Status

- 's-Heerenhoek is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Borsele. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1969.

- Wapen van de voormalige gemeente 's-Heerenhoek.

- Onder het dorp 's-Heerenhoek valt ook de buurtschap Rijkebuurt.

Naam

Lokale uitspraak
Seêrenoek.

Oudere vermeldingen
Ca. 1750 's Heerenhoek. Tot in de 19e eeuw heette deze plaats ook wel Calishoek, waarvoor zie Kalisbuurt. Zie ook Rijkebuurt.

Naamsverklaring
Betekent 'hoek van de heer', gelegen in de noordoostelijke hoek van de Borsselepolder en destijds eigendom van de ambachtsheren van 's-Heer Arendskerke.(1)

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp Paerehat.

Ligging

's-Heerenhoek ligt ZW van Goes, O van bedrijventerrein Vlissingen-Oost.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente 's-Heerenhoek - die niet meer dan het dorp omvat - 136 huizen met 772 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 700 huizen met ruim 1.900 inwoners.

Geschiedenis

Het dorp is halverwege de 17e eeuw ontstaan, na de inpoldering in 1616, in de noordoosthoek van de Nieuwe Borsselepolder, grenzend aan de Nieuwe Kraaijertpolder en de West-Kraaijertpolder. 's-Heerenhoek, oorspronkelijk Calishoeck geheten, behoorde historisch gezien tot de heerlijkheid Heinkenszand maar kreeg in 1671 een eigen gerecht, bestaande uit een eigen schout en schepenen. In feite werd het vanaf toen een zelfstandige gemeente. Inmiddels had zich in de nieuwe polders en in het dorp een behoorlijk aantal rooms-katholieke arbeiders gevestigd. Hun doop- en trouwgegevens werden genoteerd in de registers van de Landsparochie van Zuid-Beveland, die het hele eiland met uitzondering van de stad Goes omvatte. Omstreeks 1710 waren er in 's-Heerenhoek maar ongeveer 40 katholieken op een totale bevolking van naar schatting 300 zielen. Dat is maar 13 % van de totale bevolking.

Vanaf 1760 kwam daar verandering in, voornamelijk doordat veel boerderijen in het dorp en omgeving in katholieke handen kwamen. Zoals in die tijd vanzelfsprekend was, namen deze boeren bij voorkeur katholiek personeel in dienst. Hierdoor liep het aandeel katholieken in de totale bevolking gestaag op. Deze ontwikkeling werd zeer versterkt na het gereedkomen van de eerste Rooms-Katholieke kerk in 1797. Vele katholieken uit de omringende plaatsen vestigden zich in 's-Heerenhoek. Het dorp behoort met Kwadendamme en Ovezande tot de uitgesproken katholieke dorpen in ‘De Zak’. De bewoners komen er uit allerlei streken, zelfs uit België en Frankrijk. Het heeft daarom een minder Zeeuws karakter dan de aanpalende dorpen. Tot in de jaren zestig van de 20e eeuw zijn de boerinnen hier de klederdracht trouw gebleven.

Gemeentehuis en wat daaraan voorafging
Tijdens de Franse tijd werd 's-Heerenhoek een zelfstandige gemeente. Het toenmalige bestuur vergaderde in een herberg en het spreekt vanzelf dat er naast vergaderen ook wel eens wat gedronken werd. De Drankwet van 1881 verbood dat bestuurscolleges vergaderden in gelegenheden waar sterke drank werd geschonken. Het plaatselijke bestuur loste dit probleem op door de gemeentekamer af te scheiden van de gelagkamer via een aparte deur naar de straat (Voorstraat). De administratie en secretarie werden gevoerd ten huize van de gemeentesecretaris. Voor het opbergen van kwetsbare stukken en archiefonderdelen werd – op aandringen van de Commissaris des Konings - in 1887 een brandkast aangeschaft. Op 15 oktober 1891 deelde de toenmalige burgemeester Nicolaas van Stee mee dat er een huis te koop kwam voor f. 1200.- dat als gemeentehuis zou kunnen worden ingericht. Op 1 juli 1892 trok men in het nieuwe (verbouwde) verblijf. In 1953 is het gemeentehuis verbouwd. In 1962 is achter het gemeentehuis nog een grote raadszaal gebouwd.

Recente ontwikkelingen

- Een vervallen pand waar jarenlang niets aan gedaan wordt wordt een 'rotte kies' genoemd, omdat het in negatieve zin uit de toon valt ten opzichte van de overige bebouwing in bijvoorbeeld het centrum van een dorp. Zo'n 'rotte kies' was er in 's-Heerenhoek, op de hoek van de Molendijk en de burgemeester Timansweg. Na de nodige gesprekken met de eigenaar, waarbij er kennelijk geen perspectief was op herstel van het pand, heeft de gemeente het pand in 2019 aangekocht. Er was namelijk een publiek belang bij dat deze hoek weer verkeersveilig zou worden, omdat het nogal door groen overwoekerd was en het verkeer daarom geen goed uitzicht meer had op wat er 'om de hoek' aan verkeer aan kwam. Het pand is afgebroken en ingericht tot openbare ruimte. Ook het tegenover gelegen stuk tuin is in handen gekomen van de gemeente. En ook de aangrenzende gevels zijn hersteld.

Bezienswaardigheden

- ’s-Heerenhoek heeft 6 rijksmonumenten.

- 's-Heerenhoek heeft 5 gemeentelijke monumenten.

- Op de plaats van de RK Sint-Wilibrorduskerk (Deken Holtkampstraat 9) stond sinds 1797 een schuurkerk. De huidige kerk is in 1874 gebouwd. Architect Theo Asseler ontwierp een driebeukige kruiskerk in neogotische stijl, met aan de voorzijde een hoge toren met drie geledingen en spits. Een van de kerkklokken is in 1620 gemaakt, de andere klok is modern. In de kerk staan nog de neogotische altaren en koorramen uit de bouwtijd. Het orgel is in 1907 gebouwd door de firma B. Pels. Op 1 januari 2013 kwam er een eind aan de lange geschiedenis van de H. Willibrordus-parochie. Vanaf die datum werd het een parochiekern; een van de acht kernen binnen de nieuwe Heilige Pater Damiaanparochie, die slechts één pastoor kent. Pastoor Paul Verbeek nam deze taken waar totdat de huidige pastoor Fons van Hees later dat jaar aantrad als pastoor van de Pater Damiaanparochie. - Geschiedenis van de RK parochie te 's-Heerenhoek.

- Hervormde kerk uit 1672.

- Na wereldsteden als Parijs, New York en Keulen heeft ook 's-Heerenhoek sinds 14 februari (valentijnsdag) 2015 een eigen 'liefdesbrug'. Op deze brug kunnen stelletjes hun liefde bezegelen door een slot op te hangen. De brug ligt over de dorpsvijver midden in het dorp. In Parijs is de Pont des Arts in 2015 bijna letterlijk aan zijn succes ten onder gegaan en daarom gesloten; de stad was bang dat de brug zou bezwijken onder het gewicht. Bovendien vond men al die in het water gegooide sleuteltjes erg vervuilend. Carnavalsprins Richard, een van de iniatiefnemers, heeft al nagedacht over wat te doen wanneer ook de brug in zijn dorp een overweldigend succes wordt. "We hebben genoeg bedrijven in het dorp die makkelijk deze brug kunnen stutten." Ook Goes heeft, in 2014, een soortgelijk hek met slotjes gekregen.

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - Carnavalsstichting De Koenkelpot.

- De EPZ Omloop van Borsele (wielrennen, weekend eind april), met start en finish in 's-Heerenhoek, trekt meer dan 500 deelnemers uit meer dan 20 landen uit de hele wereld. Voor Junior-Vrouwen is dit een unieke driedaagse koers in Europa. Bij Elite vrouwen verschijnt de wereldtop met voormalige en toekomstige Nationale-, Wereld- en Olympisch kampioenen. Voor een indruk van dit evenement zie de promovideo EPZ Omloop van Borsele editie 2019.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over ’s-Heerenhoek (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over 's-Heerenhoek.

- Nieuws: - Dorpskrant 'D’n Oek van ’t Pak’uus' is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers).

- Dorpshuis: - "Dorpshuis De Jeugdhoeve in 's-Heerenhoek heeft diverse zalen, in totaal 770 m2 oppervlakte, die gebruikt kunnen worden voor tal van doeleinden. Naast de onder deze link beschreven zalen kunnen we je de volgende faciliteiten bieden: zoneerbare geluidinstallatie met 2 draadloze microfoons; ringleidingsysteem voor slechthorenden; draadloos internet; filmscherm in grote zaal. Heb je nog andere wensen laat het ons weten want meestal is ook daar in te voorzien." "De Jeugdhoeve is in 1938 gebouwd als jeugdhuis. Het gebouw is geheel gefinancierd door de inwoners. De lokale aannemer Leen Peeters bouwde het en de totale kosten bedroegen f. 27000.- In het gebouw werd een kleedlokaal voor de voetbal ingericht en ook een gymnastieklokaal. Tal van verenigingen hebben er door de jaren heen hun vast onderkomen gevonden, zoals de mandolineclub, de sjoelclub, de tafeltennisvereniging en de kaartclub. In de Tweede Wereldoorlog werd een deel van het gebouw gevorderd door de Duitsers. In dezelfde tijd bood de Jeugdhoeve ook onderdak aan twee klassen van de jongensschool. De oorlog had zijn sporen achtergelaten, want zowel pastorie, school, klooster en vooral de Jeugdhoeve verkeerden in slechte staat. Het vergde veel energie van de toenmalige pastoor Kramer om deze gebouwen te herstellen.

In 1990 vond er een grote verbouwing plaats, die ervoor moest zorgen dat het gebouw weer voldeed aan alle veiligheidseisen. De geschatte kosten kon de eigenaar/parochie niet opbrengen, maar verkoop was geen optie. De gemeente Borsele had al in 1989 aangegeven een half miljoen gulden te willen uittrekken voor renovatie, maar verhuur aan de gemeente bood de mogelijkheid voortaan toch als gemeenschapshuis te kunnen blijven functioneren. In 2012 kwam er een einde aan de vrijwilligershulp waarop het beheer van de Jeugdhoeve draaide en succesvol was. De exploitatie kwam in handen van Sportfondsen Borsele, maar de gebruikersraad ‘Stichting dorpshuis de Jeugdhoeve’ moest erop toezien dat de belangen van de gebruikers (de gemeenschap 's-Heerenhoek) gewaarborgd bleven." (bron: site van de parochiekern)

- Onderwijs: - "Basisschool Don Bosco is de enige school in ‘s-Heerenhoek en telt gemiddeld 170 leerlingen. Onze leerlingen komen uit het dorp maar ook uit de omliggende polders en dorpen. Het huidige gebouw, De Blikvanger, dateert van 2008. Samen met het kinderdagverblijf, de peutergroep en de buitenschoolse opvang vormen we een Kindcentrum. Het Kindcentrum neemt een centrale plaats in bij alles waarbij leerlingen betrokken zijn. De Don Boscoschool staat garant voor eigentijds onderwijs in een gezonde en duurzame schoolomgeving."

- Muziek: - "Fanfare St. Caecilia in 's-Heerenhoek is opgericht in 1919. De fanfare was actief 1935. Daarna is de fanfare opgehouden te bestaan. Mede door de Tweede Wereldoorlog heeft het tot 1949 geduurd voor de fanfare op 30-12-1949 weer opnieuw werd opgericht. In 1974 is de fanfare uitgebreid met een drumband. In de periode 1971 tot 2003 is Cees Traas onze dirigent geweest. Momenteel is Cees (op hoge leeftijd) als bugelspeler nog altijd binnen onze fanfare actief! Sinds 2008 staat de fanfare onder leiding van dirigent Judith van Boven. Naast de fanfare en de drumband bestaat er binnen de fanfare nog een aftakking, namelijk Blaaskapel de Koenkelpot. De blaaskapel speelt bijvoorbeeld op dweildagen, braderieën, jaarmarkten en overige evenementen en natuurlijk niet te vergeten Carnaval. De fanfare heeft ca. 40 leden waarvan ca. 8 jeugdleden.

In 2013 is de fanfare gestart met een project i.s.m. de Zeeuwse muziekschool en de plaatselijke Don Bosco school. De bedoeling van het (muziek)project is om de leerlingen van groep 5 (leeftijd ca. 9 jaar) over een periode van 12 weken elke week een uur kennis te laten maken met muziek. De leerlingen kunnen kiezen uit een koperinstrument (blazers) of slagwerk. De lessen voor het klein koper worden gegeven door een docent van de muziekschool en het slagwerk door een lid van onze vereniging. Zo leren de kinderen dat muziek best even oefenen betekent, maar vooral ook samenwerking is! En... dat je met een aantal noten al een aardig liedje kan spelen! We beogen de kinderen zo enthousiast te maken en te houden voor muziek maken en op termijn een mooie aanvulling van de jeugd te genereren. Mocht je interesse hebben in onze fanfare of gewoon eens willen komen kijken: iedereen mag vrijblijvend komen kijken bij onze repetities (maandag 19.30 uur in De Jeugdhoeve te 's-Heerenhoek), wij nodigen je hier van harte voor uit!"

- Sport: - "Tennisvereniging TV 's-Heerenhoek is opgericht in 1977 en is aangesloten bij de nationale tennisbond KNLTB. Het ledental schommelt rond de 70 (waarvan ca. 20 jeugd). De vereniging beschikt over 2 gravelbanen gelegen aan de Pastoor Fronhoffstraat. Vanwege deze ondergrond kan de lengte van het speelseizoen van jaar tot jaar verschillen. In het voorjaar worden de banen in principe op 1 april geopend. De sluiting in het najaar is afhankelijk van het moment waarop de nachtvorst intreedt. Dat kan dus variëren van half oktober tot eind december. In de periode april t/m juni wordt deelgenomen aan de KNLTB- districtscompetitie. Over het algemeen met 1 jeugdteam (gecombineerd met andere verenigingen uit Zuid-Beveland) op de woensdagmiddagen en 1 herenteam, 1 damesteam en 1 mixed-team op de zaterdagen. Elke dinsdagavond vanaf 19.00 uur is het clubavond voor de senioren. Op deze avond gaat het om het spel en de gezelligheid. Iedereen speelt dan tegen iedereen, beginners en gevorderden door elkaar. Verder worden jaarlijks een aantal toernooien en een clubcompetitie georganiseerd."

- Wielercomité 's-Heerenhoek.

- Senioren: - KBO en Ouderensociëteit 's-Heerenhoek organiseert veel activiteiten voor 55-plussers in Dorpshuis De Jeugdhoeve.

- Zorg: - Huisartsenpraktijk Ingelse.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van 's-Heerenhoek I en - idem II.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)