De buurtschap Tonsel lag vroeger ook nog N van de huidige A28. In dat gebied stond en staat bijv. nog altijd het vroegere Hotel-Pension Oranje Mecklenburg, ook wel Poptie, vanouds Tonsel 125a aan de Kleine Grindweg, later Nassaulaan 1, nu Oranjelaan 31.
Het station van Harderwijk e.o. viel oorspronkelijk ook nog onder Tonsel. Zoals bijv. Villa Wilhelmina nabij de spoorwegovergang, vermoedelijk op de hoek Stationslaan met de huidige Wilhelminalaan. Ansichtkaart uit ca. 1910.
- Tonsel is een buurtschap in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, in grotendeels gemeente Ermelo, deels gemeente Harderwijk.
- De buurtschap Tonsel valt, ook voor de postadressen, grotendeels onder het dorp Ermelo, deels onder de stad Harderwijk.
- De buurtschap Tonsel heeft - in tegenstelling tot bijvoorbeeld buur-buurtschap Horst - geen plaatsnaamborden, en ook geen gelijkluidende straatnaam - wat bij veel andere buurtschappen wél het geval is - zodat je ter plekke nergens aan kunt zien dat en wanneer je de buurtschap binnenkomt en weer verlaat.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1313 Tunsele, 1339 Tonsele, 1449 Tonssel.
Naamsverklaring
Wordt opgevat als een samenstelling met lo 'bos', met onbekend eerste lid. Ook is voorgesteld het Middelnederlandse tuunsel 'afscheiding'. Een persoonsnaam Tunne is weinig aannemelijk.(1)
De buurtschap Tonsel ligt tussen Ermelo en Harderwijk, rond de spoorlijn en de provincialeweg N303 (Harderwijkerweg). De buurtschap grenst in het N aan de A28.
Terug naar bovenIn 1840 omvat de buurtschap Tonsel 5 huizen met 49 inwoners onder de gemeente Ermelo, en 7 huizen met 71 inwoners onder de gemeente Harderwijk. Tegenwoordig bestaat de buurtschap nog altijd, maar is een groot deel van het oorspronkelijke grondgebied opgegaan in de naburige 'nieuwbouw' en andere infrastructuur (wegen, rotondes, bedrijventerreinen en vakantieparken) van Ermelo en Harderwijk. Daarvoor zijn helaas ook veel oude Tonselse boerderijen afgebroken. De buurtschap zal tegenwoordig ca. 330 huizen, ca. 1.450 verblijfsaccommodaties en ca. 220 bedrijfsgebouwen hebben, met ca. 820 inwoners.
Terug naar bovenIn deze buurtschap is korte tijd (1913-1924) een stopplaats (een eenvoudige vorm van station) Horst-Tonsel geweest aan de spoorlijn Utrecht-Zwolle.
Bert Dekker heeft een uitvoerig artikel geschreven (118 pagina's in tekst en beeld!) waarin hij de boerderijen en hun bewoners in Tonsel anno ca. 1910 inventariseert. Hij beschrijft ook wat er nadien met de panden is gebeurd. Zoals reeds beschreven bij Statistische gegevens, zijn veel boerderijen in de loop der jaren helaas afgebroken voor de aanleg van allerlei infrastructuur. Hieronder een samenvatting uit dit artikel, m.b.t. de opkomst en gedeeltelijke ondergang van deze buurtschap onder zowel Ermelo als Harderwijk:
De buurtschap onder Ermelo
De huizen in dit gedeelte werden oorspronkelijk aangeduid met de letter B. Het uitzoeken van welk pand waar heeft gestaan en welke familie waar heeft gewoond, valt echter niet mee omdat een deel van deze buurtschap in Ermelo ligt en een deel in Harderwijk en 'voor het gemak' hebben ze in Ermelo, ergens na 1863, een deel van de huizen die in Tonsel stonden, de D-nummering van Horst gegeven.
Zou dit de eerste strategische actie van Ermelo zijn geweest, opgestart vanuit de secretarie, om althans een deel van deze buurtschap los te maken van Harderwijk? Of, het kan ook een actie zijn geweest van een ‘onbenul’ vanuit het gemeentehuis te Nunspeet. Ze hanteerden ineens voor wat de huisnummering betreft de D voor de huizen in deze buurtschap aan de westzijde van de Spoorlijn. De reeds in 1863 aangelegde spoorlijn werd onverwacht als grens gehanteerd, maar ook weer niet consequent want er waren ook huizen in dit deel van de buurtschap, die in 1910 nog gewoon de B in het huisnummer hadden. Maar het heeft wel gevolgen: de huisnummers D 119 t/m D 157 zoals ze genoemd worden in de adreslijst van 1938, hebben dus nooit in Horst gestaan, maar in Tonsel.
De consequenties:
- Veel genealogen hebben de kaarten in het archief geraadpleegd en uit de D een verkeerde conclusie getrokken v.w.b. de plaats van de woning, waar geboren, gewoond en overleden. Vrijwilligers die de gegevens overnamen van de kaarten vertaalden de D in Horst in genealogische computersystemen, terwijl de bewoners dus in Tonsel overleden en er ook hadden gewoond.
- Ander voorbeeld: veel van de gezondheidsrapporten Ermelo 1910, v.w.b. de bewoners van Tonsel, zitten in het archief, op het gemeentehuis van Ermelo, in de verkeerde doos (Horst).
- Een ander punt waardoor het moeilijk zoeken is naar de locaties van (toenmalige) panden: ook in Tonsel vond natuurlijk nieuwbouw plaats, tussen de bestaande huizen. Deze nieuwe huizen gaf men een bestaand huisnummer en voegde daar dan een kleine letter a, b, c enz. aan toe. Maar op een gegeven moment zag men door de bomen het bos niet meer en ging men de bestaande huizen hernummeren. En om het helemaal complex te maken: ze hebben het hernummeren van de percelen in de periode van 1910 tot 1938 niet op papier vast gelegd, óf deze zijn verloren gegaan. Er stonden overigens in 1910 maar 25 huizen en boerderijen in Tonsel-Ermelo.
Veel van het oude Tonsel-Ermelo is verloren gegaan door onder andere de nieuwbouw in De Drielanden, door aanleg van de Tonselrotonde, de Groene Zoomweg, de Oude Nijkerkerweg en industrieterrein Veldzicht.
De buurtschap onder Harderwijk
Het deel van deze buurtschap onder Harderwijk liep oorspronkelijk na de Diepegracht tot aan de Weisteeg inclusief de Stadsweiden, Strokel, Haspel, Beekhuizen en het gebied tot aan Hierden. Vanouds hadden de panden in dit gebied als adres Tonsel met een huisnummer, maar rond 1910 is dit niet altijd consequent toegepast. Er zijn toen ook straatnamen gebruikt zoals Stationsweg, Spoorweg, Station, Kleine Grindweg en Weiburg. Men zat in deze periode schijnbaar in de overgangsfase om het gebied van de stad naar het Station los te koppelen van het begrip Tonsel, net zoals dat later gebeurde met de andere delen van de buurtschap toen men er ging bouwen.
In het hierboven genoemde gebied stonden in 1907 ongeveer 20 huizen. De overige 25 huizen en boerderijen, met wel een Tonsel nr., stonden in de nabijheid van het NSC station en verspreid over het landbouwgebied. In 1907 stonden er dus in totaal maar ongeveer 45 huizen en boerderijen in dit grote gebied Tonsel-Harderwijk. Buiten de stadsmuur was in die tijd dus nog bijna geen bebouwing, slechts
weilanden en bouwland, met hier en daar een boerderij of woonhuis.
Van het grote Tonsel-Harderwijk is vandaag de dag niet veel meer te vinden, opgeslokt door de vele oude en recentere nieuwbouw, zoals het N.C.S. station in 1863 (Ned. Centr. Spoorweg maatschappij), Sanatorium Sonnevanck (geopend in 1908), tussen 1910 en 1921 zijn in het Nachthok de stadsboerderijen gebouwd, Abesinie is tussen 1912 en 1915 gebouwd, eveneens uit de zelfde tijd stammen de oudste huizen aan de Stationslaan. Ook de Jan van Nassaukazerne is in deze periode gebouwd, oplevering in 1913.
Vanaf november 1951 is men gaan bouwen in de tweelingstad, de Bernhardlaan voorop, deze woningen zijn in november 1952 in gebruik genomen (wijk Tinnegieter). Ook door de aanleg van de snelweg A28, de Tonselrotonde en bedrijventerrein Tonsel is de buurtschap en haar grondgebied steeds kleiner geworden, en de wijken, die door de vele nieuwbouw ontstonden, kregen andere namen: Nachthok, Abesinië, Tinnegieter, Veldkamp, Wittenhagen, Stadsdennen, Drielanden, Stadsweiden enz., maar deze zijn dus allemaal gebouwd in het gebied wat eeuwenlang Tonsels grondgebied is geweest.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Tonsel, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Tonsel (online te bestellen).
Reactie toevoegen