Status

Schildwolde is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Duurswold, gemeente Midden-Groningen. T/m 2017 gemeente Slochteren.

Naam

In het Gronings
Volgens (1) Schèwòl, volgens (2) Schewôl, volgens Dorpsbelangen Schewòl.

Oudere vermeldingen
10e-11e eeuw Scelduualda, 11e eeuw Scalduualda, 13e eeuw Skeldwalda, Scelwalda, Schelwolde, 1568 Schiltwolde, 1794 Schildwolde.

Naamsverklaring
Bij het wold 'woud, moerasbos', genoemd naar het Schildmeer, 13e eeuw Skeld, bij het Oudfriese scald* 'ondiep, moerassig' of 'drassig land'. De naam is als geheel ook wel verklaard als een samenstelling van het Germaanse skaldu-* 'lis' en walthu-* 'woud, zompig bos met name in zeekleigebied'. Scald wordt verbonden met het Nieuwengelse shalder 'soort van riet'; deze vegetatienaam is afgeleid van het Oudengelse sc(e)ald* 'ondiep, met name van water'. In de 11e eeuw wordt in de omgeving van Schildwolde Scaldmeda vermeld, een samenstelling van de genoemde waternaam en het Oudfriese meda 'hooiland'.(3)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Schildwolde ligt N van Slochteren, Z van het Schildmeer, als een van de Slochterense dorpen op de kilometerslange zandrug waar tegenwoordig de Hoofdweg loopt.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Schildwolde 194 huizen met 1.086 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 600 huizen met ca. 1.500 inwoners.

Geschiedenis

"Schildwolde, een van de mooiste dorpen van de Woldstreek, kan - evenals het naburige Slochteren en Hellum - bogen op een rijke historie. In de Wittewierumer Kroniek van Emo is er in 1204 al sprake van de parochie ‘Skeldensi’. Destijds stichtte Henricus, proost in de Marne, alhier het nonnenklooster Gracia Sanctae Mariae ('De genade der Heilige Maria'). Het klooster werd ook wel de ‘parochie van het Schild’ genoemd. In de tijd van de Hervorming ging ook het Schildwolder klooster te gronde. Het is omstreeks 1600 afgebroken. De buurt waar het eens heeft gestaan, wordt nog altijd ‘Het Klooster’ genoemd. Hier bevinden zich nu twee boerderijen." (bron: Historisch Archief Midden-Groningen)

Van 1929 tot 1941 was er een station Schildwolde - Hellum, aan de huidige Populierenlaan (destijds Stationsweg geheten), in het landelijk gebied tussen deze dorpen. Het stationsgebouw is rond 1970 afgebroken i.v.m. de aanleg van de Provincialeweg N387.

In 1994 is het boek 'Een terugblik op tien eeuwen Schildwolde' verschenen (208 pag.).

"Op deze pagina worden de bewoners vermeld van de boerderijen en huizen in Schildwolde vanaf ca. 1630 tot ongeveer 1830, voor zover ze bekend zijn. Ik ben uitgegaan van de huizen zoals die in 1832 in het dorp stonden, gebaseerd op de eerste kadastrale kaart van de gemeente Slochteren, secties B, C en D. Bedenk wel dat het hier gaat om voorlopige gegevens van lopend onderzoek, wat betekent dat er nog fouten in kunnen zitten en dat ik ook nog niet alles verwerkt heb. Er zal dus regelmatig nog het een en ander aan veranderen en aangevuld worden. Opmerkingen en aanvullende informatie zijn dan ook welkom. Er zal ook een gedetailleerde ingekleurde kaart komen met daarop de nummering van de huizen en het landbezit in 1832." Aldus Jacob Boerema op zijn site.

- Geschiedenis van Schildwolde op de site van Historisch Archief Midden-Groningen.

Recente ontwikkelingen

- Aan de westrand van Schildwolde is de landelijke nieuwbouwwijk Schatterswold in ontwikkeling.

Bezienswaardigheden

- Schildwolde heeft 17 rijksmonumenten.

- De eerste kerk van Schildwolde is ergens in de middeleeuwen gebouwd, mogelijk in de 13e eeuw. De huidige hervormde (PKN) kerk (Hoofdweg 125) dateert uit 1686 en is gebouwd op de fundamenten van de oude kerk, met gebruikmaking van de kloostermoppen van de voorganger. De bijbehorende pastorie dateert uit 1755.

- Naast de hervormde kerk staat de vrijstaande Juffertoren uit ca. 1250, met geheel gemetselde spits. In de klimmende bogen is de bouwstijl romano-gotiek goed herkenbaar. De toren is in 2013 gerestaureerd. Nadere informatie over de Juffertorens in Groningen (vanouds 3, nu nog maar 2). Volgens de overlevering is de juffertoren gebouwd op last van een rijke dame. Het verhaal gaat dat er eens drie rijke zusters waren, die hun leven in ijdelheid doorbrachten. Ten slotte kwamen ze tot inkeer. Ze beloofden elkaar, dat ze zover als ze kwamen, ter plaatse een toren zouden laten bouwen, ter eeuwige gedachtenis en als boete voor hun zondige leven. En zo verrezen - volgens de overlevering - in Onstwedde, Schildwolde en Holwierde de ‘juffertorens’. De juffertoren in Holwierde is in 1856 gesloopt, daar deze door verwaarlozing sterk was vervallen.

- Kandelaarkerk (Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt) uit 1911.

- Gereformeerde (PKN) kerk De Ark (Hoofdweg 18) uit 1950, gebouwd nadat en omdat de Vrijgemaakten in 1945 de Gereformeerde kerk hadden 'geannexeerd'.

- Woonhuis het 'Koepeltje' (Hoofdweg 95), met driezijdig uitgebouwde voorkamer, is waarschijnlijk midden 18e eeuw gebouwd als theekoepel annex tuinmanswoning en behoorde oorspronkelijk bij de in 1822 gesloopte borg Schattersum.

- Hoeve Vinckersum (Singel 1) is de oudste boerderij in Schildwolde. Het gedeeltelijk onderkelderde dwarshuis stamt mogelijk nog uit de 18e eeuw. De schuur is in 1802 bijgebouwd. Achter de boerderij staat een gemetselde toegangspoort met daarop over de volle breedte een duivenslag. De poort, gedateerd 1659, draagt de wapens van Johan Ments Vinckers en Rense Sibinga.

- Het pand op Hoofdweg nr. 194 is in 1843 gebouwd door J. Borgesius en van 1897 tot 1905 bewoond door zijn zoon, staatsman Hendrik Goeman Borgesius.

Evenementen

- Stroatfeest (op een zaterdag half juli).

- Boeren Trekkertrek (juli).

- Oogstfeest (2e weekend van september in de even jaren). In de oneven jaren is er in dat weekend jaarlijks een Oldtimershow van het Unimog Team Schildwolde (in 2021 voor de 8e keer). In 2017 meldde men dat dit in principe de laatste keer was. Omdat het steeds lastiger wordt een oldtimershow van deze omvang te realiseren. Voornaamste oorzaak is de toegenomen regelgeving. Maar ook de organisatoren zijn 10 jaar ouder geworden en kunnen er minder tijd voor vrij maken dan in het begin. "Het is niet ondenkbaar dat er in 2019 weer een Oldimershow zal plaatsvinden", zo stelde men destijds. Gelukkig was dat ook het geval. Vele antieke auto’s, vrachtwagens en tractoren vormden het decor van de 7e editie van de Oldtimershow. Het in groten getale toegestroomde publiek kon genieten van al deze oldtimers. Naast de tentoongestelde voertuigen was er ook vermaak in de vorm van een nostalgische kermis en uiteraard werd ook de inwendige mens goed verzorgd.

- De laatste 2 weken van het jaar staat er een feesttent in het dorp, waarin Stichting Oud en Nieuw Schildwolde vele uiteenlopende activiteiten en evenementen organiseert. De klokken van de Juffertoren luiden bij de jaarwisseling van oudjaarsavond 8 uur tot nieuwjaarsochtend 8 uur (het zogeheten Sint Thomasluiden, met hieraan verbonden de kloksmeertraditie, die in dit dorp en de buurdorpen Siddeburen en Hellum nog in ere wordt gehouden).

Landschap, natuur en recreatie

- In 2014 is het nieuwe natuurgebied Dannemeer gereed gekomen. 525 hectare natte natuur tussen het Slochterdiep ZW van Schildwolde en het Schildmeer N van het dorp. In het gebied zijn met elkaar verbonden waterpartijen gegraven en wandel- en fietspaden aangelegd. De landbouwgronden in Dannemeer zijn omgevormd tot een soort veenmoeras / oermoeras, met veel riet, open water, bloemrijk gras en wilgen, elzen en berkenbosjes. Er beogen veel water- en moerasvogels te gaan huizen zoals eenden, lepelaars en roerdompen. Het ligt in een gebied waar heel vroeger meren zijn geweest. 's Winters staat het gebied deels onder water.

Het Dannemeer is een van de grootste inrichtingsprojecten van de herinrichting Midden-Groningen en is de belangrijkste regionale schakel in de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), een landelijk netwerk van natuurgebieden dat in het noorden de Drentse natuurgebieden verbindt met het Waddengebied. Hierdoor kunnen planten en dieren zich beter verspreiden en voortplanten. Het gebied Dannemeer wordt van zuidoost naar noordwest doorsneden door drie wegen: de Slochtermeenteweg, de Dannemeerweg en de Meenteweg. De Dannemeerweg is omgevormd tot fietspad. De overige wegen behouden hun huidige functie. In de drie wegen zijn lange bruggen aangelegd. Een aangelegd knuppelpad op palen in Dannemeer zorgt er voor dat dit waterrijke natuurgebied goed te verkennen is. Verder zijn er informatiepanelen en routeborden geplaatst. Staatsbosbeheer is de beheerder van het gebied.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Schildwolde, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Foto's van oogsten in Schildwolde.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Schildwolde (online te bestellen).

Links

- Belangenorganisatie: - Vereniging Dorpsbelangen Schildwolde is opgericht in 1977 en heeft tot doel: het behartigen van het algemeen belang van de inwoners van dit dorp; het verstevigen van de vriendschappelijke en zakelijke banden tussen de inwoners; het bevorderen van de leefbaarheid van het dorp.

- MFC: - Schildwolde heeft een nieuw multifunctioneel centrum (MFC) gekregen. Tot het zover was, fungeerde jeugdsoos 't Kon Amper in de praktijk tevens als dorpshuis. De jeugdsoos is echter op 4 juli 2017 afgebrand. Er kwam daarom een tijdelijk noodgebouw, om het dorp toch onderdak te bieden voor verenigingsbijeenkomsten tot het gereedkomen van het MFC. Dankzij Kansrijk Groningen, het programma van de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) voor projecten die de leefbaarheid bevorderen in het aardbevingsgebied, is in april 2018 200.000 euro subsidie beschikbaar gekomen voor nieuwbouw van het MFC en het jeugdhonk. - Het nieuwe MFC is in augustus 2019 feestelijk geopend.

- Onderwijs: - Basisschool De Meent. - Basisschool De Wiekslag.

- Jeugd: - Jeugdsoos 't Kon Amper.

- Sport: - Voetbalvereniging VV SGV is opgericht in 1941. SGV staat voor 'sportiviteit, gezelligheid en voetbal'.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)
  
• 2. Wikipedia,
  
  , (2020)
  
• 3. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)