Status

Steyl is een dorp in de provincie Limburg, in de streek Noord-Limburg, gemeente Venlo. T/m 2000 gemeente Tegelen.

Naam

In het Tegels
Sjteil. Op de site van de Wijkraad lezen wij ook de spelling Sjteyl.

Bijnaam
Steyl wordt geprofileerd als 'kloosterdorp', gezien de grote rol die de verschillende kloostercomplexen in het dorp hebben gespeeld en, in ieder geval qua 'dorpsgezicht', nog altijd spelen.

Spelling
Deze plaatsnaam is in ieder geval sinds ca. 1900 doorgaans als Steijl gespeld. Het in 1978 in werking getreden huidige postcodesysteem maakte van alle ij's een y, dus werd het in dit geval Steyl. Rond 2000 keerden de ij's weer in het postcodeboek terug en werd het weer Steijl. De gemeente Venlo heeft desondanks gemeend in 2007 de spelling Steyl te moeten vaststellen, in het kader van de gemeentelijke Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG), welke spelling sindsdien ook wordt gehanteerd op de plaatsnaamborden en in het postcodeboek, en dientengevolge sindsdien ook door lokale instellingen is overgenomen.

Oudere vermeldingen
1326 die stele inder Masen, 1429 en 1603 en 1756 Steyl, 1608 Steil, 1769 Gesteijl, 1835 Steyll, 1838-1857 Steijl.

Naamsverklaring
Het Middelnederlandse stele, en het Limburgse steil betekent 'visstaal, houten staken waartussen visnetten worden bevestigd'.(1)

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp het Duuvelsriék.

Ligging

Steyl ligt ZW van Venlo en Tegelen en grenst in het W aan de Maas. De bebouwde kommen van het dorp en buurdorp Tegelen grenzen (inmiddels) aan elkaar. De oude dorpskern ligt W van de Roermondseweg. Het nieuwe gedeelte O hiervan wordt in de volksmond Alland genoemd.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Steyl 51 huizen met 251 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.500 huizen met ca. 3.800 inwoners.

Geschiedenis

Een deel van het dorp (= het 'geestelijk deel' met de kloostercomplexen, en een deel van het 'wereldlijk deel') is in 2008 aangewezen tot beschermd dorpsgezicht. In de Toelichting bij het besluit tot aanwijzing van het beschermd dorpsgezicht Steyl wordt de geschiedenis van zowel het wereldlijk als het geestelijk deel van het dorp uitvoerig beschreven.

Bezienswaardigheden

- In de rijksmonumentenlijst van Tegelen zijn ook de rijksmonumenten van Steyl opgenomen. De meeste monumenten - meer dan 50 - hebben betrekking op dit dorp. Als je wilt weten welke dat zijn, zul je dat dus per adres moeten checken, maar doorgaans kun je ook aan de namen van de objecten al zien, omdat de meeste betrekking hebben op het Missiehuis en de zusterkloosters.

- Steyl is aanvankelijk een rectoraat. In 1933 wordt het een zelfstandige parochie. De parochiekerk Sint Rochuskerk is in september 2011 aan de eredienst onttrokken.

- Missiehuis St. Michaël is in 1875 gesticht door de uit het Duitse Goch afkomstige (en sinds 2003 heilige) Arnold Janssen. Janssen wil in eerste instantie een missiehuis in eigen land stichten, maar omdat de Katholieke Kerk daar destijds door de regering van Otto von Bismarck wordt vervolgd tijdens de Kulturkampf, wijkt hij uit naar het naburige Nederlands Limburg. Janssen koopt in Steyl de herberg/uitspanning van Nicolaas Ronck en richt de congregatie Gemeenschap van het Goddelijk Woord (Societas Verbi Divini of SVD) op, in de volksmond 'de missionarissen van Steyl'. Deze congregatie telt vandaag de dag meer dan 6000 paters en broeders en is een van de grootste congregaties in de Katholieke Kerk. Het Missiehuis is een heel complex met kloostergebouwen, werkplaatsen, tuinen en het Missiemuseum. - Site Missiehuis St. Michaël.

- Uniek en van bijzondere waarde is het Missiemuseum Steyl. Een museum, dat zelf tot museum geworden is. Geheel in oude stijl bewaard, kun je hier een sfeer proeven zoals die begin vorige eeuw, ten tijde van de inrichting van het museum, bestond. Sinds 1931 is hier niets meer veranderd. De indeling van het museum in volkenkundige en natuurhistorische afdelingen stamt uit deze tijd. Missionarissen brachten in die tijd de voorwerpen vanuit alle delen van de wereld hier naartoe. De opzet van het museum was om de toenmalige bezoekers meer informatie te geven over verre landen en culturen. Een indrukwekkende wonderwereld met vele curiositeiten bleef zo voor onze tijd bewaard.

- Klooster van het Heilig Hart van de Missiezusters Dienaressen van de Heilige Geest. De oorsprong van deze missiezusters ligt hier in Steyl. Van hieruit vertrokken honderden zusters, paters en broeders naar alle delen van de wereld. Nu het zwaartepunt van alle activiteiten is verplaatst naar andere continenten, is het kloosterdorp verstild tot een rustige plek waar de geschiedenis voelbaar is, een oase die uitnodigt tot bezinning en meditatie.

Missionarissen en missiezusters uit alle delen van de wereld komen naar Steyl om er de bronnen van hun religieuze inspiratie te ontdekken, elkaar te ontmoeten en in een trefpunt van culturen studerend en bezinnend te zoeken naar nieuwe wegen voor de toekomst. Maar ook voor vele anderen, mensen van dichtbij en veraf, jong en oud is het klooster een plek van ontmoeting geworden, een plek om op adem te komen en thuis te komen bij je eigen levensbron. Momenteel leven hier ongeveer 75 zusters, waarvan er velen op deze plaats hun levensavond beleven, na lange jaren van inzet in landen overzee of Europa. In de kapel van het klooster bevindt zich de sarcofaag van de beide Zalige medestichteressen van de congregatie: Maria Helena Stollenwerk en Josefa Hendrina Stenmanns.

- Mariakapel.

- De rijksmonumentale watertoren in de kloostertuin van het Missiehuis St. Michaël (S.V.D.) in Steyl (Parkstraat 26) is een monumentale watertoren, gebouwd in 1908-1909. De watertoren heeft een hoogte van 38 meter en heeft een waterreservoir van 75 m3. De watertoren staat in het oostelijke deel van de kloostertuin die behoort bij het Missieklooster van de Congregatie van het Goddelijk Woord en is een ontwerp van architect P.M. Scholl. De vrijstaande, taps toelopende watertoren op ronde grondslag heeft een bakstenen romp met een gepleisterd breder waterreservoir. Bovenaan de toren kraagt het waterreservoir uit tot een diameter van circa vijf meter; het reservoir heeft enkele rechthoekige vensters en een plat dak. Op het platte dak staat een ajour metalen kruis.

- Het Limburgs Schutterij Museum is na een brand in 2008 dakloos geworden, maar is in 2016 gelukkig heropend en wel in de voormalige Sint Rochuskerk te Steyl, die in 2011 aan de eredienst is onttrokken. "Om het voormalige kerkgebouw geschikt te maken voor het museale en multifunctionele gebruik, was een grootscheepse verbouwing noodzakelijk. De complete vloer is eruit geweest om er maar liefst 7,5 kilometer vloerverwarming in te leggen. Het toiletblok is vernieuwd, het uurwerk in de toren hersteld en in de sacristie is een geschikte vergaderlocatie gecreëerd. De stroomvoorziening en verlichting zijn aangepakt en het gebouw is schoongemaakt, aangekleed etc. Het pand beschikt nu ook over een volwaardige en uitnodigende horecagelegenheid.

Het kerkgebouw is voor verschillende doeleinden ingedeeld. Naast de museale functie zijn er ook ruimtes beschikbaar vooor vergaderingen, repetities, cursussen en presentaties. Deze kunnen aangepast worden naar gelang de grootte van de groep of het aantal deelnemers, tot zo’n 300 personen. Daarbij kan gebruik worden gemaakt van in eigen huis beschikbare audiovisuele apparatuur. Met een horecavoorziening evt. gecombineerd met catering kunnen wij allerlei warme/koude dranken en hapjes serveren. Kleine presentaties, grotere (bedrijfs)presentaties en jaarvergaderingen behoren allemaal tot de mogelijkheden. Wij staan ook open voor andere invullingen of suggesties." Het museum is in het verleden ook al enkele keren verhuisd. Over de omzwervingen van het museum sinds de oprichting in 1976 kun je hier lezen.

- De monumentale waarden in het dorp worden bedreigd door terugloop van bezetting en gebruik van de gebouwencomplexen door de kloosterordes en het daarmee gepaard gaande geleidelijk verval vanwege gebrek aan noodzakelijk onderhoud van gebouwen en tuinen. Stichting Behoud Monumenten Steyl heeft zich ten doel gesteld hieraan een bijdrage te leveren door zich in te zetten voor het behoud van de rijkelijk aanwezige rijksmonumenten.

De stichting is in 2008 ontstaan uit Stichting Stijlvol Steyl, die in 1983 is opgericht als gemeenschappelijk initiatief van 6 Steyler verenigingen en instellingen. Door de adoptie van de rijksmonumenten ketelhuis met machinekamer en schoorsteen, is deze stichting daarmee feitelijk het behoud door restauratie van de eerste monumenten gestart. De huidige stichting zet zich in voor behoud in een breder verband, inclusief het in eigendom verwerven van Steyler rijksmonumenten. Daarmee is ook de lang gekoesterde wens voor een eigen opslag- en werkruimte voor de voor de gemeenschap actieve Technische Commissie gerealiseerd.

- Gevelstenen in Steyl.

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - Vastelaovesvereiniging De Kaetelaers is opgericht in 1883. Zij organiseren sindsdien o.a. het Sjteyler Kaetelgerich. Dit is een ludiek en carnavalesk ‘volkstribunaal’, waarbij de misstappen van meestal lokaal bekende maar ook landelijk vooraanstaande personen voor het voetlicht worden gebracht.

- Kindervakantiewerk Steyl is begin jaren zeventig opgericht, met als doel om ook kinderen die niet de mogelijkheid hadden om op vakantie te gaan, een leuke week te laten beleven in de zomervakantie. Als doelgroep is gekozen voor kinderen in de basisschoolleeftijd. De activiteiten vinden altijd plaats in de voorlaatste week van de zomervakantie. De jongsten (groep 1) en de kinderen van de middenbouw van de basisschool (groep 2) ondernemen vanuit Steyl allerlei leuke activiteiten, passend bij hun leeftijd. Zij sluiten de week op vrijdag af met een leuk uitstapje. De kinderen uit groep 6, 7 en 8 van de basisschool gaan met de derde groep een week op kamp.

Natuur en recreatie

- In 2014 is Wereldpaviljoen Steyl, een educatieve en recreatieve attractie, gestart in de voormalige drukkerij (ooit de grootste drukkerij van Europa!) van het Missiehuis. In het Wereldpaviljoen is 'Nicaragua in het klein' nagebouwd met stad, dorp, platteland en cacaoplantage. Kinderen, jongeren en gezinnen kunnen zich in dit paviljoen onderdompelen in een andere cultuur via beleving, interactieve games en workshops.

- Verborgen achter oude muren vind je Botanische Tuin Jochumhof; een enclave van natuur, historie en rust met een fenomenaal uitzicht over de Maas. De Botanische Tuin kent een lange geschiedenis. De oudste delen van de tuin dateren 1799, als op de plaats van de huidige tuin nog een kapitaal landhuis staat. In 1933 start de enthousiaste Pater Peter Jochum een botanische tuin om het biologieonderwijs aan het klooster te ondersteunen. Vanuit alle werelddelen brengen missionarissen plantenzaden naar Steyl voor de tuin van Pater Jochum. Diverse deeltuinen stammen nog uit deze periode. Waar de Pater is begonnen met zaadjes staan nu kolossale bomen, waaronder de mammoetboom met zijn opmerkelijk zachte bast. Later wordt de tuin uitgebreid met een kruidentuin, een heemtuin en een mediterrane kas.

Beeld

- Filmpje van de stoommachine te Steyl door Pieter van Schijndel.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Steyl (online te bestellen).

Links

- Belangenvereniging: - Wijkraad Steyl informeert de inwoners over aspecten aangaande de leefbaarheid in het dorp, 'slaat een brug' tussen inwoners en instanties daar waar individuele bewoners niet door kunnen dringen tot een bepaalde instantie, en zet zich in voor het bevorderen van de leefbaarheid in het dorp. "Voor wat de taken van de gemeente betreft zullen wij er met zijn allen aan moeten wennen dat de gemeente steeds meer taken gaat afstoten naar de bewoners. Dit is landelijk beleid en op zichzelf geen reden tot bezorgdheid. Iedereen heeft wel eens gehoord van de participatiemaatschappij. Wel zorgelijk is het tempo waarin men alles wil realiseren in combinatie met de veroudering van de bevolking. De inwoners van Nederland zijn tientallen jaren gewend dat de overheid voor (bijna) alles zorgt.

Er zal een verandering van mentaliteit bij de inwoners moeten ontstaan en iedereen weet dat dit heel veel tijd en inspanning kost. Verder moeten de gemeenten wel zorgen dat er faciliteiten komen. Kortom, mogelijkheden scheppen. Denk bijvoorbeeld aan het Huis van de Wijk op Steyl. Het dorp heeft ca. 4.000 inwoners, van wie ongeveer de helft de 50-jarige leeftijd al heeft bereikt of spoedig zal bereiken. Onze zorgbehoefte zal in de (nabije) toekomst snel toenemen. De Wijkraad kan bij dit proces een belangrijke rol spelen en dit kost menskracht. Het huidig bestuur en de vrijwilligers tonen een zeer actieve en coöperatieve inzet voor Steyl. Een compliment voor iedereen die allerlei hand- en spandiensten verricht voor het dorp is dan ook zeker op z’n plaats." Aldus het bestuur van de Wijkraad op haar website. Op de site van de Wijkraad vind je o.a. ook actualiteiten, de geschiedenis van het dorp, en overzicht van de vele verenigingen in het dorp.

- Huis van de Wijk: - Huis van de Wijk Steyl is een initiatief van de Wijkraad, enthousiaste inwoners en ondersteuners van de gemeente Venlo. De Wijkraad heeft eind 2014 een enquête gehouden onder de inwoners over een Huis van de Wijk. Uit die peiling blijkt dat liefst 95% van de inwoners het toejuicht als het dorp een Huis van de Wijk krijgt. Met name aan de functies advies en informatie (69%), ontmoeten (65%), ondersteuning op het gebied van zorg en welzijn (57%), dagbesteding en vrije tijd (42%), sport en bewegen (37%), eenvoudige medische vragen en hulp bij gezonde leefstijl (31%), uitleen (30%) en samen eten (26%) is behoefte. Op basis van de uitkomst van de enquête is een werkgroep aan de slag gegaan. Samen met een groep vrijwilligers en ondersteuners van de gemeente Venlo heeft dat geresulteerd in de realisatie van het Huis van de Wijk Steyl.

- Onderwijs: - Basisschool De Schalm is de enige basisschool in Steyl. Hun naam lichten ze op hun site als volgt toe: "Een schalm is een langwerpige schakel. Een schakel is een deel van een ketting. Een schakel vormt een verbinding met andere schakels van de keten. Als deze schakels goed op elkaar afgestemd zijn, goed in elkaar passen, is het een soepele, sterke ketting. Zo kan de vergelijking gemaakt worden met de ontwikkeling en opvoeding van kinderen. In opvoeden en begeleiding van de (leer)ontwikkeling grijpen diverse schakels ineen, strevende naar een manier, dat de opvoeding voor het kind één doorgaande lijn vormt. In die opvoedingsketen maakt de school een stevige schakel met ouders; een schalm tussen gezin, wijk en maatschappij; een schalm tussen kind en leerstof; een schalm tussen kind en andere kinderen; een schalm tussen gezin en parochie; een schalm tussen verleden, heden en toekomst."

- Muziek: - Voorheen Kwartetvereniging Animo heet sinds 2014 Animo Steyl ’33 (welk jaar staat voor het oprichtingsjaar van de vereniging). Die naamswijziging zal vast zijn ingegeven doordat veel mensen gedacht zullen hebben dat, of gevraagd zullen hebben of, de vereniging een kaartvereniging is. Dat dachten wij namelijk ook toen wij de oude naam lazen. En dan moet je dat steeds weer uitleggen... Kwartet staat in dit geval namelijk voor het feit dat het een zangvereniging is met 16 zangers waarbinnen 4 zangers (een kwartet dus) per stemsoort, en dat zijn er zelf ook weer 4. Kennelijk is het gangaar om dat in de zangwereld zo aan te duiden. Maar iemand 'van buiten' heeft er natuurlijk heel andere associaties bij.

- Vonden wij 1933 al oud als oprichtingsjaar voor een zangvereniging; je hebt altijd baas boven baas. Zangvereniging Vriendenkring is namelijk opgericht in 1883. Het mannenkoor heeft 73 leden waaronder 64 zangers. Het koor telt 13 eerste tenoren, 21 tweede tenoren, 19 baritons en 11 bassen.

- Sport: - Judoclub Stoffels bestaat in de huidige opzet sinds 1978. De club verzorgt judolessen van elk niveau voor jong en ouder. Het doel is om met de jeugd op een leuke manier met judo, sport en beweging bezig te zijn en dit langzaam op te bouwen.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)