Kerkhoven zijn vaak bezienswaardig, o.a. wegens de poëtische grafopschriften en/of tekeningen die je vooral op de oudere grafzerken nogal eens tegenkomt, zoals deze op het kerkhof van Uitwierde. (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)
- Uitwierde is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Hoogeland, gemeente Eemsdelta. T/m 2020 gemeente Delfzijl.
- NO van Uitwierde lag de buurtschap Naterij, later Ladysmith genoemd. Die naam kreeg het toen Janske Bruggemann hier in 1901 7 huisjes bouwde, die hij de naam Ladysmith gaf, naar de gelijknamige plaats in het Zuid-Afrikaanse KwaZoeloe-Natal, waar destijds de Boerenoorlog woedde, waar hij sympathie mee had. De huisjes zijn in de jaren zestig en zeventig gesloopt voor de aanleg van een dijk, de Hogelandsterweg en de wijk Delfzijl-Noord. Gemaal Ladysmith in deze wijk herinnert nog aan de voormalige buurtschap. - Sanne Meijer heeft een mooi verhaal geschreven over de bijzondere naamgevingen én de bijzondere opkomst én bijzondere ondergang van de buurtschap Naterij / Ladysmith.
- Het dorp Uitwierde heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Delfzijl.
Terug naar bovenIn het Gronings
Oetwier.
Oudere vermeldingen
1439 Uutwierd, 1446 Wtwijerdum, 1558 Wtwijrda, 1579 Wtwirda, ca. 1660 Wtwyrde, 1781 Uitwierde.
Naamsverklaring
Betekent uit 'buitenwaarts gelegen' (naar de Eems toe) en wijerdum, datief meervoud van werd 'terp, bewoonde hoogte', ter onderscheiding van Opwierde.(1)
Uitwierde ligt direct NW van de kern Delfzijl.
Terug naar bovenIn 1840 omvat het dorp Uitwierde 34 huizen met 214 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 30 huizen met ca. 70 inwoners.
Terug naar boven- Als beeldmerk voor het dorp Uitwierde is gekozen voor een soldatenhelm, omdat militair geweld in de loop der eeuwen een groot stempel heeft gedrukt op de geschiedenis van het dorp. Hierdoor is er geen bebouwing van voor de 19e eeuw te vinden. Nadere informatie daarover vind je onder de link.
Terug naar boven- Uitwierde is in 1988 benoemd tot beschermd dorpsgezicht. Een citaat uit de 'Toelichting op de aanwijzing tot beschermd dorpsgezicht': "Deze kern ligt aan de rand van de noordwestelijke nieuwbouwwijken van Delfzijl. De betrekkelijk kleine dorpswierde wordt gekenmerkt door een radiale opbouw in percelering en ontsluitingen. Als onderdeel van de radiale indeling kent de nederzetting een tweevoudige en gedeeltelijk drievoudige ringwegstructuur. De dorpsstructuur sluit in westelijke richting aan op het aangrenzende open kleigebied, waarin een blokverkaveling overheerst. Naast dit dorp horen de nabijgelegen wierdedorpen Biessum en Marsum tot dezelfde karakteristieke historisch-cultuurlandschappelijke eenheid.
Het qua omvang beperkte 19e- en 20e-eeuwse boerderijen- en huizenbestand van Uitwierde is in een, deels samengestelde, cirkelvormige structuur rondom de centraal gelegen kerksituatie gegroepeerd. Van de laat-middeleeuwse bebouwing resteert de monumentale, sedert 1839 vrijstaande, kerktoren. De karakteristieke stedebouwkundige structuur van de dorpswierde, in samenhang met het patroon van bebouwing, beplanting en open ruimtes vertegenwoordigt een zodanige historisch-ruimtelijke waarde dat een aanwijzing van dit dorp als beschermd dorpsgezicht gerechtvaardigd is."
- Uitwierde heeft 3 rijksmonumenten, zijnde een archeologisch monument: een terrei met wierde bij de kerk, en verder de Hervormde kerk met toren, en de naastgelegen voormalige pastorie (Amy Hoeve) (Torenpad 1), die tegenwoordig in gebruik zou zijn als bejaardentehuis.
- De huidige Hervormde (PKN) kerk van Uitwierde dateert uit 1839. Het vorige, middeleeuwse kerkje raakte bij het Beleg van Delfzijl (1813-1814) namelijk zodanig beschadigd dat het moest worden gesloopt. Oorspronkelijk wilde men de gehavende 13e-eeuwse toren ook afbreken, maar door tussenkomst van boer Jan Cornelis Bos is dit voorkomen. Ter herinnering hieraan is boven de zuidingang een gedenksteen in de toren gemetseld ‘ter gedachtenis aan de eerzame Jan Cornelis Bos, landbouwer te Burum’. Op de toren kwam een ruiter te paard als windvaan te staan, dat ook boer Bos zou voorstellen. Het is de enige toren die door een boer wordt bekroond. De toren is tegenwoordig in bezit van Stichting Oude Groninger Kerken. De kerk valt onder, en is eigendom van, de Protestantse Gemeente Delfzijl.
Terug naar boven- Het Ommetje 'Onder klokslag van Oetwier' loopt door Biessum en Uitwierde, twee prachtige wierdedorpen in de gemeente Delfzijl. In 2007 is het door Landschapsbeheer Groningen uitgeroepen tot het mooiste ommetje van de provincie. De route voert je langs historische plekken door het eeuwenoude wierdenlandschap tussen Delfzijl en Appingedam. Een gebied met veel afwisseling in landschap, natuur, bebouwing en andere cultuurhistorische waarden.
- NO van Uitwierde ligt het kleinschalige natuur- en recreatiegebiedje Voolhok, in beheer bij Natuurmonumenten.
- Adviesorganisatie voor ruimtelijke kwaliteit en cultureel erfgoed Libau is in zomer 2016 gestart met het opstellen van het Landschapsontwikkelingsperspectief Uitwierde. Aanleiding voor dit project zijn de voormalige sportvelden ten oosten van het dorp. Die zijn overbodig geworden omdat voetvalvereniging Neptunia, die hier speelde, in 2013 is gefuseerd met de Eems Boys tot v.v. NEC (Neptunia Eems Boys Combinatie), die haar thuisbasis heeft op sportpark Centrum. De velden zijn eigendom van de gemeente Delfzijl, die ze wil verkopen. Dit is een mooie gelegenheid om de ruimtelijke kwaliteit in het gebied te verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan het herstellen van de openheid rondom de wierde. Samen met de gemeente Delfzijl, de Provincie Groningen en de inwoners heeft Libau tijdens een workshop de verschillende wensen, beleidskaders en ideeën met betrekking tot het gebied geïnventariseerd. De kansen en knelpunten zijn benoemd. Deze punten vertaalt Libau in een kwaliteiten- en kansenkaart die als basis kan dienen voor het Landschapsontwikkelingsperspectief.
Terug naar boven- Dorpshuis: - Het Dorpshuis (Bakkerspad 4) is anno voorjaar 2019 nog in handen van de Hervormde Kerk, maar die wil het verkopen. Stichting Dorpshuis Biessum-Uitwierde wil het gebouw kopen, renoveren en duurzaam/toekomstbestendig maken. Dat kost 220.000 euro. Gemeente Delfzijl en de NAM hebben beide 50.000 euro gesponsord, maar dan resteert er nog altijd een flink 'gat' in de begroting. De stichting zet zich er voor in om aanvullende fondsen te werven. Zij vindt het van groot belang voor de saamhorigheid van het dorp en buurdorp Biessum om het dorpshuis te behouden, omdat de afgelopen jaren alle andere voorzieningen zijn verdwenen en dit dus nog de enige ontmoetingsgelegenheid is.
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Uitwierde, met foto's van de grafzerken.
Reactie toevoegen