Status

- Sint Antoniusbank is een buurtschap in de provincie Limburg, in de streek Heuvelland, gemeente Eijsden-Margraten. T/m 4-8-1828 gemeente Heer en Keer. Per 5-8-1828 over naar gemeente Cadier en Keer, in 1982 over naar gemeente Margraten, in 2011 over naar gemeente Eijsden-Margraten.

Bijzonder is dat Sint Antoniusbank nooit bij de gemeente Bemelen heeft gehoord, terwijl het zowel geografisch als kerkelijk wél onder Bemelen hoorde. Verschillende toenmalige eigenaren van percelen grond in deze buurtschap zijn er de oorzaak van dat het in 1799 bij de gemeente Heer en Keer is gekomen. Zij wilden bij deze gemeente behoren om gebruik te kunnen blijven maken van de gemeenteweide van de Mettenberg die al eerder (1794-1795) bij Heer en Keer was gekomen. De grenzen die tot de Franse tijd niet duidelijk waren, werden nu tot in detail vastgelegd. (bron: Historische Kring Cadier en Keer)

Pas na de herindeling van 1982, waarbij zowel de gemeente Bemelen als de gemeente Cadier en Keer opgingen in de gemeente Margraten, werd het mogelijk om de buurtschap ook voor de postadressen onder Bemelen te brengen. Dat is dan ook gerealiseerd.

- De buurtschap Sint Antoniusbank valt dus, zoals hierboven beschreven, ook voor de postadressen, onder het dorp Bemelen, en is inmiddels ook aan dat dorp vastgegroeid, maar gezien de historische banden hoort ze tot het werkgebied van de Historische Kring Cadier en Keer.

- De buurtschap Sint Antoniusbank heeft blauwe plaatsnaamborden en heeft dus een eigen 'bebouwde kom', maar ter plekke staan ook witte borden en die bordencombinatie schijnt niet helemaal te kloppen, aldus plaatsnaam- en verkeersbordoloog Harry Fluks.

Naam

In het Limburgs
De buurtschap wordt lokaal ook 't Gehuuch genoemd.

Oudere vermeldingen
Sint Anthonybank, Sint Anthoniusbank, 1840 Sint Antoniusbank.

Naamsverklaring
Uit de naam Antoniusbank ('bank van de Antonieten') valt af te leiden dat deze nederzetting een ‘vrije rijksheerlijkheid' is geweest. De toevoeging ‘bank' aan de plaatsnaam verwijst namelijk naar ‘rechtbank' en dat betekent waarschijnlijk dat de Antonieten niet alleen werden beleend met het land (de 'grondheerlijke rechten') van dit gebied, maar tevens mochten recht spreken over de inwoners. Als heer van de heerlijkheid stelden de Antonieten ook de schout (hoogste rechterlijke ambtenaar) en schepenen (rechters) aan. (bron: Historische Kring Cadier en Keer)

Ligging

De buurtschap Sint Antoniusbank ligt rond de gelijknamige weg en ligt direct Z van het dorp Bemelen, O van de stad Maastricht en het 'dorp in de stad' Heer, N van het dorp Cadier en Keer, NW van het dorp Margraten, W van het dorp Sibbe, ZW van het dorp Vilt, ZZW van het dorp Berg en ZO van het 'dorp in de stad' Amby.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Sint Antoniusbank 8 huizen met 73 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 40 huizen met ca. 100 inwoners.

Geschiedenis

- Sint Antoniusbank wordt tijdens het leenstelsel een heerlijkheid, waarschijnlijk onder het commandeurschap van Anthonius van Maastricht. In 1828 is het met het dorpsdeel Keer (dorpsdeel van het dorp Cadier en Keer) afgescheiden van de toenmalige gemeente Heer (die tot dat moment gemeente Heer en Keer heette) en met het dorpsdeel Cadier verenigd in de gemeente Cadier en Keer (die tot dat moment gemeente Cadier heette). Voor het verloop daarna zie het kopje Status.

- Geschiedenis van Sint Antoniusbank op de site van Historische Kring Cadier en Keer.

Bezienswaardigheden

- Sint Antoniusbank heeft 2 rijksmonumenten, beide fraaie voorbeelden van het gesloten Limburgse boerderijtype:

- De monumentale Hoeve Sint Antoniusbank op nr. 27 dateert oorspronkelijk uit de 17e eeuw, de huidige vorm is 19e-eeuws. De binnenplaats is te bezichtigen.

- Hoeve Beusdaelshof (huisnr. 10) is genoemd naar de bezitters uit 1750. Dit was het geslacht Colin de Beusdael. Op een kaart uit 1658 van de Sint Antoniusbank wordt Beusdaelshof aangeduid als Velsenhoff (ook Hoeff van den Veels). Het complex heeft ook Scheyffartshuis geheten, genoemd naar het geslacht Scheyffart van den Vels van Bemelen, dat reeds in 1414 wordt genoemd. In 1859 wordt een belangrijk deel van de hoeve geslecht door burgemeester Thomas Leessens, die de gronden verder onder de boeren verpachtte. In het weiland aan de westzijde van de huidige (in 2000 gerenoveerde) boerderij kun je nog de restanten zien liggen van een vierkante toren. Ook zijn er nog sporen van een oude draaiput, die onderin rond is en uit mergel bestaat. (3183)

- Het voormalig Europahuis (Sint Antoniusbank 42, op de grens van de buurtschap met de dorpskern van Bemelen) heeft allerlei functies gehad, van klooster tot volkshogeschool. Thans is het een appartementencomplex.

Landschap, natuur en recreatie

- Beschrijving van Sint Antoniusbank vanuit wielrenners-perspectief.

- In de O van Sint Antoniusbank gelegen Mettenberg hebben door de jaren heen diverse gezinnen in een grotwoning gewoond. Onder de link vind je de geschiedenis daarvan, in tekst en beeld. Als je de Bemelerweg afwandelt, zie je de Mettenberg recht voor je. Deze vroeger onbeboste helling werd door geiten (metten) kaal gehouden. De helling ligt achter hoeve Beusdaelshof (huisnr. 10). Langs de Mettenberg loopt de Kategrub. In Ut Wiet Klief van maart 1992 lezen we in een artikel van Hub Lemmens dat Wiel Mourmans van Sint Antoniusbank hem vertelde dat deze gröb (dalweg) is genoemd naar Kate, de laatste bewoonster van de grotwoning achter hoeve Beusdael. Deze woning zou in de jaren twintig van de 20e eeuw door de gemeente Bemelen zijn gesloopt. Kate hield zich bezig met werken van naastenliefde, onder meer met het “afleggen” van doden.

In genoemd artikel staat nog een leuk voorval over Kate. Toen zij een keer in de nachtelijke uren terugkeerde van het Gasthuis, zag zij overal langs haar pad geheimzinnige lichten. En toen zij ook nog voetstappen op het verlaten pad hoorde, verborg zij zich langs de kant. Zij wachtte angstig af wat er gebeuren ging. Het was een hele opluchting, toen zij de naderende man herkende als een betrouwbare inwoner van Sint Antoniusbank. Deze legde haar uit dat niet de 'vuurman' aan het werk was, maar dat het licht werd veroorzaakt door rottende boomstronken. Dit verschijnsel ontstaat door inwerking van zuurstof op bepaalde stoffen, wat een soort oxidatie (langzame verbranding) teweegbrengt. De mensen hadden vroeger vaak meer bijgeloof dan kennis van natuurverschijnselen en zochten toch een verklaring voor het geheimzinnige in de natuur.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Sint Antoniusbank, met laagsteprijsgarantie!