Status

- 't Hout is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, en daar weer binnen in het streekje De Rith, gemeente Breda. T/m 1941 gemeente Princenhage.

- Buurtschap 't Hout valt onder het 'dorp in de stad' Princenhage (volgens onder andere de inwoners van dit voormalige dorp, dat thans een wijk van de stad Breda is; zie daarvoor de pagina over het streekje De Rith, en de pagina over dit 'dorp in de stad' en de voormalige gemeente Princenhage), maar valt officieel onder het dorp Effen. Voor de postadressen valt de buurtschap echter onder de stad Breda.

- Buurtschap 't Hout heeft geen plaatsnaamborden, en ook geen gelijkluidende straatnaam - wat bij veel andere buurtschappen wél het geval is - zodat je ter plekke nergens aan kunt zien dat en wanneer je de buurtschap binnenkomt en weer verlaat.

Naam

Oudere vermeldingen
1298 Walterum dictum van den Houte, Walterum dictum uten Houte, 1310 kopie 15e eeuw Den Houte, 1844 Het Hout, 1865 Hout.

Naamsverklaring
- Betekent hout = holt 'hoogopgaand loofbos'.(1)
- “Als simplex (van het toponiem hout, red.) komen voor de nederzettingsnamen Den Hout bij Oosterhout en ’t Hout onder Princenhage. Zij worden gecombineerd met een verschillend voorzetsel: op Den Hout, maar in ’t Hout. Wijst in bij deze laatste plaatsnaam nog op de aanwezigheid van een hoog opgaand bos, waar men letterlijk in woonde?”(2) Zie voor de verklaring van het verschil tussen ergens op of in wonen ook bij Welberg.

Ligging

Buurtschap 't Hout ligt rond de Houtakkerstraat en de Dr. Batenburglaan, in het ZW van Breda, NO in het streekje De Rith - het hele landelijk gebied WZW en ZW van Breda - en NO van het dorp Effen. N grenzend aan de Graaf Engelbertlaan (onderdeel van de zuidelijke ringweg), W aan de A16 en de N263 (Rijsbergseweg), Z en O aan de Aa of Weerijs (waarover de Houtbrug ligt richting Mastbos).

Statistische gegevens

In 1840 omvat buurtschap 't Hout 11 huizen met 116 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 60 huizen met ca. 150 inwoners.

Bezienswaardigheden

- De statige, monumentale Hoeve in 't Hout wordt vanaf de 19e eeuw ook Prinsenhoeve en tegenwoordig Prinsenhoef genoemd, omdat zij tot het bezit van de Prinsen van Oranje behoorde. Ook in Prinsenbeek en Ulvenhout waren dergelijke Prinsenhoeven te vinden. De naam 'Hoeve in het Hout' komt al voor in 1407, het huidige gebouw is echter van latere datum, vermoedelijk de 17e eeuw. In het lommer van het bladerdak van tientallen eiken ligt de boerderij er als een parel in het landschap bij. Het hoofdgebouw kent een woongedeelte met een verdieping waaraan de stallen zijn gekoppeld. Op het erf bevinden zich nog drie prachtige monumentale schuren en een traditioneel, losstaand bakhuis. Tot 1900 bakte men op boerderijen zelf het brood. In verband met het brandgevaar gaf men soms de voorkeur aan een afzonderlijk gebouwtje met een oven, het bakhuis. Het stoken van de oven en het bakken van brood waren geen eenvoudige klussen. In het bakhuis bevindt zich een zware balk die de rookvang draagt. Het interessante aan deze balk is dat er eeuwenlang graffiti in is gekerfd. (bron: Erfgoedweb Breda)

Rondom de boerderij ligt 33 hectare graslandschap aansluitend aan twee natuurgebieden, namelijk de Trippelenberg en de Aa of Weerijs. De hoeve heeft grote historische, natuur- en landschapwaarden en behoort met Gageldonk en Burgst tot de drie heerlijkheden van Breda. De Prinsenhoef in ’t Hout CV heeft sinds december 2012 het beheer op zich genomen, met als belangrijkste doelstellingen: exploitatie, restauratie, behoud en beheer van de Prinsenhoef; herstel en/of ontwikkeling van natuurlijke, landschappelijke, cultuurhistorische en abiotische waarden; duurzame agrarische bedrijfsuitoefening; exploitatie van grond en gebouwen, met respect voor de natuur; veeteelt en paardenhouderij; agrarische onderneming met randactiviteiten, die zijn omschreven in het Bestemmingsplan Buitengebied Zuid / Structuurvisie Breda 2020; jaarlijkse gastvrijheid blijven verlenen aan reeds bestaande en/of nieuwe activiteiten, waaronder Outdoor Brabant.

Landschap, natuur en recreatie

- Wandelroute Ommetje Trippelenberg (7 km) voert je onder meer door buurtschap 't Hout en de hieronder beschreven bosgebiedjes Zaartbos en Trippelenberg.

- Video van een in 2016 door M.A. Kuijpers gereden fietsroute langs de Aa of Weerijs bij buurtschap 't Hout, over het Effensepad en het fietspad langs de Trippelenberg.

- Het Zaartbos NO van buurtschap 't Hout is in 1987 aangelegd met gelden van Esso en is eigendom van de gemeente Breda. Het bestaat uit natte ruige weilandjes en bosjes die onder water lopen bij hoge waterstanden, bedoeld om in Breda droge voeten te houden. Het gebied wordt in de zomer begraasd door galloways. Ze hebben het gehele gebied ter beschikking en houden de bossen open. De galloway is een hoornloos runderras dat oorspronkelijk uit Schotland komt. Ze hebben weinig zorg nodig, zijn niet agressief en zijn goed bestand tegen natte omstandigheden.

- Direct Z van buurtschap 't Hout, en van daaruit toegankelijk, ligt de Trippelenberg, een bosgebiedje met aansluitend een opnieuw meanderende Aa of Weerijs. Het ligt ten zuidwesten van Breda en is te bereiken via de Dr. Batenburglaan. Aan beide zijden van de brug kun je de auto of fiets parkeren. Officieel maakt het bosgebied onderdeel uit van het Mastbos, hoewel het er helemaal los van ligt en aan de andere kant van de Aa of Weerijs. Het bosje is kenmerkend door de vele varens. Twee mooie lanen met oude eiken horen bij het oude landgoed Hoeve 't Hout. De bosjes zijn oorspronkelijk naaldhout, maar tegenwoordig meer en meer gemengd bos. In 2005 heeft Waterschap Brabantse Delta het beekdal van de Aa of Weerijs opnieuw ingericht om de wateroverlast in Breda tegen te gaan. Het gedeelte tussen het bos en de rivier is helemaal op de schop genomen en de rivier is weer meanderend gemaakt.

De oude loop van de rivier is vlakbij de brug afgedamd, waardoor het water nu sneller stroomt door de nieuwe meanderende loop. In het gebied tussen het bos en de loop is de voedselrijke bovenlaag verwijderd en afgevoerd. Hierdoor is dit deel veel schraler en natter geworden. Tevens zijn er een drietal poelen gegraven. Bij hoogwater stroomt het hele gebied onder water. Het interessante van dit gebied is dat het door de wisselende waterstanden altijd anders is. Het natte gebied langs de nieuwe meanderende loop van de rivier wordt door Staatsbosbeheer regelmatig gemaaid en deels ook beweid met koeien. In het bosgebied wordt regelmatig geoogst en gedund, waardoor een mooi licht gemengd bos ontstaat. Het gebied is vrij toegankelijk over paden. Er is geen gemarkeerde wandeling, maar je kunt wel een mooie rondwandeling maken. Je begint bij de brug over de Aa of Weerijs bij de Dr. Batenburglaan.

Je loopt het pad in tegenover de huizen en tussen de Aa of Weerijs en het Paardenbos naar het zuiden. Loop zoveel mogelijk langs het water (het water links houden) tot aan een hek met een informatiebord. Ga door het hek en volg het pad naar het zuiden. Je loopt tussen het weiland en de nieuwe loop van de rivier. Waar het (boeren)weiland (rechts) ophoudt, loop je zover mogelijk langs het prikkeldraad naar het zuiden. Hou het prikkeldraad van daaraf aan je linkerkant. Helemaal aan het einde wordt je door het prikkeldraad naar rechts geleid en daar kun je via een hek het bosgebied van de Trippelenberg in.

Sla door het hek meteen linksaf en je loopt zoveel mogelijk langs de buitenkant van het bos. Aan je linkerkant heb je nog een aantal nieuwe natte gebiedjes die erg interessant zijn. Soms tref je er de grote zilverreiger. Na verloop van tijd (wel steeds langs de buitenkant blijven lopen) kom je bij het oude tracé van de A16. Ook hier blijf je alsmaar langs het bos lopen, tot je uiteindelijk in een mooie laan komt met Amerikaanse eiken. Deze laan loop je helemaal uit, langs het clubgebouw van de Politiehondenvereniging, tot je weer bij een hek komt. Hier klim je overheen en je loopt naar links langs het prikkeldraad weer richting de brug. Je kunt ook in de Amerikaanse-eikenlaan linksaf slaan en door een andere prachtige beukenlaan langs de boerderij 't Hout naar de Dr. Batenburglaan lopen. Rechtsaf en terug naar de brug. Door de wisselende waterstanden is het tijdens de natte perioden raadzaam stevige waterbestendige hoge schoenen of laarzen te dragen.

Wat kun je er zoal zien? In de lente/zomer: buizerd, sperwer, torenvalk, boomvalk, Canadese gans, wilde eend, blauwe reiger, meerkoet, waterhoen, ijsvogel, grote bonte specht, groene specht, zwarte specht, zwartkop, tuinfluiter, fitis, tjiftjaf, roodborsttapuit, blauwborst, witte kwikstaart, graspieper, vink, koolmees, pimpelmees, zwarte mees, winterkoning, heggenmus, roodborst. In de herfst/winter: buizerd, sperwer, torenvalk, Canadese gans, wilde eend, blauwe reiger, meerkoet, waterhoen, ijsvogel, grote bonte specht, groene specht, zwarte specht, koperwiek, kramsvogel, graspieper, roodborsttapuit, vink, koolmees, pimpelmees, zwarte mees, winterkoning, heggenmus, roodborst. (bron: West-Brabantse Vogelwerkgroep)

- De plannen voor natuurontwikkeling voor het gebied Trippelenberg in het beekdal van de Aa of Weerijs vormden in 2005 de aanleiding voor een Inventariserend archeologisch veldonderzoek (IVO) naar het mogelijk voorkomen van archeologische waarden in de ondergrond. Vanaf de Trippelenberg ter hoogte van het dorpje Effen tot aan de Oranjeboombrug ter hoogte van de Graaf Engelbrechtlaan zijn meanders gegraven en kades afgegraven, waardoor het rivierwater bij extreem hoogwater meer ruimte heeft. Het archeologisch onderzoek heeft plaatsgevonden in maart 2005 en is uitgevoerd vanuit de afdeling archeologie van het Bureau Cultureel Erfgoed van de gemeente Breda door het bureau voor Bouwhistorie, Archeologie, Architectuur- en Cultuurhistorie (BAAC). Het onderzoek is verricht in opdracht van Waterschap Brabantse Delta. Zie hier nog een verslag van het archeologisch onderzoek, in tekst en beeld.

Ook in 2009 heeft in deze omgeving archeologisch onderzoek plaatsgevonden, en wel op de weilanden tussen het voormalige Esso hoofdkantoor en de Dr. Batenburglaan. Het gebied is vervolgens heringericht als een kleinschalig coulisselandschap met het gereconstrueerde Schipperspad als wandelpad. De veldnamen Steenakker en Steenoven wijzen op een vroegere baksteenproductie. Niet duidelijk is in welke periode dat heeft plaatsgevonden. De opgraving heeft bevestigd dat de linie van 1624/1625 en 1637 (Tachtigjarige Oorlog) zich op de veronderstelde locatie bevindt.

Links

- Belangenorganisatie: - Stichting Behoud 't Hout (Overaseweg 100, 4836 BC Breda. Tel. 076-5656592) heeft ten doel de natuur en maatschappelijke waarden van de buurtschap en omgeving te behouden, te bevorderen en te ontwikkelen. Wij kunnen vooralsnog geen nadere inhoudelijke of recente informatie over deze stichting vinden, en vragen ons af of de stichting nog wel bestaat?

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)
  
• 2. Laatmiddeleeuws landschap en veldnamen in de Baronie van Breda,
  Buiks, Chr.
  , (1997)