Rohel

Plaats
Dorp
De Fryske Marren
Fryslân

rohel_plaatsnaambord_kopie.jpg

Rohel is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente De Fryske Marren. T/m 30-6-1934 gemeente Schoterland. Per 1-7-1934 over naar gemeente Haskerland, in 1984 over naar gemeente Skarsterlân, in 2014 over naar gemeente De Fryske Marrren.

Rohel is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente De Fryske Marren. T/m 30-6-1934 gemeente Schoterland. Per 1-7-1934 over naar gemeente Haskerland, in 1984 over naar gemeente Skarsterlân, in 2014 over naar gemeente De Fryske Marrren.

rohel_de_fryske_marren_op_kaart_openstreetmap.jpg

Rohel ligt ZW van Sintjohannesga en bestaat uit 3 bebouwingsconcentraties, wat op deze kaart goed te zien is; buurtschap Vierhuis in het ZO, de 'dorps'kern in het midden, en de vier recreatieparken in het NW. (© www.openstreetmap.org)

Rohel ligt ZW van Sintjohannesga en bestaat uit 3 bebouwingsconcentraties, wat op deze kaart goed te zien is; buurtschap Vierhuis in het ZO, de 'dorps'kern in het midden, en de vier recreatieparken in het NW. (© www.openstreetmap.org)

Rohel.jpg

Rohel, niet ver van het Tjeukemeer

Rohel, niet ver van het Tjeukemeer

Rohel (2).jpg

Het vlakke landschap rondom het Tjeukemeer bij Rohel

Het vlakke landschap rondom het Tjeukemeer bij Rohel

Rohel

Terug naar boven

Status

- Rohel is een dorp* in de provincie Fryslân, gemeente De Fryske Marren. T/m 30-6-1934 gemeente Schoterland. Per 1-7-1934 over naar gemeente Haskerland, in 1984 over naar gemeente Skarsterlân, in 2014 over naar gemeente De Fryske Marrren.
* Het 'centrum' van deze nederzetting aan de Kerkweg omvat alleen een lintbebouwing, met slechts een 10-tal huizen (de meeste inwoners van dit dorpsgebied wonen in buurtschap Vierhuis). Door overstromingeni in het verleden is er namelijk slechts een klein deel van het oorspronkelijke dorp overgebleven. Geografisch gezien is het daarom tegenwoordig eigenlijk een buurtschap. Maar de kern wordt doorgaans nog altijd als dorp betiteld, dus conformeren wij ons daaraan.

- Rohel werkt op veel gebieden samen met de grotere buurdorpen Rotsterhaule en Sintjohannesga. Ze worden gezamenlijk dan ook wel als drielingdorp beschouwd.

- Onder het dorp Rohel valt ook een deel van de buurtschap Vierhuis.

Terug naar boven

Naam

In het Fries
Reahel.

Oudere vermeldingen
1507 toe delffster nijegae, 1507 int nyegae of radehol, 1509 Jndie rodehel, 1847 "Rohel, eigenlijk Roode Hel of Nijega".

Naamsverklaring
Het dorp is genoemd naar de rode zetwal van een turfpet. Hel, hol betekent 'laaggelegen, moerassige plaats'. Plaatselijk Nijega 'het nieuwe dorp' geheten, in tegenstelling tot Oudega of Uiterdijke, een voormalig dorp, dat in 1515 door de Friese stadhouder Floris van Egmont werd afgebrand en nooit weer is herbouwd. Van het oude Rohel is eveneens weinig over. Het Tjeukemeer heeft grote delen van dit gebied verzwolgen.(1) Een andere verklaring voor de plaatsnaam hangt samen met een legende over het ontstaan van het Tjeukemeer; hier zou ooit een bos hebben gestaan dat is afgebrand. De vuurgloed van het brandende veen (en bos) zou de naam rode hel verklaren.(2)

Terug naar boven

Ligging

Rohel ligt ZW van Heerenveen en grenst in het Z aan het Tsjûkemar (Tjeukemeer).

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Rohel 12 huizen met 77 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 90 huizen met ca. 220 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In den beginne
Op kaarten uit begin 17e eeuw komt het dorp Rohel voor als Nijegea. Het gebied van het huidige Tjeukemeer bestond voor een groot gedeelte uit bos en het meer zelf was veel kleiner en had een andere vorm. Door de westenwind hebben de golven kans gezien de oevers aan de oostzijde langzaam af te kalven, zodat delen van Nijegea uiteindelijk in de golven zijn verdwenen. Er is ook een kerk met kerkhof geweest, maar deze is net als een groot deel van het dorp in het Tjeukemeer verdwenen. Men kan de grafstenen nog wel voelen op de bodem van het meer. Na 1750 is er steeds meer sprake van Rohel, de naam Nijegea verdween daarmee in het vergeetboek. Waarom deze naamsverandering heeft plaatsgevonden, is niet echt duidelijk. Wel bestaan er diverse legendes, ontstaan in de 12e en 13e eeuw, over de herkomst van de naam. Het is het oudste dorp van de dorpengemeenschap van 3 dorpen zoals genoemd onder Status.

Recreatieparken
"Het gebied van de huidige recreatieparken in Rohel maakte vroeger deel uit van de Rohelsterplassen, die destijds zijn ontstaan als gevolg van vervening. In de crisisjaren van de jaren ’30 van de 20e eeuw zijn de Rohelsterplassen als werkvoorzieningsobject ingepolderd, drooggelegd en vervolgens uitgegeven aan tuinders en fruittelers uit andere delen van het land. De recreatieterreinen zijn ontstaan nadat een aantal fruittelers de bedrijfsvoering had beëindigd en de boomgaarden een uitstekende mogelijkheid boden voor het realiseren van recreatieverblijven. De boomgaarden werden verkaveld en verkocht ten behoeve van de recreatie. Doordat de terreinen waren omsingeld met opgaande beplanting, was deze - toen nog illegale - ontwikkeling vanuit de omgeving in eerste instantie niet zichtbaar.

In de jaren ’60 was de gemeente van mening dat het nieuwe, recreatieve gebruik gelegaliseerd moest worden. Uiteindelijk leidde dat in 1986 tot de vaststelling van het bestemmingsplan 'Recreatieve voorzieningen te Rohel'. Voor het plangebied is de recreatieve ontwikkeling van grote invloed geweest. In de begrenzing van het onderhavige bestemmingsplan zijn de recreatieparken met stacaravans opgenomen die in de buurtschap zijn ontwikkeld.

De twee recreatieterreinen in Rohel bestaan uit stacaravans. De kavelgrootte varieert over het algemeen van 300 tot dik 500 m2, uitzonderingen daargelaten. De terreinen zijn nagenoeg volledig verkaveld. Op het terrein zijn geen collectieve voorzieningen aanwezig. Wel is op het terrein een opslaggebouw aanwezig dat in gebruik is als caravanstalling. Alle stacaravans hebben hun eigen sanitaire voorzieningen en zijn aangesloten op het rioolnetwerk. De meeste stacaravans hebben een oppervlakte van 20 à 25 m2, met daarbij een bijgebouwtje van maximaal 10 m2. Er is sprake van de situatie dat iedere bewoner eigenaar is van een of meer percelen, waarbij een bedrijfsmatige exploitatie niet aan de orde is. In het plangebied komt verder nog een tweetal burgerwoningen voor. Naast de privé-woning die gesitueerd is bij De Wredehof ligt een agrarisch perceel dat is voorzien van een paardenstal en een paardenbak voor hobbymatig gebruik.

In de 'Notitie inzake de aanpak van permanente bewoning van recreatiewoningen' is de problematiek rondom het onrechtmatig gebruik van recreatiewoningen omschreven. De notitie geeft aan op welke terreinen binnen de gemeente recreatiewoningen voorkomen en in welke situaties er sprake is van permanente bewoning en op welke wijze de gemeente tegen onrechtmatige bewoning gaat optreden. Ten aanzien van het plangebied van Rohel wordt in de notitie een afzonderlijke paragraaf gewijd. Het voorheen vigerende bestemmingsplan (1987) geeft in de gebruiksvoorschriften aan dat permanente bewoning verboden is. Op basis van een inventarisatie blijkt dat met name in de jaren negentig diverse personen zich als permanente bewoners gevestigd hebben en zijn ingeschreven in de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA).

De gemeente is van mening dat permanente bewoning in Rohel moet worden beëindigd, omdat er sprake is van een ongewenste ontwikkeling; er dreigt zo namelijk een nieuw dorp te ontstaan zonder enige samenhang met een bestaande kern, op een locatie die haaks staat ten opzichte van het rijks- en provinciaal beleid en de ruimtelijke structuur van het gebied. In principe zou handhavend tegen de permanente bewoning moeten worden opgetreden. Hier zit echter een aantal haken en ogen aan. Om duidelijkheid te scheppen heeft de gemeente op 14 februari 1995 de 'Notitie inzake de aanpak van permanente bewoning van recreatiewoningen' vastgesteld. Voor die gevallen van permanente bewoning die voor deze datum zijn ontstaan geldt een uitsterfconstructie, dat wil zeggen dat de gemeente kiest voor een persoonsgebonden overgangsrecht. Bij het overlijden of het vervreemden van de stacaravan vervalt het overgangsrecht van permanente bewoning. Dit recht is persoonsgebonden en kan niet worden overgedragen. Voor die gevallen van onrechtmatige bewoning die na de datum van 14 februari 1995 zijn ontstaan wordt handhavend opgetreden. Ten aanzien van dit bestemmingsplan betekent dit dat de terreinen zijn bestemd voor recreatieve doeleinden en dat permanente bewoning is verboden. De stacaravans waar permanent wordt gewoond zijn opgenomen in een persoonsgebonden overgangsrecht en zijn niet op de plankaart opgenomen, maar in een lijst bij de planregels, omdat na vervreemding of overlijden het persoonsgebonden overgangsrecht dan automatisch vervalt." (bron: Bestemmingsplan)

Gemeente De Fryske Marren heeft eigenaren en huurders die tijdelijk of permanent wonen in hun recreatiewoning in Rohel in 2018 gemaand hiermee te stoppen. De gemeente heeft een flink aantal van hen een dwangsom opgelegd. Het is niet toegestaan om in een recreatiewoning te wonen. Ook niet als de bewoning tijdelijk van aard is. Dit is in strijd met het bestemmingsplan. De parken en woningen aan de Wredehof, Vriehof, Frank en Vrijhof en De Bongerd zijn aangelegd als recreatiegebieden en niet geschikt als ‘woonwijk’. Zaken als afvalinzameling, verlichting, wegen zijn daar niet op ingericht.

Rijkswerkkamp
Rijkswerkkamp De Wite Peal wordt in sommige bronnen beschreven als vallend onder Rohel, maar het viel onder het dorpsgbied van het N gelegen buurdorp Rotsterhaule, en wordt daarom aldaar beschreven.

Heemkunde
Tot ca. 2018 wás er de Stichting Werkgroep Historie Sint Johannesga e.o. De werkgroep verzamelde, beheerde en beschreef de geschiedenis van de dorpen Sintjohannesga, Rotsterhaule en Rohel. De stichting had een grote verzameling aan foto’s, verhalen en documenten. De volgende boeken zijn door de stichting uitgegeven: 'Tusken Tsjûkemar en it Nannewiid' (geschiedenis van de drie dorpen, 359 pag., 1996); '75 jaar Christelijk Onderwijs in Sint Johannesga e.o.' (104 pag., 1997); 'Rotstergaast doarp oan è Tsjonger'; 'Doe’t pake noch feint wie en beppe faam'. In vermoedelijk 2018 hebben de initiatiefnemers de stichting en werkgroep opgeheven, omdat hun taak erop zat en ook de inmiddels gevorderde leeftijden een rol gingen spelen. In het hierna gelinkte artkel lezen wij namelijk het volgende bericht:

"Hier hebben jullie 500 euro, we hopen dat jullie er een mooie bestemming voor vinden. Onze klus zit erop, de boeken zijn geschreven en onze leeftijd is ook de reden dat we de historische vereniging opheffen." Dat was de boodschap aan Dorpsbelang van Jan Waslander en Ale Mulder, in de 90 en 80 jaar oud." Dorpsbelang heeft er een goede bestemming voor gevonden; in 2019 hebben ze drie informatiepanelen in het dorp gerealiseerd die vertellen over bijzondere gebeurtenissen en locaties uit de Tweede Wereldoorlog. Verder hebben ze ook een videodocumentaire gemaakt met twee ooggetuigen uit de oorlog, waaronder de genoemde Jan Waslander. Het was net op tijd: een half jaar na de première van de informatiepanelen en de documentaire is Jan op 93-jarige leeftijd overleden... Zie verder het mooie verslag over de informatiepanelen en de documentaire door Vivian Nijholt, secretaris van Dorpsbelang.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

Dorpsvisie
- Dorpsvisie Sintjohannesga, Rotsterhaule en Rohel.

Bestemmingsplan
Het plangebied van Bestemmingsplan Rohel (2013) bestaat alleen uit de recreatieparken aan de Kwekerijweg, omdat deze qua aard en omvang afwijken van het agrarische gebied met de verspreide woonbebouwing. Het betreft de recreatieterreinen Bongerd, Vriehof en Frank en Vrijhof, oftewel De Hoven, die min of meer een geheel vormen, ten noordoosten van de Kwekerijweg, en Wredehof ten zuidwesten van de Kwekerijweg. Het omliggende gebied is opgenomen in het Bestemmingsplan Buitengebied.

Wonen
"De 'Woonvisie Skarsterlân 2020, Versterken van de kwaliteit van wonen' is in juli 2009 vastgesteld. Het karakter van de nieuwe woonvisie verschilt van voorgaande woonplannen (Woonplan, 2001, Notitie Wonen, 2004). Waar de woonplannen voorheen vooral een kwantitatief karakter hadden en gericht waren op aantallen te bouwen woningen, legt de nieuwe woonvisie vooral kwalitatieve accenten. De woonvisie geeft daarmee de hoofdrichtingen voor uitwerking aan in de periode tot en met 2015, met een doorkijk naar 2020. Het uitgangspunt van de woonvisie is het behoud en versterken van de aanwezige (ruimtelijke) kwaliteiten in de dorpen. Elk dorp heeft zijn eigen unieke kwaliteiten en de mogelijkheden voor vernieuwing verschillen dan ook per dorp. Voor Rohel zijn in het 'Uitvoeringsprogramma' tot en met 2015 geen nieuwe woningen opgenomen. Het voorliggende bestemmingsplan betreft een conserverend plan, waarbinnen uitbreiding van de woningvoorraad niet aan de orde is." (bron: het hiervoor vermelde Bestemmingsplan)

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- ZW van Rohel ligt een strandje aan het Tsjûkemar (NL: Tjeukemeer), voor zwemmers en met name ook surfers. De afgelopen jaren is het strand opgewaardeerd, wat onder meer inhield: meer zand voor het strand, een verdieping van het vaarwater voor surfers en ruimte op het strand voor het aanlanden en optuigen voor surfers.

- "Recreatiepark De Bongerd is een prachtig park gelegen in Rohel. Het recreatiepark ligt ten noordoosten van het Tjeukemeer in gemeente De Fryske Marren. De directe omgeving bestaat uit akkerland, weiden en wateren. De Bongerd bestaat sinds 1979 uit een park met circa 100 kavels die toehoren aan de individuele eigenaren. De belangen van deze eigenaren worden behartigd door Vereniging De Bongerd."

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Rohel, met laagsteprijsgarantie!

Reacties

(2)

Wat is de toekomstvisie voor Rohel & het Tjeukemeer?

Wat Rohel betreft, heb ik de beschrijving hierboven nu aanmerkelijk uitgebreid, waaruit blijkt wat het beleid van de gemeente is m.b.t. deze kern (en enkele inmiddels niet meer werkende links weer werkend gemaakt). Wat betreft de vele plannen voor toerisme en recreatie rond de Tsjûkemar; die heb ik zojuist uitvoerig beschreven op de pagina van gemeente De Fryske Marren (omdat vele dorpen in deze gemeente hierbij betrokken zijn, waaronder dit dorp), hoofdstuk Landschap etc.: https://www.plaatsengids.nl/de-fryske-marren#landschap-natuur-en-recreatie.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen