Status

- Remmerden is tegenwoordig grotendeels een bedrijventerrein en deels nog altijd een buurtschap (want er staat nog altijd een aantal woonhuizen) in de provincie Utrecht, in de streek Utrechtse Heuvelrug, gemeente Rhenen.

- Remmerden valt, ook voor de postadressen, onder de stad Rhenen.

- Remmerden heeft officiële blauwe plaatsnaamborden (komborden) en heeft dus een 'bebouwde kom'.

Naam

Oudere vermeldingen
855 kopie ca. 900 Rimbrahti, ws. 2e helft 9e eeuw kopie 1150-1158 Rimbrahtes, 1258 Rembrechten, 1381-1383 Remmerten, 1840 Rhemmerden, 1936 Remmerden.

Naamsverklaring
Samenstelling van de waternaam Rijn en het Oudnederlandse brahti, 'diepgeploegd, gebroken land', een afleiding van de woordstam van breken. Vergelijk Maasbracht.(1)

Ligging

Remmerden ligt rond de gelijknamige weg, NW van Rhenen, ZO van Elst, langs de provincialeweg N225 (Utrechtsestraatweg), en grenst in het Z aan de Neder-Rijn en in het N aan de bossen van de Utrechtse Heuvelrug, ter plekke volgens de atlassen Remmersteinse Bos geheten. De borden aldaar vermelden echter de benaming Stadsbossen Rhenen.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Remmerden 6 huizen met 41 inwoners. Tegenwoordig ligt in de buurtschap nog altijd een handvol woonhuizen, maar het is nu grotendeels een bedrijventerrein met enkele tientallen bedrijven.

Geschiedenis

Archeologie
Van 1995 tot 2012 zijn verschillende archeologische onderzoeken uitgevoerd op het te ontwikkelen bedrijventerrein Remmerden. Tijdens deze onderzoeken wordt duidelijk dat zich in dit plangebied archeologische resten bevinden uit de periode van de Vroege Bronstijd tot de (Vroege) IJzertijd, dat wil zeggen uit de periode van 2000-500 v. Chr. Gedurende deze ca. 1500 jaar hebben mensen hier tal van activiteiten ontplooid waarvan de sporen deels in de bodem bewaard zijn gebleven.

Ondanks de sterk toegenomen intensiteit van het onderzoek is over deze periode nog veel onduidelijk en zijn nog veel vragen onbeantwoord. Door het grote areaal waar laatprehistorische resten zijn gevonden en de lange periode dat het terrein ogenschijnlijk ononderbroken in gebruik is geweest, kan het onderzoek in Remmerden een belangrijke bijdrage leveren aan de discussie over de maatschappelijke ontwikkelingen die zich gedurende de Bronstijd voltrekken. Zo laten de aantallen sporen uit de Vroege Bronstijd er geen twijfel over bestaan dat mensen hier voor kortere of langere tijd hebben verbleven. Na het onderzoek van 20001 is getracht om uit de aangetroffen paalsporen, de plattegronden van boerderijen te reconstrueren. Achteraf blijken deze reconstructies onjuist. Dan blijft de vraag onbeantwoord waar mensen in deze tijd hun onderkomen hebben gehad. Deze locatie staat in dit opzicht niet op zichzelf.

Na een inventarisatie van Arnoldussen in 2008 blijken de oudste aantoonbare boerderijen uit het eind van de 16e eeuw v. Chr of daarna te dateren. Paalgaten en kuilen te Remmerden duiden erop dat men hier voor kortere of langere tijd heeft verbleven. Op basis van recent onderzoek bij Nijverdal in Overijssel wordt hier betoogd dat dit ogenschijnlijk ontbreken van boerderijplattegronden waarschijnlijk moet worden verklaard uit de mobiele bestaanswijze in de Vroege en het begin van de Midden-Bronstijd.

Daar is aangetoond dat men in die periode een wijze van akkerbouw beoefent die over het algemeen wordt aangeduid als slash-and-burn. Daarbij worden in het alom aanwezige oerbos kleine percelen open gehakt, waarna de ondergroei in brand wordt gestoken. De as zorgt voor een aanrijking met kalium in de bodem. Na enige tijd raken deze akkers uitgeput, waarna men genoodzaakt is om een nieuw perceel open te hakken. De oude akker raakt na verloop van tijd overgroeid met ‘secundair bos’. Deze extensieve vorm van akkerbouw staat nog een grote mate van mobiliteit toe. Men zaait in het voorjaar in en komt in het najaar terug om te oogsten. Ondertussen trekt men met het vee binnen een bepaalde regio rond.

De vuursteen-assemblages die op Bronstijd-vindplaatsen worden aangetroffen tonen aan dat jacht in deze periode nog een belangrijke rol speelt. De mobiele bestaanswijze wil niet zeggen dat men niet al een zekere gebondenheid heeft met de grond. Het feit dat men wel al in de wijde omtrek zichtbare grafheuvels opwerpt om daarin waarschijnlijk de meer vooraanstaande leden van de samenleving na hun dood bij te zetten, doet vermoeden dat men in die tijd binnen duidelijk begrensde territoria rondtrekt.

Remmerden toont samen met een reeks andere vindplaatsen aan dat men in de tweede helft van de Midden-Bronstijd overstapt op een sedentaire bestaanswijze. Met bouwt permanente onderkomens en onderzoek elders toont aan dat stukken bos vanaf nu niet alleen worden opengekapt, maar ook in de loop der tijd open worden gehóuden. De redenen waarom deze overgang plaatsvindt zijn niet geheel duidelijk, maar technologische innovaties zoals de komst van het eergetouw, een eenvoudig soort ploeg, zal daar zeker een rol in hebben gespeeld. Waarschijnlijk hebben er meerdere boerderijen tegelijkertijd gestaan, terwijl de geringe afstand tussen enkele van deze boerderijen doet vermoeden dat naast een bestaande en mogelijk nog als zodanig functionerende boerderij een tweede, nieuwe boerderij werd gebouwd. Het onderzoek van RAAP ter plaatse van de recent aangelegde rotonde ZO van bedrijventerrein Remmerden toont aan dat de nederzetting zich verder zuidoostwaarts uitstrekte. Waarschijnlijk gaat het om één aaneengesloten nederzettingsterrein. (bron: DANS / EASY)

Recente ontwikkelingen

- In verband met de verwachte extra drukte in Ouwehands Dierenpark door de komst in 2017 van 2 reuzenpanda's, is in dat jaar een extra parkeerplaats met 1400 plekken gerealiseerd in Remmerden, op het voormalig militair complex DELM-terrein aan de Utrechtsestraatweg. Eigenlijk was deze parkeerplaats beoogd bij het Nudepark in buurgmeente Wageningen, maar dat ging door verzet van omwonenden niet door. Nadeel van de gekozen oplossing aan de andere kant van Rhenen is dat de pendelbussen nu door Rhenen moeten.

Bezienswaardigheden

- Remmerden heeft 11 rijksmonumenten, waarvan er 3 betrekking hebben op grafheuvels en 8 op landgoed Remmerstein.

- Landgoed Remmerstein (NO van Remmerden, Oude Veensegrindweg 15) wordt in de 15e eeuw al vermeld. Het oorspronkelijke kasteel Remmerstein is begin 19e eeuw afgebroken. Het huidige landhuis Remmerstein is gebouwd in 1912. Landgoed Remmerstein wordt momenteel op diverse plaatsen gerenoveerd. Dit betreft o.a. de duiventoren en het Pinetum. Dit grootschalige project gaat al met al wel enkele jaren duren.

- De duiventoren bij landhuis Remmerstein is geen oud onderdeel van het landgoed. De huidige duiventoren dateert uit 1910 en werd gebruikt vanwege de mest van de duiven. Deze mest was namelijk bij uitstek geschikt voor de tabaksteelt. Vele landgoederen in oost- en noord-Nederland verkochten in de 19e eeuw de duivenmest uit hun duiventillen dan ook duur aan de tabakstelers in het oosten van de provincie Utrecht.

Ongetwijfeld hadden veel tabakstelers in de streek graag zelf een duiventil opgebouwd om zo de kostbare mest zelf te verzamelen. Het houden van duiven was echter vanouds een heerlijk recht, dat verbonden was aan een heerlijkheid of een landgoed: niet iedereen mocht zomaar een stel van deze dieren houden, die zorgden voor overlast in de vorm van duivenstront en leeggegeten akkers. Na de afschaffing van de heerlijke rechten werd in de Jachtwet van 1807 alsnog bepaald dat er geen nieuwe duiventillen of -torens meer bij mochten komen zonder uitdrukkelijke toestemming van de koning.

Landschap, natuur en recreatie

- "Pilot 'Boomveren' op het Fietspad van de Toekomst. In april 2021 zijn 10 zogeheten Boomveren geplaatst op het fietspad langs de N225 in Remmerden, bij het bedrijventerrein. Boomveren zijn lichtgewicht bomen die niet met hun wortels in de bodem staan, maar in een technische constructie hangen waardoor ze ondanks hun beperkte omvang toch stabiel staan. Met Boomveren kunnen fietsers beschut fietsen op plekken waar normaal geen groen zou kunnen staan. In 2020 is hier al één “test-Boomveer” geplaatst. - Bekijk hier een video over het experiment met Boomveren langs het Fietspad van de Toekomst.

Beschut. Boomkwekerij Ebben was met deze fietsinnovatie een van de winnaars van de prijsvraag “Het Fietspad van de Toekomst”. De afgelopen maanden werkten zij het idee verder uit, en nu wordt de pilot uitgevoerd. Het doel van de Boomveren is dat fietsers op dit winderige stuk bij Remmerden toch beschut kunnen fietsen. Stef Janssen van Boomkwekerij Ebben: “We hopen dat de Boomveren de wind vangen, en in de hete zomer de zon, wat de fietser meer comfort geeft. Ook hopen we met het plaatsen van de Boomveren dat de fietsbeleving door het groen wordt verhoogd. Of dat zo is, horen we graag. We houden een enquête onder fietsers wat ze van de Boomveren vinden”. De boomkwekerij heeft ook tafels en fietsenstallingen bij het ‘pop-up bosje’ geplaatst, zodat je als fietser ook even kunt pauzeren tussen het groen.

Boomstroom. De boomkwekerij gaat daarnaast meten of de Boomveren stroom op kunnen wekken. Doordat de bomen niet met hun wortels in de grond staan en ruimte krijgen om te bewegen in de wind, kan de pendelbeweging die de boom maakt energie opleveren. In de pilot wordt getest hoe de stroom die de boom opwekt gebruikt kan worden om de Boomveer zelfvoorzienend te maken. En of in de toekomst die stroom zou kunnen worden gebruikt voor verlichting langs de fietspaden, of voor het opladen van elektrische fietsen. De pilot bij Remmerden wordt gedurende twee jaar getest.

Fietspad van de Toekomst. Om innovatieve ideeën op te halen over de toekomst van het fietspad én om met de regio in gesprek te gaan, schreef de provincie Utrecht de prijsvraag ‘Het Fietspad van de Toekomst’ uit. Met deze prijsvraag werden zowel bedrijven als particulieren opgeroepen om vernieuwende ideeën te bedenken die het fietsen aantrekkelijker maken. De Boomveer, bedacht door Boomkwekerij Ebben B.V. uit Cuijk, was een van de winnende ideeën van de prijsvraag Fietspad van de Toekomst. Ook de andere winnende ideeën worden uitgetest op het fietspad langs de N225 tussen Doorn en Leersum, zoals de Bliksemsnelle Baan. Op weg naar dé fietsregio. Er is bij bedrijven, onderzoeksinstellingen en overheden in de regio Utrecht veel expertise en innovatieve kennis over fietsen aanwezig. Door meer samen te werken en kennis uit te wisselen stimuleren we innovaties voor slim, duurzaam en veilig fietsen. Zo komt Utrecht steeds meer op de kaart als internationaal fietskennis- en innovatiecentrum." (bron: Provincie Utrecht, maart 2021)

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)