Deze pagina wordt mede mogelijk gemaakt door:

Wonen

Mutters Makelaardij is dé specialist in de gemeenten West Betuwe, Vijfheerenlanden, Gorinchem, Culemborg en de Alblasserwaard. Al jarenlang bewijzen wij dat we het daadwerkelijk anders doen! Kijk hier voor ons aanbod in Tuil. U bent van harte welkom voor een oriënterend gesprek op onze kantoren in Leerdam, Vianen en Culemborg. Met ons motto: "Waarborg tot betrokkenheid" garanderen wij het hoge serviceniveau dat u van een makelaar mag verwachten. Wij beseffen dat het verkopen of aankopen van uw woning geen alledaagse zaak is, daarom nemen wij u bij de hand en begeleiden wij u in iedere stap van het proces.

Status

Tuil is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Betuwe, gemeente West Betuwe. T/m 1977 gemeente Haaften. In 1978 over naar gemeente Neerijnen, in 2019 over naar gemeente West Betuwe.

Naam

Oudere vermeldingen
970 kopie 1480 Thuli, 996 kopie 1480 Thule, 1031 kopie vervalst midden 12e eeuw Tulon, ca. 1160 in Tiulon lees: Tuilon, 1312 Tuyl, Tuyle, 1316 in Tule, 1331 Tuel, 1344 Tuul, 1665 Thuyl.

Naamsverklaring
Behoort bij het Germaanse teulja*-, ouder Nieuwnederlands tuyl 'bouwland, arbeid', dat met umlaut tot Tuil wordt en zonder umlaut tot Tiel. Het is echter mogelijk dat we met twee verschillende woorden te maken hebben; het Oudnederlandse tiele, uit het Germaanse teula-* 'bouwland, akker' en het Oudnederlandser tiuli, uit het Germaanse teulja-*, een afleiding met het plaatsnaamvormende suffix -ja- van teula-*. Vergelijk het Nieuwnederlandse tuilen 'land bewerken, (be)ploegen' en het Middelnederlandse tuelen, toelen 'kweken, planten'. De vormen Tulon, Tiulon wijzen op een archaïsche toponymische datief meervoudsvorm.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Het dorp Tuil ligt aan de N oever van de rivier de Waal en ligt O van het dorp Haaften, Z van de A15, W van de A2 en het dorp Waardenburg en N van de stad Zaltbommel.

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Tuil 60 huizen met 408 inwoners. Tegenwoordig omvat het dorp ca. 400 huizen met ca. 1.000 inwoners. In 2011 waren dat er nog maar 630.

Geschiedenis

Als graaf Wichman in 963 het nonnenklooster in Elten sticht, schenkt hij dit klooster verschillende van zijn bezittingen, waaronder ook Tuil. De oorkonde, waarin keizer Otto I in 970 deze giften bevestigt, spelt de plaats als Thuli.

Het dorp heeft al heel vroeg een parochiekerk. Hierdoor was het dorp de hoofdplaats van de Ring van Tuil in de Hervormde classis Bommel. De kerken van Gameren, Haaften, Hellouw en Nieuwaal waren dochterkerken van deze kerk. Het dorp was ook een heerlijkheid, die vanaf begin 18e eeuw in het bezit was van het geslacht Boellaard.

In de loop der jaren heeft Tuil aan betekenis verloren en lijkt nu wat vergeten te liggen ten westen van de A2 (Utrecht - 's-Hertogenbosch). Tot 1933 is er veel bedrijvigheid in het dorp door de overzetplaats die hier is over de Waal naar Zaltbommel, een belangrijke schakel in het Noord-Zuid verkeer. In genoemd jaar wordt echter de verkeersbrug over de Waal geopend en wordt het een stuk stiller in het dorp. Al eerder heeft het zich ontwikkelende verkeer een zware slag aan het dorp toegebracht. Als namelijk in 1866 de spoorbrug over de Waal bij Zaltbommel wordt gebouwd, is het noodzakelijk het winterbed van de rivier ter plaatse te verbreden. Daartoe moet de rivierdijk landinwaarts worden verlegd en wordt ongeveer de helft van het dorp, dat buitendijks kwam te liggen, aangekocht en afgebroken.

Een eeuw later ondergaat de samenstelling van het agrarische dorp Tuil weer een ingrijpende verandering - maar nu ten goede - als gevolg van de uitvoering van de Ruilverkaveling Tielerwaard-West. Buiten het dorp ontstaat een bloeiend tuinbouwcentrum. De tuinbouw bestaat voornamelijk uit fruitteelt en glastuinbouw. Verschillende jaren achtereen worden uit dit dorp de eerste aardbeien aangevoerd. (bron: gemeente Neerijnen)

Zie verder: Geschiedenis van Tuil op de site van Regionaal Archief Rivierenland.

Recente ontwikkelingen

- Klingelenberg is een in ontwikkeling zijnde nieuwbouwwijk met 110 woningen.

- De toenmalige gemeente Neerijnen heeft in 2017 toestemming verleend voor een plan voor een nieuw glastuinbouwbedrijf aan de Sint Antoniestraat 35 in het aangewezen clustergebied voor de glastuinbouw. Voorwaarde was wel dat er dan een oud glastuinbouwbedrijf van buiten het clustergebied gesloopt moest worden. De initiatiefnemer heeft in dat kader een oude glastuinderij op Zandstraat 48a in Opijnen gevonden. Dat bedrijf is op zijn kosten gesloopt.Voordeel voor de eigenaar daarvan was dat deze dus niet hoefde te betalen voor de sloop van zijn oude kassen. De gemeente heeft de vergunning verleend omdat oud glas daarmee plaatsmaakt voor nieuw glas, dat wel aan de moderne eisen voldoet. Bovendien lag het oude glastuinbouwbedrijf buiten de aangewezen gebieden voor glastuinderijen. De gemeente wilde de glastuinbouw namelijk concentreren in onder meer Tuil en Est.

Bezienswaardigheden

- Tuil heeft 7 rijksmonumenten, zijnde de Hervormde kerk (Langstraat 12) met toren, consistorie en toegangshek met muur (dat zijn 4 rijksmonumenten), de naastgelegen pastorie uit 1863 met aangebouwd koetshuis en hek (huisnr. 14), een boerderij uit 1867 van het Betuwse type (huisnr. 11), en een T-huis uit 1720 van het Betuwse type op Sint Antoniestraat 2.

- Tuil heeft 5 gemeentelijke monumenten, zijnde de boerderij/woonhuis uit 1875 op Langstraat 1, de boerderij/woonhuis uit 1890 op nr. 2-4, de boerderij/mandenmakerij uit 1868 op nr. 3, de boerderij/woonhuis uit 1865 op St. Antoniestraat 4, en het voormalig districtshuis uit 1882 op Graaf Reinaldaweg 22.

- De Hervormde (PKN) kerk (Langstraat 12) is in oorsprong waarschijnlijk een 14e-eeuwse dorpskerk, waarvan bij een herbouw in 1810 een gedeelte van de westgevel en de noordgevel bewaard is geblevern. De kerk is begin jaren negentig gerestaureerd. De kerktoren is in 2007 overgedragen aan de burgerlijke gemeente. In 2001 kon de gemeente een fraai bijpassend orgel kopen (voorheen gebruikte men een elektrisch orgel). Het betreft een orgel uit 1891 van orgelmaker Van Dam uit Leeuwarden. Volgens adviseur Aart van Beek heeft het orgel "de kwaliteit van een Stradivarius". Het orgel is in 2009 gerestaureerd en in gebruik genomen. Verdere bijzonderheden in het interieur zijn een preekstoel uit midden 18e eeuw, met koperen lezenaar; voor de preekstoel een altaarsteen, sinds 1646 als grafzerk gebruikt; een houten grafmonument in Lodewijk XV-vormen voor de familie Boellaard-van Tuyll; smeedijzeren hek voor het grafmonument. De kerk valt onder de Hervormde Gemeenten Opijnen en Tuil. - De kerkdiensten kun je hier terugluisteren.

- De Tuilse Watermolen (Molenkampweg 1-3) is in 1832 gebouwd en in 1839 als gevolg van onweer afgebrand. Later weer opgebouwd. In 1925 is de molen afgebroken. In het onderste deel is toen voor de bemaling van de Tuilse polder een dieselgemaal geplaatst. Na de ruilverkaveling (1961) is het onderste deel van de molen verbouwd tot woning. Het molenaarshuis is in 1907 door brand verwoest. Daarna is het nu nog bestaande molenaarshuis gebouwd. Direct NO hiervan staat de Poldermolen Waardenburg.

- Ieder jaar wil Stichting BOL (Beeld van Oranje Linten) op 5 mei een boom van betekenis opdragen aan een gebeurtenis uit het verleden die ons eraan herinnert hoe belangrijk onze vrijheid is. Voor iedereen. In 2016 was Tuil aan de beurt. Op 5 mei 2016 is de Eik van Tuil geplant ter herinnering aan twee meisjes die omkwamen in de Tweede Wereldoorlog: Jantje Adriana de Jong en Reiertje van Bommel. Deze twee meisjes kwamen op 6 februari 1945 om bij een explosie van een geheim munitiedepot in het midden van het dorp, waarbij ook drie Duitse militairen de dood vonden. De boom met herdenkingssteen is geplaatst op het pleintje bij de oude school. Hij is opgedragen aan alle onschuldige kinderen die tijdens de oorlog geleden hebben onder het geweld.

Jaarlijkse evenementen

- Oranjevereniging Beatrix organiseert door het jaar heen diverse evenementen.

- Voorjaarsmarkt (op een zaterdag begin april, 10-15 uur). De opbrengsten zijn voor het onderhoud van de Tuilse kerk. Er is van alles te vinden op deze markt van kleding tot bloemen, van speelgoed tot sieraden, een workshop paasbloemstuk maken. Voor de kinderen zijn er diverse activiteiten en er is ook een springkussen.

Landschap, natuur en recreatie

- "Vanuit de wens voor een natuurspeeltuin in het dorp is in 2017 Stichting Natuurspeeltuin Tuil opgericht. De bestuurleden willen kinderen graag stimuleren om meer buiten te spelen. Het is belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen. Zelf een eigen hut bouwen, verstoppertje spelen tussen de planten en struiken of een balletje trappen in de open ruimte. We stellen onszelf als doel om een geweldige natuurspeeltuin te realiseren voor alle kinderen van het dorp en omliggende dorpen. Een plek waar mensen, jong en ouder, elkaar ontmoeten. Een plek waar je van alles kunt ontdekken en leren. Waar je fantasie wordt geprikkeld en je spel wordt gemotiveerd.

Voor de allerkleinsten: Buitenspelen begint al als je heel klein bent. Voor kinderen tot 6 jaar komt er een natuurbelevingspad met kruiden en veel geschikte beplanting. Een klimroute op klein formaat, verstopplekjes in de kasteeltorens, stapstenen, paadjes om te struinen en een glijbaan. Vanaf 6 jaar: Zodra spelen met fantasie om de hoek komt kijken komt Kasteel Tuil tot leven. Treed binnen op de binnenplaats, bescherm het kasteel tegen indringers en neem ze gevangen in de erker van houten palen. Kom klimmen in het klimpark, speel verstoppertje in het struikgewas en glij van de glijbaan! Voor tieners: Wanneer je de riddertijd achter je laat wil je gewoon lekker voetballen met je vrienden op het trapveldje. Test je skills op de evenwichtsbalken of klim naar de hoogste plek op de klimtoren om samen te chillen. Vanaf het hoogste punt heb je goed uitzicht om te spioneren!"

"Kijk eens wat een grote groep blije kinderen die eindelijk de speeltuin konden komen verkennen. Vanaf 17 juni 2020 zijn we elke dag open van zonsopgang tot zonsondergang! Of je nu om de hoek woont of lekker een stukje wil komen fietsen met de (klein)kinderen, wees welkom voor heel veel speelplezier! Volg onze Facebookpagina om op de hoogte te blijven van de activiteiten die georganiseerd worden in de speeltuin. En vergeet niet om Vriend van de Natuurspeeltuin te worden. Dat is heel hard nodig voor het toekomstige voortbestaan van de speeltuin! De Natuurspeeltuin is toegankelijk voor iedereen. Wij vragen geen toegangsgeld, maar je kunt ons wel helpen door Vriend te worden. Een Vriend van Natuurspeeltuin Tuil betaalt jaarlijks €15,- via automatische incasso. Met dit bedrag kunnen wij de speeltuin volgens de juiste eisen onderhouden. Ook organiseren wij verschillende activiteiten voor kinderen. Voor alle gezinsleden van de Vrienden van de speeltuin is deelname aan deze activiteiten gratis. Als je geen lid bent betaal je hiervoor €4,- per activiteit per kind."

- De vrijwilligers van Stichting Kringloop Vicarie Tuil/Neerijnen hebben hard gewerkt om van de oude basisschool in het dorp een mooie, gezellige en overzichtelijke kringloopwinkel te maken. De kringloopwinkel is open op woensdag, vrijdag en zaterdag van 9.00-16.00 uur. Dan kun je ook goederen inleveren, mits schoon en heel.

- Het dorp heeft een aantrekkelijk buitengebied. Om de waarden in het buitengebied verder te versterken en beter beleefbaar te maken voor bewoners voert Stichting Natuurspeeltuin Tuil in samenwerking met Stichting Landschapsbeheer Gelderland (SLG) en gemeente Neerijnen sinds 2017 het project Levend Landschap Tuil uit. Dat is een interactief proces, waarin bewoners hun wensen en ideeën voor het landschap naar voren kunnen brengen en waarbij zij onder begeleiding van SLG de projecten tot uitvoering brengen. Een uitkijktoren bij de Waal, plaatsen van nestkasten voor zwaluwen en uilen, aanbrengen van bloembakken in de nieuwbouw, inzaaien van openbaar groen met plukbloemen, vergroenen van het schoolplein en opknappen wandelroute Tuilse put is een greep uit de ideeën die door inwoners in november 2017 zijn aangedragen.

In een daarop volgende uitwerkavond zijn acties besproken die nodig zijn om tot uitvoering te komen. Wat moet er allemaal gebeuren om daadwerkelijk de schop in de grond te kunnen zetten? Wat kunnen bewoners zelf en waarbij is ondersteuning nodig? Soms is daar wat geld voor nodig, vaker gaat het om samenwerking, handjes of beschikbare grond. Energie bij bewoners voor de uitvoering van hun plannen is ook een voorwaarde voor succes. Contactpersoon voor het project is Freek Aalbers van Stichting Landschapsbeheer Gelderland (SLG), tel. 026-3537444. (bron: SLG)

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Tuil, met laagsteprijsgarantie!

Links

- Dorpshuis: - Dorpshuis Tuil is een gezellige locatie die uitermate geschikt is voor 'kleinere' feestjes, bruiloften, partijen, recepties, vergaderingen en presentaties tot maximaal 80 personen. Hier kun je nog voor een redelijke prijs terecht en in overleg met de beheerder is er veel mogelijk.

- Onderwijs: - "Basisschool Klingelenburg telt 5 groepen en wordt bezocht door ca. 90 leerlingen, voornamelijk uit Tuil en Waardenburg. De school is sinds 2014 gehuisvest in een prachtig en ruim gebouw aan de rand van het dorp. Chapeau Kinderwerk is ook in ons gebouw gehuisvest met een peutergroep. Verder verzorgt Chapeau de overblijf en de buitenschoolse opvang. Daarbij wordt waar mogelijk nauw samengewerkt met de school. Op dinsdag en donderdag heeft de logopediste haar praktijk in onze school."

- Zorg: - Het voormalige restaurant Paviljoen Waalzicht (Graaf Reinaldweg 18-20, gelegen aan de overnachtingshaven bij Haaften, naast bedrijventerrein Kerkewaard, in het uiterste W van het dorpsgebied van Tuil) is in 1974 gebouwd in opdracht van de familie Niemans, bekend van Niemans Beton. Tot 1991 was het in gebruik als restaurant. De familie Niemans heeft het complex eind 2018 verkocht aan investeerder Van Ettekhoven, die het gaat verhuren aan de Blueprint Group. Deze firma gaat er een zorghotel met circa 45 kamers realiseren voor herstelzorg. Mensen die na een ziekenhuisopname niet meteen naar huis kunnen om verder te herstellen, kunnen in het paviljoen revalideren met de juiste zorg om hen heen én een prachtig uitzicht op de Waal. De Blueprint Group gaat samenwerken met de ziekenhuizen in Tiel, Gorinchem, Den Bosch en Nieuwegein. Het restaurant dat er in komt is niet alleen bestemd voor de hotelgasten, maar wordt ook toegankelijk voor passanten.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Tuil, met foto's van de grafzerken.

- Tot 1335 maakt men in de Tielerwaard en Bommelerwaard gebruik van de schepenbank in Zaltbommel. In dat jaar wordt het gebied opgesplitst: op 27 maart 1335 worden de schepenbanken van Tuil, Deil, Zuilichem en Driel opgericht. Vanaf 1335 zouden er dus boeken moeten zijn geweest waarin de actes werden genoteerd van de Bank van Tuil (zie hier een nadere toelichting op deze bank). Tegenwoordig beginnen de bewaarde boeken rond 1525 en is er dus een gat van bijna 200 jaar. In het verleden zijn er wel eens publicaties geweest over de schepenen in die vermiste periode, maar dat zijn fragmentarische lijstjes. In allerlei archieven en boekwerken komen actes (charters) voor uit die vermiste periode. Het zou daarom mogelijk moeten zijn om tot een soort 'reconstructie' te komen van deze schepenbank. Er blijkt veel beschikbaar. Inmiddels zijn er van vrijwel alle jaren voor 1525 een of meer actes verzameld en dus ook vele schepenen bekend; inmiddels betreft het meer dan 1.300 vermeldingen.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)