Status

- Stompwijk is een dorp in de provincie Zuid-Holland, in de streek Haaglanden, gemeente Leidschendam-Voorburg. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1937. In 1938 over naar gemeente Leidschendam, in 2002 over naar gemeente Leidschendam-Voorburg. Een klein deel van de gemeente is in 1938 middels grenscorrectie overgegaan naar de gemeente Nootdorp. Zie daarvoor verder bij Statistische gegevens.

- Wapen van de voormalige gemeente Stompwijk.

- Het dorp Stompwijk heeft geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom 'in' Leidschendam.

- Onder het dorp Stompwijk vallen ook de buurtschappen Westeinde (deels, één pand) en Wilsveen.

Naam

Oudere vermeldingen
1334 Wike, 1347 Stompic, 1494 Stompwyck.

Naamsverklaring
Gevormd uit het Middelnederlandse wik 'nederzetting, veelal met bepaalde functie' (waarvoor zie verder bij Wijk aan Zee) en de latere toevoeging stompe, mogelijk naar de vorm van het gebied.(1)

Ligging

Stompwijk ligt NO van Leidschendam, N van Zoetermeer, ZO van Voorschoten.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Stompwijk 315 huizen met 2.323 inwoners, verdeeld in de gelijknamige buurtschap 130/936 (= huizen/inwoners), het dorp Leidschendam (deels: alleen het deel Zuidzijde) 105/764 en de buurtschappen Wilsveen 29/209 en Tedingerbroek 51/414 (in oude atlassen wordt dat als buurtschap Veenweg betiteld, en in recente atlassen als Haagoord. Het deel W van die weg viel onder Stompwijk, het deel O ervan onder Nootdorp. Zie verder de alinea hierna).

In 1938 is de gemeente opgeheven en als volgt verdeeld:
naar de nieuwe gemeente Leidschendam: 5.103 inwoners;
naar de gemeente Nootdorp: 433 inwoners. Dit betrof - in ieder geval - de W zijde van de Veenweg, voor zover gelegen Z van de spoorlijn Den Haag - Rotterdam. De grens liep hier namelijk O langs dan wel midden door de weg, waardoor de bebouwing aan de O kant van deze weg onder Nootdorp viel en de bebouwing aan de W kant van deze weg onder Stompwijk. In de praktijk hoorde de complete bebouwing aan deze weg eigenlijk onder Nootdorp. De Veenweg is nota bene een van de oudste ontginningen van dat dorp en lag ook toen al veel dichterbij de kern van Nootdorp dan bij het kilometers ver(der) weg gelegen Stompwijk. Vandaar de grenscorrectie.

- Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.000 huizen met ca. 2.400 inwoners.

Geschiedenis

Boek
In 2016 is het boek 'De Stompwijkse Knip' verschenen. Dit boek gaat over de ontstaansgeschiedenis van het dorp en in het bijzonder over de buurt bij de kruising van de Stompwijkseweg en de Kniplaan. Het boek is geschreven door het duo Peter van Boheemen en Frans Jansen, die het dorp kennen als hun broekzak. Aan de hand van fraai kaartmateriaal maken zij duidelijk dat het dorp na de middeleeuwen door turfwinning in een plassengebied veranderde. In deze periode kende Stompwijk ook enkele buitenplaatsen. Droogmaking van de veenplassen zorgde voor het landschap zoals we dat nu kennen. Hoe een droogmaking verliep, wordt uitgebreid toegelicht voor de Damhouderpolder. Hierbij blijft niet verhuld dat de eerste bewoners met zware tegenslagen te kampen hadden.

De inpolderingen doen de landbouw als belangrijkste middel van bestaan herleven. Het land is dan wel grotendeels in handen van 'vreemde heren'. Later worden de boeren weer eigen baas. Daarnaast ontwikkelen zich ook andere economische activiteiten zoals een herberg, een wagenmakerij en een aannemerij. Dit wordt geschetst op basis van de veranderingen die zich in de buurtgemeenschap bij De Knip hebben voorgedaan. Daarbij passeren vele bekende Stompwijkse families de revue, waaronder de familie Van Boheemen, die al zes generaties boert op boerderij Akkerlust.

Recente ontwikkelingen

- "De gemeente wil de bereikbaarheid, verkeersveiligheid en leefbaarheid van de kern en het buitengebied van Stompwijk verbeteren. Dat is nodig omdat de Stompwijkseweg in slechte staat was en het dorp leed onder het vele verkeer dat de route gebruikt. Daarom is de Stompwijkseweg in 2017 en 2018 opgeknapt en vernieuwd, wordt de Dr. Van Noortstraat heringericht en wordt een nieuwe verbindingsweg tussen de N206 via de Meeslouwerpolder naar de Dr. Van Noortstraat aangelegd. Deze maatregelen geven ook een impuls aan de recreatieve ontwikkeling van en de bedrijvigheid in het dorp. Bewoners en ondernemers worden nadrukkelijk bij de maatregelen betrokken.

De werkzaamheden aan de Stompwijkseweg bestonden uit het deels renoveren en deels vernieuwen van de kadewand langs de Stompwijksevaart. Daarnaast is de wegconstructie geheel vernieuwd (nieuwe bestrating en nieuw grondpakket) De Verbindingsweg wordt om de kern van Stompwijk aangelegd, tussen de N206 en Tuinbouwweg/Dr. van Noortstraat. De Verbindingsweg zal het doorgaande verkeer beter faciliteren en de woonkern ontlasten. Om deze weg mogelijk te maken moet de gemeente percelen aankopen en heeft de raad een bestemmingsplan vastgesteld. Voordat de aanleg begint, wordt het tracé voorbelast (tijdelijke ophoging met grond om voldoende draagkracht voor de weg te krijgen). Deze voorbelasting duurt ongeveer 1 jaar en is in september 2018 van start gegaan. We streven ernaar om de wegwerkzaamheden najaar 2019 te beginnen. Het werk duurt naar verwachting ongeveer 12 maanden. Dit onder voorbehoud van tijdige verkrijging van de noodzakelijk te verwerven percelen.

Als de Verbindingsweg is aangelegd, kan de Dr. Van Noortstraat verder worden ontlast van verkeer. De herinrichting zal gericht zijn op het faciliteren van het bestemmingsverkeer en het verbeteren van de verkeersveiligheid voor fietsers en voetgangers. We verwachten dat het werk in het najaar 2020 kan beginnen en ongeveer 9 maanden duurt." (bron: gemeente Leidschendam-Voorburg)

- In 2007 is de Integrale Gebiedsvisie voor Stompwijk en Wilsveen vastgesteld.

- T/m 2012 zijn 11 verspreid liggende kassen in het buitengebied van Stompwijk gesloopt, met een totale oppervlakte van ca. 8 hectare. De operatie draagt bij aan de economische vitaliteit van het dorp en aan herstel van het open landschap van het landelijke buitengebied van het dorp, dat een van de poorten vormt naar het Groene Hart. Alle activiteiten in de glastuinbouwsector worden geconcentreerd in de Meeslouwerpolder, een gebied dat de gemeente volledig duurzaam wil herstructureren. Daarbij wordt onderzocht of de inzet van aardwarmte en gebruik van CO2 uit het Rijnmondgebied mogelijk is. De vestiging van een recreatief knooppunt aan de rand van de Haagse agglomeratie zal het Stompwijkse polderlandschap aantrekkelijker maken als entree van het nationaal landschap Groene Hart. Er komen in de polder mogelijkheden voor natuurgerichte recreatievormen als wandelen en paardrijden. De Stompwijkseweg, nu nog een druk bereden polderweg, wordt straks een belangrijke verbinding voor recreatief fietsverkeer.

Bezienswaardigheden

- Stompwijk heeft 2 rijksmonumenten, zijnde de Laurentiuskerk (Doctor van Noortstraat 86) uit 1873, met de naastgelegen pastorie op nr. 88. De karakteristieke kerk is in neogotische stijl gebouwd naar een ontwerp van architect Evert Margry. De kerk is in 2010 gerestaureerd.

- Stompwijk heeft 43 gemeentelijke monumenten.

- Het uit 1882 daterende gemaal De Volharding (Dr. Van Noortstraat 2) is sinds 2006 niet meer in gebruik en anno 2012 dringend aan een opknapbeurt toe. Het gemaal, oorspronkelijk een stoomgemaal, heeft een oude elektrische aandrijving. Helaas ontbreekt de vacuüminstallatie. In 2011 heeft het Hoogheemraadschap van Rijnland een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden om het gemaal in de toekomst weer een nieuwe, aangepaste en beperkte rol in de plaatselijke waterhuishouding te geven. De uitkomst daarvan is ons nog niet bekend.

- Het andere oude gemaal in Stompwijk, de Antagonist (Stompwijkseweg 11), oorspronkelijk ook een stoomgemaal, heeft in 1929 een imposante 1-cylinder horizontale Crossley dieselmotor gekregen. Sinds de ingebruikname van een nieuw automatisch werkend gemaal in 1998 is de Antagonist buiten werking. Het Hoogheemraadschap van Rijnland heeft het gemaal aan de Stompwijkse Vaart in 2012 overgedragen aan Stichting Behoud Oude Motorgemalen Voorschoten-Leidschendam (STIBOM) (die voor zover ons bekend geen website heeft). Het gemaal is in 2014 gerestaureerd en te bezichtigen tijdens Open Dagen en op afspraak.

Jaarlijkse evenementen

- Op de 1e zondag van mei organiseert Toerclub Stompwijk de Elfdorpentocht; fietstochten waarbij je kunt kiezen uit de afstanden 25 / 45 / 80 / 125 en 160 km. Bij dit evenement, dat meer dan 1.000 deelnemers trekt, slaagt men er doorgaans in om routes uit te zetten waarin vrijwel geen verkeerslicht voorkomt, wat een hele prestatie is in de drukke Randstad.

- Popfestival Stompwijk Summerland (weekend in juli).

- De Stompwijkse Paardendagen (gedurende 4 dagen in juli) zijn al meer dan een eeuw een begrip in de regio. Uiteraard staat tijdens dit evenement de paardensport centraal, maar liefhebbers van ander vermaak komen ook aan hun trekken. Voor de kinderen is er vier dagen lang een kermis met een groot aantal attracties. Op zaterdagmiddag is er de Stompwijkse Landleven Fair en zaterdagavond de WhipeOut. Op zondag vinden de populaire Ponyrennen plaats. Deze middag is van oudsher één grote reünie van familie, vrienden, oud-Stompwijkers en paardenliefhebbers. Onder het motto "Jong geleerd is oud gedaan" kunnen de kleinsten zich alvast voorbereiden op een carrière in het ponyrennen, want tijdens de pauze kan er ezeltje worden gereden. Het absolute hoogtepunt van de Stompwijkse Paardendagen is de Kortebaandraverij, geliefd bij eigenaren, pikeurs en toeschouwers. Het is de enige kortebaandraverij in Nederland die nog op gras wordt gereden. En waar je ook zit of staat, je kunt alles goed overzien. De Paardendagen worden afgesloten met een prachtig vuurwerk. - Stompwijkse Paardendagen op Facebook.

Het is een mooi verhaal over hoe de kortebaandraverij hier ontstaan is, vandaar hier een samenvatting daarvan: Stompwijk - een overwegend agrarisch dorp bekend om de goede kwaliteit boter, kaas en eieren - had een levendige handel in het westen van ons land. Dagelijks trokken Stompwijkse boterboeren met paard en wagen vol beladen met hun handel naar Leiden, Rotterdam, Delft, Voorburg en Den Haag - plaatsen die voor die tijd op een enorme afstand lagen. De paarden die deze wagens trokken waren sterk en konden een flink stuk draven. Op de terugweg werd er dan ook stevig doorgereden. Aan de rand van de stad wachtten de boeren op elkaar voor een wedstrijdje 'wie als eerste thuis is'. Hierdoor ontstond de behoefte om ook eens in wedstrijdverband de krachten onderling te meten. Vandaar de oprichting van paardensportvereniging Nooit Gedacht en de eerste kortebaandraverij in het dorp in 1909. (bron: de hierboven vermelde site van de Stompwijkse Paardendagen)

- Sinterklaas.

Agrarisch

- "Staatsbosbeheer is een samenwerking aangegaan met Nicole de Gier en Freek van Leeuwen van kaasboerderij De Vierhuizen in Stompwijk. Het helpt hen meer biodiversiteit te combineren met een rendabele bedrijfsvoering. De overeenkomst met het bedrijf maakt deel uit van een groot project van 40 experimenten die Staatsbosbeheer samen met boeren aangaat om natuurinclusieve landbouw te stimuleren. Kern daarbij is dat Staatsbosbeheer zijn grondpositie inzet. Wageningen University & Research monitort de projecten.

De Vierhuizen is een kleinschalige melkveehouderij in het veenweidegebied in het Groene Hart. Vrijwel alle melk wordt tot kaas verwerkt in de eigen kaasmakerij in Stompwijk, en deels onder de naam Wilde Weide Kaas vanuit de eigen boerderijwinkel verkocht. Het bedrijf heeft veel aandacht voor korte ketens en heeft een zoveel mogelijk gesloten kringloop. Er wordt weinig krachtvoer aangevoerd en geen kunstmest. Door het weiland zijn wandelpaden aangelegd die vrij toegankelijk zijn voor het publiek. Een andere attractie is de Wilde Weide Tuin, een vrij toegankelijke bloementuin, waar frambozen en bessen geplukt mogen worden. De vaste mest van de koeien wordt van de urine gescheiden en er wordt extra stro aan toegevoegd om het volume aan vaste mest nog wat te vergroten. Dit helpt de bodemstructuur te verbeteren en trekt meer wormen, die op hun beurt weer voedsel zijn voor de weidevogels. Op bijna alle grond van Van Leeuwen zit een beheerovereenkomst voor weidevogels." (bron: Staatsbosbeheer, december 2020)

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Stompwijk (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Stompwijk.

- Nieuws: - Weekblad De Dorpsketting bestaat al sinds 1970, wordt in het dorp huis aan huis verspreid, en is via deze link ook online te lezen (ook oudere nummers). In 2019 is het 2500e nummer verschenen!

- Kulturhus: - In Stompwijk was een impuls nodig voor het behoud van de basisvoorzieningen. Investeren in een slimme combinatie van maatschappelijke voorzieningen, informatie en dienstverlening onder één dak was de oplossing voor dit vraagstuk. In het in oktober 2019 gereedgekomen Kulturhus Dorpspunt versterken functies elkaar. De deur is vaker open. En elkaar ontmoeten maakt samen iets organiseren makkelijker. Het Kulturhus draagt zo bij aan de leefbaarheid van het dorp. Het Kulturhus voorziet in een centrum voor de dorpsgemeenschap met een basisschool, een peuterspeelzaal, buitenschoolse opvang, een consultatiebureau, een jeugdsoos, een servicepunt van de bibliotheek en multifunctionele ruimtes zoals een grote zaal, een foyer met keuken, een speellokaal en een atelier.

Het Kulturhus is gerealiseerd op de locatie waar voorheen de basisschool stond. Het nieuwe Kulturhus is een markant punt in het centrum van Stompwijk, en een 'huiskamer' voor de hele Stompwijkse gemeenschap, van jong tot oud(er). Het Kulturhus is een toekomstbestendig, hoogwaardig en duurzaam gebouw dat voldoet aan de hoogste eisen op het gebied van binnenklimaat, licht en akoestiek. Voor het schoolgedeelte betekent dat Frisse Scholen Klasse A. Daarnaast is het Kulturhus door het toepassen van verschillende innovaties en aanbrengen van zonnepanelen op het speciaal daarvoor ontworpen dak een onderhoudsarm, gasloos gebouw, dat bovendien minimaal zijn eigen energie opwekt: energieneutraal dus. Kulturhus Dorpspunt is op 11 oktober 2019 feestelijk geopend.

- Muziek: - "Bij Dynamic Voices, het leukste popkoor van Leidschendam en omstreken, leer je goed zingen met plezier! We repeteren met het popkoor in Kulturhus Dorpspunt in Stompwijk. Lekker de ruimte dus voel je welkom om een keer binnen te lopen om te kijken of dit ook een mooie hobby kan worden voor jou! In een ontspannen sfeer zingen en tegelijkertijd ook nog een goede zangtechniek oppakken want... iedereen kan leren zingen!"

- "Bij Zangstudio The Voice leer je zingen! Vocal Coach Marian Pijnaker (zangeres popgroep Tower) geeft lessen op maat voor beginners en gevorderden. - Zangles in verschillende lichte muziekstijlen als jazz, pop, musical, rock...; - Privéles of in duo- en/of groepsverband; - Gezond gebruik en optimalisatie van de stem door een goede zangtechniek; - Coaching; - Microfoontechniek; - Leuke optredens en 1x per jaar grote kerstshow in theater; - Workshops; - Gegarandeerd resultaat binnen 1 les! Zingen geeft veel plezier en energie! Zangstudio The Voice is gevestigd in Stompwijk. De tarieven van de lessen zijn afhankelijk van leeftijd en lesvorm."

- Sport: - In 1947 wordt voetbalvereniging Stompwijkse Boys opgericht, in 1949 handbalvereniging HVS en in 1964 gymnastiekvereniging Gyversto. Eind jaren tachtig wil de gemeente woningen bouwen op het terrein van de toenmalige sportvelden, de gymzaal en de kantine van de voetbalvereniging verkeren in slechte staat, en het dorp wil graag een sporthal. Om al die vliegen in één klap te kunnen slaan, besluiten de genoemde clubs hun krachten te bundelen en in 1992 te fuseren tot Sportvereniging Stompwijk '92. De sporthal komt er in 1993. De verenigingen sporten op Sportpark De Meerhorst (Klaverblad 13). Inmiddels worden er nog veel meer sporten beoefden dan de hiervoor genoemde (met name volleybal, aerobics, badminton en judo).

- Toerclub Stompwijk is er voor racefietsers maar ook voor mensen met een 'gewone' fiets. Wekelijks maken ze op zondag een toertocht, waarbij doorgaans in verschillende groepen wordt gefietst, waardoor rekening kan worden gehouden met snelle en minder snelle fietsers, die zo veel mogelijk per type bij elkaar worden gegroepeerd.

- Bij IJsclub Nut en Vermaak kun je leren schaatsen, toerschaatsen en wedstrijdschaatsen. De lessen en trainingen vinden plaats op de kunstijsbanen in Den Haag, Leiden en Zoetermeer. En als het 's winters hard genoeg vriest, zal er ongetwijfeld ook op de vele lokale waterlopen geschaatst worden.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)