Reusel-De Mierden

Gemeente
Reusel-De Mierden
Zuidoost-Brabant Kempen
Noord-Brabant

Reusel-De Mierden

Terug naar boven

Status

- Reusel-De Mierden is een gemeente in de provincie Noord-Brabant, in de regio Zuidoost-Brabant, en daarbinnen in de streek Kempen. De hoofdplaats van de gemeente is Reusel.

- De gemeente is in 1997 ontstaan uit samenvoeging van de gemeenten Reusel en Hooge en Lage Mierde.

- De gemeente Reusel-De Mierden omvat de dorpen Hooge Mierde, Hulsel, Lage Mierde en Reusel, en de buurtschappen Braakhoek, De Hoef, De Hoek, Heikant (Hulsel), Heikant (Reusel), Kippereind, Kuilenrode, Mispeleind, Vloeieind en Vooreind. In totaal zijn dat 4 dorpen en 10 buurtschappen.

- Wapen van de gemeente Reusel-De Mierden.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Reusel-De Mierden.

Terug naar boven

Ligging

De gemeente Reusel-De Mierden grenst in het Z en W aan België, in het Z aan buitengebied van de Belgische plaats Mol, in het W aan de Belgische plaatsen Arendonk, Ravels, Weelde en Poppel, in het N aan Esbeek en Diessen, in het NO aan Middelbeers en in het O aan Netersel en Bladel, en ligt ZO van Baarle-Nassau en de Belgische plaats Baarle-Hertog, ZZO van Goirle en Tilburg, Z van Hilvarenbeek, W van Eersel, Veldhoven en Eindhoven, NW van de A67 (die Z van de gemeente overgaat in de Belgische E34) en Bergeijk, NO van de Belgische plaats Retie en O en NO van de Belgische plaats Turnhout. De gemeente heeft een zeer kleine enclave, behorend tot het dorpsgebied van Reusel, aan de Belgische grens en rond het punt waar de A67 overgaat in de Belgische E34. De hoofdplaats Reusel ligt centraal-zuidoostelijk in de gemeente.

Terug naar boven

Statistische gegevens

De gemeente Reusel-De Mierden omvat ca. 5.500 huizen met ruim 13.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

"Midden-Steentijd
De oudste sporen die in Reusel-De Mierden zijn nagelaten dateren uit de Midden-Steentijd, de periode van 8.000 tot 4.000 voor Christus. Afgaande op de honderden pijlpunten die in De Moeren (in het uiterste zuidoosten van de gemeente) zijn gevonden, moet zich hier een nederzetting van jagers en vissers bevonden hebben. Ook op landgoed De Utrecht zijn overblijfselen van een kampement gevonden.

Nieuwe Steentijd
Uit de Nieuwe Steentijd (4.000 tot 1.500 v. Chr.), een tijd waarin de veeteelt en de akkerbouw hun intrede deden, zijn diverse vuurstenen bijlen overgebleven. Ze zijn onder meer gevonden op De Heikant, De Kattenbosch en De Peel.

Bronstijd / IJzertijd
Op landgoed De Utrecht zijn twee grafheuvels uit de Bronstijd (1.500 – 700 v. Chr.) gevonden. Bij de akker De Laagte, ten westen van het riviertje De Raamloop nabij buurtschap De Rouwenbogt, zijn in de jaren zeventig van de vorige eeuw honderden aardewerkfragmenten uit de IJzertijd (700 – 50 voor Chr.) gevonden. Ook op de Hoevenhei is materiaal uit die tijd gevonden.

Romeinse tijd
Vondsten (ijzerwerk en schalen van gevernist aardewerk) in de jaren zeventig in De Kruisstraat in Reusel, wijzen erop dat deze plek reeds in de tweede eeuw na Christus bewoond werd.

Middeleeuwen
In de middeleeuwen (500 tot 1.500 na Christus) hebben zich in Reusel-De Mierden al echte nederzettingen gevormd. Dat weten we uit opgravingen nabij Hulsel - waar een kerkterrein is blootgelegd - en bij buurtschap ’t Holland, waar vier waterputten met 14e-eeuws aardewerk tevoorschijn kwamen.

Bij opgravingen in 1995 en 1997 in het dorpscentrum van Reusel werd veel duidelijk over de nederzettingsgeschiedenis van dit dorp in de middeleeuwen. Op de plek waar zich nu het busstation bevindt (hoek Wilhelminalaan / Kruisstraat) moet kort nadat Willibrord de kerstening van Nederland inzette - zo rond 800 - al een houten kerkje hebben gestaan. Rond 1100 wordt dit vervangen door een romaans kerkje van steen. Met de bouw van een toren rond 1400 wordt de gotische bouwfase ingezet. In latere eeuwen ondergaat het kerkje allerlei veranderingen: delen (kruispanden) worden bijgebouwd die later soms ook weer gesloopt worden. In 1897 wordt de kerk afgebroken. Op honderd meter afstand is dan een nieuwe, grotere kerk verschenen - de kerk die er nu nog staat. Op een paneel bij het busstation - waarvan in het dak en de bestrating de contouren van de middeleeuwse kerk terug te vinden zijn – staat de geschiedenis van de voormalige dorpskerk beschreven.

De zielzorg in Reusel en ook in Hooge Mierde is in de middeleeuwen en nog lang daarna in handen van de abdij van Postel. Ook had deze Norbertijnerabdij in Reusel-De Mierden grote bezittingen, zoals boerderijen, molens en visvijvers. Het beeldje van de witheer op De Lensheuvel verwijst naar de eeuwenlange band tussen Reusel en Postel. Uit archiefstukken weten we dat Reusel een belangrijke bedevaartsplaats was. Van heinde en verre kwamen gelovigen naar het dorp om de heilige Maria te vereren. Lage Mierde behoort in de middeleeuwen toe aan de Norbertijnerabdij van Averbode.

Tachtigjarige Oorlog
De strijd van de Staten van Holland om zich af te scheiden van Spanje is rechtstreeks van invloed op de dorpssamenleving van Reusel en de Mierden. Regelmatig worden in de vier kerkdorpen Spaanse soldaten aangetroffen. Soms blijven ze hangen. Zo komt in Reusel-De Mierden tot op de dag van vandaag de familienaam Panjoel voor. Hij is afgeleid van het woord Spanjool. Als in 1648 de Vrede van Munster wordt getekend, is aanvankelijk niet duidelijk of Reusel bij Staats-Brabant (Nederland) of bij Spaans-Brabant (België) moet worden ondergebracht. Een speciale commissie moet dat uitzoeken, maar die komt er niet uit. Gevolg is dat Reusel uiteindelijk bij Nederland komt en Postel - waarmee al eeuwenlang een nauwe band bestaat - bij de zuiderburen wordt ondergebracht.

Generaliteitsperiode
Dat Reusel-De Mierden deel gaat uitmaken van de (protestantse) Staten van Holland heeft vergaande gevolgen: het wordt de inwoners verboden nog langer hun rooms-katholieke geloof uit te oefenen. Voor kerkdiensten maakt men gebruik van noodkerken die net over de grens in Arendonk worden gebouwd. In bestuurlijk opzicht komt Reusel los van Postel. Samen met Bladel krijgt Reusel een eigen schepenbank. Ook Hulsel, Hooge Mierde en Lage Mierde vormen in die tijd een zelfstandige bestuurlijke eenheid, de vrijheid De Mierden. De raadskamer bevindt zich in Lage Mierde. Veel te besturen valt er echter niet. Den Haag maakt de dienst uit en Hulsel, Hooge Mierde, Lage Mierde en Reusel zijn slechts onbetekenende dorpjes waarvan de inwoners alle zeilen moeten bijzetten om met wat eenvoudige landbouw- en veeteeltactiviteiten (heideschapen) het hoofd boven water te houden.

Franse Tijd
De moeilijke economische situatie verandert niet als in 1794 de Franse legers Nederland binnentrekken en ook in Reusel een kamp opslaan. Wel wordt onder het bewind van Napoleon het dorpsbestuur vernieuwd: de schepenbank verdwijnt en er komt een modern gemeentebestuur voor in de plaats, een in Reusel en een in Hooge en Lage Mierde. Wat ook verandert is de geloofsuitoefening: de vrijheid van godsdienst keert terug en de inwoners van Reusel-De Mierden mogen weer beschikken over hun (inmiddels flink vervallen) kerken.

Belgische afscheiding
Als Napoleon verslagen is, besluit de internationale gemeenschap in 1814 dat Noord- en Zuid-Nederland beter kunnen worden samengevoegd. De nieuwe natie is geen lang leven beschoren. Als Brussel in 1830 in opstand komt, begint koning Willem I in 1831 zijn Tiendaagse Veldtocht. Die levert niks op. De Nederlandse legers moeten zich terugtrekken achter de oude grens van Noord-Brabant. Daar blijven ze nog tot 1838, het jaar waarin Willem I zijn aanspraken op België laat schieten.

Na Spaanse soldaten (Tachtigjarige Oorlog) en Franse soldaten (Napoleontische tijd) zijn het nu dus Nederlandse soldaten die in Reusel-De Mierden zijn ingekwartierd. De meesten zijn afkomstig van boven de rivieren, waar het welvaartspeil beduidend hoger ligt dan in de Kempen. Naar het schijnt is in deze tijd de naam De Acht Zaligheden ontstaan, een spottende verwijzing van de Hollandse soldaten naar de 8 armlastige Kempendorpjes waarvan de naam op -sel eindigt: de acht sel-ligheden. Het monument Stenen der Zaligheden, nabij de Grote Cirkel in Reusel, besteedt uitgebreid aandacht aan dit onderwerp.

1840-1940
In de honderd jaar die voorafgaan aan de Tweede Wereldoorlog vormt Reusel-De Mierden aanvankelijk een geheel agrarische samenleving. Kleine keuterboeren bewerken een schamel stukje zandgrond dat ze met zorgvuldig verzamelde stalmest (van slechts enkele koeien) zo vruchtbaar mogelijk proberen te krijgen. Ze doen dat op een manier die, zo heeft de Hulselse historicus Cor van der Heijden aangetoond, binnen de gegeven omstandigheden een zo groot mogelijke bedrijfszekerheid opleverde. Er werden vooral aardappelen en rogge verbouwd. Verder hielden de boeren schapen, die op de uitgestrekte heidevelden werden gehoed.

Tegen het einde van de 19e eeuw wordt het puur agrarische karakter van Reusel-De Mierden doorbroken: her en der in de dorpen verschijnen sigarenfabrieken. Veel boerenzonen vinden werk in de fabrieken van onder meer Velasquez, Willem II, Karel I, Jamaica en Agio. Een andere belangrijke verandering in die tijd is de heropleving van het rooms-katholicisme. In Lage Mierde en Reusel worden nonnen- en fraterkloosters gebouwd. Ook komt er in Reusel een katholiek weeshuis.

In 1891 krijgt Reusel-De Mierden zijn eerste verharde weg, van Reusel via Hooge Mierde en Lage Mierde naar Hilvarenbeek. Ook bepalend voor het (latere) landschap is de verkoop in 1898 van zo’n 800 hectare heide aan levensverzekeringsmaatschappij De Utrecht. Het vormt de grondslag voor het latere landgoed De Utrecht.

Hoewel Nederland neutraal is tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918), ondervinden de grensdorpen in Reusel-De Mierden wel degelijk gevolgen van dit internationale conflict: er worden Nederlandse soldaten ingekwartierd, langs de grens wordt een levensgevaarlijke elektrische draadversperring aangebracht en honderden Belgische vluchtelingen stromen de dorpen binnen. Verscheidene van hen zouden zich hier blijvend vestigen.

In de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw blijft Reusel-De Mierden een gesloten dorpsgemeenschap van boeren en sigarenmakers, die hun handelen sterk laten bepalen door hun katholieke geloof. De landbouw krijgt al een iets grootschaliger karakter doordat begonnen wordt met het ontginnen van de eindeloze heidevelden. Daarbij worden soms interessante vondsten gedaan, zoals die van ‘de Reuselse Kei’, de oudste steen van Nederland, te zien nabij De Grote Cirkel." (bron: Parochie Sint Clemens)

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Stichting Winterfeesten Reusel-De Mierden organiseert jaarlijks de Winterfeesten (begin december tot begin januari) in het centrum van Reusel. Het bestuur bestaat uit een club enthousiaste mensen die enorm veel energie krijgen van dit mooie evenement. Het bestuur kan dit werk niet doen zonder de steun van een heel leger vrijwilligers, zo’n 200 in totaal. Zij zijn veelal afkomstig uit het Reuselse verenigingsleven en vormen daarmee het levende bewijs hoezeer de Winterfeesten een verbindend element in de dorpsgemeenschap vormen. Al met al worden de Winterfeesten gedragen door een grootse samenwerking tussen ondernemers, inwoners, vrijwilligers, gemeente en het stichtingsbestuur. Zonder meer een punt waarmee de gemeente zich positief onderscheidt. Sinds de Winterfeesten 2016 hebben ze gekozen voor een nog grotere opzet met meer faciliteiten. Zo is er een Foodcourt toegevoegd en hebben ze de grootste buitenijsbaan van Brabant met 700m2 ijsplezier.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- "Bij TIP Reusel-De Mierden kun je terecht voor informatie over mooie wandel- en fietsroutes en waar je daarna een hapje kunt eten of een drankje kunt doen. Ook voor een cadeautje is er van alles te vinden, zoals de diverse streekproducten, denk aan de Reuselse biertjes en chocolade. Graag tot ziens! De vrijwilligers staan je graag te woord. Je vindt ons aan de zij-ingang van Cultureel Centrum de Kei."

- "Natuur- en (weide)vogelvereniging Reusel-De Mierden is opgericht in 1996. Het doel van de vereniging is om de weidevogels in onze gemeente te beschermen. Wij beogen dit te bereiken door de broed-, foerageer- en rustgebieden van weidevogels zo goed mogelijk te beschermen. Dit vindt voornamelijk plaats tijdens het broedseizoen, van begin maart tot eind juni. Naast het beschermen van de biotoop geven wij ook voorlichting aan scholieren en andere belangstellenden. De vereniging zet zich daarnaast al jaren vrijwillig in voor het behoud van de natuur in het algemeen. Naast het beschermen van weidevogels creëren we extra broedplaatsen voor de grote gele kwikstaart en de ijsvogel. Ook zetten wij ons in voor inventarisatie en onderhoud van poelen, knotwilgen en heidevelden. We werken daarvoor samen met agrariërs, terreinbeheerders, het waterschap en de gemeente.

Mede door de grote inzet, zelfstandigheid en professionaliteit van onze zelf opgeleide leden is Natuur- en (weide)vogelvereniging Reusel-De Mierden in 2001 tot de beste Brabantse beschermingsgroep van het jaar gekozen. Onze vereniging geniet een goede reputatie onder de inwoners van de gemeente. Het ledental neemt dan ook jaarlijks toe. Iedereen is welkom in onze vereniging. Dit blijkt wel uit de grote diversiteit onder onze leden. Zo zijn zowel mannen als vrouwen en leken als vogelkenners vertegenwoordigd. Ook de leeftijd varieert sterk, van begin dertig tot gepensioneerden." In februari 2021 heeft de provincie Noord-Brabant vrjiwilliger van deze vereniging Ruud van Cuijk met deze reportage in het zonnetje gezet.

- In 2008 en 2009 is door Waterschap De Dommel aan het project Beekherstel Reusel-De Mierden gewerkt. Omdat er nog onvoldoende gronden in eigendom waren en omdat de financiering van grondaankopen in de ecologische hoofdstructuur EHS (tegenwoordig Natuurnetwerk Brabant, NNB) werd gestopt, is destijds besloten om het project tijdelijk stil te leggen. In 2015 is er een vrijwillige ruilverkaveling uitgevoerd (Verkaveling voor de Toekomst, VVT ) tussen boeren, waterschap, gemeenten en andere overheden in de gemeente. Daarbij is het gelukt om meer gronden langs de beek vrij te krijgen voor realisatie van het Natuurnetwerk en realisatie van waterdoelen, én tegelijk te komen tot een betere verkaveling in het gebied ten gunste van de landbouw. Dit was aanleiding om het beekherstelproject weer op te pakken.

De Reusel nabij Hooge en Lage Mierde is een belangrijke afwateringsbeek voor de Kempen en heeft daarnaast een belangrijke natuurfunctie vanwege zijn ligging tussen het Beleven en de landgoederen Wellenseind en De Utrecht. In het verleden is de Reusel gekanaliseerd (rechtgetrokken) waardoor de natuurwaarden grotendeels zijn verdwenen. Waterschap De Dommel gaat daarom de beek en het beekdal herinrichten, als onderdeel van het project 'Beekherstel Reusel-De Mierden', zodat de natuur in en rond het water verbetert en de Reusel weer voldoet aan de waterhuishoudkundige en ecologische doelstellingen.

Om de te verwachten extremere weersomstandigheden in de toekomst te kunnen opvangen, zijn ingrijpende veranderingen nodig. De voorheen kaarsrechte streep water tussen de velden wordt heringericht tot een natuurzone met een kronkelende beek, bosjes, poelen en een moerasgebied. Bij het beekherstel worden de Belevense Loop (W van Reusel) en de Reusel tot aan de landgoederen Wellenseind* en De Utrecht boven Lage Mierde aangepakt. De herinrichting is een oplossing voor wateroverlast door afvoerpieken in de winter, verdroging in de zomer en verbetert tevens de omstandigheden voor de natuur in en rondom de beek.
* Dit landgoed wordt beschreven op de pagina van Lage Mierde.

Een 'natte natuurparel' is een belangrijk nat natuurgebied met bijzondere natuur die afhankelijk is van voldoende grondwater en een goede waterkwaliteit. De meeste gebieden van Natte Natuurparel De Utrecht waren de afgelopen jaren verdroogd. Om de gewenste natuur te behouden of terug te laten keren, moet het gebied meer en langer water vasthouden en de waterkwaliteit moet worden verbeterd. Het doel van het project in De Utrecht is de verdroging tegen te gaan en de waterkwaliteit waar mogelijk te verbeteren. Op die manier wordt ongeveer 797 hectare natuur hersteld. Het betreft 324 hectare in De Utrecht en 473 hectare in de Mispeleindse en Neterselse Heide.

Deze projecten zijn overigens een mooi voorbeeld van 'integrale gebiedsontwikkeling', zoals de waterschappen en andere instanties tegenwoordig in toenemende mate te werk gaan. Keken de instanties voorheen voornamelijk, op zich begrijpelijk, voornamelijk naar hun eigen belang (bijvoorbeeld; het waterschap ging voor het waterbelang en de landbouw voor het landbouwbelang, wat nog weleens kon 'botsen'), als tegenwoordig een gebied 'op de schop moet', bijvoorbeeld om te voldoen aan doelstellingen van waterbeheer, worden de belangen van landbouw, natuur en recreatie gelijk 'meegenomen' en als het even kan wordt er naar win-wins gestreefd en zo veel mogelijk aan ieders belangen tegemoet gekomen.

In dit geval is er sprake van een integraal project waarbij aandacht wordt gegeven aan beekherstel, verbetering waterkwaliteit, water vasthouden in het gebied, GGOR (Gewenste Grond- en Oppervlaktewater Regime), natuurontwikkeling, ecologische verbinding en landschap. Daarnaast willen de samenwerkingspartners de agrarische structuur verbeteren, kansen voor toerisme/recreatie ontwikkelen en de cultuurhistorie in het gebied behouden en beleefbaar maken. Onze complimenten dus voor Waterschap De Dommel voor deze geïntegreerde aanpak! Op de kaart beheertypen Reuseldal heeft het waterschap gedetailleerd aangegeven welke gebiedjes rond de Reusel welke landschappelijke bestemming krijgen.

"Waterschap De Dommel is voornemens om medio 2021 het beekdal van de Reusel en de Belevense Loop tussen de Hooge Mierdseweg en de N269 her in te richten. Doel van het project is het realiseren van de doelstellingen in het kader van de Kaderrichtlijn Water (KRW). Daarnaast is het beekherstel van de Reusel als maatregelen opgenomen in het Natura2000-beheerplan. Verder wordt binnen het project inrichting gegeven aan het Natuurnetwerk Brabant, de antiverdrogingsmaatregelen voor Natte Natuurparels en het versterken van landschappelijke en recreatieve waarden. Het beekherstel is omwille van de grondpositie opgesplitst in twee delen (Reusel-De Mierden Noord en idem Zuid), die afzonderlijk van elkaar worden uitgewerkt en gerealiseerd. De knip tussen de beide projecten is gelegd op stuw Hongeren ten zuiden van Langvoort. Onder deze link vind je het Projectplan voor het deel Noord. Het Projectplan voor het deel Zuid wordt later in 2021 gepubliceerd. Omgevingsmanager Frans Jagt geeft in deze 3 video's (maart 2021) een korte toelichting op de voorgeschiedenis en de doelen van het project Beekherstel. Hij vertelt over welke maatregelen we gaan nemen. En hij neemt je mee in de planning en de procedures die volgen." (bron: Waterschap De Dommel)

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Reusel-De Mierden (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Reusel-De Mierden. - Nieuws van de gemeente op Facebook. - Nieuws van de gemeente op Twitter.

- Media / nieuws: - KempenTV is de lokale omroep voor de gemeenten Bergeijk, Bladel, Eersel en Reusel-De Mierden. - Nieuws uit deze gemeente op Facebook. - Nieuws uit deze gemeente door Jan Wijten.

- Jeugd en jongeren: - Jong Nederland Reusel is een vereniging voor jongens en meisjes in de leeftijd van 4 t/m 17 jaar uit de gemeente Reusel-De Mierden.

- MuzIek: - Muziekcollectief Reusel-De Mierden is een initiatief van voormalig Pulz-docenten uit deze gemeente. Uitstekende musici bundelen hier hun krachten om op een nieuwe manier muziekonderwijs aan te bieden. De docenten staan open voor vernieuwing, creatieve ideeën en spelen in op de vraag van de markt. Het Muziekcollectief maakt met korte lijntjes verbinding tussen ouder en leerling, muziekverenigingen en het basisonderwijs. Met een ruim aanbod van instrumentaal onderwijs, theorielessen en AMV-lessen (Algemene Muzikale Vorming) op de bassischolen bereikt het een breed publiek. De docenten hebben allemaal een conservatorium opleiding en zijn ervaren musici.

Naast muziekles biedt dit Muziekcollectief verschillende workshops, cursussen en gelegenheid om samen muziek te maken. In samenwerking met de muziekverenigingen Sirena, Concordia en O.N.A. is samenspel mogelijk en een volwaardig onderdeel van de opleiding. Voor jongeren van 6 t/m 18 jaar, woonachtig in de gemeente Reusel-De Mierden, biedt de gemeente de mogelijkheid om subsidie aan te vragen.

Reactie toevoegen