Spijk (Betuwe)

Plaats
Dorp
West Betuwe
Betuwe
Gelderland

spijk_lingewaal_collage.jpg

Spijk, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Spijk, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Spijk (2).jpg

Op de dijk bij Spijk

Op de dijk bij Spijk

Spijk.jpg

Rivier de Linge bij Spijk

Rivier de Linge bij Spijk

Spijk (Betuwe)

Deze pagina wordt mede mogelijk gemaakt door:

Terug naar boven

Wonen

Mutters Makelaardij is dé specialist in de gemeenten West Betuwe, Vijfheerenlanden, Gorinchem, Culemborg en de Alblasserwaard. Al jarenlang bewijzen wij dat we het daadwerkelijk anders doen! Kijk hier voor ons aanbod in Spijk. U bent van harte welkom voor een oriënterend gesprek op onze kantoren in Leerdam, Vianen en Culemborg. Met ons motto: "Waarborg tot betrokkenheid" garanderen wij het hoge serviceniveau dat u van een makelaar mag verwachten. Wij beseffen dat het verkopen of aankopen van uw woning geen alledaagse zaak is, daarom nemen wij u bij de hand en begeleiden wij u in iedere stap van het proces.

Terug naar boven

Status

- Spijk is een dorp in de provincie Gelderland*, in de streek Betuwe*, gemeente West Betuwe. Het was een zelfstandige gemeente t/m 17-7-1855. Per 18-7-1855 over naar gemeente Heukelum, in 1986 over naar gemeente Lingewaal, in 2019 over naar gemeente West Betuwe.

* Bij de gemeentelijke herindeling van 1986 is dit dorp overgegaan van de provincie Zuid-Holland naar de provincie Gelderland, en daarmee tevens overgegaan van de streek Vijfheerenlanden naar de streek Betuwe. Hieraan voorafgaand is in 1978 door een grenscorrectie 12 hectare met 16 inwoners overgegaan naar de gemeente Gorinchem, en bij de opheffing van de gemeente Heukelum in 1986 is door een grenscorrectie 7 hectare met 3 huizen en 15 inwoners overgegaan naar de gemeente Gorinchem. Dit had betrekking op een klein 'slurfje' grondgebied Z van het dorp Spijk, zoals te zien is op de gemeentekaart uit ca. 1870 op de pagina van Heukelum.

- Het kleine dorp Spijk heeft 2 postcodes (4211 en 4212). Vermoedelijk viel het deel onder 4211 voor 1986 onder de gemeente Heukelum en het deel onder 4212 onder de gemeente Vuren.

- Onder het dorp valt in de praktijk ook de buurtschap Vogelswerf. Weliswaar hoort Vogelswerf vanouds en formeel (o.a. qua postadressen) nog steeds onder Heukelum, maar in de praktijk voelen de Vogelswervers zich gezien de ligging en landschappelijke overeenkomst meer verbonden met hun W buurdorp. Vandaar ook de naam van de in 2001 opgerichte 'Historische Vereniging Spijk en Vogelswerf'.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1129 vervalst? kopie 14e eeuw Spihc, 1135 kopie 14e eeuw Wichero de Spic, 1148 kopie 14e eeuw Spic, 1169 Albertus de Spik, ca. 1200? kopie 14e eeuw in Spijc, 1271 de Spike, 1450 Spick.

Naamsverklaring
Betekent het Oudnederlandse spic = spijk 'in water uitstekend stuk land, landtong'.(1)

Terug naar boven

Ligging

Spijk ligt direct NO van Gorinchem en grenst in het W en N aan de Linge. Het is de meest westelijk gelegen plaats van de provincie Gelderland (sinds de herindeling van 1986. Voorheen viel het dorp onder de provincie Zuid-Holland).

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Spijk, die slechts het dorp omvat, 60 huizen met 392 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 340 huizen met ca. 850 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instantie en literatuur:

- De Historische Vereniging Spijk en Vogelswerf is opgericht in 2001. De vereniging, met ca. 170 leden, geeft 2x per jaar het tijdschrift Spijkerschrift uit, en heeft een bibliotheek met boeken, tijdschriften, video's, dvd’s en films. Zolang de vereniging nog geen eigen huisvesting heeft, is de bibltiotheek ondergebracht in een kast in het Dorpshuis. Leden kunnen gratis een boek etc. lenen. Voor nadere informatie zie de link. Verder organiseren we lezingen, drie á vier keer per jaar een excursie en diverse keren een wandeling door onze omgeving.

- In 2001 heeft historicus en bestuurslid van de historische vereniging Peter de Jong het boek 'Spijk, Heerlijkheid en waterland van 1250 tot 2000' gepubliceerd (ISBN 90-9014994-5, 419 pagina's, via de link incidenteel nog tweedehands verkrijgbaar), met de complete historie van het dorp vanaf de middeleeuwen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Spijk heeft 13 rijksmonumenten, zijnde de Hervormde kerk met toren op Zuiderlingedijk 185, de boerderijen op Zuiderlingedijk 51, 79, 89, 131, 135 en 141, en het Nieuwe Hollandse Waterlinie-onderdeel 'Tussenstelling Nieuwe Zuiderlingedijk', met de onderdelen betonnen schuilplaats met batterij / emplacement / aarden geschutsopstelling, groepsschuilplaatsen type P, keersluisje, duiker / keersluis, en twee scherfvrije schuilplaatsen type 1916 II.0

- Spijk heeft 5 gemeentelijke monumenten, zijnde de 3 veestallen aan de Spijkse Kweldijk, het weeghuisje op Zuiderlingedijk 8 (tegenover nr. 103), de voormalige opslag Polder Spijk, daarna vrieshuis bij nr. 177, het gemaal uit 1913 op nr. 233, en het sluiscomplex uit 2e helft 19e eeuw op nr. 233.

- Laat-gotische voormalige Hervormde kerk (Zuiderlingedijk 185). Driezijdig gesloten, vroeggotisch koor, pseudobasilicaal schip, waarvan de zijbeuktraveeën worden overdekt door dwarse zadeldakjes, afgesloten door puntgevels, waarin de vensters doorlopen. Inwendig zuilen en over de middenbeuk houten tongewelven. Het lagere, driezijdig gesloten koor dateert uit een oudere bouwperiode. In de kerk enkele zerken, 17e en 18e eeuw. Kerk en toren zijn in 1967 gerestaureerd. In 2007 is de kerk overgegaan naar de Hersteld Hervormde Gemeente Spijk.

- De voormalige karakteristieke Gereformeerde zaalkerk met dakruiter (Spijkse Kweldijk 92) dateert uit 1937, is als zodanig buiten gebruik en herbestemd tot woning.

- Van oudsher werd er in Spijk begraven op het kerkhof bij de Hervormde kerk. Ondanks dat er maar enkele begravingen per jaar plaatsvinden, dreigde het kerkhof vol te raken. Het gemeentebestuur besloot daarop een nieuwe begraafplaats te laten ontwerpen. Deze moest plaats bieden aan 360 graven van twee diep, 21 kindergraven, 44 urnengraven en een veld voor asverstrooiing. Het eerste ontwerp met de bekende haagjes en kaarsrechte paden voldeed niet helemaal aan de verwachtingen, ondanks dat er behoorlijk op de centen was gelet.

Via de gemeentelijke kunstcommissie kwam men op het idee om de begraafplaats te laten ontwerpen als kunstopdracht. Via Stichting Kunst en Openbare Ruimte (SKOR) werden drie kunstenaars aangetrokken: Mike Tyler, Ronald van Tienhoven en Louwrien Wijers. Alle drie hadden ervaring met het vormgeven van ideeën ten aanzien van het landschap. Burgemeester en wethouders van Lingewaal wilden wat bijzonders, aansluitend bij de culturele en botanische waarden die eigen zijn aan oude kerkhoven. Dat deze eisen en de inzet van kunstenaars het hele kostenplaatje wat hoger zouden doen uitvallen was duidelijk. Dankzij de SKOR en de provincie Gelderland konden de extra kosten worden gedekt. De provincie zag het project als voorbeeld en wil in de toekomst meer van dit soort begraafplaatsen realiseren. De Gemeentelijke begraafplaats in Spijk is in 2004 gereed gekomen. (bron en voor nadere informatie zie Dodenakkers.nl)

- Gevelstenen in Spijk.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Koningsdag.

- Snuffelmarkt van de Hersteld Hervormde Gemeente (op een zaterdag begin juni).

- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je schaatsen op de ijsbaan van de al meer dan 75 jaar bestaande IJsvereniging Nooit-Gedacht. De ijsbaan is prachtig gelegen in het natuurgebied tussen de Zuiderlingedijk en de Linge.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Speeltuin 't Spijkertje.

- In 2017 is een ringslang gesignaleerd bij golfterrein The Dutch in Spijk. Boswachter Hans van Heiningen is blij met deze ontwikkeling: "Een ringslang is een kritische soort en zijn aanwezigheid is een indicatie van een goed functionerend ecosysteem. Het is goed om zo'n soort erbij te hebben." Ringslangen zijn overigens niet agressief en ook niet giftig, wat beide ten onrechte weleens wordt gedacht. Om het voor de ringslangen aantrekkeljiker te maken, heeft Staatsbosbeheer in het aangrenzende Lingebos een 'broedhoop' gemaakt. "Ringslangen leggen hun eieren graag in hopen verterend plantaardig materiaal. Met de broedhoop hopen we de voortplanting te bevorderen", aldus Van Heiningen. In een broedhoop, die onder meer bestaat uit paardenmest, oud gras en hooi, takken en bladeren, ontstaat 'broei', die ervoor zorgt dat de temperatuurin de hoop oploopt tot minimaal 28 graden, wat nodig is voor het uitbroeden van de eieren. Gunstig neveneffect van de broedhoop is dat het voor Staatsbosbeheer makkelijker is om eierschalen terug te vinden, waaraan ze kunnen zien dat er daadwerkelijk nieuwe ringslangen zijn uitgebroed. Staatsbosbeheer hoopt dat meer inwoners van het Lingegebied bereid zijn om broedhopen op hun grondgebied te maken. Boswachter Hans van Heiningen wil daar zo nodig graag advies bij geven. Voor advies kan men ook terecht bij Stichting Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland (RAVON).

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Spijk, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Spijk (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Spijk.

- Dorpshuis: - In 2001 is het nieuwe Dorpshuis De Lindehof gerealiseerd, dat ruimte biedt voor tal van activiteiten. De Lindehof is een prachtige locatie, midden in het dorp. Dé plek voor een kopje koffie op het terras, een maaltijd in het eetcafe, een biljartje leggen, of een feest of vergadering te houden. De Lindehof beschikt over ruime parkeergelegenheid en moderne voorzieningen. Bij hen staat een persoonlijke benadering en een huiselijke sfeer voorop. Voor de sociale cohesie van de gemeenschap van Spijk is het dorpshuis van groot belang, te meer omdat veel andere voorzieningen inmiddels uit het dorp zijn verdwenen. Hier kunnen mensen elkaar ontmoeten, bijpraten en samen dingen doen.

Sinds 2017 is er 1x in de 2 weken in het dorpshuis de Bewoners Ontmoetings Plek (BOP). Dit loopt als een trein. Gemiddeld komen er zo'n 40 bezoekers. Mensen komen voor een praatje, drinken koffie of thee en er wordt iedere bijeenkomst een activiteit aangeboden. Bij bijv. een workshop mutsen maken sneed het mes aan drie kanten: mensen leerden elkaar kennen en het vergrootte de saamhorigheid, mensen leerden naaien of evt. hun vaardigheden op dit gebied vergroten, en er werd kleding gemaakt voor een goed doel.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool De Hoeksteen in Spijk krijgt een zelfstandig nieuw gebouw in de kern van het dorp. De variant waarbij de nieuwe 'brede school' als aanbouw bij het dorpshuis zou worden gerealiseerd, is van de baan. Volgens het college van de toenmalige gemeente Lingewaal kleefden er te veel nadelen aan de aanbouwvariant. Zo zouden gebruikers van het dorpshuis te veel hinder kunnen ondervinden van de school, zou het gezamenlijk gebruik van ruimten problematisch zijn, en ook zou het dorpshuis in dat geval parkeerplaatsen moeten inleveren. De school zit weliswaar al onder de gemeentelijke opheffingsnorm van 65 leerlingen, maar kan voorlopig toch door omdat de school door fusie onder een scholenkoepel is komen te vallen. Mocht de school op termijn toch te klein worden om nog langer te kunnen voortbestaan, dan is er in voorzien dat het pand vrij gemakkelijk kan worden omgebouwd tot woningen, zodat het geen desinvestering is. Anderzijds is er ook in voorzien dat als de school groeit, er relatief eenvoudig kan worden uitgebreid. De gemeente hoopt namelijk op nieuwe aanwas voor de school vanuit de nabijgelegen nieuwbouwwijk Hoog Dalem in Gorinchem. VVD-raadslid Winfried Flapper merkte tijdens het bespreken van de plannen in september 2017 op dat als de school een meer 'open' karakter zou hebben en alle kinderen uit Spijk naar deze school zouden gaan, er voldoende leerlingen zouden zijn om op lange termijn vooruit te kunnen. Het is namelijk een christelijke basisschool, waardoor een deel van de kinderen uit het dorp elders naar andere scholen gaat.

- Muziek: - Muziekvereniging de HohnerBoys (waar overigens ook veel dames lid van zijn) is opgericht in 1948 en heeft dus in 2018 het 70-jarig bestaan gevierd. Vele jubilarissen zijn tijdens het jubileumconcert in maart 2018 gehuldigd. De jubilea varieerden van 20 t/m 70 jaar. Het oudtste nog actief spelend lig was namelijk de op dat moment 86-jarige Alie Bronkhorst, die al vanaf de oprichting lid is. De vereniging heeft ca. 20 leden, van wie de meesten mondaccordeon spelen. Daarnaast is er nog een accordeon, een keyboard en een grote trom. De jaarlijkse uitvoering is telkens weer een topper, met altijd een uitverkocht Dorpshuis. Daarnaast treden ze vaak op in verzorgingstehuizen, voor zieken en bejaarden. Ook ter opvrolijking van clubjes die wat te vieren hebben zijn ze een graag geziene gast.

- Sport: - Voetbalvereniging SVS '65.

- "Biljartvereniging O&O (= Oefening & Ontspanning) is opgericht in 1955 te Vogelswerf. Sinds 2001 gevestigd in Dorpshuis De Lindehof te Spijk. Sinds de oprichting nemen wij deel aan de verschillende competities van biljartfederatie De Twee Provinciën. Onze 40 biljarters spelen in libre-, driebanden-, beker-, persoonlijke en onderlinge competities. Speelavonden: maandag en dinsdag: Driebanden. Woensdag: Persoonlijk. Donderdag en vrijdag: Libre. De bekercompetitie loopt als een rode draad door alle andere competities. Aan het eind van het seizoen worden de onderlinge competities gespeeld."

- Modelspoor: - Modelspoorvereniging Lingespoor is opgericht in 1996.

- Vogels: - De leden van Kleurvogelvereniging Gorinchem & Omstreken houden zich bezig met de vogelliefhebberij in de ruimste zin des woords. De leden houden en kweken de volgende vogelsoorten: Kleur- en postuurkanaries, Europese cultuurvogels, Tropische vogels, Parkieten en diverse andere soorten kromsnavels. Iedere 2e dinsdag van de maand houden zij een contactavond in de foyer van het dorpshuis in Spijk. Belangstellenden zijn van harte welkom om eens kennis te komen maken onder het genot van een bakje koffie.

- Indische Vereniging: - De Indische Vereniging OWTS ('Oost en West TeSaam') is opgericht in 1978. De doelstelling van de vereniging is het bevorderen van de onderlinge contacten in de Nederlands-Indische gemeenschap en de Nederlandse verwanten uit het voormalig Nederlands-Indië, die nog belangstelling hebben voor de Indische cultuur. Getracht wordt dit doel te bereiken door met elkaar het weer in contact brengen van “oude” vrienden en kennissen, door het organiseren van feestavonden, gezellige bijeenkomsten, dagtripjes en reizen. OWTS organiseert haar activiteiten in Dorpshuis De Lindehof in Spijk.

Reacties

(2)

Ik ben op zoek naar mijn voorvaderen en ben tot Spijk gekomen met de naam Abraham Steenis, geboren rond 1655. Kunt u mij meer gegevens leveren over zijn ouders, ik zou hier bijzonder blij mee zijn.
U bedankend voor de door u genomen moeite verblijf ik met een vriendelijke groet, en wens u een voorspoedig 2020 toe.
Piet van Stenis

Wij (Plaatsengids.nl) hebben zelf geen lokale archieven. Als er iemand reageert, laat ik het u weten. Dat is ook mede de opzet van deze reactiemogelijkheid; dat iemand anders ook met lokaal genealogisch onderzoek bezig is, dit leest en u wellicht verder kan helpen. Ook de lokale historische vereniging heeft iemand die zich met de lokale genealogie bezig houdt. Wellicht kunt u ook daar eens informeren. Hun gegevens vindt u hierboven.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen