Tirns

Plaats
Dorp
Súdwest-Fryslân
Fryslân

tirns_collage.jpg

Tirns, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Tirns, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Tirns..jpg

Aan de andere kant van de brug ligt Tirns

Aan de andere kant van de brug ligt Tirns

Tirns. (2).JPG

In het kleine dorp Tirns zijn ook de voorzieningen klein; zo heeft het dorp een minibrievenbus en, sinds september 2018, een minibieb (zie daarvoor het kopje Links).

In het kleine dorp Tirns zijn ook de voorzieningen klein; zo heeft het dorp een minibrievenbus en, sinds september 2018, een minibieb (zie daarvoor het kopje Links).

Tirns.JPG

Kerkje in de schaduw in Tirns

Kerkje in de schaduw in Tirns

Tirns

Terug naar boven

Status

- Tirns is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 2010 gemeente Wymbritseradiel.

- Onder het dorp Tirns valt ook de buurtschap Annabuorren.

- De inwoners van Tirns hebben veel samenwerkingsverbanden en gemeenschappelijke voorzieningen met de inwoners van het even grote of beter gezegd even kleine buurdorp Reahûs.

Terug naar boven

Naam

In het Fries
Turns.

Niet te verwarren met
de buurtschap Teerns gem. Leeuwarden.

Oudere vermeldingen
13e eeuw Terdenghe, 1415 Terense, 1473 Tyrnse, 1482 Derdenge, 1482 Ternsle, 1492 Tyrns, 1516 Tirns.

Naamsverklaring
Ontstaan uit Terdingi* 'bij de lieden van de persoon Teerd, ontstaan uit Thiadhard of Thiadward'. Vergelijk ook Teerns.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Tirns ligt ZO van de dorpen Hidaard en Wommels, Z van het dorp Easterein, ZZW van de dorpen Reahûs en Itens, ZW van de dorpen Lytsewierrum, Rien en Boazum, WZW van het dorp Sibrandabuorren, W van de dorpen Scharnegoutum en Gauw, WNW van de dorpen Goënga en Loënga, NW van de stad Sneek, NNW van het dorp Ysbrechtum, N van de A7, NO van het dorp Folsgare, ONO van het dorp Nijland, O van de stad Bolsward en OZO van het dorp Hartwerd.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Tirns 42 huizen met 290 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 80 huizen met ca. 190 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Van 1406 tot 1572 staat bij Tirns het klooster Thabor. De monniken van Thabor hebben er mede voor gezorgd dat de dijken in de toenmalige Middelzee zijn aangelegd. Deze dijken zijn nog altijd in het landschap aanwezig.

Archeologie
"Recentelijk kwam Nino Casolin, lid van ASP Sneek, in het nieuws met de vondst van een zilveren Vikingring, vlakbij Tirns. Deze is vergelijkbaar met een gouden exemplaar, dat door een ander ASP- lid in 2009 in Gaasterland is gevonden. De ring bestaat uit twee gladde draden en twee filigraandraden die in elkaar zijn gedraaid. Dit type ring werd in brons, zilver of goud uitgevoerd. Ze waren vooral bij de Vikingen in de 9e en 10e eeuw erg populair. Wetenschappers gaan ervan uit dat dit soort ringen hier door de Vikingen zijn geïntroduceerd en vervolgens door lokale edelsmeden zijn (na)gemaakt. Vikingringen worden in Noord-Nederland wel vaker gevonden, maar van dit type zijn er weinig bekend. Deze vondst bij staat niet op zichzelf. Er is ook nog een gedraaide bronzen (kleding)naald, en een aantal scherven van vroeg kogelpot aardewerk aangetroffen. Deze dateren allemaal uit de 10e 11e eeuw, en sluiten goed aan bij de vondst in 2004 van het puntertje bij het dorp. Het puntertje lag in een Middelzee arm bij een dijk/kade, het dijkje blijkt uit C14 dateringen in de 11e eeuw en mogelijk eerder te zijn opgeworpen. In het verleden was hier dus een nederzetting met een (zee)haventje te vinden, dat mogelijk handelscontacten met de Vikingen onderhield. Onder deze link worden de genoemde vondsten in een breder kader beschouwd."

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Tirns heeft 1 rijksmonument, zijnde de kerk. De huidige Hervormde (PKN) kerk (Terpstrjitte 14) dateert uit 1699 en verving een oudere kerk die gewijd was aan de heilige Lambertus. De driezijdig gesloten zaalkerk is gebouwd door Oeds Yges in opdracht van grietman Burmania. De westgevel en de geveltoren met opengewerkt achtkant en koepeldak dateren uit 1827. De preekstoel uit 1699 is vervaardigd door Syte Eeblis en Johannes Jans. Op de kuip is het familiewapen van de grietman afgebeeld. Het doophek, een herenbank, een overhuifde herenbank en twee familiebanken zijn vervaardigd door Syte Eeblis en Paulus Johans.

In 1999 heeft de kerk van Tirns een orgel gekregen. Dit is extra bijzonder omdat dit kerkje daarmee voor het eerst in haar lange geschiedenis een orgel kreeg. Het instrument is afkomstig uit de voormalige Gereformeerde Kerk van Oppenhuizen, waarvoor het in 1909 door Orgelmakerij Bakker & Timmenga is gebouwd. Omdat die kerk in het kader van het Samen op Weg proces is afgestoten, zocht men een herbestemming voor het orgel, die men dus heeft gevonden in deze kerk.

- Ook Windmotor Tirns zou in 1999 tot rijksmonument zijn benoemd, hoewel hij niet op de rijksmonumentenlijst op (2) voorkomt.

- In navolging van de Friese elf steden heeft ook Tirns in 2018 een eigen fontein gekregen. De fontein is in juli geplaatst, nabij de brug in het centrum van het dorp. De fontein in de vorm van een ooievaar heeft de naam De Ontlading gekregen. De fontein is gemaakt door creatieve bewoners van de Thaborwei. 's Avonds wordt de fontein prachtig verlicht.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Koningsdag.

- Dorpsfeest (juli).

- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je in dit dorp schaatsen op de Joostema iisbaan van de in 1870 opgerichte IJsclub Tirns. De club heeft dus in 2020 het 150-jarig bestaan gevierd, onder meer met een boek over de 150-jarige geschiedenis van de vereniging. Naar aanleiding van het jubileum en het boek zijn drie mooie reportages in de regionale kranten verschenen met verhalen over wat de vereniging in die 150 jaar zoal heeft meegemaakt. Omdat er in iedere reportage wel dingen staan die in de andere niet staan, linken wij ze hier gewoon alle drie, zodat je ze allemaal kunt lezen, namelijk - de reportage in de Leeuwarder Courant, - de reportage in het Friesch Dagblad, en - de reportage in Groot Sneek. De club heeft net zoveel leden als inwoners (ca. 190), maar dat komt mede omdat ook veel mensen 'van buiten' zich als lid aanmelden.

Als er in Tirns iets gevierd kan worden, dan wordt het niet nagelaten en de jubilea van de ijsclub vormen dan ook een rode draad in geschiedenis. Naast het schaatsen vinden ze ook het sociale gebeuren er omheen belangrijk, en in de statuten is zelfs vastgelegd dat als er in een jaar geen ijs is, er dan als alternatief een feest wordt georganiseerd. Dat leidde ooit zelfs tot een ideologische scheuring, valt te lezen in het jubileumboek; een paar dorpsgenoten van de Ysbrechtumer kant die het schaatsen belangrijker vonden dan het feesten, vonden de Tirnser club niet serieus genoeg, stapten er uit en richtten in 1907 IJsclub Ysbrechtum op. Tegenwoordig wordt de jeugd in ijsloze winters meegenomen voor een schaatsdag in Thialf.

De wedstrijden van IJsclub Tirns werden in het verleden op de Frjentsjerter Feart (voorheen: Franekervaart) georganiseerd, de eeuwenoude vaart die door het dorp stroomt. De club heeft het 140 van de 150 jaar zonder eigen ijsbaan moeten doen. In 2009 kocht Joost Schaap, destijds een verwoed schaatsrijder, een stuk land aan de Pollewei van de in dat jaar overleden veehouder Douwe Leijenaar, en wist het voor elkaar te krijgen dat daar een ijsbaan werd aangelegd, met een kademuur er omheen. 's Winters wordt er water opgepompt en dan maar afwachten tot het gaat vriezen. Schaap, die 30 jaar bestuurslid van de ijsclub is geweest, is in 2019 op 77-jarige leeftijd overleden, en had in zijn testament vastgelegd dat de schaatsbaan - waar zijn zoon nu op boert als er geen ijs ligt - voor het dorp behouden blijft. In januari 2019 heeft Joost Schaap voor het laatst op zijn eigen ijsbaan geschaatst. Hij had ongeneeslijke alvleesklierkanker en wist toen al dat hij het niet lang meer zou maken. De schaatsbaan is naar hem genoemd.

Terug naar boven

Eten en drinken

- Op de plek bij Teerns waar vroeger klooster Thabor stond, is Auke Age de Jong in 2010 een wijngaard begonnen. De grond is van zijn ouders Homme en Tine de Jong, boer en boerin in ruste. De 1 hectare grote wijngaard omvat ca. 3.000 druivenplanten.

Terug naar boven

Links / voorzieningen / verenigingsleven

- Nieuws: - Nieuws uit Tirns op Facebook.

- Belangenorganisatie: - Dorpsbelang Tirns is voor zover ons bekend niet met een website of -pagina op het internet aanwezig.

- Dorpshuis: - Ook Dorpshuis Us Boppeslach (Thaborwei 1) is voor zover ons bekend niet met een website of -pagina op het internet aanwezig. Het kleine dorp Tirns heeft maar liefst vier biljartclub. Vroeger deden die hun ding in he dorpscafé, maar nadat dit wegens droevige familieomstandigheden moest sluiten, zijn ze uitgeweken naar het dorpshuis. Daar stonden ze aanvankelijk niet bij te juichen, omdat ze de sfeer misten en het er eigenlijk ook veel te klein voor was. De biljarters en kaarters zaten elkaar nogal 'op de lip'. Daarom is het dorpshuis de afgelopen jaren flink onder handen genomen. De provincie, de gemeente Súdwest-Fryslân, het VSB Fonds en het Fonds Bolsward-Dronrijp hebben ruim 40.000 euro bijgedragen aan de circa 70.000 euro kostende interne verbouwing. De rest heeft het dorp zelf bijgedragen, doordat vele vrijwilligers met 'twee rechterhanden' ook de nodige werkzaamheden hebben verricht. Voorzitter Jaring Hofstee verklaarde in zijn speech bij de feestelijke heropening in december 2019 dik tevreden te zijn met het resultaat: "De smûkens fan it kafee is wer werom."

- Lezen: - Bij een minidorp hoort een minibieb, moeten ze in Tirns hebben gedacht. Die is er in september 2018 dan ook gekomen. De inwoners kunnen er boeken meenemen die ze graag willen lezen, en boeken erin terugplaatsen die ze zelf over hebben, waardoor een ander er nog plezier van kan hebben, en het systeem zichzelf in stand houdt.

- Sport: - Hoe het zo gekomen is met de huidige kaatsvereniging in Tirns is een mooi verhaal, dat wij graag citeren. Het is wel in het Fries, maar ook voor niet-Friezen met een beetje taalgevoel wel te volgen: "Keatsferiening Reahûs - Turns bestiet noch mar in koart skoftke yn fergeliking mei de measte oare keatsferienings yn, mar ek bûten Fryslân. Op trije septimber 1997 wurd bij notaris Walmink yn Hoogeveen de oprjochtingsakte tekene en de statuten fêststeld. Oan dy tiid hienen beide doarpen harren eigen keatsklup, ‘Binnen alle perken’ yn Reahûs en ‘Lyts Begjin’ yn Turns. ‘Binnen alle perken’ bestie noch gjin 20 jier en Lyts Begjin einliks ek net mar dêr wie earder al in keatsklup west mei in histoarje oant begjin jierren '20 fan de foarige ieu.

Yn de twadde helte fan de jierren '90 waard dúdlik dat beide doarpen te lyts wienen om yn it grutte spul mei te dwaan. Ek wie it sa dat Turns net lid wie fan it keatsbûn wêrtroch de talinten ek net oan de grutte wedstriden meidwaan koenen. Sy hienen dan lid wurde moaten fan de keatsferiening yn Ysbrechtum. Neffens de jildende rigels dat it koarste paad oer de dyk oanjout wêr’t men foar keatse moatst, wie dat de tichtstbylizzende feriening. Troch de sterkere bining fan Turns mei 'suster doarp' Reahûs, de measte bern geane dêr nei de basisskoalle, lei it foar de measte keatsers foar de hân dat gearwurking mei dat doarp socht wurde moast. Alderearst kaam der in gearwurking tusken beide jeugd ôfdielings. Nei in pear jier is doe de stap setten om alles by elkoar te lûken en wie der de oarsprong fan in nije keatsferiening."

- Biljartclub Brike Pjukkers (vrijvertaald: Scheve Stoters) uit Tirns bestaat inmiddels bijna 40 jaar en heeft ca. 15 leden. De sfeer staat bij de club net iets boven de sportieve kwaliteiten. Maar de pjukkers hebben door de jaren heen wel veel partijen gewonnen. Ze komen 1x per 2 weken bijeen in het dorpshuis. Naast deze club is er ook nog een damesclub en een club voor de boeren.

- Duurzaamheid: - Op Kilewierwei 1 in Tirns is de firma Schaap Bio-energie gevestigd, voortgekomen uit het melkveehouderijbedrijf van de familie Schaap, dat inmiddels meer dan 125 jaar actief is in de agrarische sector. Sinds 2007 heeft het bedrijf de zijsprong gemaakt richting groene energie door productie van biogas. Tot 2015 lag de focus op schaalvergroting en productie. Dit doel hebben ze verlaten door in genoemd jaar een volledig concept te ontwikkelen voor rendabele geurhindervrije vergisting. Dit concept breiden ze sindsdien succesvol uit over meerdere locaties en projecten.

In maart 2016 hebben omwonenden blijkens deze ingezonden brief nog bij de gemeente geklaagd over overlast op het gebied van stank, geluid en een onveilige verkeerssituatie door een flinke toename van vrachtverkeer door Tirns, over de Ringdyk en door buurdorpen (Ysbrechtum, Nijland). Ze vinden dat een dergelijke grote biovergister op een industrieterrein thuishoort en niet in een landschappelijke omgeving vlak tegen een dorpskern: de biovergister zou in hun optiek dan ook verplaatst moeten worden. In deze video d.d. september 2018 kun je zien wat de firma sindsdien heeft gedaan om door nieuwe, innovatieve installaties de geuroverlast terug te dringen/te voorkomen, en door het indrogen van het eindproduct het aantal transportbewegingen te verminderen.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Tirns.

Reactie toevoegen