Status

- Puth is een dorp in de provincie Limburg, in de streken Westelijke Mijnstreek en Heuvelland, gemeente Beekdaelen. T/m 2018 gemeente Schinnen.

- Onder het dorp Puth vallen formeel, onder andere voor de postadressen, ook nog 2 panden (vroeger 3 panden) van de buurtschap Windraak. Voor toelichting zie aldaar. Verder valt een klein deel van de buurtschap Abshoven onder het dorp.

Naam

In het Limburgs
Pöt.

Oudere vermeldingen
Put, 1402 Tylman van Putte, Nyederputte, ca. 1700 Putten, 1803-1820 Puth. De plaatsnaam wordt in de archieven voor het eerst genoemd in een akte uit 1377. Daarin spreekt men over een ridder, genaamd Jan van Putte. Oorspronkelijk een straatdorp, met de lintbebouwingen Bovenste en Onderste Puth.

Naamsverklaring
Genoemd naar een waterput.(1) "De naam is hoogstwaarschijnlijk afgeleid van de in dit dorp aanwezige diepe waterputten."(2)

Ligging

Het dorp Puth ligt O van de stad Geleen en het dorp Sweikhuizen, N van de A76 en het dorp Nuth, NW van het dorp Schinnen, WNW van het dorp Oirsbeek, ZW van het dorp Doenrade en Z van het dorp Munstergeleen en de stad Sittard.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Puth 95 huizen met 502 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 800 huizen met ca. 2.000 inwoners.

Geschiedenis

Puth ligt tezamen met Doenrade op het Plateau van Doenrade, waar een oude Romeinse handelsweg loopt, vanuit Duitsland richting Maastricht. Deze verbindingsweg heet tegenwoordig de Maastrichterweg. Het ontstaan van het dorp is vermoedelijk te danken aan deze handelsweg. Ondanks de hoge ligging van het desbetreffende gebied is hier toch een populatie ontstaan, wegens de aanwezigheid van zeer vruchtbare en makkelijk te bewerken grond. Bovendien kwam de ontwikkeling van het dorp mede tot stand door de aanwezigheid van deze belangrijke handelsweg.

Het dorp behoort van oudsher tot Schinnen en heeft zich pas sinds begin 20e eeuw ontwikkeld tot een volwaardig kerkdorp. Voorheen bestond het uit een aantal onsamenhangende buurtschappen, waaronder Onderste en Bovenste Puth en 't Einde. In de jaren zestig en zeventig van de 20e eeuw heeft het dorp zijn sterkste groei doorgemaakt, door de aanleg van een woonwijk ten zuidoosten van de kern.

Bezienswaardigheden

- Puth heeft 3 rijksmonumenten.

- Puth heeft 29 gemeentelijke monumenten.

- De RK Sint Petrus Canisiuskerk is een bakstenen kruiskerk gebouwd in 1930-1931 naar ontwerp van architect Caspar Franssen en zijn zoon Joseph Franssen in een zakelijk-expressionistische stijl. Binnen heeft de kerk een tongewelf, en er zijn wandschilderijen te vinden van Pieter Geraedts sr. (1911-1978).

- De aan Maria gewijde veldkapel is in 1977 gebouwd ter vervanging van een kapel die moest wijken voor de uitbreiding van Puth. In 1980 is het Mariabeeld geplaatst nadat het oude beeld gestolen was.

- Het dorp heeft van oudsher een lintbebouwing, beginnend bij de Steenstraat via Onderste en Bovenste Puth en Kempkensweg richting Sweikhuizen. Overgebleven is een aantal vakwerkhuizen waarvan sommige als hoogwaardig gekwalificeerd kunnen worden. Ook treffen we nog fragmenten van vakwerk aan op binnenplaatsen, voornamelijk in Bovenste Puth. Hier en daar kom je nog clusters tegen van een gesloten bebouwing, die de restanten zijn van het voormalig geheel. Jammer genoeg is hier veel verloren gegaan, waaraan ook de 'nieuwe' verbindingsweg met Geleen debet is.

- In het verleden lagen hier vele grotere boerderijen met vaak tientallen hectaren grond. Mahove en Hautvast aan het Geineinde zijn enkele van de weinige hoeven die hiervan zijn overgebleven.

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - Carnavalsvereniging CV De Pötters. - Mansluujzitting Puth. - Jeugdrevue (op een zondag in november).

- Toneelvereniging Voor ‘t Voetlicht in Puth is een bloeiende, enthousiaste vereniging, opgericht in 1950, met leden in alle leeftijden. Ze spelen een diversiteit aan toneelstukken, van kluchten tot drama, van kleine bezetting tot spektakelstukken in de openlucht met een bezetting van 60 spelers. Achter de schermen zorgt een grote groep medewerkers voor kleding, grime, decor, geluid en belichting. Jaarlijks brengen ze in april een nieuw stuk op de planken. Voor het stuk van 2018 waren liefst 7 speelavonden nodig om alle belangstellenden te kunnen bedienen. Nieuwe leden zijn altijd welkom.

- WSV Crescendo organiseert op een zondag in mei of juni de jaarlijkse Crescendotocht, en op een zondag eind november de Herfsttocht. In beide gevallen zijn er 5 afstanden waar je uit kunt kiezen; 7 / 10 / 14 / 21 en 28 km. En beide tochten starten bij Café Bie Laurengske in Puth. Het is hier een geweldig wandelgebied. De tochten voeren je door de kerkdorpen van de gemeente Schinnen, door de natuur met zijn heuvelachtige bossen en beekjes, en natuurlijk kom je onderweg ook de nodige kapelletjes en bezienswaardige panden tegen waaronder monumentale boerderijen en kastelen.

- Feestweek (juni) met onder meer de Schuttersdag.

- Vanwege het grote succes is Fair Culinair Puth (op een zondag in juni) na de 1e editie in 2014 een jaarlijks terugkerend evenement geworden. Vanaf 12.00 uur is jong en ouder welkom om te komen proeven, kijken en genieten. In de oudste straat van het dorp, Onderste Puth (tussen de Margrietstraat en de Mauritsstraat), is een markt met ca. 40 standhouders uit de regio, die lekkernijen uit alle windstreken en hippe lifestyle-artikelen aanbieden. Geniet van allerlei culinaire hapjes, proef heerlijke wijnen, doe mee aan workshops en op de terrassen voor en achter Café Bie Laurèngske kun je onder het genot van een lekker glas Alfa bier alle bedrijvigheid gadeslaan. Voor de kids is er een groot springkussen, een knutseltafel en ze kunnen paardrijden. Het geheel wordt omlijst door een gevarieerd muzikaal programma. De Fair Culinair wordt georganiseerd door een groep vrijwilligers uit het dorp. Met de opbrengst van het evenement steunen zij Stichting Leergeld Westelijke Mijnstreek, Schutterij Sint Sebastianus en CV De Pötters.

- Koninklijke Fanfare Sint Caecilia Puth is sinds jaar en dag een begrip in de regio en staat bekend om haar uitstekende kwaliteit van musiceren. Om muziek van hoogstaand niveau toegankelijker te maken bij een breed publiek, is de fanfare in 2013 begonnen met het organiseren van haar L’Adventure Musicale Concert (weekend in december), letterlijk een muzikaal avontuur voor toeschouwer en muzikant. Met dit concert zorgt de fanfare voor een verbindende factor tussen muziek en beeld, waarbij de muziek wordt ondersteund met passende videoprojecties. Het concert wordt uitgevoerd in de Sint Petrus Canisiuskerk in het dorp en kan ieder jaar rekenen op een vrijwel uitverkochte zaal met een 450-tal toeschouwers.

Sinds editie 2018 is er sprake van een uniek en vernieuwend karakter van het concert. Op festivals worden gebouwen weleens uitgelicht en doen zo dienst als projectiescherm. In de kerk worden de projecties niet meer enkel op een projectiescherm geprojecteerd zoals in voorgaande jaren. Het karakteristieke plafond van de kerk wordt nu namelijk mede gebruikt voor videoprojecties. Hierbij waant de toeschouwer zich in een compleet andere wereld en zijn er legio mogelijkheden om verrassende effecten toe te voegen. Dit unieke project kan alleen plaatsvinden dankzij de steun van sponsoren. Onder de link vind je de mogelijkheden daarvoor.

Landschap, natuur en recreatie

- Dankzij de medewerking van vele vrijwilligers en sponsors is Speeltuin Puth in 2017 flink gerenoveerd en vernieuwd. Op Koningsdag 2017 is hij officieel heropend.

- Plannen om het in vervallen staat verkerende voormalige voetbalveld aan de Sittarderweg in Puth een herbestemming te geven, zijn tot medio 2018 niet gelukt. De Puthse hobby-imker Peter Bal heeft daarom het idee gelanceerd om er een bijenoase en voedselbos van te maken. Dat is goed voor de bijen, die het vandaag de dag moeilijk hebben in ons land, en: "Kinderen moeten leren dat ze insecten zoals bijen niet meteen met een vliegenmepper moeten doodslaan, maar dat de beestjes nuttig zijn voor de mens. Kinderen van de basisschool kunnen hierheen komen om de relatie tussen bijen en appelbomen te leren. En zonder bijen bijvoorbeeld ook geen aardbeien", zo stelde Bal bij de bekendmaking van het plan in maart 2018.

De locatie ligt gunstig, omdat door het hoogteverschil veel warmte blijft hangen, wat voor een gunstig microklimaat zorgt. Vier gemeenteraads-partijen (CDA, Vernieuwingsgroep, VVD en PvdA) hebben het college gevraagd 7.000 euro beschikbaar te stellen voor de inrichting. Het gaat met name om aankoop van fruitbomen, struiken en bloemen. Het voedselbos in Puth gaat bestaan uit bomen en struiken die eetbare vruchten en bladeren voortbrengen, zoals fruitbomen, bessen, maar ook lindebomen, waarvan de bladeren eetbaar zijn. In december 2019 is deze eerste 'dorpsgaard' van de gemeente Beekdaelen feestelijk geopend. Bewoners hebben er hoogstamfruitbomen, een bloemenweide en struweel geplant. In de toekomst willen de initiatiefnemers (imker Peter Bal en het echtpaar Notten) er ook een bakhuis plaatsen. De gaard beoogt een ontmoetingsplek voor het dorp te worden, en een oase voor insecten. Wandelaars kunnen hier pauzeren en een appeltje plukken, bewoners kunnen jam maken van het fruit dat ze oogsten. Raadslid Hugo Schaffrath heeft een kijkkast voor de dorpsgaard gemaakt, zodat schoolkinderen kunnen zien hoe bijen hun eitjes leggen.

- Puth is gelegen op het Plateau van Doenrade, een glooiende laagvlakte in het Zuid-Limburgse Heuvelland. Rond het dorp liggen een aantal hellingen, waaronder de Keldenaar, de Zandberg en direct ten zuidoosten van het dorp de Putherberg, aan de rand van het plateau, op 108 meter hoogte. Ten zuidwesten van het dorp ligt het Stammenderveld, een uitloper van het plateau, dat een maximale hoogte heeft van 109,3 meter boven NAP. De omgeving is in trek bij fietsers en wandelaars vanwege de vele beklimmingen, glooiende landschappen en vergezichten. Het Pieterpad en het Pelgrimspad doen het dorp aan. Ten noorden van het dorp ligt natuur- en recreatiegebied Wanenberg, en ten zuidwesten het Stammenderbos. Op het plateau overheerst de landbouw.

Beeld

- Fotoserie van Puth, van fotograaf Martin Stevens.

- Reportage van het L1-programma Óngerwaeg over Henk Gerards uit Puth, wiens buren hem verrast hebben t.g.v. zijn 60e verjaardag (mei 2018).

Links

- Buurtverenigingen: - Buurtvereniging Berkevogel. - Buurt Onger oet et Dörp.

- Onderwijs en kinderopvang: - "Basisschool Petrus Canisius neemt een centrale plek in binnen de dorpsgemeenschap van Puth. Niet alleen is de school een leerplek voor alle leerlingen en ontmoetingsplek voor de kinderen en hun ouders, ook een aantal verenigingen maakt gebruik van het gebouw en verzorgt een aantal naschoolse activiteiten waaraan de leerlingen kunnen deelnemen. Ook externe partners nemen een deel van dit naschoolse aanbod voor hun rekening. Een actieve Oudervereniging en werkgroep Klassenouders coördineren verder tal van activiteiten en zetten zich op tal van terreinen in voor de school. Ook hebben wij een heel betrokken Medezeggenschapsraad, die de belangen van onze school op tal van manieren behartigt. We zijn uit op hoge opbrengsten op het gebied van kennis en vaardigheden. Voorwaarde daarvoor is een pedagogisch klimaat dat gekenmerkt wordt door rust en regelmaat en veel structuur, zodat het voor alle betrokkenen duidelijk is binnen welke ruimte zij zich kunnen en mogen bewegen en waar de grenzen liggen. Deze worden in gezamenlijkheid op een vriendelijke, duidelijke manier gehandhaafd, zodat iedereen zich veilig voelt en zich weet te ontwikkelen." De school biedt ook onderdak aan Peutercentrum Ut Rengel(p)ötje.

- Muziek: - Koninklijke Fanfare St. Caecilia heeft een rijke, turbulente geschiedenis en heeft in de loop der jaren diverse lands- en wereldkampioenschappen behaald. Waar een klein dorp groot in kan zijn! Hierover kun je alles lezen op de pagina Geschiedenis van Fanfare St. Caecilia. Enkele opmerkelijke feiten uit de begindecennia willen we hier vast citeren: "In 1874 menen enkele Puthers dat het tijd wordt dat ook Puth een fanfare krijgt. Te voet trekken zij naar Maastricht en kopen bij de firma Korn uit eigen zak een aantal instrumenten. De repetities worden gehouden in het schoollokaal. De blazers zijn hun instrument nog allerminst meester; menige valse noot zal dan ook weerklonken hebben en waarschijnlijk is dat voor de toenmalige directeur dhr. J. Ramakers uit Geleen reden om de dirigeerstok over te dragen aan dhr. P.T. Diederen, die het jonge korps tot hoge muzikale prestaties brengt.

Zoals zo vaak blijken goede dingen te kort te duren. In 1897 gist het aan de bestuurstafel met het jammerlijke gevolg dat enkele leden uittreden en een eigen muziekgezelschap oprichten. De afscheiding, die in de eerste jaren als ramp wordt beschouwd, zorgt echter voor onderlinge wedijver, wat resulteert in een ongekende bloei in beide verenigingen. In 1928 wordt deelgenomen aan het Internationale Concours te Tilburg. Bekroond en gelauwerd komt St. Caecilia uit het strijdperk: 1e prijs, 1e afdeling met lof, Ere-prijs voor het hoogste aantal punten Afdeling Fanfares en de Directeursprijs. In 1931 wordt in Zeist alles nog eens dunnetjes over gedaan. Zo behaalt St. Caecilia in de fanfare-klasse naast de 1e prijs afd. Uitmuntendheid met lof, de Ere-prijs en de 1e prijs in de ere-wedstijd, en weet tevens beslag te leggen op de Directeursprijs en de door H.M. Koningin Wilhelmina ter beschikking gestelde medaille voor het maximum aantal punten van het gehele concours.

Tijdens de tweede wereldoorlog worden de muziekverenigingen gedwongen zich aan te sluiten bij de 'Kulturkammer'. De zich 'Koninklijk' voelende fanfare weigert, wat tot gevolg heeft dat de vereniging wordt opgeheven, het archief door de Duitsers wordt geplunderd, de instrumenten moeten worden ingeleverd en dat niets aan het bestaan van de fanfare mag herinneren. De muzikanten zoken alle oude instrumenten op en kwakken deze in een hoek van Café Kicken, het repetitielokaal in die tijd, waar de inlevering moet plaatsvinden. De goede instrumenten verdwijnen naar hooizolders, schuren, varkensstallen en naar andere plaatsen waar de bezetter ze niet kan vinden. Een instrument wordt zelfs verstopt in de 'bedkoetsj' van oma Snackers te Hegge. In het geheim wordt gerepeteerd, zodat op 18 september 1944, direct na de bevrijding, met het nog aanwezige materiaal meteen kan worden gestart met de repetities in de bakkerij van Henri Kicken."

Jeugdfanfare Puth is opgericht in 1990. Dit relatief kleine orkest streeft naar een voor hen zo hoog mogelijk muzikaal niveau, al staat de gezelligheid en het musiceren met plezier voorop. Het plezier en de gedrevenheid die hieruit voortvloeien, hebben reeds gezorgd voor een warme band met de inwoners van het dorp en omstreken. Tevens heeft de jeugdfanfare, mede door zijn speelse en plezierige aanpak, de laatste jaren een groei van meer dan 300% gekend qua omvang. In het dorp en buurdorp Sweikhuizen laat de jeugdfanfare zich geregeld zien. Niet alleen sponsoracties, maar ook het opluisteren van de communie en dankconcerten aan de dorpsbewoners maken deel uit van het reguliere programma.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Puth promoveerde in 2014 naar de 5e klasse, heeft in 2016 het 40-jarig jubileum gevierd en zichzelf toen gelijk opgeheven, d.w.z. in 2016 is de vereniging met de verenigingen SV Schinnen en Asveo Oirsbeek gefuseerd tot de vereniging Alfa Sport. Zoals de naam al suggereert, wordt de club gesponsord door de Alfa Brouwerij. De club speelt op de Alfa Sport Arena in Oirsbeek.

- Schutterij: - Schutterij St. Sebastianus Puth.

- Veiligheid: - Buurtpreventie Puth.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Puth, met foto's van de grafzerken.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)
  
• 2. Wikipedia,
  
  , (2020)