Status

Scheulder is een dorp in de provincie Limburg, in de streek Heuvelland, gemeente Eijsden-Margraten. T/m 1981 gemeente Wijlre. In 1982 is het dorp middels grenscorrectie overgegaan naar de gemeente Margraten (terwijl het dorp Wijlre zelf overging naar de gemeente Gulpen), in 2011 over naar gemeente Eijsden-Margraten.

Naam

In het Limburgs
Sjuuëlder.

Oudere vermeldingen
1421 Scoler, 1557 Schuerle, 1803-1820 Schuler, 1838-1857 Schuller, 1849 Schuiler, 1866 Schuller, 1866 Schulder.

Naamsverklaring
Gevormd bij het werkwoord schuilen 'beschutting zoeken'. Tussen l en r is een d ingevoegd. In het dorp stond een gasthuis van de 'Heilige Geest-armen', maar dit dateerde van 1631. Mogelijk heeft het een voorganger gehad.(1)
In het gasthuis (tegenover de huidige parochiekerk) konden de zogeheten Heilige Geest-armen, behoeftige vreemdelingen, 'sjoelen', schuilen, een schuilplaats vinden. Sjoelen evolueerde tot Sjuuëlder en Scheulder.(15)

Ligging

Scheulder ligt NO van het dorp Margraten. Het is een typisch straatdorp dat aan de noordzijde wordt begrensd door natuurgebied Gerendal en aan de zuidzijde door de Scheulderhoogte. Het dorp ligt aan de oude verbindingsweg annex pelgrimsroute van Maastricht naar Aken. Een Romeinse heirbaan, met als verbindingsplaatsen Bemelen, Gasthuis, Wolfshuis, Ingber en Gulpen. Het dorp ligt verder ZO van Sibbe, Z van Valkenburg, ZW van Schin op Geul, W van Wijlre en NW van Gulpen.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Scheulder 22 huizen met 100 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 150 huizen met ca. 350 inwoners.

Geschiedenis

Scheulder moet al een oeroude nederzetting zijn. In circa 692 trokken de HH. Lambertus en Willibrordus en in 1160 de H. Gerlachus, kluizenaar van Houthem, er langs op bedevaart naar Aken. Ook Karel de Grote gebruikte de heerbaan. Er lagen drie gasthuizen op deze route: in Gulpen, in Bemelen (de plek, O van Bemelen, heet nu nog Gasthuis) en in Scheulder. Zie verder bij Naam.

Scheulder hoorde kerkelijk bij de parochie van Wijlre. Tijdens de Franse tijd verdween het gasthuis; de erbij behorende H. Barbarakapel bleef behouden en werd centrum van een bloeiend godsdienstig leven. In 1803 werd het dorp een rectoraat. Er waren voortdurend conflicten tussen de parochie Wijlre en het rectoraat, totdat de bisschop van Roermond, mgr. Paredis, in 1869 het rectoraat tot zelfstandige parochie verhief. Het bleef bestuurlijk echter onder de gemeente Wijlre horen.

Met Gerendal SV '64 heeft Scheulder de kleinste voetbalvereniging van Limburg (één seniorenteam) binnen haar grenzen.

Recente ontwikkelingen

- Bestemmingsplan kern Scheulder.

Bezienswaardigheden

- Scheulder heeft 6 rijksmonumenten.

- Scheulder heeft 1 gemeentelijk monument.

- De H. Barbarakerk is een eenbeukig gebouw met een halfrond gesloten koorpartij en een neogotische toren uit 1903-1904. De kerk is geheel opgetrokken uit mergel, die men uit Sibbe haalde. Het houten, gepolychromeerde Barbarabeeld, afkomstig uit de naast het Gasthuis gelegen Gasthuiskapel, wordt toegeschreven aan Jan van Steffensweert, ca. 1525. Orgel, neogotisch met 2-delige kast is van de fa. Nöhren, 1877.

- Het levensgrote H. Hartbeeld, dat oorspronkelijk rechts naast de kerk stond, is in 1969 verplaatst naar de hoek Dorpsstraat-Scheuldersteeg. Het is uitgevoerd in Franse kalksteen. Het beeld bevat de inscripties Venite ad me omnes en Aan zijne koning en verlosser. Het vrome volk van Scheulder.

- In Scheulder zijn nog enkele typische voorbeelden te vinden van Limburgse, gesloten boerderijen: het woonhuis, de stallen en de schuur liggen rond een open binnenplaats, waarop meestal de mestvaalt lag. De boerderijen zijn opgetrokken uit mergel, zachte zandsteen, die vroeger (en nu nog) ondergronds, in mergelgrotten werd gewonnen.
Onder meer (het betreft allemaal huisnummers aan de Scheulderdorpsstraat):

Nr. 54: boerderij met een haaks op de straat gerichte, oorspronkelijke woonvleugel en verdieping onder een met pannen belegd zadeldak. Datering: 19e eeuw, mergelgevel ca. 1890.

Nr. 58: boerderij bestaande uit een woonhuis met verdieping onder het zadeldak met zijtopgevels, evenwijdig aan de straat gelegen. De boerderij is opgetrokken uit mergel en dateert uit midden 19e eeuw. Rechts van de woning aan de straat een mergelstenen schuur zonder verdieping in het verlengde van de woning. Een goed voorbeeld van een boerderij met een woonconcentratie gericht op de straat.

Nr. 64: hoeve De Wingerd. Het woonhuis en de achter de cour gelegen schuur zijn gebouwd van mergel en dateren uit de 18e eeuw. Zorgvuldige geveldetailleringen en hardstenen vensteromlijstingen. Rondboogvensters met uitstekende impost en sluitstenen aan de courzijde en de overstekende daklijst die wordt voortgezet in de topgevel.

Nrs. 72-74: boerderij De Trepkes heeft een haakvormige plattegrond, met het woonhuis dwars op de straat. De cour wordt rechts afgesloten met een poortmuur, met een kleine ellipsbogige wagenpoort. Datering op de poort: 1828. Oorspronkelijk hebben het woonhuis en de schuur één geheel gevormd met nummer 72.

Nr. 95: gesloten hoeve, tweede helft 18e eeuw.

Nr. 99: tegenover het H. Hartbeeld. Het woongedeelte en de schuur van deze boerderij staan evenwijdig aan elkaar en haaks op de weg; de poortvleugel verbindt de twee gedeelten. De hoeve stamt uit 1805 en 1806, het woongedeelte is waarschijnlijk ouder.

De beschrijvingen zijn ontleend aan (3164).

- Scheulder heeft 1 vakwerkhuis en wel op Scheulderdorpsstraat 65 (bouwjaar ca. 1830).

- Wegkruis.

- Gevelstenen in Scheulder.

Jaarlijkse evenementen

- Iedere 2e zondag na Pinksteren is er in Scheulder Kermis / Processie. Dat betekent dat het dorp tip top in orde wordt gemaakt door de inwoners. De leden van de Jonkheid helpen daar graag een handje aan mee. Ze hangen vaandels aan elke lantaarnpaal, er wordt een boog gezet en er worden mergelfiguren geplaatst.

- Op De Zondag van Scheulder (laatste zondag van augustus) zijn er op verschillende boerderijen en andere mooie locaties in het dorp exposities van diverse kunstenaars. Daarnaast is er in de pittoreske Scheulderdorpsstraat een gezellige markt met een zeer gevarieerd aanbod. Tijdens deze middag zijn er live optredens en kun je genieten van een uitgebreid eet- en drankbuffet.

- Denderfeest (december).

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Scheulder, met laagsteprijsgarantie!

Links

- Jeugd: - Jonkheid Scheulder is opgericht in 1997 met als doel het organiseren van activiteiten door en voor jongeren vanaf 12 jaar woonachtig in het dorp alsmede het ondersteunen en organiseren van activiteiten met betrekking tot het instandhouden van lokale tradities.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Scheulder.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)