Gemeente 's-Gravendeel in ca. 1870, kaart J. Kuijper
- 's-Gravendeel is een dorp in de provincie Zuid-Holland, in de streek en gemeente Hoeksche Waard. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2006. In 2007 over naar gemeente Binnenmaas, in 2019 over naar gemeente Hoeksche Waard.
- Onder het dorp 's-Gravendeel valt ook buurtschap De Wacht en een groot deel van buurtschap Schenkeldijk.
- Wapen van de voormalige gemeente 's-Gravendeel.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1645 Schravendeel.
Naamsverklaring
Betekent deel 'aandeel (in de gronden), perceel', meer specifiek 'streek, oord, plaats', van de graaf van Holland. Gelegen in de polder Nieuw-Bonaventura (1593).(1)
Bijnaam
De bijnaam voor inwoners van dit dorp is seuter. Dat is een in reuzel gebakken kleine aardappel. Vandaar ook dat de site van de lokale historische vereniging Seuterhistorie.nl heet (zie hieronder bij Geschiedenis).
Het dorp 's-Gravendeel ligt ten westen van de stad Dordrecht, in het uiterste oosten van de Hoeksche Waard, aan de rivier de Dordtse Kil..
Terug naar bovenIn 1840 heeft de gemeente 's-Gravendeel 317 huizen met 2.501 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 120/928 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Leerambacht 124/989, De Wacht 28/224 en Schenkeldijk 45/360. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 3.600 huizen met ca. 9.000 inwoners.
Terug naar bovenDe geschiedenis van dit dorp begint met de inpoldering van de gorzen van Nieuw-Bonaventura. Op initiatief van de Staten van Holland vindt op 2 maart 1590 in de Kamer van Rekeninge in Den Haag een vergadering plaats van een groot aantal bij de voorgenomen bedijking betrokken ingelanden. De bedijking wordt voltooid in december 1592. In januari 1593 begint men met de kaveling van de nieuw bedijkte gronden. Reeds voor de verkaveling was de plaats van het nieuwe dorp 's-Gravendeel bepaald en was er zelfs al een stratenplan met erven opgesteld, die in eerste instantie door de grafelijkheid in erfpacht werden uitgegeven. Op 23 mei 1594 werd het nieuwe ambacht gecreëerd.
's-Gravendeel bleef lange tijd eigendom van de Staten van Holland en West-Friesland. In 1731 verkochten zij het ambacht voor 28.500 gulden aan de stad Dordrecht. Vooral in de 17e en 18e eeuw kochten stadsregeringen heerlijkheden aan op naam van de stad. De stad moest dan een leenheffer of leenhouder aanstellen, op wiens naam de heerlijkheid werd gezet en bij wiens dood de voor de overgang van het leen verschuldigde hofrechten en heergewaden betaald moesten worden. Overigens regelde het stadsbestuur zelf en niet de leenheffer de administratie van het ambacht en van de inkomsten van de heerlijke goederen en rechten. Het aanwijzen van de leenheffer had dus geen ander doel dan de Staten zekerheid te verschaffen dat zij niet de bij overgang van lenen verschuldigde hofrechten en heergewaden zouden mislopen. De burgemeesters en regeerders van Dordrecht wilden bovendien het veer van de ambachtsheerlijkheid over de Kil kopen. Bij dit veer naar Wieldrecht stond het veerhuis, waar het 's-Gravendeelse dorpsbestuur vergaderde.
Voordat het Kanaal door Voorne in 1831 geopend werd, zorgde de scheepvaart door de Kil voor veel werk, drukte, bloei en welvaart. Jaarlijks voeren hier zo'n vier- tot vijfhonderd zeeschepen en zo'n veertien- tot vijftienhonderd beurtschepen en andere binnenlandse vaartuigen. 's-Gravendeel was de lichtingsplaats van alle Oost- en Westindische schepen die naar Rotterdam moesten en wegens ondiepte van de rivieren niet tot die stad konden komen. De goederen uit die schepen werden hier overgebracht aan boord van kleinere schepen. (bron: Martine Zoeteman)
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de Historische Vereniging 's-Gravendeel. De vereniging heeft ten doel: het wekken en onderhouden van belangstelling voor de geschiedenis van het dorp; het verrichten van historisch onderzoek en inventarisatie met betrekking tot het werkgebied; het aanleggen en beheren van een historisch archief; et aanleggen en beheren van collecties van oudheidkundige en volkskundige voorwerpen. Binnen de vereniging zijn de volgende werkgroepen actief: Archief, Beeld en geluid, Expo, Genealogie, Redactie, Volksverhalen, en Wandel- en fietstochten. In november 2017 is het nieuwe onderkomen van de vereniging geopend, zijnde het voormalige Oranjemuseum aan het Nestpad.
Terug naar boven- 's-Gravendeel heeft 5 rijksmonumenten, zijnde Molen Het Vliegend Hert, de 19e-eeuwse boerderij op Langestraat 21, het 19e-eeuwse boerenhuis op Rijkestraat 26-28, de boerderij uit 1848 op Noord Voorstraat 23, en het 18e-eeuwse dwarshuis op Zuid Voorstraat 18.
- Korenmolen 't Vliegend Hert (Molendijk 37) dateert uit 1858. Het is de hoogste korenstellingmolen in de Hoeksche Waard. e voorlaatste Gerrit Dam. De molen is op enig moment gekocht door Christelijke Woningvereniging 's-Gravendeel (CWG) (in 2010 gefuseerd tot HW Wonen). In de bijgebouwen zijn appartementen gevestigd. Restauratie van de molen is in 2011 gereed gekomen. Sinds 2014 is de molen eigendom van Stichting Molens Binnenmaas, tegenwoordig Stichting Molens Hoeksche Waard geheten. Zij heeft een vrijwillige molenaar aangesteld die de molen stukje bij beetje weer toegankelijk heeft gemaakt voor het publiek. In augustus 2014 is de molen feestelijk heropend en sindsdien weer te bezoeken wanneer de wieken rondgaan.
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over 's-Gravendeel (online te bestellen).
Terug naar boven- Algemeen: - Site van en over 's-Gravendeel.
- Nieuws: - Nieuws uit ´s-Gravendeel.
- Genealogie: - Genealogische artikelen m.b.t. 's-Gravendeel.
Reactie toevoegen