Sloten (Amsterdam)

Wijk
Dorp in de stad
Amsterdam
Noord-Holland

sloten_amsterdam_plaatsnaambord_kopie.jpg

Slotenaar Marc Makkes vond het vreemd dat de andere oude dorpskernen in zijn gemeente wel plaatsnaamborden hebben en 'zijn' Sloten niet. Gelukkig was de gemeente dat met hem eens. Vandaar dat in januari 2020 alsnog plaatsnaamborden 'Sloten' zijn geplaatst

Slotenaar Marc Makkes vond het vreemd dat de andere oude dorpskernen in zijn gemeente wel plaatsnaamborden hebben en 'zijn' Sloten niet. Gelukkig was de gemeente dat met hem eens. Vandaar dat in januari 2020 alsnog plaatsnaamborden 'Sloten' zijn geplaatst

gemeente_sloten_nh_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Sloten (Noord-Holland) anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Sloten (Noord-Holland) anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Sloten (Amsterdam)

Terug naar boven

Status

- Sloten is een wijk, voorheen dorp in de provincie Noord-Holland, gemeente Amsterdam. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1920. Deze omvatte tevens het voormalige dorp en tegenwoordig 'dorp in de stad' Oud Osdorp en (voor het oude deel) idem Sloterdijk.

- Formeel en geografisch gezien is - naast de nieuwbouw-gedeelten - ook het oude dorp Sloten (rond de Sloterweg) een wijk, omdat het binnen de bebouwde kom van de stad Amsterdam ligt. Voor de postadressen ligt het dan ook in de woonplaats Amsterdam. Maar het heeft nog altijd een dorps karakter en ook de inwoners vinden het nog een dorp, getuige o.a. de benamingen Dorpshuis en Dorpsraad (waarvoor zie het hoofdstuk Links). Dit oude deel valt daarmee in de categorie 'dorp in de stad'.

- Slotenaar Marc Makkes heeft er met succes voor geijverd om de in de vorige alinea beschreven dorpse identiteit ter plekke ook expliciet zichtbaar te maken middels officiële blauwe plaatsnaamborden. Hij zag de logica er niet van in waarom de andere oude dorpskernen in de gemeente Amsterdam (Driemond, Durgerdam, Holysloot, Ransdorp, Schellingwoude en Zunderdorp) wél officiële blauwe plaatsnaamborden en 'zijn' oude dorpskern niet. Het had wat voeten in de aarde zogezegd, maar uiteindelijk was de gemeente het gelukkig met hem eens. Want het zal je niet verbazen dat ook de redactie van Plaatsengids.nl een groot voorstander is van het plaatsen van plaatsnaamborden met de werkelijke plaatsnaam en niet met de postcodeboek-plaatsnaam (als die afwijkt van de cultuurhistorische, geografische en maatschappelijke werkelijkheid, zoals bij Sloten en helaas ook bij de andere zes hiervoor genoemde dorpen het geval is). - In januari 2020 zijn de plaatsnaamborden geplaatst, op een handvol locaties waar je de oude dorpskern binnenkomt. Ook als je de oude dorpskern weer verlaat, zijn er keurige officiële blauwe plaatsnaamborden geplaatst, met de plaatsnaam en een schuine rode streep erdoor, zoals dat hoort. Je verlaat dan overigens niet een bebouwde-komgebied, want aansluitend kom je de bebouwde kom van Amsterdam binnen. Daarom hangen er voor de zekerheid ook nog borden onder die de maximumsnelheid (50 km/uur) aangeven die ook in het aangrenzende komgebied geldt.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Slooten, 1e helft 11e eeuw Sloton, 1063 kopie 12e eeuw en 1343 Sloten.

Naamsverklaring
Datief meervoud met plaatsaanduidende functie van de waternaam Slote met als betekenis 'nederzetting aan de Slote'. Het water was een veenriviertje, onderdeel van de afwatering van het veengebied boven de Oude Rijn, bij sloot 'gegraven lang en smal water dat tot afscheiding of voor afwatering dient'. Ook wel Slochter genaamd.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het oude dorp Sloten ligt in het ZW van Amsterdam, rond de Sloterweg.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Sloten 274 huizen met 2.275 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 39/325 (= huizen/inwoners), de dorpen Osdorp 12/101 en Sloterdijk 70/583, en de buurtschappen De Overtoom 101/841, De Drie Baarsjes of Baarsdorp 41/341 en Spieringhorn 11/84.

Terug naar boven

Geschiedenis

Archeologie
"In 2021 worden op het perceel Sloterweg 711-715 in Sloten 5 zelfbouwwoningen gerealiseerd. Deze ontwikkeling was voor de gemeentelijk archeologen aanleiding om de blik te richten op de geschiedenis van het terrein, die teruggaat tot de 17e eeuw, toen hier herberg ‘De Rode Leeuw’ was gevestigd. Wie ooit als reiziger door het natte ommeland van Amsterdam trok, kon handig gebruik maken van het netwerk van ontginningsdijken dat in de late middeleeuwen was opgeworpen. Een van deze vroege wegen door het veen was de Sloterweg, die zich vanaf de 14e eeuw ontpopte tot een belangrijke verkeersader voor het snel groeiende Amsterdam. Bepalend hierin was het Mirakel van Amsterdam in 1345, waarmee de Sloterweg onderdeel werd van de bedevaartsroute die pelgrims leidde naar de Heilige Stede aan het Rokin.

In de eeuwen daarop vestigden zich langs de weg tal van herbergen en uitspanningen - voorzieningen waar reizigers hun paard konden stallen om iets te nuttigen of de nacht door te brengen. De herbergen in het buitengebied rond Amsterdam waren ook populair onder de stedelingen, die hier buiten bereik van de stedelijke accijnzen goedkoop konden drinken. In 1539 wist het stadsbestuur het accijnsgebied op het schenken van bier en wijn op te rekken tot 'Halfweg Sloten' - halverwege de Sloterweg. Een slimme ondernemer vestigde pal buiten deze grens zijn herberg ‘de Rode Leeuw’." (bron en voor nadere informatie zie gemeente Amsterdam, januari 2021)

'Dorp in de stad'
"In 1981 wordt het stadsdeel Osdorp ingesteld. Sloten en Oud Osdorp gaan hier deel van uitmaken. Delen van het landelijke gebied worden in 1990 ingedeeld bij de stadsdelen Geuzenveld-Slotermeer (Eendrachtpolder) en Slotervaart (omgeving Sloterweg en Riekerpolder). In 2010 worden deze drie stadsdelen samengevoegd tot stadsdeel Nieuw-West.

In de jaren negentig wordt op de plaats van het in 1958 aangelegde Tuinbouwgebied Sloten de nieuwbouwwijk Nieuw Sloten gebouwd. Omdat deze wijk het oude dorp geheel zou gaan inklemmen wordt in 1995 een referendum georganiseerd om het 'Weilandje van Sloten' te redden van bebouwing. Dit is een van de weinige referenda waarin de Amsterdamse bevolking zijn gelijk bevestigd krijgt tegenover de immer bouwende gemeente Amsterdam. In 2003 wordt hier het Natuurpark De Vrije Geer geopend in een veenweidegebied met een eeuwenoud en nog geheel gaaf slotenpatroon. Aan de zuidkant van het dorp liggen de volkstuinparken Eigen Hof en VAT, aan de oostkant grenzend aan het oude dorp ligt Sportpark Sloten met de overdekte wielerbaan. Aan de andere kant van het dorp verschijnt in de jaren negentig nieuwbouwwijk De Aker, waar voordien tuinbouwbedrijven lagen. Zo dicht bij de (tuin)stedelijke bebouwing van de grote stad is het oude dorp nog altijd een oase van rust." (© Erik Swierstra)

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze voormalige gemeente, kun je terecht bij de volgende artikelen, instantie en literatuur:

- Op de dorpssite vind je een pagina met tientallen artikelen over de geschiedenis van Sloten en Oud Osdorp.

- Werkgroep Historie Sloten - Oud Osdorp verzamelt en bestudeert de geschiedenis en het erfgoed van het gebied dat samenvalt met de voormalige gemeente Sloten (geannexeerd door Amsterdam in 1921). Voorts houdt de werkgroep zich bezig met het beheer van (kranten)artikelen, foto’s, bijzondere uitgaven, schilderijen en aanverwant materiaal. Regelmatig worden vragen beantwoord die hierop betrekking hebben. Op verzoek wordt ook medewerking verleend aan activiteiten die een relatie hebben met de historie van het gebied van de voormalige gemeente. De werkgroep heeft kleine en grotere publicaties (mede) uitgegeven. Het archief van de werkgroep is sinds 2012 ondergebracht bij de Molen van Sloten en is op afspraak te bezoeken. Heb je een vraag over een onderwerp uit de lokale historie, dan kun je die stellen via dit contactformulier. Een lid van de Werkgroep Historie zal dan kijken of hij je vraag kan beantwoorden.

- "Het zijn de jaren vijftig en zestig. Vier jongens met melkboerenhondenhaar groeien op in de polders rondom de Sloterbrug. Als zovelen waaieren ze rond hun twintigste levensjaar uit; ze gaan studeren, werken en starten een gezin. Maar in het achterhoofd spelen altijd de verhalen over die immer veranderende polders. Verhalen gebaseerd op hun eigen herinneringen en op die van anderen uit de omgeving. Naarmate de jaren verstrijken groeit het besef dat die verhalen niet mogen verdwijnen. En is er het verlangen om terug te blikken. Met de verhalen in het eind 2019 verschenen boek 'Rond de Sloterbrug. Badhoevedorp, Sloten en Oud-Osdorp in de naoorlogse jaren' keren de schrijvers Paul Kroes (1956), Jan Loogman (1951), Kees Loogman (1954) en Kees Schelling (1955) terug naar hun wortels, en misschien ook wel naar de jouwe: de naoorlogse jaren rond de Sloterbrug." Via de link is het boek online te bestellen. Het is ook te koop bij enkele onder de link vermelde boekhandels. Een van de verhalen uit het boek is hier online te lezen.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

Terugblik 2020 en vooruitblik 2021
Dorpsraad-voorzitter Sjoerd Jaasma kijkt terug op 2020 en blikt vooruit naar 2021 in zijn Voorwoord bij de Dorpengids 2021: "Voor u ligt alweer de 36e jaargang van de Dorpengids van Dorpsraad Sloten-Oud Osdorp. Dit jaar treft u in de gids geen rijk-geïllustreerde verhalen over de (feestelijke) activiteiten van de diverse werkgroepen en andere actieve vrijwilligers. Corona heeft diep ingegrepen in onze sociale wereld en veroorzaakte kaalslag in onze jaarlijkse tradities. Zelfs onze Dodenherdenking bij het monument op de Osdorperweg moest worden aangepast. Geen Koningsdag, geen bevrijdingspicknick, geen vrijwilligersdag, geen ‘Sloten op zijn Kop’, geen ‘Tour de Boer’ en geen ‘Zingen onder de kerstboom’. Wel werd er – onder strikte voorwaarden – een mini-rommelmarkt op het Slotense Dorpsplein gehouden en dat was erg leuk.

Ondertussen waren de Dorpsraad en zijn werkgroepen druk met allerlei zaken. Vooral de verkeerssituaties in het hele landelijk gebied vroegen veel aandacht en energie. Dappere hardwerkende vrijwilligers doen hun uiterste best om de Sloterweg, Sloterbrug en Osdorperweg veiliger te maken en de leefbaarheid hier te verbeteren. Ook in 2021 zullen deze verkeersprojecten de hoogste prioriteit houden. Sinds de jaren tachtig zijn vrijwilligers van onze dorpsraadorganisatie al doende om het autoverkeer van de smalle landelijke dijkwegen te verschuiven naar het zogeheten ‘Hoofdnet Auto’. Daar hoort het ook te rijden. De gemeente zal de doorstroming op dit Hoofdnet ook verbeteren.

Eind 2020 werd bekend dat de gemeente een bouwvergunning voor een hotel op de plek van Syriana aan de Akersluis heeft afgegeven. Wij zullen dit plan kritisch bekijken. De bouwdruk op Sloten en omgeving blijft ongekend hoog. Alleen al aan de Sloterweg lopen er verschillende bouwinitiatieven: van een appartementencomplex op het terrein waar voorheen Kwekerij Bakker was, tot vrijstaande villa’s op diverse andere kavels. Wij gaan er vanuit dat de gemeente zijn belofte waarmaakt en inderdaad bomen langs de karakteristieke Sloterweg terug gaat planten waar hun voorgangers eerder gekapt werden. Ik dank alle vrijwilligers die zich weer geheel belangeloos het hele jaar ingezet hebben. Hulde! Veel leesplezier en bijzondere dank ook aan alle adverteerders die deze uitgave weer mogelijk hebben gemaakt."

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

Gemeentelijk beschermd dorpsgezicht
In 2017 heeft Sloten, na ruim 20 jaar lobbyen, de begeerde status van 'gemeentelijk beschermd dorpsgezicht' verkregen. Dat is vooral te danken geweest aan het lobbywerk van Tamar Frankfurther, die in Het Parool d.d. 17-10-2017 wordt geïnterviewd over haar dorp naar aanleiding van het toekennen van deze status. De gemeente motiveerde haar besluit als volgt: "Het dorp Sloten is van stedenbouwkundig, architectuurhistorisch en historisch belang als voormalig dorp, met structuur en bebouwing van dien, dat binnen de stadsgrenzen is komen te liggen. Het dorp is een bijzondere identiteitsdrager, die de geschiedenis van het gebied in de snel verstedelijkende omgeving leesbaar houdt. Of (Nota Cultuurhistorie Amsterdam Nieuw-West, juni 2013): "Op het niveau van Amsterdam vormt het dorp een redelijk gaaf relict van het agrarisch verleden in een sterk verstedelijkte omgeving. Het dorp kent een grote concentratie gemeentelijke monumenten en 2 rijksmonumenten." Het herkenbaar houden van de historische dorpskern is van groot belang. Die herkenbaarheid wordt gedragen door het zicht op het dorp, de open stegen die de relatie vormen tussen Sloterweg en achterland en de aan het landelijk verleden refererende bebouwing. Hiermee is ook de begrenzing van het beschermde gebied bepaald."

RK Sint Pancratiuskerk
Al in de middeleeuwen stond er in Sloten een kerk, die echter in 1573 door de Geuzen grotendeels is verwoest tijdens het Beleg van Haarlem. De kerk, gewijd aan Pancratius, was een dochterkerk van die van Velsen. Het dorp lag aan de ‘Heilige Weg’ van Haarlem naar pelgrimsoord Amsterdam, bekend van het ‘Mirakel’ uit 1345. Waar­schijn­lijk daarom had het dorp een relatief grote kerk, vanwege de vele pelgrims die hier langs kwamen. De Sloterweg was tot begin 16e eeuw de belangrijkste landverbinding tussen Amsterdam en de rest van Holland, totdat de landbrug naar Haarlem in 1508 door de golven werd weg­ge­sla­gen. Daarna ging het verkeer via Sloterdijk.

De kerk te Sloten werd als Pro­tes­tantse kerk herbouwd. Dit werd de Sloterkerk. De katholieken waren uit de kerk verdreven en moesten enkele decennia lang gebruikmaken van boerenschuren die als schuilkerk dienst deden. In 1650 is als vervanging een kerk te Osdorp gebouwd. Deze katholieke kerk was ook gewijd aan de heilige Pancratius. In 1836 is de toren er afgewaaid. Door de vervening van de omliggende polders werd de kerk als gevolg van verzakking bouwvallig en moest in 1901 worden afgebroken. Ter vervanging is in 1901 de huidige Sint-Pancratius­kerk gebouwd aan de oostelijke rand van het dorp Sloten (Sloterweg 1186).

De parochie van Sint Pancratius is opgericht in 1893. De parochie had behoefte aan een eigen kerk, waarbij gekozen moest worden tussen een locatie in Sloten en een plaats in Osdorp. Bouwpastoor J.A. Haverman was een groot voorstander van de huidige locatie en was ook degene die architect Jan Stuyt aantrok om het gebouw te ontwerpen. Stuyt was een leerling geweest bij A.C. Bleijs (Sint-Nicolaas­kerk) en bij P.J.H. Cuypers. Voor Stuyt was dit zijn eerste kerk. In zijn ontwerp voor deze min of meer neogotische driebeukige kerk is de invloed van Cuypers goed terug te vinden. De stijl is vrij sober in vergelijking met de meer “traditionele” rijke neogotische stijl die nog steeds de norm was voor katholieke kerken in die tijd. De kerk heeft een korte vierkante toren en een ondiep rechthoekig koor. Nadat al eerder het interieur werd gerestaureerd, zijn in 2005 het dak en de torenspits onder handen genomen. Doordat deze res­tau­ra­tie niet goed was uitgevoerd, is de toren in 2013 opnieuw gerestaureerd. (bron: Parochie St. Pancratius)

Hervormde (PKN) Sloterkerk
De eerste Sloterkerk wordt voor het eerst vermeld in een oorkonde van bisschop Willem I (van Gelre) uit 1063, en was daarmee de oudste kerk van de huidige gemeente Amsterdam. Waarschijnlijk heeft deze kerk gestaan ter hoogte van de huidige Van Suchtelen van de Haarestraat in Osdorp (tussen het Osdorpplein en Hoekenes). Omstreeks 1200 is het dorp verplaatst naar de huidige ligging. Daar is de tweede Sloterkerk gebouwd, die in 1573 door de Geuzen grotendeels is verwoest tijdens het Beleg van Haarlem. In 1664 zijn de restanten van het middenschip hersteld en geschikt gemaakt als protestantse kerk. Rembrandt heeft deze derde kerk in etsen en tekeningen vastgelegd, mede omdat de derde predikant van Sloten, Sylvius, getrouwd was met Aaltje van Uylenburgh, een nicht van Rembrandt's vrouw Saskia. De kerk was halverwege de 19e eeuw zodanig in verval geraakt dat nieuwbouw noodzakelijk werd geacht.

In 1861 is de huidige Hervormde (PKN) Sloterkerk (Osdorperweg 28), een Waterstaatskerk naar ontwerp van P.J. Hamer, in gebruik genomen. Uit de oude kerk zijn het Knipscheerorgel uit 1851, de preekstoel met klankbord en de kroonluchters bewaard gebleven. De grote klok dateert uit 1516 en is gegoten door de gebroeders Willem en Jaspar Moer (die ook verantwoordelijk waren voor de grootste klok in de Amsterdamse Zuiderkerkstoren). De kerk is in 1960 en 2003 gerestaureerd. Bij de restauratie van 1960 is de toren afgebroken en herbouwd. In de toren is een oorlogsmonument ter nagedachtenis aan de gesneuvelde leden van de Christelijke Jonge Mannen Vereniging van Sloten.

Molen
De Molen van Sloten (Akersluis 10) houdt in Amsterdam Nieuw-West/de Westelijke Tuinsteden, dat ruim 2 meter onder NAP ligt, samen met het Akergemaal de waterstand op peil. Wanneer bij regenval het waterpeil stijgt, wordt het overtollige water mede door de molen naar de Ringvaart van de Haarlemmermeer gepompt. De molen is een stellingmolen met als bovenkant een herbouwde achtkant uit 1847. Het is de enige nog werkende molen in Amsterdam. Vrijwel dagelijks open van 10.00-17.00 uur. Rondleiding met gids. Tijdens de rondleiding door en om de molen geven vrijwillige medewerkers graag uitleg. En regelmatig komt de molenaar in actie bij het kruien van de molenkap, met de wieken of met het stopzetten van de molen. De stellingzolder van de molen is per lift bereikbaar. Er is een invalidentoilet aanwezig.

In de molen is veel te zien over de molentechniek en de geschiedenis van Sloten en Oud Osdorp. Er is ook een presentatie Rembrandt op zolder, met wassen beelden van Rembrandt en diverse van zijn personages. Sinds 2005 is het complex uitgebreid met een Kuiperijmuseum, waar veel te zien is over het oude ambacht van de kuiperij. Daarnaast is in 2018 de brouwerij gekomen van De 7 Deugden. Omdat de molen het hele jaar (bijna) dagelijks open is en vlakbij Luchthaven Schiphol ligt, is het een geliefd uitje voor vele buitenlandse toeristen die een kort bezoek aan een werkende molen vlakbij Amsterdam willen brengen. De molen bevindt zich op tien minuten lopen vanaf het eindpunt van tramlijn 2. Buslijn 195 heeft een halte naast de molen.

Ko Kuiper heeft in 1981 Stichting Molen van Sloten opgericht en zich sindsdien ingezet om door onder meer fondsenwerving de molen herbouwd te krijgen. In 1991 is de herbouw gereed gekomen. Daarna en daarnaast heeft hij zich ingezet voor de realisatie van alle hiervoor vermelde uitbreidingen. In januari 2019 is Kuiper hiervoor de Andreaspenning toegekend. De molen wordt gerund door een groep van ca. 80 vrijwilligers uit het dorp, maar bleek steeds moeilijker in staat kostendekkend te draaien. Door de komst van een generator in 2015, waarmee de molen sindsdien zijn eigen stroom opwekt, is de molen structureel onafhankelijk geworden van subsidiegelden. De energiekosten waren een belangrijke kostenpost. De generator levert een jaarlijkse besparing van 8000 euro op.

Na de vreugde van de plaatsing van de plaatsnaamborden in januari 2020, was er twee maanden later het verdriet over het niet toekennen van de status van gemeentelijk monument voor de Molen van Sloten. De Dorpsraad had dit aangevraagd en had goede hoop op toekenning van de status, die toegang geeft tot fondsen die hard nodig zijn in dit geval omdat de molen aan groot onderhoud toe is; de lift moet worden vervangen, de riolering moet worden verbeterd, het houtwerk moet gerepareerd en het in de molen gevestigde Kuiperijmuseum moet ook nog worden geschilderd. En de stichting die de molen beheert, moet ook zonder dat al elk dubbeltje omdraaien om de begroting met veel passen en meten sluitend te krijgen, want sinds 2019 zijn de uitgaven groter dan de inkomsten.

De monumentencommissie motiveerde haar besluit als volgt: "Doordat de molen is samengesteld uit onderdelen die van elders afkomstig zijn, is het een mengvorm van bouwkundige elementen en constructies. De molen wekt weliswaar een zekere authentieke indruk, maar kan geen representant van een bepaald historisch type worden genoemd. Hierdoor is een waardering uit oogpunt van zeldzaamheid niet van toepassing." De Dorpsraad is bepaald 'not amused' over de afwijzing: "We begrijpen er niets van. De gemeente had ons enorm kunnen helpen, maar kiest ervoor op alle slakken zout te leggen. In andere gemeenten is een origineel element voldoende om de monumentenstatus te krijgen. Amsterdam is verwend met ontzettend veel monumenten en legt de lat daarom heel hoog", aldus Tamar Frankfurther. Daarmee dupeert de gemeente de Molen van Sloten én de ruim 80 vrijwilligers, vindt Frankfurther: "We spreken over een sociaal initiatief dat met heel hard werken door heel veel mensen tot stand is gekomen. Als gemeentelijk monument kunnen we meer bezoekers trekken. En alle fondsen stellen een gemeentelijke monumentenstatus als criterium. We staan nu met lege handen."

Maar als de nood hoog is...: "De stichting krabbelde overeind en klopte bij de provincie aan met het verzoek om een provinciale monumentenstatus. Een beetje een poging tegen beter weten in, want de verhoudingen zijn zo in Noord-Holland dat Amsterdam over zijn eigen duizenden monumenten gaat en het provinciebestuur over alles daarbuiten. Amsterdam telt daarom slechts enkele provinciale monumenten, zijnde enkele delen van de Noorder IJ- en Zeedijk in Amsterdam-Noord. Op het provinciehuis in Haarlem vond de stichting evenwel een bondgenoot in Ernst van der Kleij, erfgoedspecialist met een groot hart. Hij zag de bezwaren ook wel, maar kwam met de oplossing om de monumentale status alleen aan de historische romp te verlenen. De Molen van Sloten moet bovendien worden gezien als een trots onderdeel van de 145 molens in de provincie. Om de aandacht verder af te leiden van de eigentijdse onderbouw, schreef Van der Kleij in zijn voordracht dat het belangrijk is om ook te kijken naar de sociaal-maatschappelijke waarde van de molen: al die vrijwilligers die vanaf de jaren negentig in de weer zijn geweest om de molen overeind te houden. De monumentale status is ook een beloning voor hun inzet.

Er zijn bijna honderd vrijwilligers, maar een speciale vermelding verdienen Ko Kuiper en P. Hans Frankfurther, die eind jaren tachtig het initiatief namen voor de komst van de molen. Met veel energie en een goed gevoel voor pr wisten zij burgemeesters, commissarissen en zelfs de majesteit naar Sloten te halen voor eerste stenen, hoogste punten en een officiële opening. Die aandacht kan de molen vandaag de dag goed gebruiken, vertelt voorzitter Urban. “We hebben financieel een paar moeilijke jaren achter de rug. Als gevolg van corona hebben we nauwelijks toeristen kunnen ontvangen. Voor wat de inkomsten betreft moeten we het hebben van donateurs en sponsoren. Ook vrijwilligers zijn trouwens van harte welkom.” (bron en voor nadere informatie zie Parool, oktober 2021) - Site van de Molen van Sloten.

Akersluis
De Akersluis is een keersluis vlakbij de Molen van Sloten en vormt een verbinding tussen de Ringvaart van de Haarlemmermeer en Amsterdam Nieuw-West (Osdorp), met een doorvaart naar de Sloterplas. Om de pleziervaart en de watersporter tegemoet te komen is de sluis sinds 2010 voorzien van camera's, die 24 uur per dag door Waternet op afstand worden bediend door Waternet.

Dorpspomp
In het 1000 jaar oude dorp Sloten, dat zijn pittoreske dorpsgezicht heeft weten te behouden, staat op het dorpspleintje een nog altijd werkende oude waterpomp.

Kleinste Politiebureau van Nederland
Het Politiebureautje aan het Dorpsplein, hoek Sloterweg, is in 1866 gebouwd voor de veldwachter van Sloten. Veel Slotenaren - opgepakt wegens openbare dronkenschap - sliepen er hun roes uit. Na de annexatie van de gemeente door Amsterdam in 1921 is het gebouwtje nog tot eind 2015 gebruikt door de Amsterdamse politie. De lokale wijkagent werkte hier zijn administratie bij. Binnen is een cel met unieke celdeur, een keuken, wc en een kantoortje. In 2017 heeft de gemeente Amsterdam dit gemeentelijke monument verkocht aan Stadsherstel Amsterdam. Voor aankoop en restauratie is een succesvolle crowdfunding opgezet. In april 2018 heropende het ‘Kleinste Politiebureau van Nederland’ zijn deuren als informatiepunt en winkeltje voor het Dorp Sloten. Van begin april tot eind oktober is het (bij mooi weer) open op zaterdag en zondag van 13.00-17.00 uur. Op andere tijden alleen open op aanvraag.

Brandmelder
Naast het Politiebureautje staat een originele Amsterdamse brandmelder uit de jaren dertig. Omdat veel mensen toen nog geen telefoon hadden, kon je op de knop van deze paal drukken om de brandweer te alarmeren. Op de achterzijde zit een verborgen knop waarmee de politie direct contact kon maken met de meldkamer. De brandmelder is uitgevoerd in de stijl van de Amsterdamse School.

Banpaal
"De eerste banpalen buiten Amsterdam verrezen in 1342, toen de stad van de graaf van Holland, Willem IV, het ‘ban- en vangrecht’ verkreeg. Rondom om Amsterdam stonden er zes banpalen. In 1559 werden door Amsterdam zes palen besteld en geplaatst langs de belangrijkste uitvalswegen. De paal bij Sloten werd in 1624 verplaatst naar zijn huidige plek (Sloterweg tussen de huisnrs. 1204 en 1208), maar was in 1793 zo bouwvallig geworden dat deze in 1794 werd vernieuwd. Tot 1795 had iedere stad een eigen rechtspraak, ook dorpsgebieden (bangebieden), zoals Sloten (Sloterban), hadden hun eigen rechtspraak. Sinds de komst van de Fransen in 1795 is heel Nederland één rechtsgebied, waardoor de bangrenzen, het verbannen en ook de banpalen hun betekenis hebben verloren.

Van de vroegere zes banpalen zijn er drie sindsdien op hun oorspronkelijke plek bewaard gebleven. Naast de banpaal van Sloten zijn dat de twee banpalen van Nieuwer-Amstel (sinds 1964 Amstelveen), die aan de Amsterdamseweg en aan de Amsteldijk-Noord in de huidige gemeente Amstelveen staan. Voorts is een gedeelte van de Banpaal die langs de Spaarndammerdijk stond in 2006 herplaatst nabij de oude standplaats. Omdat een deel van de dijk is weggegraven staat de sokkel van de Bankpaal iets zuidwestelijker dan vroeger." (bron en voor nadere informatie zie het artikel van Erik Swierstra over deze banpaal)

Landarbeidershuisjes
Nico Jansen pleit middels een ingezonden brief in het Parool d.d. 4-3-2018, "tussen alle verkiezingsgeweld" (t.b.v. de gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart, red.) voor behoud van 3 oude kleine landarbeidershuisjes op Sloterweg 711-715. "Als Amsterdam diversiteit en bijzonderheid in het vaandel zegt te ­willen dragen, moet het juist deze bijzonderheden bewaren voor toekomstige generaties, zodat niet een amorf stedelijk gebied ontstaat waaraan geen geschiedenis meer is af te lezen. Nu willen de bestuurders van stadsdeel Nieuw-West de grond te gelde maken om de financiële positie van de stad te helpen verbeteren. Dat zal maar voor een heel klein deel helpen, ten koste van groot maatschappelijk verlies", aldus een citaat uit Jansen's pleidooi. In januari 2020 zijn de huisjes toch gesloopt. Een jaar later, in januari 2021, is hier archeologisch onderzoek verricht naar de geschiedenis van deze locatie, die enkele eeuwen teruggaat. Voorheen stond hier herberg De Rode Leeuw.

Terug naar boven

Evenementen

- Sinds de restauratie van de Sloterkerk in 2003 worden er maandelijks concerten georganiseerd. Er zijn twee cd’s uitgebracht; een van oud-organist van de Sloterkerk Jacob Lekkerkerker samen met fluitiste Marieke Schneemann, en een van de huidige organist David Schlaffke samen met violiste Susanne Jaspers.

- Op een zondag eind augustus is er jaarlijks het evenement 'Sloten op z'n Kop'. "In en rond de molen is er van alles te beleven en vind je de volgende attracties: oude ambachten: tingieten, pottenbakken, houtdraaien en kunstknippen/eieren schilderen; optreden van het Amsterdams Volkskoor tussen 14.00-16.00 uur; infokraam van de molen; mogelijkheid foto te laten maken als boertje en boerinnetje voor € 1,- (t.b.v. groot onderhoud van de molen); trekking Molenloterij (tussen 16.00-16.30 uur); rondleidingen door de molen o.l.v. een gids (tickets verkrijgbaar in de molenwinkel). Loop gezellig bij ons langs!" Gratis parkeren en goed bereikbaar met openbaar vervoer.

- Op 14 en 15 december 2019 was iedereen van 15 tot 21 uur van harte welkom bij de eerste Slotense Winterfair, een gezellige Kerstmarkt met kraampjes geheel in Kerstsfeer. "Midden tussen de gezellig verlichte kramen en vuurkorven is een ‘grand café’ waar de kerstman je welkom heet en waar een koor sfeervol zingt. Geniet hier van warme glühwein, erwtensoep, chocolademelk of van koud gegaarde zalm met een glaasje prosecco. En dompel je onder in de gezellige kerstsfeer. Locatie: Sloterpleintje, tegenover de molen. Gratis toegang. De Winterfair wordt mede mogelijk gemaakt door: De Patatza(a)k, De Tuin van Sloten, Van Waveren Transport, Excellent Carwash Amsterdam en het Huis van de Wijk." Aldus de aankondiging van deze 1e editie van de Slotense Winterfair. DB-lid van Nieuw-West Ronald Mauer, die de Winterfair opende, sprak de wens uit dat hiermee weer een nieuwe jaarlijkse traditie is geboren.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

Natuurpark Vrije Geer
De Vrije Geer is sinds 1954 de naam van een weg in Amsterdam N van het dorp Sloten. De naam is ontleend aan een driehoekig stuk land (een geer) rond het dorp waarvan de inwoners vrijgesteld waren van het betalen van bepaalde belastingen aan de graven van Holland. De Vrije Geer strekte zich uit van de zuidpunt van de Slotermeer (Sloterdijkermeerpolder) tot aan de Haarlemmermeer en het grondgebied van Rijk of Rietwijk. De driehoek in het gemeentewapen van de vroegere gemeente verwijst naar de Vrije Geer (de hangsloten naar Sloten, de os naar Osdorp en de ster naar Sloterdijk).

Na de bouw van de Westelijke Tuinsteden in de jaren vijftig blijft er van het oorspronkelijke landschap weinig over. Als in de jaren negentig ook het tuinbouwgebied moet wijken voor de nieuwbouwwijk Nieuw Sloten, dreigt het dorp geheel ingebouwd te raken door nieuwbouwwijken. Tevens zou er een tramverbinding komen naar de Middelveldse Akerpolder, waar de nieuwe wijk De Aker is gebouwd. De dorpelingen, onder leiding van P. Hans Frankfurther, beijveren zich voor het behoud van het laatste groengebiedje. Om een referendum af te dwingen overhandigt het Comité Behoud Weilandje Vrije Geer 32.110 handtekeningen aan het gemeentebestuur van Amsterdam. Op 17 mei 1995 houdt de gemeente Amsterdam voor het eerst een referendum dat op initiatief van burgers is georganiseerd. Een grote meerderheid is voor behoud, en de bouwplannen vinden daarop geen doorgang.

Acht jaar lang werkt Stadsdeel Osdorp samen met betrokken inwoners hard aan een nieuwe bestemming van het weilandje; een natuurpark waar iedere Amsterdammer van kan genieten. In 2003 krijgt dat de naam Natuurpark Vrije Geer. Het beheer van het park wordt in samenwerking met het stadsdeel verzorgd door een groep vrijwilligers van de Dorpsraad (zijnde beheergroep Natuurpark Vrije Geer). Het natuurpark heeft een oppervlakte van ruim 4 hectare en is gelegen tussen de wegen Vrije Geer en Plesmanlaan (S107). 25 jaar na het referendum uit 1995 over het 'Weilandje van Sloten' is in 2020 de film ‘De slag om het Weilandje Vrije Geer’ gemaakt over de gang van zaken rond dit referendum. Veel van wat er toen speelde is tegenwoordig nog altijd actueel.

Speeltuin
Veilig spelen in de grootste en groenste speeltuin van Amsterdam. Kinderen spelen samen in de speeltuin, terwijl jij met vrienden borrelt op het terras. Dat kan in Speeltuin Sloten, gelegen midden in het oude dorp en dagelijks geopend van 09.00-18.00 uur. In de schaduwrijke omheinde speeltuin kunnen kinderen veilig spelen. De speeltuin is voorzien van vele speeltoestellen voor iedere leeftijd. Er zijn toiletten en een snoephuisje waar je wat lekkers kunt kopen. De speeltuinvereniging organiseert door het jaar heen vele activiteiten voor haar leden, zoals Halloween, de intocht van Sinterklaas, Sloten op z'n Kop, de Boefjesmarkt etc. Lid ben je al vanaf € 25 per gezin per jaar. Met je lidmaatschap help je mee de speeltuin te behouden en te onderhouden.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Sloten, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Mooie fotoreportage van Dorp Sloten, afgespeeld als 'diaserie'.

- Mooie videoreportage met rondleiding door het dorp Sloten, door een Amsterdammer, van AmsterdamVideo.com, in het Engels, zodat ook buitenlandse toeristen er van kunnen genieten en erop worden geattendeerd dat er ook buiten het centrum van Amsterdam veel moois te zien is.

- In 2012 is de Werkgroep Historie in samenwerking met het Geheugen van West en het Amsterdam Museum een project gestart waarbij (ex-)bewoners van Sloten, de Noorder- en Zuiderakerweg en Oud Osdorp worden geïnterviewd om zo de herinneringen aan het vroegere leven in het landelijk gebied te documenteren in een audiovisueel archief. De interviews gaan niet alleen over het dorpsleven in vroeger tijden, maar ook de recentere geschiedenis komt aan bod: de gevolgen van de verstedelijking en veranderingen die de oprukkende stad met zich meebracht. Tussen 2012 en 2019 zijn er bijna 80 filmpjes geproduceerd, waarvan er 60 zijn gepubliceerd op de site Geheugen van West.

Terug naar boven

Links / voorzieningen

- Algemeen: - Site van en over Sloten en Oud Osdorp.

- De Dorpsraad geeft jaarlijks de Dorpengids Sloten - Oud Osdorp uit. Deze wordt in papieren vorm verspreid onder de bewoners en is ook verkrijgbaar in het Dorpshuis. Via de link is hij ook online te lezen.

- Nieuws: - "Sinds februari 2021 geeft de werkgroep Publiciteit van de Dorpsraad een nieuwsbrief uit met alle wetenswaardigheden over het landelijke gebied van Nieuw-West. Blijf ook op de hoogte van álles wat hier gebeurt. Over de acties van Behoud Lutkemeer en het belang van duurzame biologische landbouw in een groen Oud Osdorp. Over de verkeerssituatie in (Nieuw) Sloten en de Sloterbrug. Over bouwplannen in het Beschermd Dorpsgezicht. Welke activiteiten en evenementen hier worden georganiseerd. De dorpsfeesten, Koningsdag en alles over het Kleinste Politiebureautje van Nederland, de molen, de kerken, de Slotense Speeltuin, de vele volkstuinparken, biologische boerderij De Boterbloem, vereniging ‘De Oeverlanden Blijven!’, enzovoorts. Via deze link kun je je abonneren op de digitale nieuwsbrief."

- Belangenorganisatie: - In 1962 is Dorpsraad Sloten - Oud Osdorp opgericht, die de belangen behartigt van deze oude dorpen en de bijbehorende landelijke gebieden. Het werkgebied is de Sloterweg met omgeving, de Noorderakerweg en Zuiderakerweg NW daarvan, en het oude deel van Osdorp NW dáárvan (Osdorperweg en Lutkemeerpolder e.o.). Onder de link vind je mooie kaartjes van het werkgebied.

- Dorpshuis: - "Het Dorpshuis van Sloten* wordt bevolkt door de uitvoerend secretaris van de Dorpsraad, de Dorpsraad en door de verschillende werkgroepen. De uitvoerend secretaris is aanwezig op maandag, dinsdag en donderdag van 9:00 tot 16:00 uur. De werkgroepen hebben wisselende dagen en tijden waarop wordt vergaderd en de Dorpsraad zelf vergadert elke 2e en 4e maandag van de maand. Wat de Dorpsraad betreft kan en moet er meer gebruik worden gemaakt van het dorpshuis. Hierbij zijn wel enkele voorwaarden van toepassing; het dorpshuis mag alleen gebruikt worden door clubs, organisaties en verenigingen uit het dorpsraadgebied, en het dorpshuis mag niet voor commerciële doeleinden worden gebruikt. De Dorpsraad ziet graag initiatieven voor en door bewoners uit het dorpsraadgebied de weg vinden naar het dorpshuis. Enkele ideeën die zijn geopperd door de bestuursleden; een kaartclub, leesclub (voor kinderen), dam-/schaakclub, filmclub. Heb je een idee, dien dan een voorstel in bij de Dorpsraad (zie adres, tel., e-mail hieronder). Uiteraard is het ook mogelijk je idee mondeling toe te lichten. Graag van te voren melden wanneer je wilt komen inspreken, de 2e dan wel de 4e maandag van de maand, dan kan met je bezoek rekening worden gehouden."
* Nieuwe Akerweg 14. Tel. 020-6174511, fax 020-6143472, e-mail dorpsraad@tiscali.nl. De openingstijden van het Dorpshuis zijn: maandag, dinsdag en donderdag van 9.00-16.00 uur. Woensdag en vrijdag gesloten.

Reacties

(6)

Kreeg vandaag de vraag hoe oud het dorpshuis is en wat het in het begin voor invulling had. Wist het niet en heb het niet kunnen vinden. Jullie enig idee?

Goede vraag. Ik heb het ook niet kunnen vinden, ook niet op de site van de Dorpsraad, waar tientallen artikelen op staan over allerlei onderwerpen m.b.t. de lokale geschiedenis, maar dit onderwerp zit er niet bij. Ik heb wel 'ontdekt' dat men een vraag over de lokale historie kan stellen aan de Werkgroep Historie. Ik heb in het hoofdstuk Geschiedenis nu een link vermeld naar het desbetreffende contactformulier, dus als u dat invult is de kans groot dat men het antwoord weet en u dat meldt, dan wel bereid is het voor u uit te zoeken. In dat geval kunnen ze daar gelijk weer een mooi artikel voor maken voor op de lokale site. :-)
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Het gebouwtje dat tegenwoordig als Dorpshuis dient is in de jaren vijftig of zestig gebouwd als uitbreiding van het naastgelegen Wees- en Armenhuis uit 1905. Met een brugje over de sloot er tussen waren de beide gebouwen verbonden. In deze uitbreiding werden activiteiten voor de bewoners georganiseerd. Ten behoeve van voorstellingen is er ook een podium in het interieur. Ook werden er jarenlang jongerenactiviteiten georganiseerd. De dorpsraad Sloten-Oud Osdorp is opgericht in 1962 en heeft op zeker moment het gebouwtje in gebruik genomen als Dorpshuis. Het wapen van Sloten-Oud Osdorp is op de gevel aangebracht. Tegenwoordig wordt het nog gebruikt als vergaderlocatie voor de dorpsraad.

Dank voor uw reactie! Ik zal dhr. Meijer melden dat u hier zijn vraag hebt beantwoord.

Beste Frank,

Een mooi (en redelijk compleet) overzicht van het dorp Sloten. Op enkele alinea’s kan ik echter nog wat aanvullingen geven m.b.t. recente ontwikkelingen:

* De molen van Sloten is, na de afwijzing in 2020 als monument door de gemeente Amsterdam, in 2021 alsnog op de lijst van Provinciale Monumenten in Noord-Holland geplaatst. Naast enkele delen van de Noorder IJ- en Zeedijk in Amsterdam-Noord, is de Molen van Sloten het enige Provinciale Monument in Amsterdam. Zie: (...)

* Over de uit 1794 daterende banpaal in het dorp Sloten is meer te vertellen dan de korte vermelding: (...) Zie ook: (...)

* Ondanks acties tot behoud van de Landarbeidershuisjes aan de Sloterweg 711-715 zijn deze in januari 2020 toch gesloopt. Een jaar later, in januari 2021, is hier archeologisch onderzoek verricht naar de geschiedenis van deze locatie, die enige eeuwen teruggaat. Voorheen stond hier een herberg. Zie: (...) en zie: (...)

* 25 jaar na het referendum uit 1995 over het ‘Weilandje van Sloten’ is er in 2020 een film gemaakt ‘De slag om het Weilandje Vrije Geer’ over de gang van zaken rond dit referendum. Veel van wat er toen speelde is tegenwoordig nog steeds actueel. Zie: (...)

Ik hoop je hiermee voldoende geïnformeerd te hebben.

Groeten, Erik Swierstra
Werkgroep Historie Sloten-Oud Osdorp

Dank voor je aanvullingen en actualiseringen Erik! Mijn doel is om, na meer dan 10 jaar schrijven, schrappen en redigeren, alle pagina's eind dit jaar inhoudelijk gereed te hebben, in die zin dat het voor een buitenstaander een representatief beeld geeft van verleden en heden van de plaats in kwestie (en/of linkt naar pagina's elders op het internet over deze materies). Mijn ideaal is dat van iedere plaats een lokaal ingewijd iemand de pagina eens doorloopt en meehelpt de laatste puntjes op te i te zetten met aanvullingen en actualiseringen, dus dit kwam als geroepen! :-) Ik heb alles verwerkt.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen