Spankeren

Plaats
Dorp
Rheden
Veluwe
Gelderland

spankeren_plaatsnaambord_kopie.jpg

Spankeren is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Rheden.

Spankeren is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Rheden.

spankeren_mijn_dorp_van_morgen.jpg

Onder het motto 'Spankeren, mijn dorp van morgen' worden de inwoners betrokken bij het maken van toekomstplannen voor hun dorp.

Onder het motto 'Spankeren, mijn dorp van morgen' worden de inwoners betrokken bij het maken van toekomstplannen voor hun dorp.

spankeren_emailleerfabriek_de_ysel_kopie.jpg

Spankeren, emailleerfabriek De Ysel stond in de volksmond bekend als 'de EDY' en was tot 1975 een grote werkgever in het dorp. Later werd het De IJsel, wellicht heeft deze ook nog De IJssel geheten (na begin 20e eeuw wordt de rivier met -ss- gespeld).

Spankeren, emailleerfabriek De Ysel stond in de volksmond bekend als 'de EDY' en was tot 1975 een grote werkgever in het dorp. Later werd het De IJsel, wellicht heeft deze ook nog De IJssel geheten (na begin 20e eeuw wordt de rivier met -ss- gespeld).

Spankeren

Terug naar boven

Status

Spankeren is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Rheden.

Terug naar boven

Naam

Inwoners
Een inwoner van dit dorp is een Spankenees.

Oudere vermeldingen
1179? curtis in Spankeren, 1360-1361 naast de huidige spelling ook Spanker.

Naamsverklaring
De datering van de oudste vorm is onzeker. Misschien een samenstelling van spang 'langgerekte strook land' en heri 'plaats met een zandige rug'. Anderen gaan uit van een waternaam, met onduidelijke etymologie.(1)

Terug naar boven

Ligging

Spankeren ligt N van Dieren en wordt daarvan gescheiden door het Apeldoorns Kanaal. In het O grenst het dorp aan de IJssel, in het N aan het Brummense dorp Leuvenheim.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Spankeren 28 huizen met 200 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 370 huizen met ca. 920 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Al vanaf ca. 800 vinden er op de Oost Veluwe grootschalige ontginningen plaats. De eerste bewoners van Spankeren vestigen zich N van de huidige dorpskern bij de oudste akkers. De nederzetting heeft al vroeg een eigen kerk. Een deel van de huidige kerktoren dateert nog uit de 11e eeuw en is daarmee de oudste toren van de zuidoostelijke Veluwezoom. In het begin van de 19e eeuw bestaat het dorp nog slechts uit de kerk en 23 woningen. Ten opzichte van de omgeving is er wel een verdichting van de bebouwing, maar door de ruime open dorpsstructuur is er geen duidelijke dorpskern. In het midden van de 19e eeuw zijn de spoorlijn Arnhem-Zutphen en het Apeldoorns Kanaal nieuwe elementen in de ruimtelijke opbouw van het dorp. De spoorlijn splitst de kern in tweeën.

Vanaf ca. 1880 verschuift het zwaartepunt van het dorp in westelijke richting. Er wordt vooral gebouwd aan de Dorpsweg tussen de kerk en het Apeldoorns Kanaal. Hier ontstaat een relatief dicht bebouwingslint, bestaande uit met name enkele en dubbele huizen, winkel- en bedrijfspanden. Aan de Dorpsweg wordt de school gebouwd (1883) en de onderwijzerswoning (1896). Ook aan de Overweg wordt gebouwd, vooral tussen het spoor en de Zutphensestraatweg. Ook na de Tweede Wereldoorlog blijven de ontwikkelingen in Spankeren bescheiden. In 1950 wordt de muziektent gebouwd langs de Kerkweg en het dorp wordt met woningen aan de noordzijde uitgebreid.

Door de goede transportmogelijkheden (IJssel, kanaal en spoor) heeft het kleine Spankeren relatief veel industrie aangetrokken. Zo is tot 1975 Emailleerfabriek De Ysel ('de EDY') (later ook gespeld als De IJsel en wellicht ook als De IJssel) een grote werkgever voor de inwoners van het dorp en buurdorp Dieren.

Veerdienst
Naast de veerdienst tussen Olburgen en Dieren is er ook nog een veerdienst geweest tussen Olburgen en het N van Dieren gelegen Spankeren: "Ik weet uit mijn jeugd dat er vroeger tussen deze dorpen een voetveer was dat bediend werd door de familie Kraaijvanger die ongeveer tegenover herberg de Luchte aan de Olburgense kant van de IJssel woonde en daar een boerderij met café had. Aan de Spankerense kant liep een pad vanaf het Tolhuis dat vroeger langs de Zutphensestraatweg tegenover de Luchte stond, door de weilanden in de uiterwaarden naar de IJssel. Daar stond een ijzeren standaard waaraan een bel hing. Wie met het veer wilde oversteken belde en Kraaijvanger kwam dan met de roeiboot de IJssel over om de personen op te halen. Olburgenaren die naar de overkant wilden konden zich direct bij het huis-café-boerderij van Kraaijvanger melden. Voor zover ik me herinner werkte dit veer nog tot begin jaren vijftig." (aldus Dick Nauta uit Dieren)

- Zie verder de pagina met geschiedenis, bezienswaardigheden en oude foto's en ansichtkaarten van Spankeren.

- Rheden op de Kaart is een prachtige en gebruikervriendelijke website, waar je in een aantal menus's kunt selecteren op de canon van de gemeente (= de chronologische geschiedenis van de gemeente, beschreven in een 40-tal onderwerpen) of op een van de dorpen, zoals Spankeren. Bij een dorp kun je op de kaart inzoomen op een schat aan informatie m.b.t. verleden en heden van een aantal thema's, met name bedrijvigheid, dorpsleven, films, groen erfgoed, kunstwerken, landgoederen en buitenplaatsen, monumenten, onderwijs, openbaar vervoer, religie, straten, weg en water, en zorg, die per object binnen dat thema in tekst en beeld worden beschreven.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Herberg De Luchte, gelegen aan de Zutphensestraatweg, de doorgaande weg van Dieren naar Zutphen, bestaat al sinds 1563. De naam verwijst naar de lantaarn aan de voorgevel van het horecabedrijf. De lantaarn verspreidt licht, in vroegere tijden ook wel ‘lucht’ of ‘lugt’ genoemd. De bestuurder van de postkoets ging indertijd op het licht van de lantaarn af en wist zo dat daar een herberg was. Het restaurant is in maart 2019 failliet verklaard. Herberg De Luchte bestaat uit een restaurant met terras, een bedrijfswoning en twee appartementen voor shortstayverhuur. Boven het restaurant kunnen nog vier appartementen worden gerealiseerd. Tevens is er al een plan gemaakt om naast het hoofdgebouw een uitbouw te realiseren met hotelkamers, zaalruimte en bowlingbanen. Anno juli 2019 was er nog geen nieuwe eigenaar.

- De dorpsvisie voor Spankeren is m.b.t. een aantal verbeterpunten en wensen weergegeven op themakaarten.

- Bestemmingsplan Spankeren.

- In 2016 is de Structuurvisie Spankeren vastgesteld.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Spankeren heeft 13 rijksmonumenten, voor een groot deel betrekking hebbend op buitenplaats de Gelderse Toren (zijnde de Gelderse Toren zelf, 2 dienstwoningen, het koetshuis, de Orangerie, een schuur, 2 keer- annex inlaatsluisjes en de historische parkaanleg). Verder de Hervormde kerk, boerderij de Burgershoeve uit 1792 (Bockhorstweg 8), havezate De Bockhorst (Bockhortweg 12) en de boerderij op Dorpsweg 78.

- Spankeren heeft 8 gemeentelijke monumenten.

- De Hervormde (PKN) Petruskerk (Kerkweg 2) is een in 19e-eeuwse zaalkerk met een middeleeuwse toren. De huidige kerk is begin 19e eeuw gebouwd ter vervanging van de middeleeuwse kerk op die plaats. De oude, uit de 12e eeuw daterende, kerktoren bleef gespaard. Wel werd de derde geleding van de toren verhoogd en van een torenspits voorzien. De beide onderste geledingen van de toren zijn het oudste deel van de kerk. Zij dateren uit de 12e eeuw en zijn gemaakt van tufsteen. De derde geleding van de toren is waarschijnlijk halverwege de 16e eeuw aan de toren toegevoegd. De kerk maakt tegenwoordig deel uit van de Hervormde Gemeente Spankeren, Laag-Soeren en Dieren Noordoost.

- De Gelderse Toren is een grote ronde toren in Spankeren, gelegen in de uiterwaarden van de IJssel. Sinds 2001 is het onderdeel van de historische buitenplaats 'De Geldersche Toren' waar onder meer ook het koetshuis, de orangerie, enkele dienstwoningen, de inlaatsluizen en de parkaanleg onder vallen. De eerste hof dateert van vóór 1179 en hoe deze eruitgezien heeft weten we niet. De fundamenten van de huidige toren dateren uit de 13e eeuw. In 1535 is de toren grotendeels afgebroken en is een nieuwe hierop gebouwd. Deze was zodanig bouwvallig geworden, dat in 1868 werd besloten de oude toren tot aan de eerste verdieping af te breken en op het restant in neogotische stijl van die tijd een nieuw gedeelte te zetten. De architect was Jan Brink Evers. De buitenmuren werden grijs gepleisterd om het verschil in stenen niet te kunnen zien.

Tegenwoordig ziet het er nog steeds zo uit. In de winter, wanneer de bomen kaal zijn, is de toren goed te zien vanaf de provinciale weg (N348). Het was vanouds een bezit van de graven van Zutphen, waarbij door het huwelijk van de erfdochter Ermgard met graaf Gerhard II van Gelre, dit goed aan de bekende graven (later hertogen) van Gelre kwam. In 1979 zijn het kasteel en de landerijen verkocht aan antiquair en kastelenliefhebber H.B.M Ruyten, die het geheel liet restaureren. Tegenwoordig wordt de toren bewoond door zijn zoon R.H.P.A Ruyten. De Gelderse Toren is eind 2015 gerestaureerd. De kozijnen zijn gerepareerd en de 19e-eeuwse kantelen zijn hersteld.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Toneelgroep Spankeren heeft eerder bestaan van 1945 tot 1983 en is in 2012 heropgericht. Jaarlijks brengen ze in maart een nieuw stuk op de planken.

- Motorclub MC Spankeren organiseert jaarlijks op een donderdag in mei of juni de Zomeravondrit en op de 1e zaterdag van september de Spankerense Motordag.

- Kermis (eind juni).

- Heb je een zolder vol met overtollige spullen waar je weleens vanaf wilt? Kom dan ook op de Wilspa staan! De Wilspa is een van de activiteiten van Supportersvereniging Wilhelmina (SVW) uit Spankeren. De Wilspa wordt jaarlijks gehouden op de laatste zaterdag van augustus. Een onderdeel hiervan is de rommelmarkt. Deze is ooit kleinschalig begonnen en is inmiddels uitgegroeid tot een regionaal bekende markt die veel verkopers en bezoekers trekt. Naast de markt zijn er door de dag heen en 's avonds diverse live optredens.

- Kerstmarkt (op een zaterdag half december).

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Landgoed De Bockhorst, genoemd naar het gelijknamige landhuis, maakt met ruim 90 ha bos en agrarische gronden een belangrijk deel uit van het buitengebied van het dorp Spankeren. De kern van landgoed De Bockhorst wordt gevormd door een historische buitenplaats die relatief klein van omvang is maar een hoge cultuurhistorische waarde bezit. Het bestaat uit een landhuis met daarbij een koetshuis en een later gebouwde garage. In 1989 is de restauratie van De Bockhorst en het koetshuis gerealiseerd. Het hoofdgebouw toont nu weer het 19e eeuwse karakter. In 1906 komt het landgoed in bezit van ir. P.J. van Voorst Vader, die er met zijn familieleden uit Den Haag in de zomermaanden verblijft. Het landgoed is nog altijd in bezit van (meer dan 75) afstammelingen van hem en zijn vrouw S.C.H. van Voorst Vader - Kleyn van Willigen.

- In 2013 is de wandelroute 'Wandelen langs beken en sprengen: Spankeren en Laag-Soeren' gerealiseerd. Het is een prachtige rondwandeling door het dorp en zijn buitengebied. Er is een mooie afwisseling van cultuurhistorie en natuur, waarbij water en bos kunnen worden bezien vanuit het perspectief van het boerenland. De routeboekjes zijn verkrijgbaar voor €2,50 via het secretariaat van de lokale Belangenvereniging en bij de VVV's in de regio.

Verschillende grondeigenaren hebben toestemming gegeven om over particulier terrein te wandelen, waardoor de wandeling ook langs weilanden, de beek en door het bos loopt. GWW Ingenieurs heeft overstapjes over de afrasteringen van weilanden en door de beek aangelegd. Op de plaatsen waar particulier terrein betreden wordt is dat aangegeven door bordjes waarop de voorwaarden tot betreden staan. Belangrijk is te weten dat op particulier terrein, in weilanden en op de schouwpaden van het Waterschap langs de beek honden niet toegestaan zijn.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Spankeren, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's en ansichtkaarten van Spankeren.

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Spankeren op Facebook. - Het Informatiebulletin van de Belangenvereniging (1x per kwartaal) is via de link ook online te lezen.

- Belangenorganisatie: - "Belangenvereniging Spankeren stelt zich ten doel het algehele woon- en leefklimaat in het dorp in stand te houden en waar mogelijk te verbeteren. De belangen van de inwoners werden voor de oprichting van de Belangenvereniging door haar zustervereniging uit Dieren behartigd. Naar mate het inwonertal van ons dorp toenam, groeide het idee dat de inwoners hun belangen het beste zelf konden behartigen. Als gevolg hierop is in oktober 1991 een initiatiefgroep bijeen geweest om de belangstelling te peilen. Er is vervolgens een enquêteformulier naar alle inwoners gestuurd met als belangrijkste vraag: ‘Heeft u belangstelling voor een eigen Spankerense belangenvereniging?’ De reacties waren zeer positief. Dit heeft geleid tot de officiële oprichting van de Belangenvereniging op 29 april 1992. De doelstellingen van de vereniging zijn: het ontplooien van activiteiten op het gebied van ruimtelijke ordening, zowel op gemeentelijk als op provinciaal niveau; het bevorderen van de verkeersveiligheid; het instandhouden van een goed woon- en leefmilieu; het verfraaien van het dorpsaanzicht; het instandhouden en waar mogelijk verbeteren van het voorzieningsniveau; het bewaken van een goede infrastructuur."

- Dorpshuis: - Dorpshuis Spankeren biedt onderdak aan clubs en verenigingen en hun activiteiten. Het dorpshuis organiseert ook zelf activiteiten. In het dorpshuis mogen geen feesten en partijen worden gegeven.

- Onderwijs: - "Openbare Daltonschool Prinses Margriet biedt je kind een veilige en uitdagende leeromgeving. Naast het reguliere onderwijsaanbod voegen wij de drie principes van het Daltononderwijs toe: zelfstandigheid, verantwoordelijkheid en samenwerken, die de kern vormen van onze visie. De school heeft ca. 140 leerlingen. Iedereen ongeacht zijn achtergrond of overtuiging verdient hier een plaats. Wat heeft onze school te bieden?: Daltononderwijs; veilige goede sfeer waarbij iedereen wordt gekend; samenwerking met ouders; Engels vanaf groep 1; een moderne en uitdagende leeromgeving gericht op de 21e eeuw; doorgaande lijn voor plusaanbod en aanbod voor meerbegaafden;
overblijf faciliteiten en een BSO op school; een peuterspeelzaal als buren; een sterke zorgstructuur; een focus op lezen, taal en rekenen; aandacht voor leerlingen die ondersteuning nodig hebben; plusaanbod en extra uitdagingen voor leerlingen die dit aankunnen; enthousiaste leerkrachten; aandacht voor creatieve ontwikkeling; leuke activiteiten gedurende het schooljaar.

Sinds oktober 2018 staat bij ons op school een Kinderzwerfboekstation: een kast vol met kinderzwerfboeken. Je kunt hier een boek uitzoeken om thuis te lezen en daarna weer uit zwerven te sturen. Of je kan een eigen boek brengen dat een ander kind mag lezen."

- Muziek: - "Muziekvereniging Wilhelmina is opgericht in 1914. De vereniging omvat een fanfareorkest, een opstaporkest en een opleidingsorkest. Het fanfareorkest bestaat uit circa 35 enthousiaste leden die samen gezellig en actief willen musiceren. De muziekstukken variëren van popsongs en filmmuziek tot circusnummers en marsen. Deze afwisseling betekent dat het altijd blijft boeien om muziek te maken. Om in de fanfare te mogen musiceren is het HaFaBra A-examen vereist. De leerlingen worden hiervoor opgeleid door een docent die een opleiding heeft genoten aan het conservatorium. De fanfare bestaat uit bugels, trompetten, trombones, bassen, hoorns, saxen (sopraan-, alt-, tenor- en baritonsax) en drums (percussion). De fanfare repeteert iedere woensdagavond in het Dorpshuis van Spankeren. Na afloop van de repetitie kan er gezamenlijk gezellig nog iets gedronken worden aan de bar. In het opleidingsorkest leren de leerlingen voornamelijk het samenspelen met andere muzikanten. Dit is een goede voorbereiding voor de overstap naar het fanfareorkest."

- Openbaar vervoer: - Spankeren is sinds 2011 qua openbaar vervoer met Dieren verbonden door een Buurtbus. Nieuwe chauffeurs m/v zijn welkom. Rijbewijs B volstaat hiervoor.

- Genealogie: - Doopboeken Spankeren 1667-1811.

Reactie toevoegen