Retranchement, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)
Aangekomen in Retranchement, een voormalig vestingdorp aan de grens met België
De stellingmolen van Retranchement
Tekst en uitleg bij de molen van Retranchement
Dorpsgezicht Retranchement
Dorpsgezicht Retranchement
Gemeente Retranchement anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)
- Retranchement is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zeeuws-Vlaanderen, gemeente Sluis. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-3-1970. Per 1-4-1970 over naar gemeente Sluis. Ook deel van de gem. o/n gem. Oostburg, die uiteindelijk na fusie met de gem. Sluis-Aardenburg in 2003 is hernoemd in gem. Sluis, waarmee de cirkel weer rond is.
- Wapen van de voormalige gemeente Retranchement.
- Onder het dorp Retranchement vallen ook de buurtschappen Sluisse Veer (deels) en Terhofstede.
- Direct ZW van Cadzand-Bad, nog net vallend onder het dorpsgebied van Retranchement, staan blauwe plaatsnaamborden (komborden) genaamd 'Zomerdorp Het Zwin'. Voor de argeloze voorbijganger lijkt dat dus, begrijpelijk, een plaatsnaam. Het is echter een vakantiepark. Het is een begrijpelijke aanname dat op blauwe plaatsnaamborden/komborden altijd plaatsnamen zouden moeten staan. Wat ons - de redactie van Plaatsengids.nl - betreft zou dit ook altijd zo moeten zijn. Soms betreft het echter bedrijventerreinen of - zoals hier - vakantieparken. Om verwarring tussen plaats en vakantiepark op te lossen, zou onze voorkeur ernaar uitgaan om hier blauwe plaatsnaamborden te plaatsen met de naam van het dorp(sgebied), met er onder een wit bordje met de naam van het vakantiepark (bijvoorbeeld zoals Amsterdam hier bij haar bedrijventerrein Westpoort heeft gedaan). Dan is het ook bordmatig, niet meer voor misverstanden vatbaar, aangegeven als vakantiepark-met-bebouwde-kom binnen het dorp(sgebied) Retranchement.
Terug naar bovenIn het Zeeuws
Truzement, Trezement.
Oudere vermeldingen
Cadsandria, Kadsandria, 1627 "Een groot en seer sterck Retrenchement", 1664 kopie 1679 Retrenchement, 1740 "Het Retrenchement, dat ook Casandria genoemd wordt", 1747 Retrenchement.
Naamsverklaring
De plaats is genoemd naar het Franse retranchement 'veld- of legerschans' (vestingbouwkunde). Het plaatsje dankt deze naam aan een rond 1622 tegen de Spanjaarden aangelegd schanswerk, Retranchement Cadsandria, Casandria of kortweg Cadsant genoemd, bestaande uit een gebastionneerde wal met aan ieder uiteinde een kleine schans.(1)
Retranchement ligt N van Sluis en grenst in het W aan België.
Terug naar bovenIn 1840 heeft de gemeente Retranchement 127 huizen met 768 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 107/580 (= huizen/inwoners) en buurtschap Terhofstede 20/188. De gemeente omvatte verder de buurtschap ‘t Veer. Rond 1970, vlak voor haar opheffing, heeft de gemeente ca. 500 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 350 inwoners in derhalve ca. 150 huizen, met dien verstande dat ca. de helft van het huizenbestand niet in gebruik is voor permanente bewoning, maar als recreatie-/vakantiewoning.
Terug naar bovenHet dorp dankt zijn naam en ontstaan aan de vestingwerken waarmee in 1604, na de veldtocht van Prins Maurits in Vlaanderen, een begin is gemaakt. Uitbreidingen in ca. 1644 en 1684.
Terug naar boven- De Dorpsvisie Retranchement is in 2013 door de gemeenteraad vastgesteld.
- De Oranje Nassauschool heeft na afloop van schooljaar 2012-2013 de deuren moeten sluiten, omdat het aantal leerlingen te klein was geworden om nog verantwoord door te kunnen gaan.
Terug naar boven- Retranchement heeft 6 rijksmonumenten, zijnde de voormalige Hervormde kerk, de Retranchementse Molen, de vestingwallen, de voormalige Gemeenteschool (Markt 1) en molenromp De Meermin die in de buurtschap Terhofstede ligt en daarom aldaar wordt beschreven.
- Tijdens de aanleg van de vesting Het Retranchement Cadsandria (1604-1648) wordt aan de soldaten de mogelijkheid geboden om op zondagmorgen een protestantse kerkdienst te bezoeken. Daarvoor wordt een vurenhouten kerk gebouwd. Predikanten van Sluis, Cadzand en Sint Anna ter Muiden verzorgen bij toerbeurt de erediensten, tot in 1623 een vaste predikant wordt aangesteld. Al snel blijkt het kerkje te klein en besluit de kerkenraad een nieuwe stenen kerk te bouwen. Alleen de financiën ontbreken nog... Jarenlang wordt er met de Raad van State geredetwist over de penningen, want de Nederduitsch Gereformeerde Gemeente Retranchement heeft de benodigde 1.045 Vlaamsche Ponden niet voorhanden. Uiteindelijk wordt in februari 1653 de bouw van de kerk aanbesteed. De Raad van State betaalt 200 pond Vlaamsch, het Vrije van Sluis 41,5 pond Vl en een algemene collecte in de Nederlanden brengt meer dan 800 pond Vl op. Het Vrije van Sluis schenkt een glasvenster waarin zijn wapen is geschilderd. Op 10 februari 1654 wordt de kerk in gebruik genomen.
De Hervormde kerk van Retranchement (Dorpsstraat 12) is een bescheiden zaalgebouwtje. De muurvlakken zijn versterkt met lisenen. Schilddak met dakruiter en bolpirons. Aan de straatzijde tegen de kerk aangemetseld een waterput. Klokkenstoel met klok van J. la Fort, 1793?, diam. 48 cm. Het mechanische torenuurwerk van B. Eijsbouts uit 1924 is buiten gebruik gesteld. De kerk is in maart 2014 aan de eredienst onttrokken. Protestantse Gemeente De Zuidwesthoek concentreert de diensten in Sluis en Cadzand. Daarom is in 2014 ook de kerk in Sint Anna ter Muiden afgestoten. Het gebouiw is herbestemd tot cultureel centrum, waar regelmatig concerten, exposities e.d.worden georganiseerd. Zie daarvoor verder het hoofdstuk Evenementen etc.
- Al sinds 1643 staat er in het dorp een molen op de plaats van de huidige Retranchementse Molen (Molenstraat 1), die in 1818 is herbouwd nadat hij was omgewaaid. Het is een open standerdmolen met als functie koren- en pelmolen. Na zware oorlogsschade is de molen in 1948 gerestaureerd. De molen is maalvaardig, en wordt nog gebruikt om op vrijwillige basis graan te malen.
- Het dorp maakt deel uit van de Staats-Spaanse Linies. De oude vestingwallen zijn er nog vrijwel geheel aanwezig. Alleen Fort Oranje dat aan de noordzijde heeft gelegen ontbreekt. Het fort is in 1682 ten gevolge van een stormvloed weggespoeld. Het wallencomplex Retranchement (27 ha), beheerd door Het Zeeuwse Landschap, is tegenwoordig een aaneenschakeling van kleine landschapselementen. Dijken, weitjes, meidoornhagen, knotbomen, hoogstamfruit en drinkputten liggen verspreid over het gebied. In het gebied ligt ook het Fort Berchem, een redoute (veldschans), eveneens uit de Tachtigjarige Oorlog. De aarden wallen zijn in 2010 gereconstrueerd.
- Een bijzonder 'object' in Retranchement is de grenspalendrieling; 3 grenspalen vlak bij elkaar die ter plekke de grens met België aangeven.
Terug naar boven- Sinds augustus 2015 is Stichting d’Ouwe Kerke eigenaar en exploitant van de voormalige Hervormde kerk van Retranchement. Het doel van de in 2009 opgerichte stichting was het in eigendom verwerven en zinvol herbestemmen van het pittoreske kerkgebouw, nadat Protestantse Gemeente De Zuidwesthoek had besloten het kerkgebouw aan de eredienst te onttrekken en te verkopen. De stichting wilde het gebouw voor de gemeenschap behouden en een sociaal-maatschappelijke en culturele functie geven. In het gebouw vinden regelmatig concerten, exposities, lezingen en feestelijkheden met een uiteenlopend karakter plaats. Voor wat er de komende tijd 'op de rol' staat, zie de Evenementenkalender.
Het is ook mogelijk het sfeervolle gebouw te huren voor een dagdeel of voor een of meer aaneengesloten dagen. Het is te huur voor uiteenlopende gebeurtenissen zoals diners, recepties, feesten, huwelijken, rouw- en kerkdiensten, concerten en tentoonstellingen. Desgewenst kan ook gebruik worden gemaakt van de achter het gebouw gelegen rustig gelegen tuin met groot grasveld.
- Verschillende jaren achter elkaar heeft een enthousiaste groep vrijwilligers een Halloweentocht in en of rond de Sporthal van Cadzand georganiseerd. Omdat de mogelijkheden daar inmiddels allemaal benut en uitgevoerd zijn en ze niet aan een locatie gebonden zijn, hebben ze na een jaartje rust besloten om in 2017 een tocht te organiseren in het mooie Retranchement. Vrijwel direct waren ze erover uit dat de wallen hiervoor uiterst geschikt zijn. De datum van Halloween Truzement was zaterdag 4 november; niet zoals de meesten doen het weekend voor Halloween maar lekker dwars het weekend er na, zodat spanningzoekers meerdere mogelijkheden hebben om te griezelen en gruwelen. Uiteraard hopen we dat het een zodanig succes was dat het een jaarlijks evenement wordt.
Terug naar boven- In het onbemande bezoekerscentrum 't Zwin in Retranchement (Gerrit van Hoeckestraat 2) worden belangstellenden meegenomen in de wereld van 't Zwin aan de hand van het thema 'zand'. Van het ontstaan van Cadzand en 't Zwin tot de noodzaak van het baggeren van de Westerschelde en de flora en fauna die zich thuis voelen in zand. Het informatiepunt is een kleine nevenvestiging van het grote Natuurcentrum 't Zwin dat in 2015 bij Knokke is gerealiseerd. Het bezoekerscentrum dient tevens als uitvalsbasis voor excursies door natuurgebied 't Zwin.
- De afgelopen jaren is een herinchting van het Zwin uitgevoerd. Het gebied is met 120 hectare uitgebreid. Naast de uitbreiding is het gebied onder handen genomen om te voorkomen dat het verzandt. De oorspronkelijke getijdengeul in het gebied is dieper en breder gemaakt. Door de enorme verzanding stroomde er de laatste decennia minder zeewater het gebied in. Dit was nadelig voor de slikken en schorren, en ging ten koste van de flora en fauna. Om het gebied heen is een nieuwe dijk aangelegd, die bij stormvloed en springtij betere bescherming voor het achterliggende land moet bieden. Begin 2019 is de oorspronkelijke dijk afgegraven. Sindsdien stroomt het zeewater op gecontroleerde wijze de polder in, zodat daar nieuwe schorren en slikken ontstaan.
Op de dijk is een fiets- en wandelpad gerealiseerd. Daarnaast zijn er uitkijkpunten aangelegd op de dijk. Door de aanleg van een vlonderpad bij Retranchement kan het Zwin door recreanten ook van binnenuit worden ervaren. Met de uitbreiding van het Zwin neemt de hoeveelheid slikken, schorren en ondiep water toe, wat de vogels en vissen in het natuurgebied ten goede komt. Zonder al deze ingrepen zou de huidige waarde van het Zwin als leefgebied voor veel dier- en plantensoorten verminderen. De geul die het Zwin met de Noordzee verbindt, zou dichtslibben, waardoor schorren en slikken verloren gaan. Daarnaast draagt uitbreiding van het Zwin bij aan het herstel van het mondingsgebied van het Schelde-estuarium. Om dit waardevolle gebied te behouden, is er voor gekozen om het Zwin met 120 hectare uit te breiden - tot dan was het gebied 183 hectare groot - door ontpoldering van de Willem Leopoldpolder, waarvan ca. 10 hectare op Nederlands grondgebied ligt.
Het rapport Economische waardering en verzilvering van ecosysteembaten in Natura 2000-gebieden in Europa (2012) verwoordt de baten die het Zwin oplevert in de zin van recreatie, educatie, waterberging en natuur.
- In 2018 is een jong bos van wilgen en berken gekapt aan de Belgische kant van de grens bij Retranchement. Het bosje van een halve hectare moest wijken voor de aanleg van een rietmoeras. Uiteindelijk moet langs de Retranchementstraat (gelegen in het verlengde van de Zwinstraat) een waardevol gebied ontstaan waar roofvogels als de bruine kiekendief zich net als andere dieren en planten thuis zullen voelen. Het moeras is onderdeel van de aanleg van nieuwe natuur in de buurt van natuurgebied 't Zwin.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Retranchement, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Retranchement.
Reactie toevoegen