Saaxumhuizen

Plaats
Dorp
Het Hogeland
Hoogeland
Groningen

saaxumhuizen_plaatsnaambord_kopie.jpg

Saaxumhuizen heeft een van de kleinste dorpskernen van ons land: binnen de bebouwde kom staan maar 12 huizen, plus het 13e-eeuwse kerkje natuurlijk.

Saaxumhuizen heeft een van de kleinste dorpskernen van ons land: binnen de bebouwde kom staan maar 12 huizen, plus het 13e-eeuwse kerkje natuurlijk.

saaxumhuizen_hervormde_kerk_kopie.jpg

Het 13e-eeuwse Hervormde kerkje van Saaxumhuizen is de blikvanger en het enige rijksmonument van het dorp. (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)

Het 13e-eeuwse Hervormde kerkje van Saaxumhuizen is de blikvanger en het enige rijksmonument van het dorp. (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)

saaxumhuizen_kerk_boekenmarkt_kopie.jpg

Op de jaarlijkse Open Monumentendag is er altijd een Boekenmarkt in het kerkje van Saaxumhuizen. Je kunt dan gelijk het orgel bekijken en de toren beklimmen. (© https://groninganus.wordpress.com/2019/09/14/van-baflo-naar-leens-op-open-monumentendag)

Op de jaarlijkse Open Monumentendag is er altijd een Boekenmarkt in het kerkje van Saaxumhuizen. Je kunt dan gelijk het orgel bekijken en de toren beklimmen. (© https://groninganus.wordpress.com/2019/09/14/van-baflo-naar-leens-op-ope...)

saaxumhuizen_bakkerij_kopie.jpg

Ook het piepkleine dorpje Saaxumhuizen, dat nooit meer dan 25 huizen heeft omvat, heeft een bakkerij gehad. Op de foto (begin 20e eeuw?) poseren de medewerkers voor de fotograaf. (© www.bavvelt.nl)

Ook het piepkleine dorpje Saaxumhuizen, dat nooit meer dan 25 huizen heeft omvat, heeft een bakkerij gehad. Op de foto (begin 20e eeuw?) poseren de medewerkers voor de fotograaf. (© www.bavvelt.nl)

Saaxumhuizen

Terug naar boven

Status

Saaxumhuizen is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Hoogeland, gemeente Het Hogeland. T/m 1989 gemeente Baflo, in 1990 over naar gemeente Winsum, in 2019 over naar gemeente Het Hogeland.

Terug naar boven

Naam

In het Gronings
Soaksumhoezen.

Oudere vermeldingen
Ca. 1660 Saexsumhuisen.

Naamsverklaring
Betekent huizen 'nederzetting' behorend bij Saexum, dat samen met Lutke Saaxum het gerecht Saexum (niet te verwarren met het dorp Saaksum) vormde.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Saaxumhuizen ligt NW van de dorpen Winsum en Baflo.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Saaxumhuizen 24 huizen met 151 inwoners. Tegenwoordig omvat het dorp nog altijd ca. 25 huizen, het aantal inwoners bedraagt nu ca. 45.

Terug naar boven

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de Historische Kring Baflo, die o.a. in 2009 het boek 'De geschiedenis van Baflo, Rasquert, Den Andel, Tinallinge en Saaxumhuizen' heeft uitgegeven.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Het 13e-eeuwse Hervormde kerkje (Nienhuisweg 1) is het enige rijksmonument van Saaxumhuizen. Het kerkje is in de 19e eeuw gepleisterd, zodat de oorspronkelijke kloostermoppen niet meer zichtbaar zijn. De kerk is in bezit van Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK). - Het houtsnijwerk in de herenbank van 'Het Laatste Avondmaal' is in 1996 vervaardigd door schrijnwerker Tico Top uit Kruisweg (GR), als replica van de originele versie van Anthonie Wallis, die bij een vorige restauratie is ontvreemd. - Het orgel van orgelbouwer Petrus van Oeckelen dateert uit 1851. - Kerkje en kerkhof worden omgeven door een gracht. - Het torentje uit 1858 verving de vorige, losstaande toren. De toren is te beklimmen en biedt een mooi uitzicht over het Hoogeland.

De laatste restauratie van de kerk van Saaxumhuizen heeft plaatsgevonden onder auspiciën van OVT Architecten en is in 2012 gereed gekomen. De restauratie heeft bestaan uit het herstellen van de toren en de kerk, alsmede het kerkmeubilair en de torenklok. Het werk had een uitsluitend conserverend karakter. Aan de buiten- en binnengevel van de toren is plaatselijk voegwerk hersteld. De klokkenstoel is geheel verwijderd, hersteld en teruggeplaatst. Het uurwerkmechaniek is herzien, zodat de wijzerplaten weer functioneren. Op de 3e verdieping waren de vloerbalken zodanig ernstig aangetast dat ze compleet vervangen moesten worden. De balustrade van de torenomloop was door houtrot aangetast en is geheel vervangen. Op de balustrade is een handleuning toegevoegd om een veiligere situatie te creëren voor eventuele bezoekers.

In het interieur van de kerk was het stukadoorwerk op veel plaatsen zeer gebrekkig. Dit is slechts ten dele vervangen. De later toegevoegde schrootjeslambrisering is daarbij verwijderd, de oude toestand met zwart geschilderd stukadoorwerk onder een panelenlambrisering is hersteld. Tijdens de werkzaamheden aan het stukadoorwerk zijn diverse bouwsporen teruggevonden. Hiervan is een rapport opgesteld. De monumentaal waardevolle herenbanken, de preekstoel en het losse meubilair habben te maken met achterstallig onderhoud. De onderdelen zijn onder toezicht van een meubelmaker met zorg verwijderd en gerestaureerd. Het orgelbalkon was door zetting onderhevig aan verzakking, wat een nadelige invloed had op het orgel. Door het plaatsen van een constructieve wand onder het orgelbalkon is gepoogd verdere verzakking tegen te gaan. Bovendien is de voorruimte daarmee aanzienlijk vergroot. (bron: OVT Architecten) - Verslag van bijzondere vondsten die tijdens de restauratie van de kerk van Saaxumhuizen zijn gedaan.

In verband met het teruglopend aantal kerkgangers heeft de Protestantse Gemeente Halfambt (= Eenrum, Westernieland, Den Andel en Saaxumhuizen) de keus gemaakt om op zoek te gaan naar een fusiepartner. Deze is gevonden in de Protestantse Gemeente Winsum Obergum. In 2016 zijn zij gefuseerd tot Protestantse Gemeente Winsum-Halfambt (PGWH). Dit heeft o.a. tot gevolg gehad dat veel kerkelijke activiteiten van de dorpen van de voormalige Protestantse Gemeente Halfambt naar Winsum zijn gegaan. Om te voorkomen dat de kerken van deze dorpen de deuren moeten sluiten, is het project 'Kerk in het dorp' gestart. De insteek is om de kerken zo veel mogelijk open te zetten en samen met allerlei mensen in de dorpen activiteiten te organiseren, waarbij de kerken als een vanzelfsprekende en levend(ig)e plek in de dorpen gaan/blijven functioneren. De drie pijlers waarop het plan rust zijn: omzien naar elkaar; zingeving en spiritualiteit in de vorm van activiteiten (cultuur/kunst/muziek/ duurzaamheid); zingeving en spiritualiteit in de vorm van vieringen en meditatieve momenten.

- De begraafplaats, schuin tegenover de kerk aan de Nienhuisweg, is in 1887 aangelegd door de diaconie van de Hervormde Gemeente. Alle ingezetenen van Saaxumhuizen hadden destijds bij hun overlijden recht op een gratis graf. Iedere behuizing kreeg een strook met 10 graven toegewezen. De toenmalige indeling is nu nog duidelijk te zien als je over de begraafplaats loopt.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Van begin juli tot begin oktober is er in Saaxumhuizen een Maïsdoolhof, een leuk uitje voor het hele gezin. - Filmpje van het maïshakselen van het Maïsdoolhof, met mooie luchtfoto's waardoor je het doolhof van boven kunt zien. Het Maïsdoolhof is een ontwerp van de dochter van akkerbouwer en bloemenboer Johan Schoonderwoerd. Nadat de ingezaaide maïs is opgekomen, gaat de boer door de planten en maakt het kilometers lange pad, aan de hand van het ontwerp. Eerst met de schoffel plantjes weghalen, later met een tuinbouwfrees er doorheen om een mooi pad te maken. In het doolhof zijn op diverse plekken vragen verstopt die de deelnemers moeten beantwoorden. Het lukt niet iedereen om de uitgang te vinden. Daarom krijgt iedereen een briefje mee met het mobiele nummer van de boer. Wie verdwaalt kan dat bellen, dan komt hij er aan om je te 'redden'. Jaarlijks gebeurt dat een keer of vijf.

- Tijdens de manifestatie Monnikenwerk (gedurende 6 woensdagen in juli en augustus, in 2020 voor de 3e keer) werken kunstenaars in de sobere ruimten van middeleeuwse kerken in de regio aan hun 'monnikenwerk' - kunst, die soms raakt aan iets dat groter is dan wij. Aan het einde van de werkdag zijn bezoekers welkom om kerk en kunst te ervaren. De deelnemers beogen samen met bezoekers te ontdekken waartoe de verstilde sacrale ruimte van een kerk uitnodigt. De kerken zijn tijdens het evenement van 17.00-20.00 uur open voor bezoek. Tijdens de 1e editie, in 2018, ging het om 5 kunstenaars in 4 kerken. Omdat dat voor zowel de kunstenaars als de bezoekers een ontroerende ervaring was, is het tijdens editie 2019 uitgebreid naar 10 kunstenaars in 9 kerken. En omdat het ideaal is om een handvol van de deelnemers te bekijken als onderdeel van een fietstocht door dit prachtige landschap, hadden ze er twee fietsroutes van gemaakt: Ronde Noord (in Baflo, Den Andel, Saaxumhuizen, Eenrum en Westernieland) en Ronde Oost (in Loppersum, Eenum, Leermens en Westeremden).

- Op Monumentendag (een zaterdag in september, 10.00-15.00uur) is er in het kerkje van Saaxumhuizen altijd een Boekenbeurs. De kerk is dan een enorme tijdelijke boekenstal met tweedehands boeken, ruim gesorteerd en overzichtelijk uitgestald. Duizenden studieboeken, hobbyboeken, (streek)romans, kinderboeken, detectives, buitenlandse uitgaven etc. wachten op een nieuwe eigenaar. Niet alleen de verwoede lezer maar ook de liefhebber van antiquarisch materiaal, de verzamelaar en de handelaar vinden hier ieder jaar weer veel van hun gading. Poëzie, literatuur, misschien een onverwachte eerste druk...

En vooraf, tijdens of erna kun je ook nog rustig genieten van een kopje koffie/thee met wat lekkers. Op deze dag is de kerktoren te beklimmen, die een prachtig weids uitzicht biedt over de omgeving. De organisatie is in handen van de dorpsbewoners en Dorpsvereniging Saaxumhuizen. De opbrengst van de boekenbeurs komt ten goede aan het onderhoud van de kerk. Heb je zelf nog boeken over en wil je daarmee - t.b.v. de volgende Boekenbeurs in het dorp - dit goede doel steunen, dan kun je die brengen naar de familie J. Schoonderwoerd, Dikemaweg 10. Graag van tevoren even bellen (tel. 0595-423577).

- In het kerkje wordt op kerstavond traditioneel het evenement 'Zing je warm' gehouden. In de met honderden waxinelichtjes sfeervol verlichte, onverwarmde kerk, zingen bezoekers zich vanaf 19.30 uur een klein uur lang warm met bekende kerstliederen. Ze worden daarbij begeleid door organist Dirk Molenaar uit Eenrum. Vanuit de wijde omtrek komen de bezoekers naar Saaxumhuizen om in een ongedwongen sfeer een ouderwets kerstgevoel te beleven. Levensovertuiging is niet van belang, iedereen is welkom. Na afloop is er warme chocolademelk. Houd er wel rekening mee dat het aantal zitplaatsen in de kerkbanken beperkt is.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Aan het fraaie landweggetje tussen Saaxumhuizen en Eenrum trotseert sedert eeuwen een oude es de straffe wind. Aan de voet van de imposante stam is tussen de wortels een wigvormige holte zichtbaar, die toegang geeft tot het binnenste van de boom: een ruimte die aan de grond wel twee meter in doorsnee is en zich naar boven toe verder versmalt, om te eindigen in een gat naar buiten op drie meter hoogte. Op die plek heeft deze circa 300 jaar oude boom waarschijnlijk zijn eerste dikke tak verloren. De honderdjarige ex-bewoonster van de boerderij speelde als kind ‘huisje’ in de holte van de boom. Ook kinderen uit de omgeving die onderweg naar school door een regenbui werden overvallen, schuilden in de ‘Kabouterboom’. Want zo staat de es in de wijde omgeving bekend. Deze karakteristieke bomen verdwijnen in hoog tempo door de essenziekte, maar de Kabouterboom lijdt daar waarschijnlijk niet aan. Daarom is hij namens de provincie Groningen genomineerd voor de landelijke verkiezing 'Boom van het Jaar' 2019.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Saaxumhuizen, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportages van flora, fauna, monumentale panden en andere bezienswaardige objecten in Saaxumhuizen en omgeving, door Harry Perton.

Terug naar boven

Links

- Duurzaamheid: - Inwoners van Saaxumhuizen en buurdorp Den Andel hebben de ambitie opgevat om deze dorpen in uiterlijk 2020 volledig energieneutraal te maken.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Saaxumhuizen en - idem kerk.

Reactie toevoegen