Schouwen-Duiveland

Gemeente
Schouwen-Duiveland
Schouwen-Duiveland
Zeeland

schouwen-duiveland_kaart_met_verdwenen_en_gekrompen_dorpen.jpg

Op Schouwen-Duiveland zijn vele dorpen verdwenen, dan wel 'gekrompen'. Hier zie je welke dat betreft. De toelichting hierop vind je in het hoofdstuk Geschiedenis. (© gemeente Schouwen-Duiveland)

Op Schouwen-Duiveland zijn vele dorpen verdwenen, dan wel 'gekrompen'. Hier zie je welke dat betreft. De toelichting hierop vind je in het hoofdstuk Geschiedenis. (© gemeente Schouwen-Duiveland)

schouwen-duiveland_op_kaart_openstreetmap.jpg

Schouwen-Duiveland is vanouds een eiland (of eigenlijk twee: Schouwen en Duiveland), maar tegenwoordig is het een schiereiland, omdat het met dammen en bruggen met het vasteland (of eigenlijk: met andere schiereilanden) is verbonden. (© Openstreetmap)

Schouwen-Duiveland is vanouds een eiland (of eigenlijk twee: Schouwen en Duiveland), maar tegenwoordig is het een schiereiland, omdat het met dammen en bruggen met het vasteland (of eigenlijk: met andere schiereilanden) is verbonden. (© Openstreetmap)

Schouwen-Duiveland

Terug naar boven

Status

- Schouwen-Duiveland is een gemeente en voormalig eiland, thans schiereiland (d.w.z. door bruggen en dammen met de vaste wal verbonden) in de provincie Zeeland. Gemeentehuis te Zierikzee.

- De gemeente Schouwen-Duiveland is in 1997 ontstaan door samenvoeging van de gemeenten Brouwershaven, Bruinisse, Duiveland, Middenschouwen, Westerschouwen en Zierikzee.

- Wapen van de gemeente Schouwen-Duiveland.

- De gemeente Schouwen-Duiveland omvat de volgende woonplaatsen (met bij de steden en dorpen tussen haakjes de afgeronde inwonertallen, inclusief die van de bijbehorende buurtschappen): de steden Brouwershaven (1.400) en Zierikzee (10.500), de dorpen Bruinisse (4.000), Burgh-Haamstede (4.500), Dreischor (1.000), Ellemeet (340), Kerkwerve (1.050), Nieuwerkerk (2.700), Noordgouwe (750), Noordwelle (330), Oosterland (2.400), Ouwerkerk (650), Renesse (1.600), Scharendijke (1.350), Serooskerke (300), Sirjansland (360) en Zonnemaire (800), en de buurtschappen Beldert, Brijdorpe, Burghsluis, Capelle, Den Osse, Dijkhuisjes, Elkerzee, Koudekerke, Looperskapelle, Moriaanshoofd, Nieuw-Haamstede, Nieuwerkerke Schutje, Schuddebeurs, Westenschouwen en Zijpe. Verder hebben wij ook nog pagina's aangemaakt over de voormalige buurtschappen Bloois, Bommenede, Duivendijke, Schelphoek en Viane. In totaal zijn dit 2 steden, 15 dorpen, 15 buurtschappen en 5 voormalige buurtschappen.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Schouwen-Duiveland.

Terug naar boven

Naam

Naamgeving
Schouwen-Duiveland, het noordelijkste eiland van Zeeland, heeft nu als gebied één naam, maar vroeger was dat anders. Waar stopt Schouwen en begint Duiveland? Op zulke vragen gaf Omroep Zeeland in 2014 antwoord in de rubriek 'het DNA van Zeeland': meer dan 50 artikelen met antwoorden over typisch Zeeuwse zaken. "Eeuwen geleden bestond het huidige eiland uit drie afzonderlijke eilanden: Schouwen, Duiveland en Dreischor. Daartussen lag water, het Gouwe. Later is dat water stukje bij beetje ingepolderd. Maar waar gaat Schouwen over in Duiveland? Schouwen en Duiveland liggen niet tegen elkaar aan en gaan dus ook niet in elkaar over. Die ingepolderde gebieden liggen er tussen. Als je op de kaart kijkt ligt Schouwen links, de polders in het midden, Dreischor daar boven en weer links daarvan Duiveland. Tot Schouwen behoren officieel Scharendijke, Zierikzee, de westhoek met Burgh-Haamstede en Renesse, Dreischor bestaat uit Dreischor. In de ingepolderde gebieden liggen de dorpen Zonnemaire, Noordgouwe en Schuddebeurs. Tot Duiveland behoren onder andere Nieuwerkerk, Ouwerkerk en Bruinisse."

Terug naar boven

Ligging

- Schouwen-Duiveland grenst in het Z via de Oosterschelde aan Walcheren, Noord-Beveland en Zuid-Beveland, in het N via het Grevelingenmeer aan Goeree-Overflakkee, in het ZO aan Tholen en in het O aan Sint Philipsland.

- De eilanden zijn via dammen en bruggen (onderdeel van de Deltawerken) met elkaar verbonden. In het W loopt de N57 van Rotterdam naar Middelburg via o.a. de Brouwersdam N van Schouwen-Duiveland en de Pijlerdam en Oosterscheldekering Z ervan. In het O loopt de N59 (v/a Zieikzee N256) van Goeree-Overflakkee naar Goes via de Grevelingendam N van het eiland en de Zeelandbrug - met zijn 5 km lengte de langse brug van Nederland - Z ervan.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- De gemeente Schouwen-Duiveland is in 1997 opgericht en als volgt samengesteld:
van de gemeente Zierikzee: 2.304 hectare met 4.270 huizen en 10.114 inwoners;
van de gemeente Westerschouwen: 5.944 hectare met 3.366 huizen en 6.217 inwoners;
van de gemeente Duiveland: 4.487 hectare met 2.130 huizen en 5.811 inwoners;
van de gemeente Brouwershaven: 4.707 hectare met 1.833 huizen en 3.939 inwoners;
van de gemeente Bruinisse: 1.266 hectare met 1.463 huizen en 3.716 inwoners;
van de gemeente Middenschouwen: 4.545 hectare met 1.131 huizen en 2.696 inwoners.

- Tegenwoordig heeft de gemeente ca. 14.000 huizen met ca. 34.000 inwoners. De oppervlakte van de gemeente is ca. 231 km2 land en ca. 258 km2 water, totaal ca. 489 km2.

Terug naar boven

Geschiedenis

Het huidige Schouwen-Duiveland is ontstaan uit de voormalige eilanden Schouwen in het W en Duiveland in het O. Verder waren er nog de eilanden Dreischor en Bommenede. Door natuurlijke ontwikkelingen en ingrijpen van de mens, zijn deze 4 eilanden uiteindelijk tot 1 eiland aaneengegroeid.

Een groot gedeelte van het voormalige eiland Schouwen is door geleidelijke afbrokkeling in de loop der eeuwen in de Oosterschelde verdwenen. Men schat het verlies aan land op circa 3.000 ha. Ook dorpen zijn verdwenen door overstromingen als gevolg van stormvloeden, dijkvallen en oevervallen. Ook de verplaatsing van de monding van de Schelde heeft bij die verdwijning een rol gespeeld. Verdronken dorpen op Schouwen-Duiveland zijn (de letters en cijfers corresponderen met de kaart elders op deze pagina) A) Westenschouwen - havenbuurt, (B) Bommenee, (C) Koudekerke, (D) Clauskinderkerke, (E) Brieskerke, (F) Zuidkerke, (G) Jackenkerke, (H) Oudekerke, (I) Rengerskerke, Westkerke, (J) Lookshaven, (K) Simonskerke, (L) Serooshaven, (M) Borrendamme, (N) Hoog- en Laag Weldamme en (O) Rodee. Het laatste dorp dat verloren ging was Koudekerke (ZO van Burgh-Haamstede), waar alleen de toren nog van overeind staat.

Ook is een groot aantal dorpen in de loop der eeuwen steeds verder 'gekrompen'. Oorzaken waren onder meer oorlogsomstandigheden in de periode 1572-1576, het ontbreken van economische potentie en ook het geografische beleid na de watersnoodramp van 1953. Onder de noemer 'gekrompen dorp' vallen (1) Zuidwelle, (2) Ellemeet, (3) Elkerzee, (4) Looperskapelle, (5) Klaaskinderkerke, (6) Brijdorpe, (7) Duivendijke, (8) Beldert, (9) Capelle, (10) Viane en (11) Nieuwerkerk. Er bestaat overigens een overlap tussen 'verdronken' en 'gekrompen‘ dorpen; veel verdronken dorpen zijn niet ineens verlaten na een vloed. Ze werden hersticht op ongeveer dezelfde plaats of verderop, of geleidelijk verlaten. (© Huib Uil, gemeentearchivaris Schouwen-Duiveland)

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze gemeente, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:

- "Sinds januari 2021 is het gemeentearchief Schouwen-Duiveland (GASD) onderdeel van het Zeeuws Archief. We gaan sindsdien verder onder de naam 'Zeeuws Archief Zierikzee'. Afgezien van het naambordje verandert er niet veel: de archieven en verzamelingen en studiezalen blijven in Zierikzee. De Populus Scaldis komt als nieuwsbrief te vervallen. In verband met de privacywetgeving verwijderen wij het abonneebestand. Het nieuws over de archieven en collecties van de gemeente kun je sinds januari 2021 terugvinden in '’n Zee van Tijd', de nieuwsbrief van het Zeeuws Archief. Wil je die ontvangen, geef je dan hier op. In het laatste nummer van Populus Scaldis (nr. 80) vooral aandacht voor alle mensen die eindverantwoordelijk waren voor 100 jaar archiefzorg op ons eiland. De eerste gemeentearchivaris werd immers aangesteld in 1920. 2020 is dus ook nog een jubileumjaar!"

Je kunt in de studiezaal in Zierikzee of op de website van het archief zoeken naar antwoorden op vragen over het verre, nabije en zelfs heel recente verleden van het eiland. Het bezit bestaat niet alleen uit archieven, maar ook uit de topografisch-historische atlas (prenten, tekeningen etc.), een fotoverzameling en een collectie audiovisueel materiaal. Daarnaast bezit het archief een gespecialiseerde bibliotheek. - Blogs van het GASD. - Nieuws van het GASD op Twitter.

"De gemeente heeft mede door de grote inbreng van vrijwilligers in de verdere uitbouw van het gemeentearchief, gekozen voor het behoud van de archieven in Zierikzee (kennelijk had zij ook de mogelijkheid om e.e.a. elders onder te brengen, red.). Vanwege het gevoel van verbondenheid dat zowel inwoners als bezoekers van elders delen, heeft de gemeente gekozen voor de slogan: "Ik heb een band met Schouwen-Duiveland." Misschien zit in die band wel het grote geheim van de passie van vrijwilligers voor het verleden. Hoe mensen woonden, leefden en werkten. Hoe zij hun levensdagen doorbrachten. Wat voor elke Schouwen-Duivelander van toepassing is, geldt voor de vrijwilligers op een speciale manier: ze hebben een archiefband met Schouwen-Duiveland!" Aldus gemeentearchivaris Huib Uil tijdens zijn dankwoord aan de vrijwilligers en hun partners, op de 21e Vrijwilligersavond in december 2017.

"Wie kent ze niet? De columns van Huib Uil in WereldRegio. Sinds 2007 heeft hij als kenner bij uitstek van de geschiedenis van onze gemeente honderden veelgelezen columns geschreven. Deze bevatten een schat aan informatie. Maar wanneer schreef hij nu precies over wat? De nummers van WereldRegio zijn weliswaar online te vinden, maar alleen op nummer en niet op datum en ook niet in volgorde. Vandaar dat wij scans van de columns hebben opgenomen in de Bibliotheek van het gemeentearchief en indexen hebben gemaakt. Huib schreef in 2007–2008 columns over de canon van Schouwen-Duiveland (7860) en in 2009 columns over de geschiedenis van dorp, stad en gehucht (7861). Verder heeft hij door de jaren heen de geschiedenis van onze gemeente beschreven aan de hand van archiefstukken (7862). Ook de columns over markante Schouwen-Duivelanders mochten zich in een grote belangstelling verheugen (7859). Online vindt u indexen van de columns over ‘Markante Schouwen-Duivelanders’ en ‘Schouwen-Duiveland in stukken’, zodat u die in onze bibliotheek gemakkelijk kunt vinden."

- Beschrijving van de historische geografie van Schouwen-Duiveland.

- Heemkundevereniging Stad en Lande is opgericht in 1939. De vereniging bestudeert de levensomstandigheden, gewoonten en gebruiken van de mensen die hier wonen en woonden, bevordert de kennis van dit gebied en zet zich in voor bevordering en behoud van de stedelijke en landschappelijke schoonheid op het voormalige eiland.

- Het in maart 2020 verschenen boek 'Kloosterrijk Schouwen' is een boeiend overzicht van de geschiedenis van de kloosters op Schouwen-Duiveland. Het geeft inzicht in het leven van de monniken, nonnen en begijnen die hier ooit leefden in vroeger tijden. Dit aan de hand van vier routes langs verdwenen kloosters in Zierikzee en op het Schouwse platteland. Auteur Henk Dalebout geeft van iedere orde en hun onderkomen een beschrijving, gebaseerd op bestaande literatuur, archivalia en archeologische vondsten.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Tij van de toekomst (2011) is de conceptvisie die beschrijft waar de gemeente nu staat en waar zij op langere termijn heen wil op alle mogelijke gebieden.

- Projectontwikkelaar Matthijs Zeelenberg wil door Boskalis 13 eilandjes laten opspuiten in het Grevelingenmeer bij de Brouwersdam, aan de kant van Schouwen-Duiveland, in een voormalige werkhaven van Rijkswaterstaat. Het plan voorziet in de integrale ontwikkeling van 325 luxe vakantievilla's - met prijzen van 6 ton tot 1,2 miljoen euro- en een reeks van voorzieningen (o.a. een jachthaven, winkels, restaurants, vergaderaccomodatie, theaterzaal, bedrijfsruimtes). Het project, dat Brouwerseiland is gedoopt, vergt een investering van 180 miljoen euro. De gemeenteraad heeft op 29 juni 2017 ingestemd met de ontwikkeling van het project. 16 leden stemden voor en 7 tegen. Voorstanders van het project menen dat Schouwen-Duiveland er een nieuwe doelgroep mee kan aantrekken. Zij beschouwen het als een aanvulling op bestaande vakantieparken en campings, die extra toeristen en werkgelegenheid zal genereren.

Er zijn ook tegenstanders; surfers zijn tegen omdat volgens hen straks een groot deel van de wind wordt tegengehouden door de bebouwing. Daarmee zijn ze bang hun surfspot kwijt te raken en wordt het daarmee volgens hen 'de doodsteek voor de surfsport op de Grevelingen'. Anderen hekelen het 'volbouwen van de Zeeuwse kust' - ze vinden dat de grens daaraan onderhand wel bereikt is - en de gevolgen voor flora en fauna, zoals verstoring van de vogels in de omgeving. Tegenstanders hebben een petitie ingediend en een Facebookpagina geopend.

Coalitie 'Bescherm de Kust' (= Zeeuwse Milieufederatie, Zuid-Hollandse Milieufederatie, Natuurmonumenten en Stichting Duinbehoud) is in de veronderstelling dat de economische effecten en de effecten op de werkgelegenheid door de projectontwikkelaar te rooskleurig worden weergegeven. Daarom is in opdracht van de coalitie door Twynstra Gudde de 'Contra-expertise effecten Brouwerseiland' uitgevoerd. Volgens hen zijn veel aannames van een wel érg zonnige kant bezien. Zo blijkt de structurele werkgelegenheid bij meer realistische aannames over de bezettingsgraad van de recreatiewoningen geen 515 banen op te leveren maar slechts 80. Ook zouden de jaarlijkse bestedingen door gebruikers van Brouwerseiland geen 38 miljoen maar 24 miljoen bedragen. Bovendien veroorzaakt het plan overaanbod bij commerciële jachthavens. Dit geeft risico’s op exploitatieverlies en op verdringing bij bestaande jachthavens.

Ook de jaarlijkse omzet van boetieks en restaurants wordt door Brouwerseiland heel zonnig bezien: 6,4 miljoen in plaats van 4,2 miljoen zoals de onderzoekers verwachten. En dan ook alleen maar als iedereen alle uitgaven op Brouwerseiland doet, of uitgaven worden gecompenseerd door passanten. Als de bezettingsgraad van recreatiewoningen en hotelvilla’s meer realistisch wordt ingeschat treedt er overaanbod in de regio op en neemt het risico op omzetderving voor concurrerende voorzieningen toe. Verder wijst de genoemde coalitie erop dat 5,6 hectare van het plangebied binnen een Natura-2000-gebied ligt. Daar mag alleen worden gebouwd als daar een 'groot maatschappelijk belang' mee is gemoeid. Volgens de coalitie is daar met de bouw van recreatiewoningen geen sprake van. De coalitie is in beroep gegaan bij de Raad van State. In september 2018 is de zaak daar behandeld. Gezien de complexiteit van de materie volgt de uitspraak in voorjaar 2019.

Volgens de projectontwikkelaar ontstaan er door het project juist vele win-wins. Op hun site lezen wij onder meer: "Brouwerseiland is een initiatief van ondernemers dat samen met regionale partners invulling geeft aan de wens van gemeenten en provincies om op de Brouwersdam watergebonden recreatieve ontwikkelingen te realiseren, die de economische slagkracht, maatschappelijke ontwikkeling, leefbaarheid en toekomstwaarde voor de bewoners van Schouwen-Duiveland en Goeree-Overflakkee bevorderen. Jarenlang is in structureel overleg met verschillende partijen op een verantwoorde, wetenschappelijke en steeds innovatieve manier gewerkt om te komen tot een goed onderbouwd en geoptimaliseerd plan. Door onafhankelijke specialisten en experts op alle gebieden is veelvuldig en nauwkeurig onderzoek verricht. Brouwerseiland is bestempeld als vliegwielproject, een katalysator voor een gezonde economische toekomst van de regio. Brouwerseiland staat voor een nieuwe recreatiestandaard, die uit gaat van de natuurlijke omgeving en daarin is ingebed. Op een innovatieve manier wordt een nieuw niveau toegevoegd aan de huidige recreatieve sector. Daarmee wordt ruimte gecreëerd voor een duurzame toekomst voor de regio. Brouwerseiland, the next step in leisure." En:

"Brouwerseiland is een project waarin natuur, visserij, middenstand en recreatieve voorzieningen geïntegreerd worden. Een duurzaam samenspel van natuur, verblijven, werken en watergerelateerd recreëren op Schouwen-Duiveland. De opzet zonder individuele erfafscheidingen zorgt voor een doorlopend landschap. De betrokkenheid bij de natuur is overal. Op een gedeelte van de nieuwe natuureilanden worden strandhuizen gerealiseerd die opgenomen worden in het landschap. Binnen en buiten, land en water lopen in elkaar over. Het vormt een natuurlijk geheel met de naastgelegen surf- en recreatiebaai. De locatie, oppervlakte en parkeercapaciteit van de huidige surf- en recreatiebaai blijven onveranderd. De nieuwe oevers naar de surf- en recreatiebaai toe zullen zachter worden. Daar waar nu nog basaltblokken liggenwordt een openbaar strand aangelegd zodat het nog geschikter wordt om er te recreëren. Het concept doorbreekt de bestaande recreatieve formats en voorziet in de behoefte van de individueel ingestelde mens die waarde hecht aan exclusiviteit, rust, ruimte, natuur en cultuur. Gebouwd op een ecologische manier met natuurlijke materialen met duurzame energie en idem technische voorzieningen.

De haven is ongeveer 10 meter diep. De bodem is grotendeels bedekt met een dikke laag verontreinigd slib, het water is op de diepere delen zelfs zuurstofloos (bron: onderzoek bureau Waardenburg). Deze werkhaven ondergaat een transformatie tot een groene archipel. Allereerst wordt de verontreinigde sliblaag gesaneerd. Een team van ecologen en waterbouwkundigen heeft een plan ontwikkeld dat de waterkwaliteit verbetert en de onderwaterwereld weer tot leven brengt. Tegelijkertijd begint de aanleg van de natuureilanden. De vorm van deze nieuwe eilanden met hun natuurlijke begroeiing sluit aan op de bestaande natuur. De oevers krijgen een natuurlijke overgang naar het water. Dit bevordert de aantrekkingskracht op de flora en fauna. Zo ontstaat er een harmonische eenheid met de omgeving. Aan de damzijde komt een duinrand te liggen die voor luwte zorgt. Vogels kunnen er een schuilplaats vinden. Brouwerseiland streeft de beste kwaliteit na. En bereikt deze door een intensieve samenwerking op het gebied van ecologie, waterbouw, bouw, landschapsarchitectuur en architectuur. Onderzoeken, uitgevoerd door externe deskundigen, funderen en borgen die kwaliteit.

De erfpachtgelden opgebracht door Brouwerseiland zullen voor een aanzienlijk deel terugvloeien naar de Grevelingen t.b.v. natuurontwikkeling, onderhoud en beheer van de natuur en recreatieve doelen. Deze afspraken zijn vastgelegd voor de lange termijn (50 jaar). Bovendien wordt met deze erfpachtovereenkomst mogelijk een aanzienlijke bijdrage geleverd aan de financiering van de doorlaat in de Brouwersdam met als doel de verbetering van de onderwaternatuur in het Grevelingenmeer. Brouwerseiland geeft hiermee uitvoering aan de Eco2-gedachte: economie en ecologie in balans. De erfpachtgelden vormen een substantieel deel van het bedrag dat nodig is om de komende jaren zorg te dragen voor de Grevelingen." Aldus enkele citaten van de site van het project. Het is begrijpelijk dat een dergelijk ingrijpend project diverse associatieve bijnamen krijgt. Zo noemt de Telegraaf het in een artikel 'Dubai in de Delta' (verwijzend naar de palmeilanden-met-resorts-voor-de-rijken die voor de kust van Dubai zijn aangelegd) en de Volkskrant spreekt van 'Ibiza aan de Grevelingen'. Zie ook het dossier Brouwerseiland op de site van Omroep Zeeland.

De Raad van State heeft op 30 april 2019 uitspraak gedaan m.b.t. de ingediende bezwaren. Samengevat komt het hierop neer: De bebouwing, de duinen en de beplanting in het bestemmingsplan mogen hoger worden dan waar eerst vanuit werd gegaan. Maar naar de gevolgen daarvan is geen onderzoek gedaan. Daardoor is niet duidelijk wat de gevolgen zijn voor de windcondities van het surfgebied bij de Brouwersdam. Ook is niet duidelijk of het surfstrand daar toegankelijk is voor de surfers en of er voor hen voldoende parkeergelegenheid is. Bovendien is er in de onderzoeken geen rekening mee gehouden dat in de buurt vaste rust- en ligplaatsen van zeehonden liggen. Om die redenen vernietigt de Afdeling bestuursrechtspraak het bestemmingsplan en de omgevingsvergunning voor het project.

Daarnaast is niet uitgesloten dat het project de Natura 2000-gebieden in de omgeving aantast. De aanvoer van zand dat wordt gebruikt bij het opspuiten van de eilanden kan bijvoorbeeld gevolgen hebben voor de zeehonden in het natuurgebied Voordelta. Daarnaast zijn de gevolgen voor de niet-broedvogels zoals de fuut, de aalscholver en de kleine zilverreiger in het natuurgebied Grevelingen niet voldoende onderzocht, terwijl het al niet goed gaat met deze vogels in dat gebied. Zo komt een deel van het project in dat natuurgebied te liggen, waardoor de vogels moeilijker voedsel kunnen vinden. Ook de natuurvergunning voor het project is daarom vernietigd. Met dit alles is het plan niet per se definitief van de baan: het is nu aan de betrokken overheden of zij op grond van de uitspraak al dan niet de vereiste aanvullende onderzoeken willen doen en daarna e.e.a. opnieuw in procedure willen brengen. De volledige uitspraak van de Raad van State, met motivaties, vind je onder de link in de vorige alinea. - Beluister hier het interview met persvoorlichter Emmy de Jager van de Raad van State. - Tegenstanders hebben de champagne ontkurkt. De gemeente beraadt zich op een eventueel vervolg. In januari 2020 en maart 2020 meldt Brouwerseiland BV de door de Raad van State geconstateerde manco's te gaan 'repareren' en in oktober 2020 met een aangepast plan te komen.

Het verbaast de natuurorganisaties zeer dat er in juli 2020 ineens een geheel nieuw concept bestemmingsplan wordt gepresenteerd voor de bouw van ruim 300 luxe vakantievilla’s en een jachthaven in het Grevelingenmeer. In een brief aan B&W en de gemeenteraad roepen ze de gemeente op om vast te houden aan eerdere besluitvorming. De grenzen aan intensiteit van recreatie zijn volgens hen bereikt. Gezien hun eerdere acties wordt deze mening breed gedeeld onder inwoners en bezoekers van Schouwen-Duiveland.

In november 2020 heeft een ruime meerderheid van de gemeenteraad van Schouwen-Duiveland (19 tegen en 4 voor) een dikke streep door het plan gehaald. "Voor grootschalige projecten als het voorliggende plan is op ons eiland geen plaats meer", benadrukte fractieleider van de LSD Robbert Lievense. Volgens de tegenstemmers - onder aanvoering van LSD - zitten er bovendien te veel onduidelijkheden en onzekerheden in het vernieuwde concept. De projectontwikkelaar repareerde de tekortkomingen die door de Raad van State waren geconstateerd en kwam in de zomer van 2020 met een aangepaste versie. Op de valreep voegde hij een nieuwigheidje toe; binnen Brouwerseiland zou alleen vervoer met elektrische auto’s en bootjes worden toegestaan. Zo zou de aanvankelijk geweigerde natuurvergunning alsnog binnengehaald kunnen worden, was het idee. De raad zette op basis van een tegenonderzoek echter dikke vraagtekens bij de haalbaarheid van het beoogde elektrische vervoer. In dat geval zou het verkeer van en naar Brouwerseiland een ontoelaatbare stijging van stikstofuitstoot meebrengen. Dat perspectief was in augustus 2020 voor de provincie reden om de natuurvergunning te weigeren. De verwachting is dat de projectontwikkelaar zich niet bij de raadsuitspraak neerlegt en het besluit bij de rechter aanvecht.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Schouwen-Duiveland heeft 859 rijksmonumenten. Bij de plaatshomepages in kwestie vind je ook de lokale rijksmonumentenlijsten en beschrijvingen en afbeeldingen van de belangrijkste bezienswaardigheden.

- Bezienswaardigheden vind je uiteraard beschreven bij de plaatsen in kwestie. Daarnaast vind je bijzondere bezienswaaridgheden in tekst en beeld van allelei plaatsen op Schouwen-Duiveland op de site van heemkundevereniging Stad en Lande.

- De commissie Cultuur Historische Elementen van Stad en Lande en Stichting Landschapsbeheer Zeeland hebben objecten van cultuurhistorische waarde buiten de bebouwde kommen op Schouwen-Duiveland vastgelegd en - sinds medio 2017 - gepubliceerd op de website Cultuurhistorische elementen, met per object een locatie-aanduiding en een beschrijving in tekst en/of beeld.

- In het kader van het Landschapsontwikkelingsplan van de gemeente Schouwen-Duiveland heeft Stichting Landschapsbeheer Zeeland in 2017 een project opgezet en uitgevoerd om de gekrompen en verdronken dorpen op het eiland onder de aandacht te brengen. Dat is gebeurd door het plaatsen van ‘doorkijkborden’. Wethouder Wout van den Berg onthulde samen met dr. Rachel Schats (Universiteit Leiden) op 5 juli 2017 het eerste bord bij Klaaskinderkerke (bij Den Osse). Aan de bovenzijde is het panorama van het vroegere dorp afgebeeld. Wie er doorheen kijkt, krijgt een impressie van zoals het geweest is, met centraal de kerk die er stond. Voor zover er afbeeldingen van de kerk bestaan, zijn die gebruikt. Op de lessenaar van het bord is informatie over het dorp te vinden. In totaal zijn er 16 borden geplaatst. Op Zeeuwse Ankers vind je nadere informatie over de 'gekrompen en verdronken dorpen' op Schouwen-Duiveland.

- De musea van Schouwen-Duiveland.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Evenementenkalender Schouwen-Duiveland.

- Een bijzonder jaarlijks evenement in een aantal Schouwense dorpen is het Straô-rieën (strandrijden) in het voorjaar. Het 'Straô-rieën' was en is een folkloristisch feest dat zijn oorsprong vindt in een ver verleden en dat alleen op Schouwen bekend was. Jonge boeren en knechts reden met hun paard de zee in om de voeten van deze dieren te wassen. Na deze rituele wassing reed men terug naar het dorp om verschillende keren rond het dorp te rijden. Het rijden begint op zaterdag in Renesse 8 weken voor Pasen, en eindigt 4 weken voor Pasen in Serooskerke. Het voor Nederland unieke evenement is in 2018 op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed geplaatst. Na het rijden is er groot feest met o.a. ringsteken en de verkoop van 'schroosels' (platte dunne kruidenkoek). Zie ook de Uitleg over de traditie van de Straô op de dorpssite van Noordwelle. Dit evenement vindt tegenwoordig alleen nog plaats in de dorpen Burgh-Haamstede, Ellemeet, Noordwelle, Renesse, Scharendijke en Serooskerke. Vroeger hielden Elkerzee, Brouwershaven, Dreischor en Moriaanshoofd ook 'straô-feest'.

- Op de Landelijke Open Imkerijdag (op een zaterdag in juli) kun je ook op Schouwen-Duiveland enkele imkers bezoeken en je laten informeren over deze voor onze biodiversiteit zo belangrijke diertjes. Het betreft imkers in Ouwerkerk, Nieuwerkerk en Kerkwerve.

- Bij de toerfietstocht Giro di Schouwen-Duiveland (op een zondag in augustus) kun je kiezen uit de afstanden 25, 50 en 100 km. Er wordt gefietst over de fietspaden en binnenwegen. De routes zijn uitgepijld. De opbrengst is voor een jaarlijks wisselend goed doel in de regio.

- De deelnemers aan de Open Monumentendag op Schouwen-Duiveland (2e zaterdag van september) kun je vinden onder de link.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Fietsroute (30 of 46 km) langs de 'vogelboulevard van Zeeland', van Natuurmonumenten. De wind in je haar, het weidse uitzicht over water en land en tientallen vogels in de lucht. In de trekperiodes bezoeken dagelijks 150.000 vogels de 'vogelboulevard' op zuidelijk Schouwen-Duiveland. Er broeden honderden paren kluten, strandplevieren, scholeksters, kokmeeuwen, visdiefjes, sterns, grutto’s en tureluurs. Vogels, zeehonden en kleurenpracht! Fiets door het land van verre uitzichten, zilte lucht met vogels in de lucht, met zeehonden in de Oosterschelde en geniet van de kleurenpracht van bloemen en planten.

- Buurtbus Schouwen-Duiveland rijdt door de kleinere kernen, zoals Ouwerkerk, Nieuwerkerk, Dreischor en Sirjansland, via Zierikzee. Zo verbindt deze bus de dorpen en biedt zij voor inwoners en toeristen de mogelijkheid om door te reizen naar andere bestemmingen.

- Op Schouwen-Duiveland krijgen gasten een gratis ZeelandPas gezinspas bij deelnemende verblijfsaccommodaties. Met de ZeelandPas gezinspas krijg je allerlei voordelen bij deelnemende instanties, én je kunt tijdens je verblijf ook nog eens gratis gebruik maken van een aantal buslijnen van Connexxion.

- De medewerkers van NME-centrum Schouwen-Duiveland coördineren het brede aanbod van natuur- en milieueducatie voor de scholen. Verder bedient zij ook andere doelgroepen door het aanbieden van cursussen, het organiseren van excursies en het uitvoeren van projecten. Iedereen in deze gemeente die met natuur, milieu en duurzaamheid aan de slag wil en ondersteuning nodig heeft, kan bij hen terecht. - Filmpje over wat natuur- en milieueducatie voor kinderen zoal inhoudt.

- Informatie over ca. 15 visstekken op Schouwen-Duiveland.

- Project Akkerranden Schouwen-Duiveland.

- Centree is het instrument om cultuur ‘neer te zetten’ op Schouwen-Duiveland en dat in principe het gehele jaar door. Centree is de fysieke plaats waar mensen worden uitgenodigd voor entertainment en ontmoeting. Centree heeft als doelgroepen de bewoners en de bezoekers van het eiland waarbij ‘ontmoeten’ een belangrijke functie is. Cultuurplein Centree wil het Cultureel Erfgoed vitaliseren en versterken. Op die wijze worden verleden en heden met elkaar verbonden om zo te laten zien dat het erfgoed een grote uitdaging biedt om op eigentijdse wijze te presenteren en (opnieuw) te benutten voor de interactie tussen oorspronkelijke en nieuwe factoren. Centree biedt muziek, theater, dans, beeldende kunst, film, literatuur, materieel / immaterieel erfgoed, lezingen en bijzondere ontmoetingen.

- In 2017 zijn 3 dijkversterkingsprojecten op Schouwen-Duiveland opgeleverd. Het betrof de trajecten Boerderij de Ruyter / Flaauwershaven (lengte 600 meter), Zierikzee / Bruinisse (lengte 600 meter) en Burghsluis / Schelphoek (lengte 1.200 meter). In 2010 is door het waterschap onderzocht of alle Zeeuwse dijken en duinen voldeden aan de wettelijke veiligheidsnorm. Bij deze 3 dijktrajecten was dat niet het geval. Er was sprake van binnenwaartse stabiliteitsproblemen van de dijklichamen en het verschijnsel piping. Piping is kwelwater dat onder de dijken doorkomt en zand en gronddeeltjes uitspoelt, wat kan leiden tot een verzwakking van het dijklichaam.

Piping is een probleem bij honderden kilometers dijk in heel Nederland. Om piping tegen te gaan is aan de binnenkant van de dijk filterdoek (geotextiel) aangebracht. Daarnaast is het textiel verzwaard met breuksteen. Het filterdoek voorkomt dat er nog zand- of kleideeltjes uitspoelen. Bij het traject Boerderij de Ruyter is de dijk aan de landzijde breder gemaakt en de kruin van de dijk verder naar achteren gelegd. De stabiliteit van het dijklichaam is hiermee gewaarborgd. Bij de uitvoering van de werkzaamheden is geanticipeerd op de nieuwe veiligheidsnorm die sinds 2017 van kracht is.

- De gemeente Schouwen-Duiveland heeft in 2011 (weer) de QualityCoast Award gewonnen, waarmee zij zich (samen met Westvoorne en Goedereede) mag tooien met de kwalificatie "meest duurzame kustgemeente van Nederland". De wijze waarop deze gemeente omgaat met toeristische druk in de duinen wordt door de jury een voorbeeld genoemd voor andere plaatsen. Schouwen-Duiveland heeft gewerkt aan vermindering van kampeerplaatsen in de duinen en er is zelfs een openbare weg in het natuurgebied opgeheven. Vanaf de Park+Ride Renesse is er gratis openbaar vervoer naar het strand waardoor de verkeersdruk is afgenomen. Er wordt gewerkt met ecologisch strandbeheer. En de jury is ook zeer te spreken over het viertal bezoekerscentra over natuur, milieu, zee en Deltawerken. Voor nadere informatie, ook over de scores van andere Nederlandese badplaatsen, zie de site van QualityCoast.

- In 2010 heeft de gemeente Schouwen-Duiveland ook nog als eerste gemeente in Nederland het Europese ECO XXI-keurmerk gekregen, voor duurzame ontwikkeling van een toeristisch-recreatieve regio. Dit is een erkenning voor de manier waarop zowel gemeente als toeristisch-recreatief bedrijfsleven én natuurbeheerders met natuur en milieu omspringen.

- Het Grevelingenmeer, ook wel 'de Grevelingen', is het water N van Schouwen-Duiveland en Z van Goeree-Overflakkee, tussen de Brouwersdam in het W en de Grevelingendam in het O. Het is een geliefd gebied bij recreanten, o.a. duikers. na de aanleg van de Deltawerken met o.a. de Grevelingendam (1964) en de Brouwersdam (1971) is het natuurlijke getijdesysteem in het gebied verdwenen, waardoor er een gebrek aan zuurstof in het Grevelingenmeer is ontstaan, met negatieve gevolgen van dien voor flora en fauna, visserij en recreatie. Momenteel lopen er studies naar het opnieuw creëren van getij in het Grevelingenmeer, bijv. door het maken van een (afsluitbare) opening in de Brouwersdam. Naar verwachting wordt hier in 2015 een besluit over genomen.

Er zijn nog weinig instrumenten om de economische waardering van de bescherming van biodiversiteit en Natura 2000-gebieden zichtbaar te maken; vaak wordt dit nog gezien als een economische kostenpost. Het aantonen van de sociaal-economische waarde voor de lokale en nationale economie kan helpen om het draagvlak voor bescherming van Natura 2000-gebieden te vergroten. CE Delft heeft daarom de sociaal-economische meerwaarde van de natuurgebieden Grevelingen, Het Zwin (België) en Waterdunen onderzocht. Voor de Gevelingen komt CE Delft op een totaal aan maatschappelijke baten van 533 tot 629 miljoen euro. De grootste ecosysteembaten worden verwacht op het gebied van energiewinning, visserij, recreatie, waterberging en –veiligheid, CO2-reductie en werk-gelegenheid. Zie voor meer informatie het rapport Economische waardering en verzilvering van ecosysteembaten in Natura 2000-gebieden op de site van CE Delft.

- Plan Tureluur (aan de zuidkust van Schouwen, tussen Zierikzee en Serooskerke) is een natuurontwikkelingsproject. Als onderdeel van dit project is een krekenpatroon gegraven met eilandjes en een karrenveld-achtige structuur. Verder is er een omleidingssloot gegraven en zijn er duikers geplaatst waardoor het schone brakke water van het ene naar het andere natuurgebied kan stromen. De afgegraven grond is in de Cauwersinlaag gebruikt om de zeedijk te versterken en een vogeleiland en karrenvelden te herstellen. Karrenvelden zijn ontstaan omdat bij dijkdoorbraken stroken grond werden afgegraven om klei te winnen voor het herstel van de dijk. Tussen de afgegraven met water volgelopen stroken grond, bleven hooggelegen paden over. Daar kon men dan met de kar overheen. Tevens is de grond gebruikt om sloten te dempen en een kade rond het nieuwe natuurgebied te maken.

Door het aanpassen van de waterhuishouding en het gericht vergraven van de bodem ontstaan brakwatermoerassen. In die natte open gebieden ontwikkelen zich zoutvegetaties zoals die ook op schorren te vinden zijn. Plan Tureluur is in 1991 gestart en in 2015 gereed gekomen. De Zuidkust van Schouwen is nu een groot brakwatermoeras van Europese allure met kreken en graslanden, verweven met een cultuurhistorisch landschap van karrenvelden en inlagen. De Zuidkust van Schouwen is van zeer groot belang voor internationaal bedreigde en kwetsbare diersoorten zoals kluut, tureluur, grote stern en visdief en voor zilte vegetaties met zeekraal, zeeaster en zeegerst. In totaal is ruim 1000 hectare aan nieuwe natuur aan de Zuidkust van Schouwen gerealiseerd. Bijzonder is dat het als Landinrichtingsproject is ingestoken, waardoor in een veel groter gebied van 6100 hectare ook gelijk andere doelstellingen zijn gerealiseerd voor landbouw, waterhuishouding, verkeersveiligheid, landschap en recreatie. Plan Tureluur wordt deels beheerd door Staatsbosbeheer.

- Site over de natuurgebieden op Schouwen-Duiveland van Staatsbosbeheer.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. op Schouwen-Duiveland, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Fotograaf Cas Oorthuys (1908-1975) is een van de belangrijkste Nederlandse fotografen van de 20e eeuw. Hij kan zich meten met de internationale top van de naoorlogse documentairefotografen. In 1990 kreeg het Nederlands Fotomuseum zijn collectie in bezit. Onderdeel van het archief zijn 447 contactalbums met daarin zo’n 500.000 handmatig ingeplakte contactafdrukjes van 6x6 cm. Met behulp van vrijwilligers uit heel Nederland zijn deze foto’s beschreven. Het museum kwam tot de ontdekking dat Oorthuys honderden foto’s op Schouwen-Duiveland heeft gemaakt. Veel meer dan gedacht. Je kunt ze vinden door op de site van het museum naar de Collectie Cas Oorthuys te gaan, op ‘plaats’ te klikken en de plaatsnaam in te vullen. Oorthuys heeft niet in alle kernen van het eiland foto’s gemaakt. Deze plaatsen ontbreken: Burgh-Haamstede, Burghsluis, Kerkwerve, Nieuwerkerk, Noordwelle, Ouwerkerk, Renesse en Westenschouwen.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Schouwen-Duiveland (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Schouwen-Duiveland. - Nieuws van de gemeente op Facebook. - Nieuws van de gemeente op Twitter.

- Algemeen: - De site Ik heb een Band met Schouwen-Duiveland informeert je over wat het eiland te bieden heeft op het gebied van wonen, werken en recreëren.

- Media / nieuws: - Nieuws uit Schouwen-Duiveland (S-D) van de Provinciale Zeeuwse Courant (PZC). - Nieuws uit S-D van Omroep Zeeland. - Nieuws uit S-D van huis-aan-huiskrant Ons Eiland S-D. - Nieuws uit S-D op Facebook. - Huis-aan-huiskrant Wereldregio.

- Radio Schouwen-Duiveland.

- Sport: - Schietvereniging Schouwen-Duiveland te Nieuwerkerk is opgericht in 1982, nadat er eerder, van 1901 tot in de jaren dertig, ook al schietverenigingen waren in dit dorp. De vereniging beschikt over 12 meter-banen, 25 meter-banen en sinds 2006 over een "half- ondergrondse 50 meter-baan met 6 schietpunten, voorzien van het ultramoderne electronische schotwaarderingssysteem van Häring. Deze baan heeft sinds de opening al vele schutters getrokken en staat in Nederland en België bekend als een uitstekende baan, wat ook blijkt uit de scores die er worden geschoten. De gemeente heeft nu een schietsportlocatie waar ze trots op kan zijn", aldus de site van de vereniging.

- RTC Schouwen-Duiveland is opgericht in 1978 en stelt zich ten doel om het toerfietsen en het mountainbiken te bevorderen en te stimuleren. Daartoe worden fietstochten in binnenland en buitenland georganiseerd en vinder er andere, veelal fietsgerelateerde, gezamenlijke activiteiten plaats. De trainingsritten gedurende het zomerseizoen starten vanaf Haamstede of Zierikzee. De RTC streeft ernaar om verdeeld over het zomerseizoen elke 2 of 3 weken een Toerclubrit te rijden. Na het zomerseizoen wordt in oktober gestart met het Mountainbike programma. Daarnaast zijn er van december tot eind februari toertochten voor Mountainbikers.

- Hockeyclub Schouwen-Duiveland (HSD) is een kleine, maar zeer actieve hockeyclub uit Zierikzee met bijna 300 leden. De club is opgericht in 1965. Het doel van de vereniging is het beoefenen van de hockeysport in een uiteraard sportieve maar tegelijk plezierige sfeer.

- Klederdracht: - Streekdrachtvereniging De Arke uit Schouwen-Duiveland stelt zich tot doel het bewaren, reconstrueren en instandhouden van de diverse streekdrachten in de provincie Zeeland en op de Zuid-Hollandse eilanden. De naam van de vereniging komt uit het verleden. De boeren van Schouwen woonden in zogeheten stolpboerderijen. Om in de winter het vele water te weren werden dammen van klei om de boerderijen gelegd en evenals Noach trok de boer zich dan met zijn gezin en dieren terug in "De Arke". Tegenwoordig presenteert de vereniging de drachten tijdens diverse open dagen en evenementen, waarvoor zij regelmatig wordt uitgenodigd. Ook jouw vereniging of evenement kan dit aanvragen, bij voorzitter dhr. J.J. Geleijnse.

- Zorg: - “Als de dagen van het leven beperkt zijn, willen wij met zorg en aandacht proberen kwaliteit toe te voegen aan de dagen die er nog zijn... thuis of in het hospice.” Daarmee geven wij kort weer wat ons werk inhoudt. Stichting Hospice Kaaskenshuis en VPTZ-thuis zet zich in voor zorg en begeleiding van mensen in hun laatste levensfase. Dat gebeurt met hulp van vrijwilligers, bij mensen thuis op Schouwen-Duiveland of in Hospice Kaaskenshuis in Zierikzee.

- Welzijn: - Odensehuis Schouwen-Duiveland in Zierikzee is een inloophuis en ontmoetingscentrum voor mensen met geheugenklachten of beginnende dementie.

- Stichting Nutsfonds Zierikzee ondersteunt initiatieven van stichtingen en verenigingen op Schouwen-Duiveland op het gebied van kunst en cultuur, gezondheid en zorg, sport en recreatie, natuur en milieu en educatie.

- Veiligheid: - Rode Kruis Schouwen-Duiveland.

- Mobiliteit: - "Mobiliteitsplatform SD Op Weg helpt projecten rondom mobiliteit op Schouwen-Duiveland (verder) op weg en zoekt daarbij naar verbindingen, gemeenschappelijke oplossingen en nieuwe kansen, om al werkend te komen tot een ‘eilandelijk mobiliteitsnetwerk’. Dat gaat over sociale mobiliteit, toeristische mobiliteit én zakelijke mobiliteit. Samen aan de slag met bereikbaarheid, leefbaarheid en sociale mobiliteit. Het reguliere openbaar vervoer piept en kraakt in Zeeland. Traditionele buslijnen voldoen nog maar ten dele. De tijd is rijp om vervoer anders te organiseren. Om goede initiatieven een kans te geven en met elkaar te verbinden. Maar hoe doe je dat? Mobiliteitsplatform SD Op Weg staat open voor goede ideeën en helpt kansrijke initiatieven verder. Zo kunnen we gezamenlijk de bereikbaarheid op ons eiland verbeteren.

Voor wie is SD Op Weg? Bijvoorbeeld: voor je kind dat met een van de schoolbussen naar de basisschool kan; voor je vader, moeder, opa of oma die met de deeltaxi vervoerd kan worden; voor je kind dat met een e-bike de afstand naar de middelbare school kan overbruggen; voor jezelf wanneer je overweegt een 2e auto aan te schaffen of deze weg te doen; voor je0zelf als ondernemer, wanneer je overweegt je wagenpark te verduurzamen of in te zetten voor deelmobiliteit; voor je medewerkers, die (een deel van) hun woon-werk verkeer met een deelfiets kunnen afleggen; voor je gasten: om ze te verleiden de auto te laten staan en op een andere manier Schouwen-Duiveland te ontdekken.

De betrokken partijen werken aan: gemakkelijk vervoer ‘van A naar B’; betaalbare, laagdrempelige mobiliteitsoplossingen voor iedereen, in pilot-vorm; bereikbaarheid van mobiliteit voor een groep mensen die niet (meer) meedoen of het zelf niet kunnen organiseren; streven naar duurzaam, elektrisch vervoer; koppeling aan passende IT technologie. Binnen Mobiliteitsplatform SD Op Weg: wordt samenwerking en verbinding tussen mobiliteitsinitiatieven tot stand gebracht; kunnen partijen en inwoners die iets willen met mobiliteit zich aansluiten; wordt ingespeeld op actuele mobiliteitszaken en vraagstukken op het eiland. Help je ook mee ons eiland leefbaar en bereikbaar te houden? Wil jij bijdragen aan de leefbaarheid en bereikbaarheid van Schouwen-Duiveland? Wil je meedenken over de kansen en uitdagingen? Heb je een goed idee of initiatief waar je hulp bij nodig hebt? Of wil je als vrijwilliger bijdragen aan een van de pilots? Laat het ons weten! Mail naar info@sdopweg.nl of bel 06-28946634."

- Innovatie: - "De netwerkorganisatie Living Lab Schouwen-Duiveland bestaat uit de gemeente, Waterschap Scheldestromen, Provincie Zeeland, Erasmus Universiteit/ERBS/GovernEUR, Delta Platform - Centre of Expertise Water & Climate, HZ University of Applied Sciences, HAS Hogeschool, Scalda, en Pontes Pieter Zeeman. Samen zoeken we oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken op het gebied van water, voedsel, onderwijs en bestuur. In projecten brengen we samen met kennisinstellingen al experimenterend de opgedane kennis in de regio in praktijk. We doen dit door samen te werken met onderwijsinstellingen, ondernemers, overheden, onderzoeksinstituten en inwoners. Zo zijn Agrarisch Schouwen-Duiveland, ZLTO, Aquacultuur- en wierenteeltondernemers, NIOZ, WMR, Deltares, Acacia Water en KWR Water ook betrokken.

Het Living Lab brengt leerlingen en studenten in contact met de gemeente en de daar gevestigde ondernemers. Het doel van het Living Lab is werken aan innovatieve oplossingen in de praktijk en deze te testen, op weg naar een circulaire economie in de gemeente. Innovatieve oplossingen die hier gevonden worden, kunnen ook perspectief bieden voor andere kustgebieden, overheden en onderwijsinstellingen. Ambities: - zoeken naar het vergroten van de zoetwaterbeschikbaarheid en innovaties voor een duurzame watervoorziening, antwoorden vinden op verdroging en verzilting van landbouwgronden door alternatieve zoete, zoute en zilte teelten op het land; - ecologisch verantwoorde zeewier- en buitendijkse voedselproductie in de Oosterschelde en de Grevelingen ontwikkelen die ook meerwaarde voor de waterveiligheid en recreatie biedt; - nieuwe werkwijzen voor verbindend besturen ontwikkelen en testen (o.a. impulsen voor een snellere en gedragen besluitvorming door overheden); - Schouwen-Duiveland als innovatief eiland voor een veerkrachtige en adaptieve delta ontwikkelen.

Onderzoeksthema’s: - zoete, zoute, zilte teelten en zoetwatervoorziening voor de landbouw op ’t land; - buitendijkse voedselproductie (waaronder zeewier- en algenteelten) in het water; - verbindend besturen, bestuurlijke vernieuwing en verbinding; - onderwijsvernieuwing, verbinding onderling en praktijkgericht onderwijs. Lokaal Het Zout. Met lokaal Het Zout (Pieter Zeeman) wordt een brug geslagen tussen het voortgezet en hoger onderwijs. Hier kunnen partijen uit het Living Lab samenwerken aan duurzame innovatie en aan de vernieuwing van het onderwijs op Schouwen-Duiveland. Technasiumleerlingen kunnen hier met concrete opdrachten aan de slag. Ook hbo-studenten die binnen het Living Lab aan de slag zijn, kunnen het lokaal gebruiken voor hun onderzoek."

- Zoet water: - "Sinds de zomer van 2020 wordt gewerkt aan bouwstenen voor het Zeeuws Deltaplan Zoet Water. In dit project werken tal van partijen samen om ervoor te zorgen dat vraag en aanbod van zoet water meer in balans komen. De beschikbaarheid van zoet water staat onder druk. Periodes van heftige regenval en extreme droogte wisselen elkaar steeds vaker af. Het water is er niet altijd op het moment dat je het nodig hebt. Ook op Schouwen-Duiveland is dit een probleem. Het eiland is voor de beschikbaarheid van zoet water aangewezen op lokale neerslag en een beperkte hoeveelheid zoet grondwater. Zeker bij langdurige droogte is er een tekort aan zoet water. De laatste jaren is de roep om een eigen aanvoerleiding met zoet water steeds luider geworden. Provincie Zeeland gaf daarom opdracht aan onderzoeksbureau Witteveen+Bos om de mogelijkheden van een externe leiding te verkennen. Dit onderzoek is nu afgerond. Voor de verkenning is nauw samengewerkt met Waterschap Scheldestromen, de gemeente en de landbouwsector.

Drie bronnen, twee distributiesystemen. Witteveen+Bos vergeleek de aanvoer vanuit drie verschillende bronnen van uiteenlopende kwaliteit met elkaar. Daarnaast bekeken zij twee verschillende distributiesystemen om het water bij de boer te krijgen: een gesloten leidingstelsel en een systeem dat gebruik maakt van bestaande watergangen en sloten. In totaal leverde dat zes varianten op. Deze zijn onderling vergeleken op functionaliteit, effecten op de omgeving, duurzaamheid van de bron, realisatietijd en kosten.

De eerste bron is de Noorder Krammer. Deze ligt het dichtst bij Schouwen-Duiveland, maar het water uit deze bron blijkt eigenlijk niet geschikt. Naar verwachting zal het water in de Krammer ook na ingebruikname van het innovatieve zoet-zoutscheidingssysteem in 2024 te zout zijn om te gebruiken in de landbouw. De tweede beschouwde bron is de Eendracht in het Schelde-Rijnkanaal, ter hoogte van het al bestaande inlaatpunt voor Sint-Philipsland. Eerder onderzoek van Deltares wees uit dat deze bron waarschijnlijk nog tientallen jaren voldoende zoet te houden is. Dat geldt nog meer voor de derde bron: het Haringvliet. Deze bron levert het meest zoete water, maar heeft als nadeel dat deze op grotere afstand ligt. Dat betekent dat er extra transport nodig is om het water op de juiste plek te krijgen.

Is het water eenmaal op Schouwen-Duiveland, dan kan vandaaruit ongeveer 10.000 hectare landbouwgebied van zoet water worden voorzien. Bij een gesloten stelsel is er gerekend met een aanvoercapaciteit van 2 kubieke meter water per seconde. Het open distributiesysteem vraagt een hogere capaciteit: er zal dan 5 kubieke meter water per seconde door de watergangen stromen. Het extra water is nodig om de brakke sloten zoet te spoelen. Beide distributiesystemen kennen voor- en nadelen. Omdat het water in een gesloten systeem niet in aanraking komt met de (zoute) omgeving, is er geen kwaliteitsverlies tijdens het transport. Voordeel van het open systeem is dan weer dat het peilbeheer op het eiland mogelijk maakt, dat drainage van grondwater beperkt. Ook is de aanleg van een open systeem voordeliger.

Prijskaartje. De werkgroep van regionale betrokken partijen concludeert dat water vanuit de Noorder Krammer ongeschikt is om de agrariërs op Schouwen-Duiveland van zoet water te voorzien. De overige vier varianten hebben elk plussen en minnen. Geen enkele variant scoort op alle criteria het beste. De kosten van externe zoetwateraanvoer zijn in alle gevallen hoog. Witteveen+Bos becijfert de aanlegkosten tussen de 40 en 180 miljoen euro. Daar komen dan nog jaarlijkse gebruikskosten bij van 0,8 tot 3,6 miljoen euro. In het algemeen geldt: hoe hoger de functionaliteit, hoe hoger het prijskaartje.

Hoe gaat het verder? Witteveen+Bos heeft een gedegen rapport opgeleverd, getiteld 'Verkenning Zoetwateraanvoer Schouwen-Duiveland'. Een belangrijke conclusie van het onderzoek is dat externe aanvoer van zoet water een forse investering vergt, ongeacht de variant die je kiest. De komende tijd zullen betrokken organisaties inventariseren of er ondanks de hoge kosten toch een rendabele aanvoer uit te werken valt en hoe die bekostigd kan worden. In hoeverre willen agrariërs bijvoorbeeld een (financiële) bijdrage leveren? De aanvoeropties worden daarbij ook afgezet tegen andere mogelijkheden om vraag en aanbod van zoet water beter in balans te brengen. Op dit moment lopen er immers meerdere verkenningen. Denk bijvoorbeeld aan manieren om water te besparen (druppelirrigatie), opslag van regenwater in bassins en bodem of hergebruik van restwater. Zo wordt een breed scala aan opties met elkaar vergeleken.

De uitkomsten van alle verkenningen vormen input voor het Zeeuws Deltaplan Zoet Water. In dit plan wordt een keuze voorgesteld tussen (typen) maatregelen die mogelijk en gewenst zijn om Zeeland in 2050 weerbaar te maken tegen watertekorten. Het Deltaplan komt tot stand onder regie van de Provincie Zeeland, in nauwe samenwerking met waterschap Scheldestromen. Ook gemeenten, ZLTO, ZAJK, natuurorganisaties, ZMF en de Zeeuwse industrie denken en doen mee om tot slimme oplossingen te komen. Medio 2021 is het Deltaplan gereed." (bron: Provincie Zeeland, maart 2021)

- "In juni 2020 is het project ‘Samenwerken voor Zoet Water’ van start gegaan. In dit door de EU gefinancierde project werkt Deltares samen met de gemeente, Agrarisch Schouwen-Duiveland, verschillende agrarische ondernemers, de ZLTO , KWR Water en Acacia Water aan grootschalige toepassingen van zoetwateropslag in de ondergrond van dit 'eiland'. Bijzonder in het project is dat hier met verschillende partijen in de water-voedsel keten wordt samengewerkt. Het project is onderdeel van het Living Lab Schouwen-Duiveland en heeft als doel de zoetwatervoorraad in de ondergrond te vergroten en beschikbaar te stellen. De landbouwsector is zo minder kwetsbaar voor droogte. Met agrariërs, aannemers, adviseurs en experts worden bestaande methoden en technieken voor ondergrondse opslag verder uitgewerkt. Agrariërs krijgen maatwerk adviezen rondom het gebruik van slimme drainagetechnieken en de opslag van zoet water in de ondergrond.

Vince Kaandorp zegt hierover: “In Zeeland hebben we veel kennis ontwikkeld rondom verzilting en waterberging in de ondergrond. De komende twee jaar gaan we met alle partners in de water-voedsel keten aan de slag om de beproefde oplossingen verder toe te passen en op te schalen. Zeer relevant gezien de recente droogte. Door infiltratie en slimme drainage kan zoet water worden vastgehouden en droogte- en zoutschade worden voorkomen.” Deltares gebruikt hierbij kennis die is opgedaan bij verschillende projecten in de Proeftuin Zeeland zoals GO-FRESH en ook internationaal zoals in Vietnam binnen het RVO-project FAME. In het project 'Samenwerken voor Zoet Water op Schouwen-Duiveland' gaan we werken aan het opstellen van richtlijnen en standaarden voor de opschaling en zijn we verantwoordelijk voor het delen van de kennis die wordt opgedaan in het project via workshops en publicaties." (bron: Deltares, juni 2020)

- Schouwen-Duiveland beschikt over weinig zoet water. De Oosterschelde, Noordzee en Grevelingen zijn zout, maar doordat het gebied voor lange tijd zee was is ook het grondwater zout. Het eiland ligt voor een groot deel onder zeeniveau waardoor het zoute grondwater een opwaartse stroming heeft en door zoute kwel ook de sloten zout zijn. Er is wel zoet water aanwezig: in de duinen (drinkwatervoorziening), kreekruggen en dunne regenwaterlenzen. Deze dunne regenwaterlenzen die drijven op het zoute grondwater maken landbouw mogelijk. Daarnaast heeft het eiland een jaarlijks neerslagoverschot en zoete kwel langs de duinen. Voor het Interreg project ‘Climate Proof Areas’ is een inventarisatie gemaakt van de huidige zoetwatervoorziening op Schouwen-Duiveland en de veranderingen tot 2050. Met behulp van kennis en praktijkervaring is per deelgebied een advies opgenomen over mogelijke maatregelen voor verbetering van de zelfstandige zoetwatervoorziening.

- "Er is in september 2019 4.800 m3 zand aangevuld ter versterking van de 110 meter duinen op de Kop van Schouwen. Dit is onder meer nodig om de winning van zoetwater voor de productie van drinkwater veilig te stellen. In 2014 hebben de gemeente Schouwen-Duiveland, Waterschap Scheldestromen, Rijkswaterstaat Zee en Delta, de Provincie Zeeland en Evides Waterbedrijf het convenant "Slim omgaan met zand op Schouwen" ondertekend. Doel van het convenant is om kennis op te doen en nieuwe mogelijkheden te creëren door slim om te gaan met het zand in het gebied. Naast kustveiligheid creëren we met het zand ook meerwaarde voor de natuur, de recreatie in het gebied en voor de kusteconomie van Zeeland.

Een van de afspraken binnen het convenant is de bescherming van zoetwater in de Kop van Schouwen tegen een waterstand die 1 keer in de 300 jaar op kan treden. Jaarlijks wordt gemonitord of het zandvolume in de duinen voldoende is om een dergelijke storm tegen te kunnen houden. Uit de metingen van 2018 blijkt dat op een aantal locaties in de duinen, met een gezamenlijke lengte van ongeveer 110 meter, extra zand nodig is om de zoetwatervoorraad in het achtergelegen duingebied veilig te stellen. De kustveiligheid is niet in het geding. De maatregelen van 'Slim omgaan met zand' hebben in het gebied tussen Boswachterij Westerschouwen en Nieuw-Haamstede dynamiek gebracht. Zo was het door het convenant mogelijk om het strand bij de Brouwersdam aan te vullen met zand en is er een bijdrage geleverd aan het natuurherstel in het Natura 2000-gebied op de Kop van Schouwen-Duivenland." (bron: Evides)

Reactie toevoegen