Uitdam

Plaats
Dorp
Waterland
Waterland
Noord-Holland

Uitdam

Terug naar boven

Status

- Uitdam is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de streek en gemeente Waterland. T/m 1990 gemeente Broek in Waterland. Aanvankelijk is het dorp een aparte 'heerlijkheid' los van buurdorp Zuiderwoude. In 1628 worden zij samen één heerlijkheid, die in 1811 opgaat in de gemeente Broek in Waterland.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1345 Udam, Wtdam, tot Wtdamme, 1373 tot Vdamme, 1395 en 1514 Udam, 1573 Wytdam, 1639 Uytdam, 1660 Uitdam.

Naamsverklaring
Betekent het Middelnederlandse uutdam 'buitendijks gelegen dam'. In zijn Historie van Waterland uit 1660 omschrijft Soeteboom dit als volgt: "Dese Dam heeft gheen Rivier beslaegen gehadt, en oversulcx gheen anderen naam bekomen dan Uitdam.". Vergelijk Obdam.(1)

Terug naar boven

Ligging

Uitdam ligt NO van Amsterdam, O van Broek in Waterland en Zuiderwoude, ZO van Monnickendam, rond de Uitdammer Dorpsstraat (feitelijk een onderdeel van de Markermeerdijk, voorheen Zuiderzeedijk) en de Waterlandse Zeedijk. De grens van het dorpsgebied loopt in het Z door de Uitdammer Die. In het W loopt het buitengebied van het dorp tot aan de weg Dijkeinde. Ook de weg/dijk naar het eiland Marken valt nog onder het dorpsgebied.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Uitdam 17 huizen met 88 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 70 huizen met ca. 170 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De nederzetting Uitdam ontstaat in de 13e eeuw met de aanleg van een dam, waar een veenriviertje uitmondt in de Zuiderzee. Gelegen aan de Waterlandse Zeedijk, is het de woonplaats van schippers van zogeheten 'scheepskamelen', die de VOC- en andere vrachtschepen over het ondiepe water van de nabijgelegen zandbank Pampus helpen. Later neemt het boerenbedrijf in belang toe, en in de 20e eeuw komt ook het toerisme op. Door de idyllische ligging van het dorpje en de ligging nabij Marken trekt de plaats veel toeristen. N van het dorp is een jachthaven aangelegd met camping en zwembad.

Uitdam wordt een dorp door de bouw van de eerste Hervormde kerk medio 17e eeuw. Deze kerk is in 1836 gesloopt. De volgende kerk komt er in 1843 en wordt in 1908 gesloopt. De 3e en huidige Hervormde (PKN) kerk dateert uit 1937.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Bestemmingsplannen m.b.t. Uitdam.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Het dorp heeft 1 gemeentelijk monument (en geen rijksmonumenten), zijnde de huidige Hervormde (PKN) kerk met begraafplaats (Uitdammer Dorpsstraat 43) uit 1937, die deel uitmaakt van de Protestantse Gemeente Zuiderwoude en Uitdam. De kerkdiensten vinden tegenwoordig meestal plaats in de kerk van Zuiderwoude. Beide kerkgebouwen worden, met name in het zomerseizoen, regelmatig gebruikt voor tentoonstellingen, concerten en overige culturele activiteiten.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Jachthaven met camping en zwembad N van het dorp.

Dijkversterking
De Markermeerdijk tussen Hoorn en Amsterdam is de afgelopen jaren, en wordt de komende jaren, versterkt, om de komende decennia weer sterk genoeg te zijn voor de te verwachten hogere waterstanden in verband met de klimaatveranderingen. Per dijkvak bekijkt het Hoogheemraadschap wat de meest wenselijke oplossing is. Bij Uitdam wil zij de dijk vanaf de waterkant verstevigen en verbreden. De inwoners pleiten voor maatregelen die het landschap minder aantasten, middels de werkgroep Red de Markermeerdijk. Zie ook de Hart van Nederland-reportage over de dijkplannen en het interview van Omroep Pim met vertegenwoordigers van het Hoogheemraadschap en stichting De Kwade Zwaan.

Na vele overlegrondes met alle betrokkenen verschijnt in juni 2017 het volgende, voor de inwoners verheugende nieuwsbericht: "De Markermeerdijk bij Uitdam zou een golfbrekende berm aan de buitenzijde en een constructieve versterking aan de binnenzijde van de dijk moeten krijgen. Dat is het richtinggevende advies van deltacommissaris Wim Kuijken aan de bestuurders die betrokken zijn bij deze opgave. Maatwerk bij de dijkversterking kan ervoor zorgen dat de dijk maximale bescherming biedt, met minimale impact op het unieke karakter van het dorp.

Met dit advies sluit de deltacommissaris zijn rol als onafhankelijke ‘wijze man’ in Uitdam af. Het is nu aan de betrokken partijen om het advies verder uit te werken in het vervolgtraject. Het richtinggevende advies is tot stand gekomen tijdens een intensief werkproces met een afvaardiging van bewoners, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, de Alliantie Markermeerdijken, de provincie Noord-Holland, gemeente Waterland, Rijkswaterstaat en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. In vier maanden tijd zijn alle onderzoeken en afspraken van de afgelopen 10 jaar bij elkaar gelegd en geanalyseerd, met behulp van nieuwe inzichten en methoden die elders in Nederland zijn en worden toegepast. De hogere kosten van het maatwerk zijn volgens de deltacommissaris proportioneel, omdat het cultuurhistorische ensemble van water, dijk en huizen in dit dorp daarmee kan worden behouden, terwijl de veiligheid geborgd is.

Een bijzondere rol in dit proces was weggelegd voor een onafhankelijk expertteam. Vier deskundigen, die al jaren betrokken zijn bij verschillende onderdelen van het Deltaprogramma, zijn door de deltacommissaris gevraagd om met een frisse en deskundige blik te kijken naar alle mogelijke varianten voor de dijkversterking en deze samen met de betrokkenen uit te werken. Wim Kuijken: “We zijn in korte tijd vijf keer bij elkaar gekomen. Dat was echt nodig, want de situatie in Uitdam is complex en het onderlinge vertrouwen was niet goed meer. Stap voor stap kwamen we tot de conclusie dat een passende oplossing alleen met behulp van maatwerk tot stand kan komen. De woningen, die hier aan de voet van de dijk staan, hebben door hun ligging of gewicht zelf invloed op de sterkte of zwakte van de dijk. Daarom moet op sommige plaatsen de binnenzijde van de dijk met een constructie versterkt worden, terwijl op andere plaatsen alleen het onregelmatige dijkprofiel hersteld hoeft te worden. Het is dan niet nodig om de hele dijk een aantal meters te verplaatsen.”" (bron: Deltacommissaris.nl, 27-6-2017)

En kort erna is er weer goed nieuws voor de inwoners wat dit 'hete hangijzer' betreft, want op 6 juli 2017 schrijft de minister van Infrastructuur en Milieu aan de Tweede Kamer: "Voor Uitdam is in gezamenlijk overleg besloten om het advies van de Deltacommissaris onverkort over te nemen en daarmee af te zien van de eerder voorgestelde asverschuiving, die zou hebben geleid tot een verplaatsing van de dijk met 3-5 meter. Er wordt nu gekozen voor een dijkversterkingsvariant die de huidige ligging van de dijk respecteert en waarmee de cultuurhistorische en landschappelijke waarde van dit bijzondere dijkdorp kan worden behouden.

De noodzakelijke versterking van de dijk zal in Uitdam vorm krijgen door een versterkte buitenberm en waar nodig door versterking van het binnentalud met zogeheten nagels. Deze ‘vernagelingsvariant’, die de komende maanden verder wordt uitgewerkt, zal door het Hoogheemraadschap meteen worden opgenomen in het Ontwerp Projectplan Waterwet. Met deze variant wordt tegemoet gekomen aan de nadrukkelijke wens van de inwoners om de bestaande dijk zo goed mogelijk intact te houden. Zij hebben ook laten weten in te kunnen stemmen met deze keus en hun tevredenheid uitgesproken over het proces dat in de afgelopen maanden is gevolgd om tot dit resultaat te komen."

Natuurnetwerk
"De provincie Noord-Holland heeft in 2021 een melkveebedrijf met paardenpension bij Uitdam aangekocht. De aankoop is onderdeel van het inrichten van het Natuurnetwerk in Waterland-Oost. Zo worden de belangrijke weidevogelgebieden van het gebied beschermd. De aankoop geeft ook perspectief voor de agrarische ondernemer die niet kan uitbreiden. Hij kan elders verder ondernemen dankzij een volledige schadeloosstelling door de provincie. De provincie besloot in maart 2021 om boeren in de gevoelige natuurgebieden van Waterland-Oost volledige schadeloosstelling te geven als zij meewerken aan de omvorming tot natuur. Met een volledige schadeloosstelling blijft de grondeigenaar of pachter in dezelfde financiële positie bij het beschikbaar stellen van grond voor het Natuurnetwerk. Het verschilt daarbij niet of hij of zij kiest voor verhuizing naar agrarische gebieden, zelf natuur realiseert of grond verkoopt.

Vernatting verwacht. De heer Anthon Dirksen uit Uitdam heeft voor het laatste gekozen. Zijn vader begon het bedrijf 54 jaar geleden. Het is inmiddels een gecombineerd veebedrijf met zo’n 70 koeien en een paardenpension. Een deel is op eigen grond, een ander deel is pacht van Staatsbosbeheer. De familie gebruikt de volledige schadeloosstelling om in Noord-Brabant een paardenpension op te zetten. De aangekochte percelen worden deels omgevormd tot natuurgrond. Landbouw blijft mogelijk, maar natuur staat voorop. Een ander deel van de grond wordt beheerd in afwachting van het inrichtingsplan. Dit wordt na de zomer met de streek besproken en eind 2021 vastgesteld. De familie benaderde zelf de provincie, maar Dirksen staat er nog wel dubbel tegenover.

“Ik denk dat het heel moeilijk wordt hier met het vee. De provincie heeft in deze hoek van Waterland plannen voor vernatting van de grond. Veel mensen willen er hier nog niet aan. Maar als je de stap zet, moet je ook doorzetten. Liever praten. Nu ben ik tevreden, en de provincie ook. “Wat ik het meest ga missen? De ruimte om om je heen te kijken. Brabant is meer bos. Maar we gaan een nieuwe uitdaging aan. Ik hoef me niet te vervelen”. De gedeputeerde Natuur en Landschap, Esther Rommel, is blij met de aankoop van de boerderij van de heer Dirksen. “Het mes snijdt aan 2 kanten. Zijn bedrijf kan verder groeien en de natuur in Waterland krijgt een impuls. Dat wil zeker niet zeggen dat alle boeren weg moeten. We gaan naar een ander evenwicht kijken tussen ondernemen, natuur en beheer. Dat proces is al op veel plaatsen gaande. De provincie zal daarop inspelen. Daarvoor hebben we ook de kennis en ervaring van de huidige boeren nodig.”

Behoud de weidevogels. De provincie wil de komende jaren het Natuurnetwerk Nederland afmaken. Een extern bureau schreef begin 2021 een ecologisch rapport over Waterland-Oost. Dat beschrijft de huidige situatie van natuur, lucht en bodem. En het geeft adviezen voor verbetering van die natuur. In het rapport wordt duidelijk dat het niet goed gaat met de weidevogels. Ook Stichting Behoud Waterland schreef hierover onlangs nog een brandbrief naar de provincie. Het ecologisch rapport wordt in de loop van 2021 met de streek besproken. Het is een basis onder een aantal inrichtingsplannen die al spelen in de streek. Denk aan De Munt, Peereboom, Opperwoud en De Nes en IJdoorn.

In een aantal van die gebieden wordt gesproken over het verhogen van het grondwater en het verbeteren van de waterkwaliteit. Dat heeft gevolgen voor de landbouw in het gebied. Als dat doorgaat, zullen zij die veranderingen in de bedrijfsvoering moeten inpassen. In de Peereboom vinden daarover al gesprekken plaats met betrokken boeren. Natuurnetwerk. Het Natuurnetwerk Nederland (NNN) beschermt natuur die waardevol is voor mens, plant en dier. De grenzen ervan zijn al in 1990 getekend. 994 hectare in Waterland-Oost is al ingericht en beheerd als natuur. Voor 2027 komt daar nog 250 hectare bij. Dit gebeurt met een aanpak waarbij veenweilanden, waterkwaliteit, biodiversiteit en gezonde agrarische bedrijven elkaar versterken." (bron: Provincie Noord-Holland, april 2021)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Uitdam, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Uitdam (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Belangenvereniging: - Dorpsraad Uitdam heeft de volgende prioriteiten: 1) Dijkversterkingstraject: kritisch volgen van de ontwikkelingen en actie nemen waar nodig om te waarborgen dat de zwaarte van de dijkversterking in verhouding staat tot het risico wat echt gelopen wordt in termen van dijksterkte en dijkbelasting, zodat tevens zo veel mogelijk de Waterlandse Zeedijk als Hollands icoon bewaard kan blijven. 2) Interactie gemeentebestuur: zorgen dat de huidige effectieve samenwerking tussen College, Raad en gemeentelijk apparaat versus Dorpsraad wordt gecontinueerd en dat met de belangen van de Uitdamse bevolking goed wordt rekening gehouden. 3) Verkeer: er wordt structureel te hard gereden door het dorp. Verkeersveiligheid is dus een aandachtspunt waarop steeds weer opnieuw moet worden ingezet. Er worden grote cijfers '30' aangebracht op het wegdek bij de grenzen van de bebouwde kom.

4) Eurparcs Resort 'Poort van Amsterdam': erop toezien dat de in het kader van in het bestemmingsplan gemaakte afspraken worden gerespecteerd, om het Waterlandse landschap niet onnodig aan te tasten en de recreatiedruk op het dorp binnen de perken te houden. 5) Er is een initiatief gestart voor een Buurtpreventie Whatsapp groep. Vrijwel alle inwoners zijn inmiddels lid van deze groep. Daarnaast zijn er door de gemeente borden geplaatst waarop het bestaan van deze buurtpreventie kenbaar is gemaakt. Naast deze prioriteiten heeft ook Uitdam te maken met de vergrijzingstrend in de samenleving en een overheid die streeft naar het zo lang mogelijk zelfstandig wonen van ouderen. Ook dat brengt de nodige uitdagingen voor het dorp met zich mee.

- Dorpshuis: - De Openbare Lagere School Uitdam komt in 1978 leeg te staan als gevolg van te weinig leerlingen. De school had maar 1 lokaal; daar zaten alle leerlingen in. De schoolmeesterswoning zat aan het lokaal vast. De school had ramen ingebouwd in de stijl van de Amsterdamse School. De inwoners zouden het betreuren als het pand en daarmee een stuk schoolhistorie zou verdwijnen. Ze maken een plan om de school toch voor het dorp te behouden, namelijk door het te herbestemmen tot dorpshuis. De toenmalige gemeente Broek in Waterland vindt het een goed plan en geeft het pand tegen een bescheiden huurbedrag in bruikleen aan het bestuur van Stichting Dorpshuis Onder de Pannen.

De stichting organiseert er vervolgens allerlei activiteiten, voor de jonge en oudere jeugd, en voor volwassenen o.a. bingo's, lezingen, en jaarlijks een Aalrookavond, een Mosselavond, en een Visbakavond. Uitdam was nu eenmaal een dorpje van onder meer vissers. De toneelvereniging kreeg onderdak in het dorpshuis voor de repetities. Dames die graag borduurden of andere vormen van handwerk deden kregen huisvesting en hadden daarmee hun eigen club: de dameshandwerkclub.

Na de afschuwelijke brand in een bar in Volendam besluit de - inmiddels - gemeente Waterland dat het dorpshuis in Uitdam moet sluiten. Ook dat oude gebouw was brandgevaarlijk geworden, ondanks dat er veel aan brandpreventie was gedaan. Het bestuur gaat met zijn adviseurs de strijd aan om het dorpshuis voor het dorp en ter bevordering van de leefomgeving te behouden. Ook de inwoners en raadsleden worden gemobiliseerd. Uiteindelijk wordt de vasthoudendheid beloond en komt er een nieuw dorpshuis. Op 14 april 2011 vindt de heropening plaats. Dorpshuis 't Schooltje heeft in de loop der jaren een centrale en vaste plaats in het dorpsleven ingenomen. Er zijn allerlei activiteiten voor de verschillende leeftijdscategoriën. Het dorpshuis wordt ook benut door diverse verenigingen. Bovendien is het dorpshuis beschikbaar als ontmoetingsplaats voor persoonlijk contact tussen gemeente of andere overheden met de lokale bevolking en kunnen de twee prachtige lokalen worden gehuurd door inwoners maar ook door mensen en instanties 'van buiten'.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Uitdam.

Reactie toevoegen