilanden. Het uitgestrekte eeuwenoude park, dat tot een van de mooiste van de Zuidelijke Nederlanden gerekend mag worden, vormt het groene decor van Huize Vliek. Kasteel Vliek heeft tot 2005 een horecafunctie gehad. Sinds dat jaar is het een privé-buitenverblijf.
- In Ulestraten en de omliggende buurtschappen vind je nog diverse oude vakwerkhoeven en -huizen.
Terug naar boven- Nieuwjaarsconcert (op een zaterdag begin januari) door fanfare Concordia in Gemeenschapshuis D’n Huppel, Dorpstraat 1. Tel. 043-3643516.
- Carnaval. - Carnavalsvereniging CV De Kuutebieters is opgericht in 1963. - De Ulekuukes organiseren sinds 2017 de dameszitting in Ulestraten. Sindsdien waait er een frisse wind door het Ulestraatse 'Vrouwluujcafé', aldus de site van de vereniging.
- De Antiques and Modern Art Fair (hemelvaartweekend, donderdag t/m zondag) vindt plaats in kasteel Vliek. De beurs trekt duizenden bezoekers uit binnen- en buitenland.
- Familiefietsdriedaagse (weekend in juli). Nadere informatie op tel. 043-3581700.
- "De organisatie van de Klimomloop van Ulestraten (op een zondag in september, in 2020 voor de 10e keer) is in handen van Stichting Col di Ulecitta onder leiding van John en Mariëlle Waterreus. Zij worden bijgestaan door André Eijssen, Ben Wijshoff, Vincent Kurvers en Raymond Petit. John en Mariëlle zijn van huis uit opgegroeid met wielrennen. In 2011 kwam het idee om te starten met een wielerronde in het dorp. Vanuit ons eigen enthousiasme als wielerliefhebbers is het ons gelukt om de Klimomloop te realiseren. Ons doel is om ons dorp weer als vanouds op de KNWU-kalender te plaatsen en de wielrenners van de toekomst weer de kans te bieden een mooie klimkoers in het Limburgse Heuvelland te rijden."
- Leedsches Concours (op een zaterdag in november) in Gemeenschapshuis D’n Huppel. Organisatie: Carnavalsvereniging De Kuutebieters. Nadere informatie op tel. 043-3644254.
- Kerstmarkt en Kerstwandeling (op een zondag half december) in en vanaf Gemeenschapshuis D’n Huppel. Organisatie: Steuncomité ’97. Nadere informatie op tel. 043-3643406.
- Kerstwandeling (op de zondag voor Kerstmis). Organisatie: fanfare Concordia.
- "Op de laatste zondag van december is er jaarlijks de Oudejaarswandeling van IVN afd. Ulestraten (in 2020 voor de 41e keer). Jaarlijks wordt een andere route uitgezet in door de mooie omgeving van ons dorp. Na het zwaar tafelen tijdens de kerstdagen is deelnemen aan deze wandeling een goede reden om weer te bewegen en te genieten van een bijzondere omgeving. Zoals gebruikelijk hebben we na afloop een gezellige samenkomst. De wandeltocht, onder leiding van Fred Erkenbosch, start om 14.00 uur en duurt ongeveer 2 uur. Voor nadere informatie en aanmelden kun je terecht bij Fred Erkenbosch, e-mail frederkenbo@gmail.com, tel. 06-82987793." Voor een indruk van de wandeltocht vind je hier een beschrijving van de Oudejaarswandeling editie 2019.
Terug naar boven- Ulestraten ligt in een glooiing van het prachtige landschap, met ongekende vergezichten en een weelderige flora en fauna. Landelijke rust is kenmerkend voor deze streek. Wie van wandelen houdt kan hier uitstekend uit de voeten. Prachtige lintbossen voeren tot ver achter de horizon.
- IVN afd, Ulestraten is opgericht in 1980. "De afdeling werkt aan haar doelstellingen middels maandelijkse bijeenkomsten voor alle leden en talloze activiteiten, waaraan vorm wordt gegeven binnen de werkgroepen. De (binnen-)bijeenkomsten vinden plaats in Gemeenschapshuis D’n Huppel. Openingstijden: iedere 1e woensdag v/d maand vanaf 19.15 uur (met uitzondering van juli en augustus) en tijdens de aangekondigde binnenactiviteiten." - Afdelingsblad de Haamsjeut* (1x per kwartaal) is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers).
* Dit is de plaatselijke dialectnaam voor de maretak.
- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Ulestraten, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Nieuws: - Actualiteiten uit Ulestraten op Facebook.
- Dorpshuis: - Gemeenschapshuis D'n Huppel.
- Onderwijs: - "Basisschool De Triangel is de basisschool van Ulestraten. De school is sinds 1994 gehuisvest in een eigentijds gebouw met een multifunctionele aula en een speelzaal voor de kleuters. Bijzonder in het gebouw zijn de entresols in de groepslokalen, een extra ruimte die heel geschikt is voor zelfstandig werken of groepswerk. In 1996 is één noodlokaal bijgeplaatst, in 2003 een permanent lokaal. De school verschaft momenteel onderdak aan 8 groepen.
Er zitten tegen de 200 kinderen op school. De verwachting is dat dit aantal in de komende jaren door minder instromers gaat dalen. In iedere groep wordt zoveel mogelijk gedifferentieerd gewerkt. Kinderen werken vaak in groepjes en in de midden- en bovenbouw aan taken die aan hun niveau worden aangepast. Afhankelijk van het totale leerlingaantal van de school wordt de samenstelling van de groepen ieder jaar opnieuw bekeken. Uitgangspunt is dat de kinderen zoveel mogelijk aandacht en zorg van de leerkrachten krijgen."
- Jeugd: - Scouting Don Bosco Ulestraten telt meer dan 100 leden waarvan 25 bestuursleden en/of leidinggevenden. Ze beschikken over een eigen H.K. en een kampeerweide en dit alles in een bosrijke omgeving. Iedereen wordt uitgenodigd om een kijkje te komen nemen op de wekelijkse (jeugd)bijeenkomsten of om rond te struinen op de website. Om lid te worden bezoek je gewoon de bijeenkomst van jouw leeftijdsgenoten (zie speltak).
- Muziek: - Koninklijke Fanfare Concordia Ulestraten is opgericht in 1863.
- Sport: - Voetbalvereniging RKUVC is opgericht in 1934.
- Bij Dansstudio 'Dance it out' doen ze aan streetjazz, dat is een mix van streetdance en jazzdance. Verschillende dance-moves worden uitgevoerd op de nieuwste hits. Er wordt gewerkt aan motoriek, muzikaliteit, samenwerken, coördinatie, evenwicht, lenigheid, houding, conditie, kracht, techniek en expressie. Elke groep op zijn eigen manier en niveau. Maar voor elke groep geldt dat plezier voorop staat. Het is geschikt voor jong (al vanaf peuterleeftijd!) en ouder. Je bent altijd welkom voor een gratis proefles.
- Zorg: - Zorgboerderij Genzon.
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Ulestraten.
Reactie toevoegen