Straten

Plaats
Buurtschap
Oirschot
Zuidoost-Brabant Kempen
Noord-Brabant

straten_straatnaambord_en_kapel.jpg

Straten is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, gemeente Oirschot. De buurtschap valtonder het dorp Oirschot. De buurtschap heeft geen plaatsnaamborden, waardoor je alleen aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen.

Straten is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, gemeente Oirschot. De buurtschap valtonder het dorp Oirschot. De buurtschap heeft geen plaatsnaamborden, waardoor je alleen aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen.

Straten

Terug naar boven

Status

- Straten is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio Zuidoost-Brabant, en daarbinnen in de streek Kempen, gemeente Oirschot.

- De buurtschap Straten valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Oirschot.

- De buurtschap heeft geen plaatsnaamborden, waardoor je alleen aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen. Bijzonder is dat onder deze straatnaambordjes en ook onder die van de buurstraat-straatnaambordjes De Bollen en De Leppers vermeld staat dat hier sprake is van de buurtschap en vroegere herdgang Straten (waarvoor zie verder het hoofdstuk Geschiedenis).

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1312 kopie 1350 Strate, Straten (deze laatste wordt ook in 1340 vermeld). De vormen van 1312 betreffen vermeldingen in het leenregister van hertog Jan III van Brabant.

Naamsverklaring
Genoemd naar de ligging aan een straat 'straat, verharde weg' (zie Straat). De naam Straten lijkt afgeleid door middel van een locatief suffix -en (ontstaan uit -on, het zogeheten 'toponymisch meervoud') bij straat, in dit geval vermoedelijk de noord-zuid verlopende heerbaan in het oosten van Oirschot, aangezien de buurtschap de 'gemeynten' ten westen en ten oosten van de heerbaan in gebruik had.(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Straten ligt rond de gelijknamige weg en de O en ZO daarvan gelegen wegen De Bollen en De Leppers, O van de dorpskern van Oirschot.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Straten 90 huizen met 510 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 60 huizen met ca. 150 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Deze buurtschap is een van de vroegst bewoonde plaatsen in de gemeente Oirschot. Archeologische vondsten bewijzen dat hier al in de 7e eeuw na Christus een nederzetting heeft bestaan. De eerste vermelding van de buurtschap in schriftelijke bronnen stamt uit de 14e eeuw. Van oudsher bestond Oirschot uit 8 haartgangen, herdgangen of gehuchten, waarvan 3 zich afscheidden om samen het dorp Best te vormen. Voor het dorp Oirschot bleven over 5 herdgangen (of gehuchten), te weten Kerkhof, Spoordonk, Hedel, de Notel en Straten. Laatstgenoemde herdgang of gehucht liep ongeveer vanaf het gebied Heerebeeck bij de Oude Grintweg, naar het zuiden langs de toen bekende Loop, langs de Antoniuskapel tot een eind de hei in: de Stratense hei.

Elke herdgang was weer onderverdeeld in rotten of buurtschappen. Zo had Spoordonk bijvoorbeeld 4 rotten, de Kerkhof (ongeveer de kom van het dorp) had er 6 en Straten had er ook 4. Het gehucht bestaat dus vanouds uit 4 buurtschappen, namelijk: 1- het Laageind met Heerenbeek in het Noorden; 2- het Snepseind met omgeving; 3- het Moleneind in het zuiden; 4- Straten in de kern van het gehucht.

Oudere mensen kunnen je nog precies vertellen waar de grenzen van hun buurtschappen lopen, omdat die buurtschappen zich duidelijk profileerden als er iemand 'bediend' werd of gestorven was, omdat dan in heel de buurt de 'rozzenkrans aangezeed werd'. Ook bij een groot feest, bijvoorbeeld als een neomist zijn eerste mis deed, want dat werd een feest voor de buurtschap. Tegenwoordig wordt Straten als één buurtschap beschouwd. De buurtschap loopt ongeveer vanaf de Bestseweg tot aan de Loop (nu voorbij huisnr. 16). (overgenomen uit een artikel van Cl. van Esch van Hout in het Weekjournaal van 18-02-2003)

Bedrijfsleven
Van oudsher is deze buurtschap een agrarische gemeenschap met voornamelijk gemengde boerenbedrijven met een combinatie van akkerbouw en veeteelt. Sinds de ruilverkaveling zijn de vele kleine percelen samengevoegd tot goed te bewerken landerijen, waar het goed boeren was. De economische ontwikkelingen en ook de steeds strengere millieuwetgeving maakt het voor steeds meer boeren onmogelijk om het bedrijf voort te zetten of over te doen aan de kinderen. Schaalvergroting en voortgaande mechanisatie zorgen voor een verdere terugloop van het aantal boerenbedrijven. Boerenbedrijven hebben zich deels gespecialiserd, of zijn iets anders gaan doen. De ruimte die ontstaan is door vertrekkende boeren, is door nieuwe bewoners met nieuwe intiatieven ingevuld. - Op deze kaart zie je het huidige bedrijfsleven in buurtschap Straten en buur-buurtschap Notel.

Zie verder Geschiedenis van Straten en buur-buurtschap Notel.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Buurtschap Straten heeft aan de gelijknamige weg 8 rijksmonumenten.

- Sinds 1991 genieten het driehoekige plein en de straten eromheen de status van beschermd dorpsgezicht.

- In 2013 zijn door vrijwilligers uit de buurtschap ca. 50 fraaie tuinhekken, in het kader van project Mooi Straten 'Landpoorten' genaamd, vervaardigd. Veelal met inscripties van de namen van de panden in kwestie. De buurtschap is hier nog verder door verfraaid.

- "Volgens de plaatselijke overlevering is er vanaf circa 1400 in Straten een verering van St. Antonius Abt geweest. Deze verering heeft gestalte gekregen in de opeenvolgende bouw van verschillende kapellen op ongeveer dezelfde plaats. In de loop der eeuwen duiken telkens aanwijzingen op die duiden op een meer dan lokale functie van de kapel. Thans trekt de kapel, die beheerd wordt door inwoners van de buurtschap, nog bezoekers uit Oirschot en omgeving. Vaak om even tot rust te komen, een moment van bezinning en om een kaarsje op te steken.

In 1491 koopt Wouter Bruijsten van Heerbeeck (een zoon van de eigenaar van Landgoed Heerbeeck) een huis, tuin etc. in Herdgang Straten, waartoe ook Heerbeeck behoort. Hij neemt hierbij het initiatief om een kapel in de buurtschap op te richten. In 1506 wordt in gerechtelijke stukken al over de kapl gesproken. In 1643 heeft de toenmalige gemeentesecretaris een rekening opgemaakt van alle kosten van de optimmering van de kapel. De stenen en de pannen kostten enkele guldens. Deze stenen kapel met harde dekking heeft slechts enkele jaren bestaan. Evenals vele andere kerkelijke gebouwen is de kapel namelijk in 1649 afgebroken op last van de Staten Generaal, toen de onderdrukking van de Rooms Katholieken begon. Maar hoe vaak ook de bidplaats werd vernield, die van Straten lieten het er niet bij zitten en steeds verrees een nieuwe kapel. Eerst nog van plaggen en hout en later, in 1853, een van steen. In 1966 is de kapel op de rijksmonumentenlijst geplaatst. Tegen het eind van de jaren tachtig werd duidelijk dat de kapel weer aan een grondige onderhoudsbeurt toe was. Sinds 1993 staat de kapel er weer in volle glorie bij, van buiten en van binnen grondig gerestaureerd.

De Sint Antonius Abt-kapel is gelegen op een driehoekig pleintje omgeven met bomen, ongeveer drie kilometer ten oosten van de kom van Oirschot, aan de oude weg van Oirschot over Straten en Aarle naar Best, ten noorden van de thans gebruikte weg Oirschot-Best. De kapel is de vierde of vijfde van de elkaar opvolgende aan Antonius Abt gewijde kapellen, die alle op dezelfde plek hebben gestaan. Van de eerste (houten) kapel, die volgens de overlevering gebouwd zou zijn omstreeks 1400, is enkel een schriftelijke vermelding achteraf bekend in een zoenakkoord van 1480, waarin gesproken wordt over het plaatsen van een kruis bij de plaats waar eens de kapel stond. In 1481 machtigden twintig inwoners 'met meer andere' een commissie van drie mannen om weer een kapel te bouwen en alle financiële en rechtelijke handelingen daartoe te verrichten. Deze kapel is zeker gebouwd, want zij wordt in 1507 en 1511 genoemd in stukken betreffende onroerend goed. Er zullen echter na 1500 moeilijkheden zijn ontstaan over de rentebetaling en aflossing der leningen, zodat de kapel verkocht werd en omgebouwd tot een woonhuis, dat in 1528 en 1588 vermeld wordt als 'de aude capelle'.

De devotie tot Antonius bleef echter levend en in 1626 richtten de geburen van Straten zich tot het kapittel van Oirschot om in hun buurtschap opnieuw een kapel te mogen bouwen ter ere van de H. Antonius, waartoe het kapittel verlof gaf. Van de bouw van deze derde kapel is een rekening bewaard, gedaan door 'de capelmeesteren', die in 1643 aan de schepenen werd gepresenteerd. In 1649 werd de kapel op last van de Staten-Generaal afgebroken. In 1853 is de kapel op de oude fundamenten in steen herbouwd nadat er volgens de plaatselijke overlevering eerst een primitieve kapel van leem en zoden was opgericht. Nadat in 1953 een ingrijpende restauratie was uitgevoerd, is een stichting opgericht tot beheer van de kapel. Deze stichting telde anno 1997 64 leden uit de buurtschap of de iets verdere omgeving die jaarlijks 1,50 of meer bijdroegen. In 1992 is de kapel opnieuw grondig gerestaureerd.

Het vooraanzicht van de huidige kapel wordt gevormd door een klokgevel met een rondbogige toegangsdeur, waarboven een spitsboognis met een beeld van Antonius. Het beeld van gepolychromeerde gebakken klei is omstreeks 1995 vervaardigd door E. Coppens uit Den Dungen. De kapel wordt bekroond door een simpel houten klokkentorentje met een klokje, vermoedelijk uit het bouwjaar 1853, en een weerhaan. De kapel meet circa 4 bij 7 meter, en heeft een driezijdige koorsluiting. Nabij het Antoniusbeeld staan een Mariabeeld (aangeklede 'staakmadonna') en een gipsen H. Hartbeeld. Voor het beeld van Antonius is een vrijstaande houten altaartafel opgesteld. Aan de zijwanden hangen kleine kruiswegstaties en in een spitsboognis boven de deur aan de binnenzijde is een gepolychromeerd gipsen beeld van St. Joris geplaatst. Daarnaast hangen kruisbeelden, een met een corpus en een met lijdenssymbolen. Er staan 15 bankjes in de kapel. De kapel en de directe omgeving zijn beschermd dorpsgezicht. In het koor van de kapel staat in het midden van de koorsluiting een gepolychromeerd houten beeld (hoogte ca. 1,20 m) van Antonius Abt uit het midden van de 18e eeuw, vermoedelijk vervaardigd door Walter Pompe. Antonius heeft een opengeslagen boek in zijn linkerhand; met zijn rechterhand houdt hij een (later aangebrachte) staf vast. Tegen zijn rechter scheenbeen, tussen kleed en mantel, schurkt zich een klein varken." (bron: de in het hoofdstuk Links gelinkte site van de buurtschap)

- De rijksmonumentale langgevelboerderij op Pallande 8 in buurtschap Straten is in 2021/2022 zorgvuldig gerestaureerd en verbouwd. Eigenaren zijn Martie van der Aa en zijn vrouw Corry. Martie erfde de boerderij in 2019 van zijn vrijgezelle oom Rens van der Aa. Martie: "De boerderij is in 1923 in opdracht van mijn opa en oma gebouwd, architect Frans van Bommel tekende voor het ontwerp. Ome Rens nam de boerderij van zijn ouders over. De boerderij is authentiek, hij heeft er amper iets aan verbouwd. Er was geen centrale verwarming, geen badkamer, de wc was buiten. De laatste vijf jaar sliep hij in de kamer in de bedstee, die kamer was lekker warm. Hij is 95 jaar oud geworden." Martie en Corry willen het karakter van de langgevelboerderij behouden. Martie: "De ruimtes blijven intact. Maar in de stal komt wel een badkamer en slaapkamer; wij gaan niet in de bedstee.” Architect Bas Spanjers wijst op zolder naar de spanten van het dak. ,,Hier zie je boomstammen, met lintzaag doormidden gezaagd, of soms in drieën. Niks rechte balken, gewoon ruw met de bast er nog aan. Aan elkaar getimmerd, opgevuld met een spie als het niet precies paste. Vroeger bouwden ze vooral praktisch, met wat voorhanden was. Dat is tegenwoordig heel anders.” (bron en voor nadere informatie zie ED, juni 2021)

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Cultureel evenement Straten Kermis (op een zondag in september).

- Van half december tot 6 januari staat naast de Antoniuskapel een levensgrote kerststal, vervaardigd door mannen uit de buurtschap. In de stal staan levensgrote beelden, die door de vrouwen zijn gemaakt. Het geheel is sfeervol uitgelicht en aangekleed.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Ommetje De Twee Herdgangen door de buurtschappen Straten en Notel.

- Rondom Straten zijn duidelijk een aantal 'bolle akkers' te zien. Dit zijn akkers die door eeuwenlange bemesting met stalmest en heidplaggen zichtbaar zijn opgehoogd.

- Er zijn plannen voor de bouw van een uitkijktoren in Straten. De buurtschap wil graag nog een aantal wandelpaden aanleggen, maar realisatie daarvan is lastig door de veelheid van zowel eigenaren als gebruik van de grond. Daarom is de uitkijktoren een mooi alternatief om vanuit een ander perspectief van het fraaie omliggende landschap te kunnen genieten. Vanaf dit markante uitkijkpunt met een hoogte van 9,5 m heb je straks een schitterend uitzicht over de akkers, graslanden en kwekerijen van de buurtschap, het groene massief rondom kasteel Groot Bijsterveld, de Bollen en de prachtige horizon van de Oirschotse dorpskern.

Terug naar boven

Beeld

- Foto's van landschap en evenementen in Straten.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over de buurtschap Straten.

- Belangenorganisatie: - Mooi Straten is een initiatief van burgers, boeren en ondernemers om actief te zijn in het behouden - en waar nodig verbeteren - van de leefbaarheid van de buurtschap.

- Onderwijs: - "Tussen de weilanden en bossen van Best en Oirschot, aan de Z rand van buurtschap Straten, staat Dalton Kindcentrum AvontuurRijk (voorheen Antoniusschool). Hier hebben kinderen, letterlijk en figuurlijk, alle ruimte om te ontdekken. Met oog voor ieder kind en elk talent zorgen we voor kinderopvang en onderwijs waarin kinderen zichzelf leren kennen en mogelijkheden ontdekken: die van henzelf en die van de wereld om hen heen. In een sfeervol gebouw geven we kinderopvang en onderwijs volgens de principes van Dalton en dagen we uit tot experimenteren en ontdekken. Met een uitdagend speelplein en een vruchtbare moestuin werken we ook graag buiten aan kennis en vaardigheden.

Wij leren onze kinderen te leven in de dynamische wereld van morgen en overmorgen. Kinderen leren problemen herkennen en mede oplossen. Wij leren onze kinderen dat zij mede verantwoordelijk zijn voor de wereld van vandaag en morgen. Wij denken samen na over levensvragen en problemen van alledag. Kinderen leren naar elkaar, naar ons en naar het voorbeeld van de katholieke verhalen te luisteren. Wij leren hen ook om daarna zelf beslissingen te nemen, uit te voeren en te evalueren. Daarmee kunnen de kinderen naar een eigen, persoonlijke identiteit groeien."

- Gilde: - "Het Sint Joris Gilde Oirschot is in 1542 opgericht door een aantal mannen uit Straten. Zij kozen als patroonheilige Sint Joris en schoten destijds met de voetboog. De buurtschap ligt op de grens met Best, dat toen nog tot de gemeente Oirschot behoorde. Ook nu nog komen veel leden uit deze buurtschap of hebben er hun wortels. Het gildeterrein ligt er nog en ook vinden bijeenkomsten bij voorkeur nog in de buurtschap plaats. Een unieke verzameling koningsschilden van 1614 tot heden is de getuige van een rijke historie. Tot 1973 beperkten de activiteiten van het gilde zich tot het schieten met de kruisboog. In dit jaar werd het gilde gekostumeerd en ging het zich ook toeleggen op volksdansen, vendelen en trommen. Later kwamen daar bazuinblazers bij. Ongeveer 80 mannen zijn lid van het gilde. Het jaarlijkse hoogtepunt is de Teerdag 's weeks na Pinksteren. Om de vier jaar wordt er koning geschoten."

Reactie toevoegen