Smallingerland

Gemeente
Smallingerland
Fryslân

gemeente_smallingerland_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Smallingerland anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Smallingerland anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Smallingerland

Terug naar boven

Status

- Smallingerland is een gemeente in de provincie Fryslân. De hoofdplaats is Drachten.

- De gemeente Smallingerland omvat de dorpen Boornbergum, De Tike (grotendeels), De Veenhoop, De Wilgen, Drachten, Drachtstercompagnie, Houtigehage, Kortehemmen, Nijega, Opeinde, Oudega en Rottevalle, en de buurtschappen Bûtenstfallaat, De Geasten, De Kletten, De Koai, Eibertsgeasten, Goëngahuizen, Headammen, It Eilân, It Súd, It Utein, Luchtenveld, Middelbuorren, Noarderein, Opperbuorren, Sitebuorren, Smalle Ee en Wierren. In totaal zijn dit 12 dorpen en 17 buurtschappen.

- Wapen van de gemeente Smallingerland.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Smallingerland.

- Sinds maart 2019 is Jan Rijpstra burgemeester van de gemeente Smallingerland. Voorheen was hij burgemeester van de gemeente Noordwijk. - Nieuwjaarsrede 2019 van waarnemend burgemeester Tom van Mourik.

Terug naar boven

Naam

Naamgeving
Friese gemeenten met dit soort namen - of namen eindigend op -deel - zijn doorgaans genoemd naar de huidige of een vroegere hoofdplaats van de gemeente, voorheen grietenij. Wij hebben ons lange tijd afgevraagd waar deze gemeente naar genoemd was. Wij kwamen er niet op wat dat 'Small...' betekent. Welnu, de gemeente blijkt genoemd te zijn naar het tegenwoordig piepkleine buurtschapje Smalle Ee. Dat lijkt onlogisch maar is het niet. Deze plaats was vroeger namelijk veel groter en belangrijker dan nu en is eeuwenlang de hoofdplaats, het bestuurlijke centrum, van de grietenij Smallingerland geweest. Hoe het in dat opzicht zit met de opkomst en 'ondergang' van Smalle Ee kun je op die pagina lezen.

Terug naar boven

Ligging

De gemeente Smallingerland ligt in het O van de provincie Fryslân, ligt O en ZO van het Nationale Park De Alde Feanen en grenst in het O aan de provincie Groningen. Verder ligt de gemeente ZO van de stad Leeuwarden, Z, ZW en ZO van de dorpen Earnewâld, Garyp, Sumar, Burgum en Eastermar, Z en ZW van de dorpen Boelenslaan, Harkema en Surhuisterveen, ZW van het dorp Opende, W en ZW van het dorp Marum, W en NW van de dorpen Frieschepalen en Ureterp, NO, N en NW van de dorpen Olterterp, Beetsterzwaag, Nij Beets en Gorredijk, N en NO van het dorp Heerenveen, NO van de dorpen Aldeboarn, Nes en Akkrum, O en NO van de dorpen Grou en Jirnsum, ZO en O van de dorpen Idaerd, Eagum en Wergea en Z en ZO van het dorp Warten. ZO en uiterst ZO door de gemeente loopt de A7. De hoofdplaats Drachten ligt ZO in de gemeente.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Smallingerland 1.172 huizen met 6.968 inwoners, verdeeld in de dorpen Zuid- en Noord-Dragten 544/3.560 (= huizen/inwoners), Rottevalle (deels) 110/554, Boorbergum 58/328, Kortehemmen 21/127, Oudega 104/603, Nijega 34/165 en Opeinde 54/412 en de buurtschappen De Compagnie 75/374, Volgeren 24/101, Smal-Ee 19/89, De Wilgen 38/150, Goingahuizen 11/93, Opperburen 8/40, Uiteinde 9/56, Gaesten 6/35, Egbert-Gaesten 4/27, Tieke (deels) 37/177 en Zwartveen 16/77. Tegenwoordig heeft de gemeente ca. 22.500 huizen met ca. 56.000 inwoners, waarvan 45.000 in de hoofdplaats Drachten.

Terug naar boven

Geschiedenis

- Geschiedenis van de gemeente Smallingerland en haar kernen, door Klaas J. Bekkema.

- Smelne's Erfskip zet zich sinds 1991 in voor cultuurhistorische waarden in de gemeente Smallingerland. Daarbij gaat het bijv. om monumentale panden en belangwekkende historische elementen in het landschap en straatpatronen, en kleinere elementen als bruggen, sluisjes, grafzerken en bomen. Bovendien kent het cultureel erfgoed nog de 'zachte' kant van het immateriële erfgoed. Dan gaat het om tradities, rituelen, ambachten, waarden, overgeleverde verhalen en andere culturele uitingen.

- Museum Dr8888 is gevestigd in een voormalig minderbroedersklooster in het centrum van Drachten. Museum Dr8888 organiseert jaarlijks meerdere (wissel)tentoonstellingen. Kunstbewegingen en -stromingen vertegenwoordigd in de kerncollectie van Museum Dr8888 zijn onder andere Dada, De Stijl, constructivisme en expressionisme. Ze vertegenwoordigen grotendeels de periode 1885-1965 met een uitloop naar hedendaagse kunst. De kerncollectie bestaat onder andere uit kunstwerken van Theo van Doesburg, Kurt Schwitters, Thijs Rinsema, H.N. Werkman, Ids Wiersma, Sierd Geertsma, Pier Pander, Sjoerd Hendrik de Roos, Gerrit Benner, de kunstenaarsgroep Yn’e Line (Jan Frearks van der Bij, Sjoerd Huizenga, Klaas Koopmans, Pier Feddema en Jaap Rusticus) en werkgemeenschap De Nachtboot (Mare van der Woude, Boele Bregman, David van Kampen en Tseard Visser).

Hoogtepunt van de collectie van Museum Dr8888 is museumwoning het Van Doesburg-Rinsemahuis. Het is een reconstructie van het eerste grootschalig uitgevoerde ontwerp van Theo van Doesburg, waarbij kunst en architectuur in gelijkwaardige verhoudingen zijn verwerkt. De woning is na uitvoerige kleur- en bouwhistorische onderzoeken, zowel van binnen als van buiten volgens het oorspronkelijke gedachtegoed van Van Doesburg teruggebracht. De woning is sinds 2019 opengesteld en te bezoeken.

Cultuurhistorie. Verder bestaat de kerncollectie Erfgoed onder andere uit de collecties zilver, oude kronieken en geschriften, houten schooltassen en glas-in-lood. Behalve kunstwerken is er een cultuurhistorische collectie met opgegraven voorwerpen uit de prehistorie en bronstijd. De grootste in Nederland gevonden trechterbeker uit een grafheuvel is opgenomen in de collectie. Een middeleeuws graf opgebouwd uit kloostermoppen afkomstig van het Klooster van Smalle Ee behoort daar ook bij. Bibliotheek. Het museum beschikt over een collectie boeken over kunstenaars en kunststromingen die voor de plaats en omgeving van belang zijn geweest alsmede een cultuurhistorische collectie die antiquarische en contemporaine werken bevat over de historie van Drachten, Smallingerland en Fryslân. De collectie is ter plekke in te zien en de boeken zijn opgenomen in een online te raadplegen catalogus. Er moet wel van tevoren aan worden gegeven dat men de bibliotheek wil bezoeken, want momenteel is de bibliotheek tevens in gebruik als kantoor.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Het Bestemmingsplan Buitengebied Smallingerland is in 2013 vernieuwd.

Terug naar boven

Evenementen

- De Turfrace Smallingerland (voor skûtsjes, op een zaterdag in april) in 2013 was een groot succes. Daarom is besloten deze race 1x in de 3 jaar te organiseren. De eerstvolgende keer is dus in 2022. Start en finish van deze ouderwetse overlevingstocht zijn in de heropende Drachtsterfeart, aan het Moleneind in Drachten. De race voert langs de dorpen Oudega, Smalle Ee, Opeinde, Rottevalle en de buurtschap Buitenstvallaat. Tijdens de race moet op een aantal plaatsen vracht van of aan boord worden gezet. Naast Drachten is ook in de genoemde dorpen op deze dag van alles te doen. - Impressie Turfrace 2016 (drone-film).

- "Jaren geleden was het vanzelfsprekend dat er in Drachten jaarlijks een groot en succesvol Shantyfestival werd georganiseerd door winkeliersvereniging H en I. Helaas stopte H en I om haar vigerende redenen hiermee. In 2012 hebben de Peijesjongers de organisatie op zich genomen. Daarin werden zij bij de uitvoering voortreffelijk ondersteund door de beide andere shantykoren in de gemeente. De drie shantykoren in de gemeente hebben de handen ineen geslagen en gezamenlijk Stichting Shantyfestival Smallingerland opgericht. In deze stichting zitten vertegenwoordigers van de drie koren Brégesjongers uit Opeinde, Peijesjongers uit Drachten en Piipegaeltje Sjongers uit Rottevalle. De stichting wil tweejaarlijks in september een groot Shantyfestival in de gemeente organiseren (de eerstvolgende keer is in 2021). Dit festival bestaat uit twee delen: et festival in het centrum van Drachten met deelname van een 12-tal koren; voorafgaande daaraan afwisselend in de dorpen een extra bijeenkomst waaraan de drie koren deelnemen."

- "Wampex staat voor Weekend AMPfibische EXpeditie. Het is afkomstig uit een traditie van het Engelse leger waarbij jonge rekruten een weekend lang taken kregen in, op, over, onder en met water. De Wampex Smallingerland* (weekend in november) is een evenement waar de deelnemers opdrachten krijgen waarbij water en een survival-element prominente rollen spelen. Het is een tocht van ongeveer 35 kilometer waarbij je diverse hindernissen zoals een palletbrug, kabelbaan, polsstok of andere uitdagende hindernissen moet nemen om je nachtelijk avontuur te kunnen volbrengen. Het spel begint tussen 17 en 22 uur. En reken maar uit, dat eindigt dan vaak de volgende ochtend rond een uur of 6 (voor de snelle lopers onder ons) en een uur of 10, voor de, laten we zeggen amateurs onder ons.
* Er zijn nog meer plaatsen in Groningen, Fryslân en Drenthe die een Wampex organiseren.

Diverse vrijwilligers gaan vanaf eind april druk bezig met het uitzetten van de route en vervolgens toestemming vragen aan landeigenaren en boeren. Op de dag van De Wampex zelf zijn naast de werkgroepleden ook vele vrijwilligers in touw om het evenement tot een groot succes te maken. De hulp van deze mensen is onmisbaar omdat er in 1 dag (en nacht) vreselijk veel moet gebeuren. Elke hindernis die in De Wampex zit wordt van tevoren uitgeprobeerd en bekeken of er inderdaad wel ca. 250 personen overheen kunnen. Daarnaast zijn er ook veel eigenaren van weilanden, bos en water die belangeloos hun medewerking verlenen. Om mee te doen met De Wampex heb je een team nodig van 4 tot 6 personen van 16 jaar of ouder. Deze moeten beschikken over flink wat doorzettingsvermogen en wilskracht! De kosten bedragen 75 euro per team. Hiervoor krijg je een nacht om niet snel te vergeten!"

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- In 2016 is een fiets- en wandelroute gerealiseerd langs 20 monumenten e.a. cultuurhistorische plekken in de kernen Boornbergum, Kortehemmen, De Veenhoop, Smalle Ee, De Wilgen en Buitenstvallaat. Bij de objecten zijn informatiepanelen geplaatst en er is een gidsje verschenen met de route en informatie over de monumenten. In Boornbergum en Kortehemmen gaat het om 9 informatieborden bij 3 rijksmonumenten, 4 gemeentelijke monumenten en 2 waardevolle bomen. In De Wilgen, Smalle Ee en Buitenstvallaat gaat het om 5 informatieborden bij 1 rijksmonument, 1 gemeentelijk monument en 3 cultuurhistorische locaties. De Veenhoop heeft 6 informatieborden bij 1 rijksmonument en 5 gemeentelijke monumenten. Met de fiets- en wandelroute willen de Dorpsbelangen meer bekendheid geven aan de historie van deze omgeving, en het gebied zo aantrekkelijker maken voor toeristen en recreanten.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Smallingerland (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Smallingerland. - Nieuws van de gemeente op Facebook. - Nieuws van de gemeente op Twitter.

- Media / nieuws: - Smelne FM is het radiostation voor de de kernen in de gemeente Smallingerland en omgeving.

- Drachtster Courant.

- Welzijn: - Stichting Present gelooft dat mensen best bereid zijn om zich in te zetten voor de ander en de samenleving. De kloof tussen die bereidheid en het daadwerkelijk in actie komen is echter voor veel mensen (te) groot. Er is een brug, een verbindende schakel nodig. Present wil die schakel zijn. Present wil een brug slaan tussen mensen die iets hebben te bieden en mensen die daarmee geholpen kunnen worden. Present wil in Smallingerland een beweging op gang brengen waarbij steeds meer mensen het vanzelfsprekend vinden om naar elkaar om te zien. Het logo van Present beeldt uit waar zij als organisatie voor staat: een brug en een mens met open armen. Bruggen verbinden. Bij bruggen gebeurt wat, kunnen mensen elkaar ontmoeten. Generaties, wijken, straten, buren, collega´s en culturen worden met elkaar verbonden.

- "Maatschappelijke Onderneming Smallingerland (MOS) is een brede welzijnsorganisatie. Het doel van de MOS is om mensen, organisaties, wijken en dorpen met elkaar te verbinden. Om dit doel te bereiken werkt de MOS samen met verschillende organisaties en instanties. Vanuit haar betrokkenheid en doelstelling werkt de MOS aan het bouwen van bruggen voor een samenleving waarin mensen samen leven, wonen en werken. Daarbij staat welzijn voorop."

- Stichting Voedselbank Smallingerland heeft als doelstellingen: het bieden van hulp aan mensen die in armoede leven; het tegengaan van verspilling van goede levensmiddelen; doorverwijzen naar hulpverleners zoals Ping. Zij tracht deze doelstellingen te bereiken door geschikte voedseloverschotten en andere levensmiddelen in te zamelen en kosteloos ter beschikking te stellen aan gezinnen die onvoldoende middelen hebben om in hun levensonderhoud te voorzien. De voedselbank wil zo een bijdrage leveren aan de vermindering van de verborgen armoede die in Nederland voorkomt. Zij zoekt daarvoor steun van bedrijven, fondsen en particulieren en streeft ernaar haar werk in goede samenwerking met de plaatselijke overheid te doen. De voedselbank is aangesloten bij Stichting Samenwerkende Voedselbanken Fryslân en Voedselbanken Nederland. Daardoor is zij in staat producten van buiten de regio en provincie ook aan de inwoners van Smallingerland ten goede te laten komen.

Reacties

(1)

OOSTERSE EER AAN SMALLINGERLAND

Drachtens nijverheid
davert over de snelweg;
in het gras daarnaast
wiegen koekoeksbloemen zacht,
steeds als bij de turfgravers.

Te willen dichten...
Waar moet naar gezocht, bedacht,
geschreven worden?
Drachtens vogelzang
schalt luid: "Laat je moed zweven,"
en dan " 't is mooi genoeg geweest."

Een grutto stijgt op;
verheugd gaat zijn roep over
Frieslands vrije ruimte.

De Friese veenhoop:
tussen wijd veld en bosrand
glijden zeilen voort.

Wijd Smallingerland
glanst in oranje schemer:
weiden vol avond.

Reactie toevoegen