Status

Tollebeek is een dorp in de provincie Flevoland, gemeente Noordoostpolder.

Naam

Oudere vermeldingen
1950 Tollebeek.

Naamsverklaring
"Vernoemd naar het in 1364 vermelde Tollebeke, waarvan de oorspronkelijke ligging onbekend is, maar dat samen met Urk en Emmeloord wordt genoemd. In deze naam heeft men het Middelnederlandse tol 'tak, punt van een tak' vermoed, zoals in Tollembeek (België), 1148 Tholobecca, waaruit de betekenis 'hakhoutbeek' voortvloeit. Deze duiding van Tollembeek wordt echter niet langer aanvaard. Tegenwoordig denkt men aan tollen 'ronddraaien', naar een meanderende loop, of aan een persoonsnaam Tolo."(1)

Ligging

Tollebeek ligt ZW van Emmeloord, NO van Urk en grenst in het N aan Espel en in het Z aan Nagele.

Statistische gegevens

Tollebeek heeft ca. 1.000 huizen met ca. 2.500 inwoners.

Veel dorpen in ons land hebben last van 'krimp', d.w.z. dat door steeds kleiner wordende gezinnen en naar de steden wegtrekkende jongeren het inwonertal geleidelijk daalt. Dit dorp heeft het 'luxeprobleem' dat het gedurende ca. 15 jaar tot ca. 2012 juist snel is gegroeid, met name om mensen 'op te vangen' die in het eveneens snel groieiende Urk geen huis konden krijgen. In een Trouw-reportage uit 2012 over het snel gegroeide Tollebeek stelt toenmalig Dorpsbelang-voorzitter Jan Swart dat het voorlopig wel even genoeg is geweest met de (snelle) groei, omdat het nadeel is dat je voorzieningen ook mee moeten groeien, en daar is niet altijd ruimte of budget voor. Zo is de voetbalvereniging in die tijd gegroeid van 160 naar 270 leden.

En het Urker raadslid Jan Hakvoort (SGP) stelt in genoemd artikel dat hij de stroom Urkers naar Tollebeek wil indammen, omdat 700 Urkers in het buurdorp betekent dat de gemeente Urk jaarlijks drie ton aan inkomsten misloopt, zo becijferde hij eens tijdens een raadsdebat. Geld dat Urk goed gebruiken kan. Die gemeente, destijds juist onder financieel toezicht uit, bezit immers ook dure kale bouwgronden. "Ik wil mensen niet vanuit het buurdorp terug naar Urk halen. Mij gaat het om onze starters. Die moeten op Urk terecht kunnen."

Recente ontwikkelingen

Nieuwbouwcomplex De Jachtstaete
Dit complex is in oktober 2021 feestelijk opgeleverd. "We hebben er wat jaartjes op moeten wachten, vertelde Christian Bleeker, voorzitter van Dorpsbelang, in zijn openingsspeech. Bas Heinen van projectontwikkeling Xavitas benadrukte dat met echte cijfers. In zijn toespraak vertelde hij over de eerste e-mails die hij kon terugvinden. In 2015 waren de eerste gesprekken tussen hen, Hessel Kingma en Jan Swart destijds van dorpsbelang. Dorpsbelang wilde een plek waar ouderen uit Tollebeek gelijkvloers konden blijven wonen. Maar dat bleek nog niet zo eenvoudig. Volgens Bas zijn er nogal wat werkgroepen op los gelaten en heel wat gesprekken met de gemeente gevoerd voordat daadwerkelijk de eerste handtekening kon worden gezet. Toen dan ook uiteindelijk de eerste paal in de grond kon was dat voor iedereen een opluchting.

Wethouder Marian Uitdewilligen was onder de indruk van de vastberadenheid om de ouderen hier te houden. “Maar daar is meer voor nodig dan huisvesting alléén”, waren haar wijze woorden. Omzien naar elkaar, belangstelling blijven houden voor elkaar dat waren volgens de wethouder belangrijke waarden. Maar ze zei er al snel achteraan dat dit voor Tollebeek totaal geen moeite zou zijn, want in dit dorp wordt al naar elkaar omgekeken en in dit dorp zorgt men al voor elkaar. En wat is er mooier dan dat in dit mooie dorp een inbreidingsproject tot stand is gekomen waar jong en oud samen wonen. De ouderen in de appartementen en de jongeren in de rijtjes en twee onder een kap woningen en een vrijstaande woning.

Christian Bleeker sloot de feestelijke oplevering af door ieder gezin nog een echte 'Tollebeker' te overhandigen. “Omdat de meesten hier al woonden hebben ze natuurlijk allang een beker, maar we vonden het toch toepasselijk”, aldus Bleeker. In de beker zat ook nog een “stekkie” van een plant waarmee natuurlijk iedereen heel veel geluk werd gewenst op hun nieuwe stekkie. - Bekijk hier de reportage van Omroep Flevoland over de feestelijke oplevering van De Jactstaete." (bron: dorpssite, oktober 2021)

- Dorpsvisie Tollebeek.

Bezienswaardigheden

Gemeentelijke monumenten
Tollebeek heeft 3 gemeentelijke monumenten, zijnde de boerderijen uit 1956 op Steenbankpad 13 en 16 en het door architect Dirk Roosenburg ontworpen gemaaltje De Kievit uit ca. 1950 op Urkerweg 48a.

Kunstwerken
Beschrijving van 10 kunstwerken in Tollebeek in tekst en beeld.

Jaarlijkse evenementen

SVA
"Stichting Vakantie Activiteiten Noordoostpolder (kortweg SVA) is opgericht in 1977. Vanaf dat moment zijn er vele vrijwilligers druk geweest met activiteiten in de schoolvakanties. In bijna elk dorp van de NOP is wel een SVA actief, of in het verleden actief geweest. SVA Tollebeek organiseert diverse activiteiten in de schoolvakanties voor alle basisschoolleerlingen uit het dorp. De bekendste activiteit is wel het Paaseieren zoeken op de zaterdag voor Pasen en uiteraard organiseren we ook altijd de bekende viswedstrijd in de laatste week van de zomervakantie. De andere activiteiten zijn wisselend en worden ieder jaar opnieuw bedacht door de commissie."

- Avondvierdaagse (mei).

Landschap, natuur en recreatie

Vlinder en Bijen Idylle
Samen met de Vlinderstichting heeft Flevo-landschap in 2014 een Idylle gerealiseerd in het Tollebekerbos bij Tollebeek. Het noordelijk grasland in het gebied is voor een deel ingezaaid met inheemse, streekeigen bloemenmengsels. Het gaat om een gebied van ruim 2,3 hectare. Met het project Idylle wil de Vlinderstichting door heel Nederland bloemrijke plekken aanleggen voor vlinders, bijen en mensen. Al decennialang vermindert het aantal vlinders, bijen en hommels in Nederland. Een van de oorzaken daarvan is het gebrek aan bloemen, waardoor een tekort aan nectar en stuifmeel ontstaat. De bloemrijke idylles zorgen niet alleen voor meer voedsel voor deze dieren, maar ook voor een aantrekkelijker landschap voor mensen.

Kleurrijke brugwachterswoningtuin
De ca. 2.500 m2 grote achtertuin bij de brugwachterswoning aan de Urkervaart (Zuidwesterringweg 26b) was rond 2006 nog een kale vlakte. Sindsdien hebben Lammechien en Bennie Hack er een paradijsje van gemaakt, waarvan iedereen mag meegenieten, als voorbijganger en in het bijzonder tijdens de Open Tuinen (weekend in juni) waarbij zij en nog een vijftal anderen in de Noordoostpolder hun tuin openstellen voor bezoekers. "Als je het goed bijhoudt, valt het onderhoud wel mee. In de winter laten we alles liggen. Voor de egels, insecten en vogels. Alleen in het voorjaar is het een hoop werk. Veel snoeien, zaailingen weghalen. Doe je dat niet, dan groeit alles dicht." Het gaat eigenlijk vanzelf, zegt Bennie. "Als ik in de tuin een verkeerd plantje zie, dan pak ik dat meteen aan."

Beeld

- Oude ansichtkaarten van Tollebeek.

Links / voorzieningen / verenigingsleven

- Algemeen: - Site van en over Tollebeek.

- Nieuws: - Nieuws uit het dorp op Facebook.

- Belangenorganisatie: - Het doel van Vereniging voor Dorpsbelang Tollebeek is de behartiging van alle collectieve dorpsbelangen. De vereniging draagt bij aan de samenhang en verbinding in het dorp. De vereniging onderhoudt de zaken die eigendom zijn van de vereniging en pakt gezamenlijk initiatieven op. Om deze doelen te behalen, heeft de vereniging de mogelijkheid om financieel te ondersteunen. Daarbij kan gedacht worden aan: het ondersteunen van activiteiten die niet thuishoren bij een vereniging, die bijdragen aan de verbinding tussen dorpsbewoners en waarbij het dorp vertegenwoordigd wordt; het financieren van het onderhoud van zaken die eigendom zijn van Dorpsbelang en die niet worden onderhouden door de gemeente, de provincie of andere instanties; onkosten die gemaakt worden tijdens overleggen op initiatief van Dorpsbelang en die niet behoren tot een andere vereniging.

De bestuursleden zijn door de leden van de vereniging gekozen en zorgen ervoor dat de vereniging vooral bestuurd wordt. Het is daarvoor belangrijk om zichtbaar te zijn en om feeling te houden met wat er in het dorp gebeurt, maar ook te horen wat er elders in de polder en de verdere omgeving plaatsvindt en invloed kan hebben op het dorp. Het bestuur is ervoor om initiatieven te nemen en Tollebekers of derden te activeren, om op deze manier leefbaarheid en samenhang tussen initiatieven in het dorp te creëren. Verder is het bestuur een actieve schakel naar de gemeente en de provincie, waardoor de contacten goed zijn en de lijnen kort blijven. Het is een taak van het bestuur om ervoor te zorgen dat het Tollebeek in ontwikkeling blijft en hiermee het dorp leefbaar te houden voor alle leeftijdsgroepen.

- MFC: - In 2011 is in Tollebeek multifunctioneel centrum MFC De Pionier gerealiseerd. Het MFC biedt een sportzaal/gymzaal aan o.a. de basisschoolgym, volleybalvereniging, gymnastiekvereniging, ouderengymnastiek, badmintonvereniging, bodyfit, majorettevereniging en voetbalvereniging. Daarnaast zijn er ook praktijkruimtes te huur. Hier wordt gebruik van gemaakt door o.a. huisarts, logopedie, fysiotherapie, consultatiebureau en hulpverleningsinstantie Progress. Verder verzorgt De Boterbloem er buitenschoolse opvang. De naam verwijst naar het feit dat de inwoners trots zijn op de pioniersgeest die nog altijd in het dorp heerst. De naam verwijst ook naar de ontstaansgeschiedenis van het dorp. Op de plek waar nu MFC De Pionier staat, stonden tijdens de Tweede Wereldoorlog de barakken van de polderpioniers (de arbeiders) die werkten aan de inpoldering van de Noordoostpolder.

- Onderwijs: - "SWS De Sprang in Tollebeek is een samenwerkingsschool; ontstaan uit de KBS Mariaschool en ODS De Minderhoud. Deze scholen zijn in 2015 samengevoegd. De komende jaren zetten we ons in voor bruisend onderwijs, waar de leerlingen ontdekkend, onderzoekend en sociaal (samenwerkend) leren. In een liefdevolle omgeving met een positief pedagogisch klimaat werken de leerkrachten aan een dynamisch klassenmanagement. Coöperatieve werkvormen, zelfstandig werken en ICT hebben daarbij een plaats in de school. Samen werken de leerkrachten aan een professionele leergemeenschap waar van en met elkaar wordt geleerd. We stemmen ons onderwijs af op de onderwijsbehoeften van elke leerling, zodat deze zich optimaal kan ontwikkelen. De leerling heeft hierbij een reflecterende houding en is mede-eigenaar van zijn leerproces. De vaardigheden van de 21e eeuw worden aangeboden en gebruikt in de lessen, zodat de leerlingen goed worden voorbereid op de toekomstige maatschappij."

- "In het logo van CBS Op de Wieken in Tollebeek zie je de vleugels, de wieken. Op de Wieken wil zijn zoals de arend, die haar jongen de mogelijkheden biedt zelf te leren vliegen, maar ze tegelijkertijd nooit uit het oog verliest en ze opvangt en ondersteunt als dit nodig is. Deze symboliek kenmerkt de manier waarop Op de Wieken met haar leerlingen wil omgaan; het aanleren van zelfstandigheid in een veilige en vertrouwde omgeving. Ook symboliseert het logo een opengeslagen boek: de Bijbel waar vanuit Op de Wieken werkt. Het boek dat met je mee vliegt door je leven. De pagina’s zien er allemaal anders uit te zien aan de vormen en de kleuren en toch horen ze bij elkaar, verbonden door de rug; God de Vader die centraal staat in ons leven. Op de Wieken gaat uit van de trouw van God aan ons en ons vertrouwen op God. Alle leerlingen, ouders en leerkrachten zijn verschillend en toch voelen zij zich verbonden. Verbonden door met elkaar deze prachtige school te vormen."

- Muziek: - "Muziekvereniging de Zeeschelp is een gezellige vereniging met voornamelijk jonge leden uit de dorpen Nagele en Tollebeek. Onze vereniging bestaat uit een Brassband en een Drumband. Al sinds 1958 zorgen wij voor een muzikale noot bij optochten en feestdagen zoals de Avondvierdaagse-intocht, het binnenhalen van Sinterklaas, dorpsfeesten en ook op Koningsdag zijn wij altijd van de partij. Wij spelen echter niet alleen bij optochten en op feestdagen, maar ook houden wij twee keer per jaar een concert waar wij de mooiste en indrukwekkendste stukken ten gehore brengen. Daarnaast hebben wij ook meegedaan aan het Gouden Spiker Festival. Sinds een aantal jaar organiseren wij ook scholenprojecten, waarbij wij basisschoolleerlingen van groep 5 en 6 kennis laten maken met de verschillende instrumenten van het orkest. Op onze website kun je informatie vinden over onze vereniging, onze komende optredens, en natuurlijk ook over hoe je lid of donateur kunt worden."

- "Majorettevereniging Diana is een leuke vereniging waar ieder meisje of jongen vanaf 6 jaar lid van kan worden. Wij bestaan al sinds 1978. Onze leden zijn afkomstig uit Tollebeek, Nagele, Espel, Creil en Emmeloord. Naast onze straatoptredens presenteren wij ons ook op wedstrijden. Dit zowel in teamverband als solistisch. De instructie ligt in handen van onze instructrices Eline van Munsteren en Christel Heukers. Maar ook onze meiden zelf zijn zeer creatief. Eén keer in de twee jaar houden wij een spectaculaire uitvoering. Hier presenteren wij niet alleen onze teamshows maar laten wij ook een zeer unieke themashow zien. Wij organiseren ook elk jaar twee keer een concours. Deze wordt gehouden in Creil. Al onze meiden zijn hier dan van de partij. Is het niet solistisch, dan wel in teamverband."

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Tollebeek is opgericht in 1962.

- "Tennisvereniging De Horst is een actieve en gezellige tennisvereniging voor jong en oud. We hebben de beschikking over twee kunstgrasbanen met verlichting, waarop het hele jaar, ook ’s avonds, getennist kan worden. In de Eendenkooi hebben we voor onze leden onze eigen kantine. Tijdens toernooien van de vereniging wordt hier voor koffie/ thee of ranja gezorgd en kan er tegen een geringe vergoeding frisdrank worden genuttigd. Op woensdagmorgen wordt er een damescompetitie gespeeld tegen de andere dorpen in de polder. Er wordt twee keer een uur dubbelspel gespeeld met natuurlijk tussendoor een kopje koffie. Het team kan nog worden uitgebreid. Dit jaar vormt Tollebeek een team samen met Espel. Wil je meer weten, dan kun je bellen met Tineke Ruyter, tel. 681469."

- Volkstuinen: - "Wanneer je over de Zuidwesterringweg rijdt richting de Tollebekerbrug zie je aan de linkerkant het volkstuinencomplex van Tollebeek. Al van het begin van het ontstaan van het dorp een plek waar mensen hun eigen groenten, fruit en bloemen telen. Vroeger hadden veel huishoudens een groentetuin, het was nodig om zomer en winter voldoende eten in huis te hebben. Vooral als je een groot gezin had was dit een goede manier om de kosten te drukken.

Tegenwoordig is de focus meer verschoven naar het hobbymatig telen en het sociale contact. Er zijn mensen van het eerste uur en ook latere generaties die ook hun kinderen weer mee nemen. Het blijft bijzonder te zien wat er gebeurt wanneer alles groeit en je uiteindelijk na het nodige werk weer kan oogsten. En zo genieten van eigen geteelde groenten of een eigen geteeld boeket op tafel te hebben. Elk seizoen heeft zo zijn uitdagingen. En al doende leert men. Kortom een hele mooie plek in Tollebeek om te leren, beheren, plukken en proeven. Vind je het ook leuk om eens een kijkje te nemen? Misschien een handje te helpen? Lijkt het je leuk en zou je er meer over willen leren? Wil je zelf ook een tuin? Neem dan contact op met volkstuintollebeek@gmail.com."

- Zorg: - "Zorgboerderij de Boterbloem is een particuliere dagopvang, buitenschoolse opvang en zorgboerderij op twee locaties in Tollebeek: de boerderij aan de Karel Doormanweg en in MFC De Pionier. We bieden dagopvang voor kinderen in de leeftijd van 0-14 jaar. Op de boerderij worden de kinderen omringd door de natuur. Er zijn allerlei dieren die ze kunnen aaien, er is een moestuin, weilandjes en alle ruimte om naar hartelust te rennen en spelen. Pony’s staan klaar voor een ritje en om geknuffeld en geborsteld te worden. Maar het is meer dan een plek om te spelen. Samen verzorgen we de dieren en telen we groente en fruit in de moestuin. Spelenderwijs leren de kinderen op die manier over de natuur en hoe hun eten groeit. De oogst eten we gezamenlijk op.

De opvang in MFC De Pionier ligt op een prachtige plek, naast de voetbalvelden en tegen het bos aan. Een heerlijke plek voor de kinderen om zich lekker uit te leven. De wei naast het centrum wordt ’s winters omgetoverd tot een ijsbaan waar we veel tijd doorbrengen met de kinderen. Hoewel de kinderen veel buiten zijn, vermaken zij zich binnen ook prima. In de ruime en lichte ruimtes kunnen ze spelen, knutselen en spelletjes doen. Voor kinderen die na school nog een activiteit in Tollebeek hebben zoals sport, muziekles of typeles, is dit een ideale plek. Wij zorgen ervoor dat, terwijl je als ouder(s) werkt, je kind geen les hoeft te missen."

- "Zorgboerderij 't Boerenerf met vestigingen in Emmeloord en Tollebeek is een fris alternatief op de reguliere zorg. Met alle ruimte voor persoonlijke aandacht en zelfstandigheid. Dagbesteding, zorgappartementen en respijtzorg in een landelijke groene omgeving. In authentieke boerderijen, verbouwd naar moderne maatstaven. Met moes- en siertuin, kas met planten en bloemen, kleinvee en paarden in de stal is er altijd leven in de boerderij. Wij vinden dat mensen ondanks een zorgindicatie een zo normaal mogelijk leven moeten kunnen leiden. Wij maken ons sterk voor vrijheid, respect en eigenheid."

- "Zorgboerderij De Bosrand in Tollebeek is een familiebedrijf. De boerderij is al 30 jaar een schapenboerderij en in voorjaar 2019 zijn we begonnen met de zorgboerderij. We doen dit met plezier en hebben ervaring in de zorg op verschillende vlakken. Nu we een klein tijdje bezig zijn komen we er achter dat we graag meer willen met de zorgboerderij. De gezellige sfeer en de vrolijkheid van onze hulpboeren bij het helpen bij de dieren of leren met koken of creatieve middagen. We zijn daarom bezig met uitbreiden van onze activiteiten en aanbod waaronder een kas, hobbyschuur en snoezelruimte. Wil je bij ons werken? Onze dagbesteding is geschikt/bestemd voor (jong)volwassenen in de leeftijd van 18 jaar en ouder met een (licht)verstandelijke beperking. eventueel in combinatie met autisme, PDD-NOS en/of pscychische stoornis. Naast de dagbesteding bieden wij BSO (buitenschoolse opvang) voor kinderen met een (licht) verstandelijke beperking. Om bij ons deel te nemen aan de dagbesteding of bso, beschik je over een PGB of als je PGB gaat aanvragen kunnen we je daarbij helpen."

- Welzijn: - "Jaarlijks wordt er vanuit de Koepel Windenergie € 10.000 beschikbaar gesteld ter besteding aan projecten in en om Tollebeek. Iedere inwoner van het dorp kan een aanvraag indienen. De aanvrager is ook degene die het project (alleen of samen met anderen) uitvoert. De bijdrage dient de volgende doelstelling: "Ondersteuning van duurzame projecten en activiteiten gericht op het vergroten en behouden van de leefbaarheid in het dorp met een extra focus op de jeugd en ouderen." De aanvragen dienen te voldoen aan een aantal voorwaarden en worden daar ook op beoordeeld."

- Duurzaamheid: - Waterschap Zuiderzeeland heeft in 2017 op de Rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) in Tollebeek de slibontwateringsinstallatie gerenoveerd, waar sindsdien de Ephyra-technologie wordt toegepast. Hierdoor blijft aan het eind van het gistingsproces minder slib over en wordt meer biogas geproduceerd. In de zomer van 2018 was de opstartfase achter de rug en blijken de resultaten met bijna 75% meer biogasproductie veelbelovend. Daarmee is de zuiveringsinstallatie voor de benodigde elektriciteit volledig zelfvoorzienend. Er is zelfs sprake van een biogasoverschot, waarmee circa 120 huishoudens voorzien worden van energie.

Ook een deel van het slib van de afvalwaterzuiveringsinstallatie in Lelystad wordt verwerkt met de Ephyra-installatie in Tollebeek. Meer slib zorgt voor extra biogas, dus de verwachting is dat het waterschap hier in de toekomst grotere hoeveelheden slib gaat verwerken. In 2019 hebben verdere onderzoeken plaatsgevonden, zijn verbeteringen doorgevoerd en zijn verschillende scenario’s uitgewerkt voor het verwerken van grotere hoeveelheden slib. De slibgistingstechnologie Ephyra is ontwikkeld door Royal HaskoningDHV in samenwerking met Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA), Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard en Waterschap Zuiderzeeland. (bron: Waterschap Zuiderzeeland)

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Tollebeek alg.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)