Van sommige plaatsnamen is op enig moment het voorvoegsel of voorzetsel 'geamputeerd'. Zo heette het Brabantse dorp Schijf vóór oktober 1967 nog De Schijf.
- Schijf is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Rucphen.
- Het buitengebied ten oosten van het dorp viel tot een grenscorrectie in 1997 onder de gemeente Zundert en werd dan ook Zundertse Schijf genoemd. Om ze van elkaar te kunnen onderscheiden hebben beide gebieden destijds een eigen postcode gekregen: 4721 voor het Rucphense dorp en 4722 voor de destijds Zundertse buurtschap. In 1997 is dit gebied overgegaan naar de gemeente Rucphen.
- Onder het dorp vallen ook de buurtschappen De Heiberg, Langeschouw, Nederheide (grotendeels), Nispense Achterhoek (grotendeels), Steenpaal (deels) en Zundertse Schijf. Dit zijn 6 buurtschappen in totaal.
Terug naar bovenSpelling
Vóór oktober 1967 werd de naam van het dorp nog als De Schijf gespeld. Dat is te zien aan o.a. de gebruikte poststempels (zie afbeelding).
Naamsverklaring
- Heette oorspronkelijk Zwartschijf. “Oude veldnaam die vermoedelijk samenhangt met de ontginning van dit veengebied; de termen zwart en wit komen in de naamgeving vooral voor in turfwinningsgebieden en houden dan verband met de kwaliteit van de gewonnen turf. Dus aanduiding voor bepaalde turf van hoge kwaliteit? Oudere verklaringen zoeken verband met de vroegere ligging aan een turfvaart, op de plek waar de oude landweg van Roosendaal naar Zundert de vaart kruiste. Men vraagt zich af; was hier vroeger een overslag of brug waarop de naam betrekking zou kunnen hebben? Waarschijnlijk af te wijzen is de duiding van schijf als baken voor het verkeer te water. (1)
- De beschrijving bij de wandelroute Vennenloop stelt: “Van oorsprong is dit een turfstekersdorp. De inkomsten kwamen van het turfsteken en het houden van schapen. Om de moer sneller te laten drogen, werd deze niet in blokken van tien maar in blokken van vijf centimeter gesneden. De blokken werden door het drogen nog smaller, waardoor zij meer op schijven gingen lijken. Omdat de moer zwart was, kregen zij de naam ‘swerter scive’ (zwarte schijf). Het is vrijwel zeker dat deze paatsnaam hieruit is ontstaan.”
Terug naar bovenSchijf ligt Z van Rucphen.
Terug naar bovenIn 1840 heeft het dorp 48 huizen met 277 inwoners, waarvan 34/203 (= huizen/inwoners) onder de gemeente Rucphen (= het dorp) en 14/74 onder de gemeente Zundert (= de buurtschap Zundertse Schijf). Tegenwoordig heeft het dorp ca. 600 huizen met ca. 1.500 inwoners.
Terug naar bovenDe eerste bewoning op deze plek dateert waarschijnlijk uit ca. 1400. In die tijd werd de moer(turf)vaart gegraven van Schijf via Rucphen naar Oudenbosch. De turf werd per vlet vervoerd, de vaart werd later Vlettevaart genoemd. Een gedeelte W van Rucphen draagt nog steeds deze naam. Het land rond het dorp is ontgonnen met stadsmest. Deze stadsmest werd aangevoerd als retourlading van de turfboten die naar de stad (Roosendaal) gingen.
In 1556 is er in Schijf een kapel gebouwd, de Sint Antoniuskapel. Deze is later vervallen en gesloopt.
Tot 1810 zijn de inwonertallen van Schijf, dat tot die tijd onderdeel was van de heerlijkheid Rucphen, niet goed bijgehouden. In dat jaar, toen de nieuwe gemeente Sprundel werd gevormd, had het dorp 240 inwoners. Hierbij dient te worden opgemerkt, dat die van het Zundertse deel niet werden meegerekend en die van de Nispense Achterhoek wel, omdat de laatsten weliswaar tot de parochie Nispen behoorden maar toch onder de gemeente Sprundel vielen.
“In 1840 is opgericht de parochie Sint Willebrord, waarvoor de parochie Rukven een gedeelte van haar grondgebied in het noordoosten moest afstaan. Een tweede vermindering van rechtsgebied had plaats bij de stichting der parochie Het Schijf in 1882. Dit gedeelte van Rukven, dat reeds in het begin der 15e eeuw bekendstond als een afzonderlijke buurt onder den naam van Zwartschijf, werd bij besluit van 20 november 1882 afgenomen van de moederkerk en gemaakt tot een afzonderlijke parochie. Het grondgebied dezer nieuwe kerkelijke gemeente werd gevormd uit het zuidelijk gedeelte van Rucven, dat grenst aan Roosendaal en Esschen, met het aansluitend noordelijk gebied der parochie Klein Zundert langs den provincialen klinkerweg tot aan den Scherpenberg. Een strook in het westen der parochie is in October 1924 gevoegd bij de nieuwe parochie Sint Jozef in Roosendaal. Beide oprichtingsoorkonden (1882 en 1924) geven de juiste grenzen aan.
Stichter dezer parochie mag genoemd worden de eerste pastoor P. van Leysen, die als kapelaan van Rukven het vurig verlangen dezer buurtbewoners naar een eigen kerk had leeren kennen. Als architect voor kerk en pastorie werd aangenomen P. Soffers te Ginneken, aan wiens kennis tal van kerkbesturen in het bisdom Breda zich moesten toevertrouwen. Onder diens leiding nam Adr. Annee het werk aan voor circa €4.880. De kerk, (evenals de moederkerk in Rucphen, red.) geplaatst onder de bescherming van den H. Martinus, werd plechtig ingewijd 24 November 1882 door den deken van Sprundel, C. van Mechelen. Het nette, eenvoudige kerkje werd eenigszins vergroot in 1915. Tegelijk werd een toren gebouwd boven den ingang. Architect en uitvoerder van dit werk was J. van Groenendaal te Breda” (25). De kerk is in 1939 afgebroken en vervangen door een grotere kerk.
De bevolkingsgroei is, in tegenstelling tot die van Rucphen, Sprundel en Sint Willebrord, altijd gelijkmatig geweest, met name doordat er lange tijd sprake is geweest van een lager geboortecijfer en een vertrekoverschot.
De kaarsrechte grens O van Schijf tussen de gemeenten Rucphen en Zundert is al zeer oud en dateert uit 1290. De schout van Antwerpen paalde toen de grens af, die in die tijd de grens vormde tussen het Land van Breda en het Land van Bergen op Zoom.
In 1887 bouwt de gemeente in Schijf een openbare school voor jongens en meisjes. In 1950 krijgt het dorp een nieuw schoolgebouw (het is overigens altijd een openbare school gebleven), de oude is verbouwd tot dorpshuis D’n Hoge Dries.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn in Schijf 700 Belgische vluchtelingen opgevangen. Pastoor Van Eekelen noteerde hierover: “Bij Frans van Overveld-Bogers in de Zoek waren in de schuur en stal wel een zeventigtal vluchtelingen geherbergd. Allemaal niet precies brave mensen. Bij het bidden van het rozenhoedje in huis was er maar één persoon die meebad, de rest kaartte maar door. ’s Zondags waren er ook niet weinige vluchtelingen die de mis verzuimden."
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Schijf, kun je terecht bij de volgende instellingen:
- Heemkundekring Swerter Scive is opgericht in 1985. Twee voor het dorp belangrijke gebeurtenissen gingen aan de oprichting van de heemkundekring vooraf: de herdenking van 40 jaar bevrijding na de Tweede Wereldoorlog en de daarvoor georganiseerde tentoonstelling, en de viering van het 100-jarig bestaan van de parochie St. Martinus in 1982. In september 1985 was er een eerste informele bijeenkomst om van gedachten te wisselen over de oprichting van een heemkundekring te Schijf. Besloten werd om een heemkundekring op te richten als men minimaal 10 personen in kon schrijven als lid. Op woensdag 9 oktober 1985 was het dan zover. De 10 benodigde personen kwamen voor de oprichtingsvergadering bijeen en Heemkundekring Swerter Scive was een feit. De naam van de vereniging is ontleend aan een passage uit de Bergse domeinrekening van 1426: "... gecocht in de moer van der swerter scive...". De heemkundekring houdt zich op allerlei manieren bezig met het verleden van het dorp en tracht dit in woord en geschrift te bewaren. Door de jaren heen heeft dit geleid tot succesvolle tentoonstellingen alsmede een aantal uitgaven, die op de website van de vereniging zijn te vinden.
- Het Heemhuys in de parochietuin is door het parochiebestuur van de Sint Martinuskerk ter beschikking gesteld aan Heemkundekring Swerter Scive. De inrichting van het Heemhuys is met name mogelijk gemaakt door geldelijke bijdragen van de provincie Noord-Brabant en de gemeente Rucphen, in het kader van het IDOP (Integraal Dorps Ontwikkelings Plan), en door de Rabobank. Naast wisselende tentoonstellingen vind je hier informatie over de turfwinning rondom Schijf en het smokkelen over de grens met België. Bij goed weer is het Heemhuys in principe open op de eerste zondagen van mei t/m september.
- Werkgroep Archeologie Schijf. Een van hun bijzondere vondsten is een turfschop uit 1450, die is gevonden aan de Schijfse Baan. De meest bijzondere vondsten in de collectie zijn vuurstenen die in de periode van 300.000 tot 35.000 jaar geleden door mensen zijn gemaakt die door de streek trokken. Vuursteen werd gebruikt als schaaf, snijwerktuig, speerpunt, pijlpunt of bijl. Vondsten van de werkgroep zijn te bekijken in 't Wapen van Schijf. Verder is er de intentie om te komen tot een tentoonstellingsruimte in het Tongerlohuys in Roosendaal, maar dat is anno 2018 nog niet definitief.
Terug naar boven- Het oude huisje aan de St. Antoniusstraat 37 staat op de nominatie om te worden gesloopt. De heemkundekring strijdt voor behoud van dit karakteristieke pandje. Zij wil er bijvoorbeeld een heemkundig museum van maken.
- Artikel over de ontwikkeling van de pastorietuin van Schijf tot dorpsplein (nov. 2009).
Terug naar boven- Schijf heeft 7 rijksmonumenten.
- De parochie Schijf is opgericht in 1882. Voorheen viel het dorp onder de parochie Rucphen. In 1882 is de eerste kerk en de huidige pastorie gebouwd. Ook is toen de pastorietuin en de begraafplaats aangelegd. In 1915 is de te klein geworden kerk opnieuw gebouwd en toen met een toren. De oude toren bevond zich aan de zijde van het Oud Kerkpad en is aan het eind van de oorlog, nadat de nieuwe kerk in 1940 gebouwd was met de toren aan de Sint Antoniusstraat, als wegversperring opgeblazen. De nieuwe kerk is toen gespaard gebleven van schade. Er hebben dus een paar jaar 2 torens gestaan en daar zijn nog foto's van in het archief aanwezig.
De huidige Sint Martinuskerk (Sint Antoniusstraat 44) is gebouwd in 1939/1940 kort voor de Tweede Wereldoorlog. In de kerk van Schijf bevindt zich een monumentaal Vlaams Barokorgel dat rond 1718 is gebouwd en in 1909 in de Schijfse kerk is gekomen. Dit orgel heeft alle verbouwingen overleefd en is uiteindelijk na een grondige restauratie in 1985 voor in de kerk geplaatst. Dit orgel is een rijksmonument en is nog altijd in gebruik als begeleiding bij de zang van het Gemengd Koor. In 2017 is de parochie samen met de andere parochies in de gemeente Rucphen gefuseerd tot de Sint Franciscusparochie. De parochiekern is nog altijd een vitale parochiegemeenschap. De pastorietuin is onlangs helemaal gerenoveerd en meer opengesteld voor bezoekers. Ook is in de tuin het Heemhuys, het onderkomen van Heemkundekring Swerter Scive, gerenoveerd. De H. Martinus is de patroonheilige van parochie en er wordt ook speciaal de H. Antonius Abt vereerd, ook wel de 'Schijfse aflaat' genoemd. De hoofdstraat in het dorp heet dan ook de Sint Antoniusstraat.
- Veldkapelletje op de hoek van de Roosendaalsebaan, tegenover restaurant Kir Royal.
- Het bronzen beeld van een turfsteker, genaamd De Schijvenaer, staat voor het gemeenschapshuis D’n Hoge Dries. Het beeld is er in 2003 gekomen dankzij fondsenwerving van de heemkundekrinbg. Een van de middelen die hiervoor werden ingezet, was de verkoop van miniatuurbeeldjes van het beoogde beeld.
- Aan de Zoeksedijk 12 (Z van Schijf) ligt een boerderij die van stenen uit een veldoven is gebouwd. Achter de Schapenweide, op de plaats waar nu het voetbalveld ligt, stond vroeger namelijk een veldoven. Dit is een open steenoven, die alleen gevormd werd door zijmuren. De stenen werden buiten opgestapeld. Tussen de stapels werd met hout, turf en moer een vuur gestookt. Zo werden de stenen dan gebakken.
- Na het splitsen van een kavel in het buitengebied van Schijf ontstond er ruimte om een huis te bouwen op een conventioneel bouwvlak. Door het huis geheel naar achteren op het bouwvlak te plaatsen en gebruik te maken van de regels voor vergunningvrij bouwen, bleek het mogelijk de woning op een compromisloze manier in het landschap te positioneren. Bijzonder aan het gebouw is de langgerekte stijl en de inpassing in het landschap. Het pand staat in het midden van een flink perceel, dat bestaat uit veel groen. Het huis zelf is weinig gedetailleerd en heeft een industrieel karakter. De muren zijn voor een groot deel van glas. "Dat glas zit van boven tot onder. We hebben bijvoorbeeld geen vensterbanken gemaakt. Dat soort details zijn achterwege gebleven", aldus architect Pascal Grosfeld.
De lange kanten zijn naar het oosten en het westen gericht. "Daardoor is er geen zicht op het pand dat iets verderop staat. Ook is er in de slaapkamers fijne ochtendzon." Het pand is geïnspireerd op het beeld van een schuur. Daar zijn moderne aspecten aan toegevoegd en dat mondde uit in een bijzondere woonplek, passend bij het landschap waar het staat. Naast het pand is een nieuw aangeplante houtwal. Verderop staan leilinden die het zicht op de buren in de zomer wegnemen. "De eigenaar heeft notenbomen naast het pand geplant. Deze hebben grote bladeren en dat werkt goed tegen muggen." Om het beeld helemaal compleet te maken komt er ook nog een kudde schapen. Het pand is in 2019 genomineerd voor de titel 'BNA Beste Gebouw van het jaar'. In totaal hebben dat jaar slechts 10 gebouwen een nominatie gekregen, waarvan twee particuliere woningen, waaronder dus dit huis in Schijf. Het huis is niet in de prijzen gevallen, maar zo'n nominatie is alleen al een grote eer en kroon op het werk van de eigenaren en de architect. (weet iemand het adres van dit pand?, red.) Voor nadere informatie zie de videoreportage over dit huis met architect Pascal Grosfeld.
Terug naar boven- Feestweekend (april) met o.a. op zondag de Trekker-Trek.
- Schijfse Kermis (juli).
- Corsobuurtschap Schijf maakt jaarlijks een wagen waarmee ze meedoen aan het Bloemencorso Zundert (september).
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Schijf, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Fotoreportage van Schijf door Kees Wittenbols uit Breda.
Terug naar boven- Nieuws: - Nieuws uit Schijf op Facebook.
- Onderwijs: - "De St. Martinusschool in Schijf is in 2013 begonnen met het invoeren van onderdelen uit het Daltonconcept, omdat dit perfect bij onze kijk op onderwijs past. Het is ons doel om kinderen zo goed mogelijk voor te bereiden op de maatschappij waarvan zij deel uit maken. De vaardigheden die ze daarbij nodig hebben, proberen wij hen bij te brengen: zelfstandigheid, verantwoordelijkheid en kunnen samenwerken. Wij stimuleren kinderen om zelf hun ontwikkelproces te sturen (eigenaarschap) en helpen/coachen waar dat nog niet zo goed lukt. De basiskennis wordt aangereikt door de leerkracht en van daaruit kunnen de leerlingen zich verder ontwikkelen. Het ontwikkelaanbod moet zo breed mogelijk zijn en rekening houden met de manier waarop leerlingen het beste leren (meervoudige Intelligentie). We helpen de leerlingen metacognitieve vaardigheden (nadenken over wat je geleerd hebt en het kunnen toepassen) te ontwikkelen en te streven naar effectiviteit (doelmatigheid). Ook het goed kunnen omgaan met je eigen gevoelens en die van anderen nemen op deze school een belangrijke plaats in. Hun slogan is: "Op onze school spelen, leren en werken wij samen aan onze eigen ontwikkeling!"
- Jongeren: - KPJ Rucphen / Schijf.
- Muziek: - Muziekvereniging Kunst Na Arbeid.
- Majorettevereniging Dreamflash.
- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Schijf.
- Overige verenigingen: - Het Schijfs Toneel is opgericht in 1979.
- Welzijn: - Stichting Samenleving Schijf zet zich in voor ouderen, zieken en mensen met een beperking in het dorp.
- Veiligheid: - Buurtpreventie Schijf.
Reactie toevoegen