Sint Jansteen

Plaats
Dorp
Hulst
Zeeuws-Vlaanderen
Zeeland

ZL gemeente St Jansteen in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Sint Jansteen in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Sint Jansteen in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Sint Jansteen

Terug naar boven

Status

- Sint Jansteen is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zeeuws-Vlaanderen, gemeente Hulst. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-3-1970.

- Wapen van de voormalige gemeente Sint Jansteen.

- Onder het dorp Sint Jansteen valt ook buurtschap 't Hoekje.

Terug naar boven

Naam

Spelling
Volgens een gemeentelijk besluit is de spelling van deze plaatsnaam formeel Sint Jansteen, dus zonder koppelteken en met Sint voluit. Op de plaatsnaamborden staat St. Jansteen.

In het dialect
Stèèn.

Oudere vermeldingen
Sint Janssteen, 1248 kopie ca. 1800 Sancti Ioannis ad Lapidem, 1262 S. Johannis de Stene, 1330 Stene, 1570 S.Ians steene, 1573 S. Ians Steene, ca. 1750 Sint Ian Steen, 1773 Heerlijkh. S. Janssteen, 1840 Sint Jan-Steen, 1845 "St. Jan-Steen, ook wel St-Jans-Steen, St. Jan-ten-Steen of eenvoudig Steene en Glossenberghe genoemd".

Naamsverklaring
"Wel verklaard als stene 'bij het stenen gebouw'. De Latijnse variant ad Lapidem wijst niet op een gebouw maar daadwerkelijk op een steen 'kei' en berust mogelijk op een al te letterlijke vertaling. Gewijd aan Sint Jan, de heilige Johannes de Doper."(1)

Terug naar boven

Ligging

Sint Jansteen ligt direct Z van Hulst en grenst in het Z aan België.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Sint Jansteen 287 huizen met 1.587 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 129/708 (= huizen/inwoners), de buurtschappen Heikant 77/422, De Drie Hoefijzers 13/71 en Kapellebrug 23/124 en ‘verschillende polders’ 45/262. De gemeente omvatte verder een deel van de buurtschap Absdale. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.300 huizen met ca. 3.200 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Sint Jansteen is eerst in 1664, bij een regeling der grenzen, aan de Verenigde Nederlanden gekomen. Het was toen de hoofdplaats van de baronie en vrije heerlijkheid ‘Sint Jan Steen en Glossenberge’.

In april 1747 is Sint Jansteen 'in de as gelegd' in opdracht van de Nederlandse luitenant-generaal Pieter de la Rocque, die toen commandant was van de stad en het garnizoen Hulst. Er zouden slechts 2 huizen overeind zijn gebleven. Hij gaf het bevel om het dorp af te branden om een vrijer schootsveld te krijgen tegen de Fransen die op weg waren om Hulst te bezetten. Dit speelde in het kader van de Oostenrijkse Successieoorlog. De la Rocque werd voor zijn gedrag bij die verdediging van Hulst tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld en stierf in gevangenschap op Slot Loevestein. Zie voor nadere toelichting het artikel over het Beleg van Hulst.

Rond 1840 was er in Sint Jansteen naast de landbouw sprake van een bierbrouwerij, een korenmolen en twee klompenmakerijen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Sint Jansteen heeft 2 rijksmonumenten.

RK kerk
"Na de Tachtigjarige Oorlog werd het voor katholieken verboden hun godsdienst in het openbaar te belijden. Dit gold ook voor Sint Jansteen. Bovendien werd in 1648 de oude parochiekerk, waarvan de toren reeds zwaar was beschadigd, omwald en zodoende omgebouwd tot een fort, een situatie die bleef bestaan tot 1681. De katholieken kregen uiteindelijk pas in 1791 weer toestemming om een eigen bedehuis in te richten in de vorm van een schuurkerk. In 1804 kreeg men de oude parochiekerk terug van de Hervormde gemeente. De kerk was inmiddels tot een bouwval vervallen. Door veranderende tijdsomstandigheden konden de diverse parochies langzaamaan gaan denken aan nieuwe kerken. Zo ook hier. In 1860 was het zover, een nieuwe parochiekerk kon gebouwd worden naar ontwerp van architect P.J. Soffers. Evenals zijn voorgangers was deze parochiekerk toegewijd aan H. St. -Jan-de-Doper.

Speciaal voor de bouw van deze kerk werd door het toenmalige kerkbestuur onder leiding van pastoor Mertens een steenbakkerij en een kalkbranderij in het leven geroepen. Daar mochten alleen de allerarmsten van de parochie in werken. De steenbakkerij in Sint Jansteen heeft bestaan van 1850 tot 1876 en bracht naast de ruim 1.300.000 stenen voor de kerk nog voldoende op om alle plaatsen in de regio te voorzien. De kalkbranderij verwerkte de Doornikse stenen van de oude kerk, die in 1804 als bouwval teruggekregen was. In 1898 kreeg de kerk de huidige vorm door het aanbouwen van de twee sacristieën. De pastorie dateert uit 1927 en is gebouwd in wat genoemd wordt de expressionistische stijl naar een ontwerp van architect F.J.P. Rouleau.

De neogotische stijl waarin deze kerken zijn gebouwd verwijst naar de christelijke samenleving van vóór de Reformatie, de periode van 'het ware geloof' en van de gotiek in de bouwkunst. Groot voorstander van bouwen in deze stijl was voor Nederland architect P.J.H. Cuijpers. De constructie van het kerkgebouw was hierbij het belangrijkste. Alle vormen die niet uit die constructie voortkwamen, moesten worden vermeden. Ornamenten werden alleen functioneel toegepast en dienden slechts verrijkingen van de constructie te zijn. Deze ideeën groeiden uit tot een stijl die weldra de exclusieve stijl van het Rooms-Katholicisme werd. P.J. Soffers kreeg overigens als architect weinig waardering van vakgenoten als Cuijpers." (bron: RK Kerk Oost-Zeeuws-Vlaanderen, Cluster Zuid)

- Mariakapel.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - CV De Slippers. - HKC De Prammekes. - CV Spuit 11. - CV De Leutmoakers.

- "Sint Jansteen bij Hulst is een bijzonder dorp. Het plein waar alles gebeurt heet er ‘het Martje van Wartje’, er is een café dat onomwonden ‘Lazarus’ heet, een café genaamd De Kroon en nog een ander café dat zich ‘Ambiance’ noemt (voorheen Zondagvermaak). Als de sneeuwklokjes nog niet eens weer zijn ondergedoken, steekt hier de eerste Jaarmarkt van het jaar haar kopje al weer op, op de 1e zaterdag in maart (in 2021 voor de 137e keer). In marktkoopliedenkringen geldt ‘Sint Joep’ op 19 maart in Sittard als de aftrap van het nieuwe jaarmarktenseizoen, maar hier in ‘Steen’ zijn ze al meer dan 100 jaar zo’n twee weken vroeger. Het is dan ook altijd nog volop winterjassenweer als boeren en burgers uit Zeeuws-Vlaanderen en uit het Belgische Waasland hier komen kijken wat de markt dit jaar aan nieuws te bieden heeft. De paarden dampen, de frieten ook, en de vonken spatten van de hoeven van de paarden die hier dravend moeten bewijzen dat er misschien een lokale kampioen in hen schuilt.

De boeren treffen elkaar in ‘De Kroon’ voordat ze zich vergapen aan de nieuwste trekkers en hakselaars die hier staan te glimmen. Ook alle loonbedrijven uit de regio laten op de Jaarmarkt in Sint Jansteen zien dat ze klaar zijn voor een nieuw landbouwseizoen op de vette klei. Een glasblazer blaast glas, het dweilorkest dweilt, kinderen mogen aan het draaiorgel draaien of op een pony rijden. De vaste marktbezoekers kopen altijd een serie loten voor de grote verloting, want daarmee valt een varkensvleespakket te winnen. Mocht de winnaar toevallig een vegetariër zijn, dan kan het pakket vervangen worden door 125 euro. Als de meeste marktbezoekers zo tegen half vier ´s middags weer richting huis gaan (melkenstijd), pakken de marktkooplui ook hun spullen weer in. Maar dan is de rust nog zeker niet weergekeerd in ‘Steen’. Want ’s avonds wordt in alle café´s (‘De Kroon’, ‘Lazarus’ en ‘Ambiance’) de stemming er nog een poosje stevig in gehouden."

- De Kermiskoers Steen, traditioneel op de dinsdag tijdens Kermis in Sint jansteen, is naar eigen zeggen een van de gezelligste en mooiste koersen in Zeeuws-Vlaanderen.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Sinds 2008 beheert stichting Het Zeeuwse Landschap de waterwingebieden bij Sint Jansteen, Clinge en Wilde Landen bij Heikant. Samen circa 450 hectare. Ongeveer tweederde bos, de rest akkers en weilanden. Het grensgebied in de omgeving van de genoemde dorpen is om meerdere redenen bijzonder. Er is sprake van bijzondere flora en fauna, die elders in Zeeland niet of slechts spaarzaam voorkomt. Dat is te danken aan het kleinschalige landschap en de overgang van zand naar klei. Ook de aanwezigheid van waterwinning, die beperkingen aan het landbouwkundig gebruik oplegt, is een plus.

Toch staan de bijzondere planten en dieren onder druk. Uitvoering van een ruilverkaveling, rond 1970, tastte het kleinschalige landschap ernstig aan. Planten als rapunzel en vlozegge en dieren als geelgors en boomkikker verdwenen. Ook in de waterwingebieden zelf was sprake van verlies aan natuurwaarden.

Bedreigde plant- en diersoorten krijgen nu weer een extra ruggensteun. Het gaat om amfibieën, vleermuizen, vogels, insecten en zelfs een vis als de kleine modderkruiper. Het Zeeuwse Landschap wil hier het kleinschalige cultuurlandschap en ontwikkeling van heideveldjes bevorderen. Op een voorheen braakliggend terrein bij de Clingse bossen, waar veel veldkrekels leven, is een systeem gekomen van 5 wisselakkers. Kleine lapjes grond, waarop 2 jaar rogge wordt geteeld, die vervolgens jaren braak blijven liggen. Daar kan hei groeien. Op de beteelde akkers is terugkeer van zeldzame akkerkruiden als hertshooi en dreps mogelijk.

Door het graven van nieuwe infiltratievijvers lag in Wilde Landen een grote berg grond. Die is richting water verplaatst, waarbij betonnen duikers zijn aangebracht, zodat een soort vleermuisbunker is ontstaan. Tegelijk is een steile oeverwand ontstaan waar oeverzwaluwen kunnen broeden. Bij Sint Jansteen zijn enkele grote akkers opnieuw verkaveld, nu net als vroeger in kleinere stukken. "Een soort omgekeerde ruilverkaveling", aldus beheerder Alex Wieland. "Je krijgt weer een mozaïekpatroon." Wat greppeltjes, wat struiken en heggen maken dat compleet. Goed voor verschillende vogelsoorten en akkerkruiden.

Verspreid in de gebieden zijn drinkputten gegraven. Daar hebben salamanders, padden, kikkers en mogelijk de heikikker baat bij. En wie weet keert de verdwenen boomkikker vanuit West-Zeeuws-Vlaanderen weer terug. De putten zijn ook geschikt voor de kleine modderkruiper die al in bestaande putten zit. Verder zijn 3 boomgaarden met zeldzame hoogstamfruitrassen aangeplant, die voor het publiek toegankelijk zijn. De bossen worden omgevormd door er meer inheemse bomen in te planten.

- "Evides Waterbedrijf en natuurorganisatie Het Zeeuwse Landschap streven naar een robuuster natuurgebied. Waterwingebied Clinge - dat tevens bossen op grondgebied van de buurdorpen Sint Jansteen en Kapellebrug omvat - is weer een flink aantal bomen rijker, namelijk 3.750. Ze verhogen de biodiversiteit, leggen CO2 vast en maken het gebied aantrekkelijk voor recreanten. Letterzetter in de waterwinbossen. De waterwinbossen in deze omgeving worden voor Evides beheerd door Het Zeeuwse Landschap. De bossen zijn, zeker in coronatijd, een populaire bestemming voor mensen die hun thuiswerkomgeving willen ontvluchten. Helaas is tijdens de droogte van 2018 en 2019 een groot deel van het bos afgestorven. Door een watertekort waren alle fijnsparren zodanig verzwakt dat een gevaarlijke parasiet kon toeslaan: een kevertje met de illustere naam “letterzetter”.

Bos wordt weer bos. De bedoeling is om het verdwenen bos weer terug te planten. De eerste stap is gezet: er zijn 3.750 bomen geleverd en de vrijwilligers van Het Zeeuwse Landschap hebben ze geplant in het bos aan de Molenstraat in Clinge. Het zijn inheemse soorten zoals winterlinde, zomereik, haagbeuk en vuilboom. Deze soorten zijn goed bestand tegen droogte en zullen het dus langer volhouden dan de fijnsparren. Op die manier zorgen we ervoor dat het bos ook voor de volgende generaties in stand blijft.

Kwestie van een lange adem. Het aanplanten van bomen gaat langzaam. Bomen zijn duur en de schade die de Letterzetter heeft aangericht is groot. Bovendien zijn sommige soorten moeilijk te koop: een winterlinde met inheems genenmateriaal moet al een jaar van te voren worden besteld. Tenslotte is het planten zelf een tijdrovende klus. De groep van vier vrijwilligers is hier vele weken mee bezig geweest.

Bos is belangrijk. Het is belangrijk dat er bomen worden teruggeplant in de waterwinbossen. Ze zijn een belangrijke bondgenoot in de strijd tegen klimaatverandering. Bomen helpen mee om de temperatuurstijging in te perken, stimuleren de nutriëntenkringloop in de bodem en leggen CO2 vast. De aan- of herplant van bossen is daarom in heel Europa een belangrijke maatregel om klimaatdoelstellingen te halen. De Clingse bossen zijn nu in elk geval 3.750 nieuwe bomen rijker!

Robuuster natuurgebied. Evides Waterbedrijf en Het Zeeuwse Landschap investeren in de natuur in de bossen van Clinge, Sint Jansteen, Kapellebrug en de Wildelanden. Samen streven ze naar een robuuster natuurgebied. Robuuste natuur kan tegen een stootje en heeft tegelijkertijd een nuttige functie. De gebieden zijn onderdeel van het Natuurnetwerk Zeeland en onderdeel van Nederlandse netwerk van natuurgebieden. Doel van het natuurnetwerk is behoud en versterking van in het wild voorkomende planten en dieren." (bron: Waterbedrijf Evides, december 2020)

- Natuurgebied de Schommeling bij Sint Jansteen is in 2015 geschikter gemaakt voor de rugstreeppad. Het water wordt er nu langer vastgehouden, er is variatie aangebracht in het bodemprofiel en er is een ondiepe waterpartij aangelegd. In de Schommeling is daarnaast akkernatuur in ere hersteld. Aan de hand van oude luchtfoto’s zijn weer kleine, historische akkers gemaakt. Die zijn ingezaaid met granen en akkerranden waar akkervogels, zoals de patrijs, goed kunnen leven. Tussen de akkers liggen greppels waar struiken - met stekels - zijn geplant; het ideale broedbiotoop voor patrijzen.

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Sint Jansteen van de Dorpsraad op Facebook.

- Belangenorganisatie: - "Stichting Dorpsraad Sint Jansteen e.o. heeft ten doel het behouden en waar mogelijk vergroten van de leefbaarheid van het dorp en de buurkernen Kapellebrug en Absdale."

- Onderwijs en kinderopvang: - In 2017 is begonnen aan de bouw van een Brede school in Sint Jansteen, aan de Badhuisweg, bij de sportvelden. In het complex komt Basisschool Inghelosenberghe, de kinderopvang (peuterspeelzaal en BSO), een gymzaal, en de bibliotheek. "Ieder kind is anders, heeft eigen capaciteiten, talenten en interesses. Dus werken we volgens de uitgangspunten van adaptief onderwijs in een vertrouwde, geborgen en veilige omgeving. Onze school moet een plek zijn waarin ieder kind met plezier leert en zich ontwikkelt. We vinden het belangrijk ons werk te doen op basis van een aantal kernwaarden, die we gezamenlijk hebben bepaald binnen het strategisch beleidsplan van OG Perspecto: respect, vertrouwen, verbinding, pluriformiteit en passie zijn geen loze kreten, maar de basis van alles wat we doen. Aanvullend daarop hebben wij op schoolniveau 5 kernwaarden beschreven die de basis zijn van ons handelen: kwaliteit, leerling centraal, plezier, ontwikkelen en passie." Aldus de site van de basisschool.

- Jeugd: - Jeugdsoos Sint Jansteen organiseert maandelijks een activiteit voor de jeugd van 10 t/m 15 jaar.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Steen heeft in 2018 een nieuw kunstgrasveld gekregen, waar ook de scholieren van de naastgelegen basisschool gebruik van maken.

- Toneel: - Toneelvereniging Camere van Rhetorica Sint Jan ten Steene wordt in de praktijk kortweg Toneel Steen genoemd. De vereniging is opgericht in 1917 en heeft dus in 2017 het 100-jarig bestaan gevierd.

- Bedrijfsleven / ondernemen: - Ondernemersvereniging Sint Jansteen - Heikant - Kapellebrug.

Reactie toevoegen