Scharl

Plaats
Buurtschap
Súdwest-Fryslân
Fryslân

scharl_collage.jpg

Scharl, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Scharl, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Scharl

Terug naar boven

Status

- Scharl is een buurtschap* in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. Oorspronkelijk gemeente Hemelumer Oldephaert en Noordwolde. In 1812 over naar gemeente Koudum (naamswijziging), per 1-10-1816 over naar gemeente Hemelumer Oldephaert en Noordwolde (naamswijziging), in 1956 over naar gemeente Hemelumer Oldeferd (naamswijziging), in 1984 over naar gemeente Nijefurd, in 2011 over naar gemeente Súdwest-Fryslân.

* Vanouds was Scharl een dorp, waar ook de buurtschap Laaxum onder viel. De kerk is echter al eeuwen geleden afgebroken, en gezien de geringe omvang van de kern is het vandaag de dag geografisch en maatschappelijk gezien een buurtschap. Tegenwoordig vallen beide als buurtschap onder het dorp Warns.

- De buurtschap Scharl ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.

Terug naar boven

Naam

In het Fries
Skarl.

Oudere vermeldingen
1412 Skarle, 1487 Scherl, 1505 Scharlle.

Naamsverklaring
Men vermoedt dat dit een samenstelling is met lo 'bos'. Voor het eerste lid zijn verschillende voorstellen gedaan: 1. schar, Fries sker 'aandeel in de gemene grond', 2. schaar, verwant met schoor 'oever', vergelijk Schoorl en 3. het Nieuwfriese skerne 'mest, mestvaalt'.(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Scharl ligt ZO van Stavoren, ZW van Warns, NW van Laaxum, rond de weg Skarl en grenst in het Z aan het IJsselmeer.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Scharl 7 huizen met 48 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 15 huizen met ca. 40 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Scharl was vroeger een dorp, maar de kerk is reeds in 1723 afgebroken en niet herbouwd.

"Vroeger moet deze plaats veel volkrijker zijn geweest; althans in een twist met het naburige Warns in 1306 bleven van weerskanten ruim 150 menschen."(2)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
- De buurtschap Scharl heeft 1 rijksmonument, zijnde de begraafplaats met klokkenstoel. Op de begraafplaats o.a. een erehof voor 5 in 1942 gesneuvelde geallieerde militairen.

Klokkenstoel
- De houten klokkenstoel van Scharl bevindt zich op een verhoogd kerkhof, een natuurlijke terp. De kerk die erbij stond, is in 1723 gesloopt. Naast de klokkenstoel, die in de huidige vorm uit 1898 dateert, liggen nog vier zwerfkeien. Die vormden vroeger de fundering. De klokkenstoel is voorzien van een zinken helmdak. De huidige klok uit 1903 is afkomstig uit Stavoren, waar hij dienst deed als mistbel. Hij verving de klok die in 1597 was gegoten door Henrick Wegewart te Kampen. Deze klok is tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers in beslag genomen.

De klokkenstoel is in 2020 gerestaureerd. Dat was onder meer nodig omdat het hout was verweerd. De balken vertoonden spleten vanwege het vocht. Dat gebeurde vooral op de plekken waar in de zomer zogenoemde droogscheuren ontstaan, met houtrot en zwam als gevolg. De grote verschillen tussen de zeer droge zomer van 2019 jaar en de overvloedige regenval begin 2020 jaar hebben nog een extra wissel op de conditie van de klokkenstoel getrokken. Verder was bij de vorige restauratie een verkeerde verfsoort gebruikt, waardoor de verf was gaan bladderen. Voor de restauratie van 2020 is verftechnisch advies gevraagd. Naast het herstel van het houtwerk ging het om het ontroesten van het ijzerwerk van de klokophanging, het nalopen van de solderingen van de dakbedekking en waar nodig herstel van het met zink beklede helmdak. De restauratie van de klokkenstoel van Scharl heeft ca. 30.000 euro gekost. Beheerder Stichting tot Behoud van Monumenten in de gemeente Súdwest-Fryslân, die zich inzet voor het in stand houden van ca. 25 rijksmonumenten in de gemeente, heeft hier fondsen voor kunnen aanboren.

Monument Slag bij Warns
Op het Rode Klif bij Scharl bevindt zich sinds 1951 een monument in verband met de hierna beschreven Slag bij Warns: een grote, uit Tijnje afkomstige zwerfkei met de tekst 'Leaver dea as slaef' ('liever dood dan slaaf'). De weg van de buurtschap naar het Rode Klif wordt door de plaatselijke bevolking nog altijd 'de ferkearde wei' ('de verkeerde weg') genoemd, omdat dit de weg was die de Hollandse ridders kozen, wat tot hun ondergang leidde.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

Herdenking Slag bij Warns
De Slag bij Warns (26 september 1345) was een poging van de Hollandse graaf Willem IV om Stavoren in de rug te kunnen aanvallen. Bij de terugtocht naar het Rode Klif verloren bijna alle aanvallers het leven, waaronder de graaf, die in abdij Bloemkamp werd begraven. De Slag werd tot 1500 jaarlijks op 26 september herdacht. Daarna raakte dit ritueel in onbruik, maar sinds 1945 wordt de Slag weer elk jaar herdacht, bij het Rode Klif bij Scharl, op de laatste zaterdag van september.

Terug naar boven

Links

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Scharl.

Reactie toevoegen