- Pampus is een eiland in de provincie Noord-Holland, in de regio Gooi en Vechtstreek, gemeente Gooise Meren. T/m 2015 gemeente Muiden.
- Het eiland valt onder het grondgebied van de stad Muiden.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1531 Pamphuys, 1536 Pampos, Pamphuys, 1538 Pamphuys, Pampuys, 1544 ondiepte ende sande, genaemt Pamphuys, 1562 op 't Pampus, 1760-1767 eene droogte, Pamphuis of Pampus genaamd.
Naamsverklaring
Ondiepte, later eiland in het Buiten-IJ. Zou vernoemd zijn naar een soortgelijke ondiepte in de Trave bij Lübeck (Dld), 1457 Pampois, 1461 uppe deme Pampoys, 1466 den pampoiesz, bij het Middelnederduitse pampus* 'dikke, breiachtige massa, modder'. Volgens de jongste opvatting is hier echter geen sprake van vernoeming, maar kende men op verschillende plaatsen langs de kusten van Nederland, Noord-Duitsland, Denemarken, Noorwegen en Zweden deze naam ter aanduiding van een ondiepte. Men gaat uit van pamppus, een samenstelling van pamp en pus, dat oorspronkelijk 'brijachtige, opgezwollen massa' betekende. De varianten van het type Pamphuys berusten op reïnterpretatie. De verklaring uit pomphuis* is onwaarschijnlijk omdat de overgang van -o- naar -a- vóór nasaal niet kan optreden.(1)
* Gereconstrueerde vorm.
Het eiland Pampus ligt N van - en valt onder het grondgebied van - de stad Muiden.
Terug naar bovenForteiland Pampus zit vol verhalen, die teruggaan tot de VOC-tijd, toen schepen uit de Oost op weg naar Amsterdam 'voor Pampus kwamen te liggen'. De ligging van het forteiland in het IJ-meer, 20 minuten varen vanaf het vestingstadje Muiden, is uniek. Het forteiland had als functie het verdedigen van Amsterdam tegen aanvallen vanuit de toenmalige Zuiderzee, in samenwerking met de batterijen bij Diemerdam en Durgerdam. Het fort is tussen 1887 en 1895 aangelegd in het Buiten-IJ. In 1891 is het bij de gemeente Muiden ingedeeld. Op het fortgebouw bevonden zich twee enorme pantserkoepels met elk twee kanonnen van 24 cm kaliber. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn de pantserkoepels door de Duitsers opgeblazen.
Het doel van het fort was: "1ste - tot het tegengaan van eene beschieting der stad Amsterdam vanuit zee; 2de - tot het beletten van een doordringen des vijands te water over het Pampus tot die stad of tot de Oranjesluizen; 3de - tot het bijdragen ter bestrijding van vijandelijke ondernemingen tegen eenig stellinggedeelte, binnen het vuurbereik van het fort gelegen (Zuiderzeefront)." Het fort heeft zijn reden van bestaan in 1932 verloren met de afsluiting van de Zuiderzee door de Afsluitdijk. In 1952 is het fort formeel als vestingwerk opgeheven. - Nadere informatie over de geschiedenis van het fort.
Terug naar boven- Het Fort aan het Pampus, doorgaans kortweg Fort Pampus genoemd, maakt onderdeel uit van de voormalige Stelling van Amsterdam, de kringstelling van permanente verdedigingsbouw rond de hoofdstad, die tevens gold als Nationaal Reduit en werd aangelegd tussen 1880 en 1920 door het Departement van Oorlog. Het fort ligt als eiland in de monding van het IJ en wordt geflankeerd door twee kustbatterijen bij Diemerdam en Durgerdam. De aanleg van het eiland en vervolgens van het fort en de bijbehorende bebouwing duurde van 1887 tot 1895. Het fort is in 2007 gerenoveerd.
- De in 2019 vernieuwde en uitgebreide foto-expo ‘Forten van Boven’ is een aanrader. Je ziet hier in vogelvlucht alle forten van de Stelling van Amsterdam én van de Nieuwe Hollandse Waterlinie liggen.
Terug naar boven- Muiden Pampus Muiden (MPM) (in een weekend begin november) is volgens de organisatie al sinds 1992 Nederlands leukste sloeproei-evenement (whalers, gig's etc.). Op zaterdag wordt het eiland tweemaal gerond en op zondag eenmaal. Er zijn diverse prijzen te winnen en omdat het de laatste wedstrijd van het seizoen is, worden ook de FSN-prijzen op het MPM-podium uitgereikt. De zaterdag wordt traditioneel afgesloten met een daverend feest en zondag na de wedstrijd wordt dit nog eens dunnetjes overgedaan. Op vrijdag is er een lounge avond.
Terug naar boven- Forteiland Pampus is te bezoeken van april t/m oktober, met veerdiensten vanuit Muiden en IJburg. Eventueel kun je ook met een eigen boot het eiland bezoeken en bij een van de steigers aanleggen. Elders aanleggen is niet toegestaan en gevaarlijk; rond het eiland ligt net onder water een ring van basaltblokken, waarop boten kunnen vastlopen (wat helaas ook regelmatig gebeurt). Aanmeren is gratis. Je betaalt alleen voor het bezoek aan het fort en de Pampus- en Stellingroute. Met een eigen boot kun je alleen terecht tijdens openingstijden van het eiland, daarbuiten moeten de steigers weer vrij zijn. Is het eiland langer open voor een publieksevenement? Dan mag je uiteraard ook blijven. Buiten de openingstijden van het eiland mag er aan de steigers niet afgemeerd worden. Ankeren in de luwte van het eiland voor een overnachting is uiteraard wel mogelijk. Wil je het gehele seizoen onbeperkt af- en aanmeren op het eiland en het fort en zijn multimediaroutes bezoeken? Koop dan een seizoenskaart.
- Bij warm weer kun je zwemmen vanaf het strandje.
- Vanaf april 2019 is de nieuwe attractie “Het geheime wapen van Amsterdam” open. Een ballonvaart vormt het hoogtepunt in de nieuwe belevingsroute die het verhaal vertelt over de Stelling van Amsterdam. Om deze nieuwe aanwinst te vieren, deelt Pampus per jaargetijde echte ballonvaarten uit voor 2 personen. Iedereen die op het eiland komt, maakt kans op zo’n supergave ballonvaart door de lucht!
- Er is ook een lespakket beschikbaar voor schoolklassen (groep 6/7/8). Bij het bezoek aan het eiland onderzoeken de leerlingen de werking van het fort, leren ze wat de Stelling is en gaan ze zelf aan de slag met de codetaal uit de 19e eeuw: morsecode. Vooraf ontvangt de leerkracht een lesbrief met voorbereidende les. Er is ook een fysieke leskist beschikbaar. Reserveren: info@pampus.nl of tel. 0294-262326. Kerndoel: verwerven van kennis van en waardering voor een of meerdere disciplines binnen CE (cultureel erfgoed). Leerdoel: de leerlingen weten wat de Stelling van Amsterdam, het Forteiland en UNESCO Werelderfgoed is; de leerlingen weten dat de geschiedenis van de Stelling van Amsterdam nog altijd in Amsterdam en de omgeving zichtbaar is; de leerlingen hebben zelfstandig zintuiglijk onderzoek gedaan op het forteiland. Kosten: € 8,50 per leerling.
- Nadere informatie over wat er op het eiland te zien en te doen is, vind je op de site van en over Forteiland Pampus met o.a. veerdiensten, openingstijden en toegangsprijzen.
- Tips voor bezoekers: het Pampus Paviljoen’1874 is tijdens je bezoek altijd geopend. Hier kun je lunchen, iets drinken of borrelen. Ook met slecht weer is het forteiland een leuke dagattractie. De boot naar het eiland is gedeeltelijk overdekt. Het fort is helemaal overdekt, dus binnen geen last van regen. Het kan in de lente en herfst behoorlijk guur zijn op het eiland en het fort is niet verwarmd, dus warme kleding is aan te raden. Door de oneffenheden in de vloer en het gebruik van roosters is het niet aan te raden om met (hoge) hakken het fort te bezoeken.
Pampus is een eiland, omgeven door water. Het fort is niet geschikt om te bezoeken met kinderwagens en/of buggy’s. Het fort is niet geschikt voor minder validen, gebruikers van rollators en rolstoelen. Het fort en de boot zijn bereikbaar via trappen. In het fort zijn op- en af stapjes, soms op rare plaatsen. Let dus goed op! In het fort is geen lift aanwezig. Het nuttigen van eigen meegenomen drank- en eetwaren is niet toegestaan. Hulphonden zijn van harte welkom, andere huisdieren worden niet toegelaten. Je zult merken dat het verblijf op een eiland een bijzondere ervaring is. Het vraagt ook het nodige van zowel de medewerkers, vrijwilligers en de bezoekers. Zo kan het voorkomen dat bepaalde producten in het Paviljoen op zijn. Even snel bij halen is er dan niet bij... Maar ook betekent het dat alle afval stuk voor stuk opgeruimd en afgevoerd moet worden. Als je je afval in de afvalbakken doet, help je het eiland netjes te houden.
Terug naar boven- Duurzaamheid: - Forteiland Pampus wil, geïnspireerd door de geschiedenis als zelfvoorzienend militair eiland, zijn verantwoordelijkheid nemen in de energietransitie en als eerste UNESCO Werelderfgoed in Nederland 100% zelfvoorzienend en fossielvrij worden. Een belangrijke stap in de financiering is in oktober 2020 gezet. Stichting Forteiland is in samenwerking met Provincie Noord-Holland en gemeente Gooise Meren een van de zes geselecteerde projecten binnen het thema ‘Energietransitie en duurzaamheid’ van de Erfgoed Deal, een samenwerkingsverband tussen 13 maatschappelijke organisaties en overheden. Het project ontvangt daarmee €560.000,-. Deze bijdrage zorgt ervoor dat de financiering, waar in totaal 5,5 miljoen voor nodig is, voor de helft rond is. Een belangrijk kantelpunt, geheel volgens planning. De Erfgoed Deal zoekt voorbeelden van plaatsen met een duurzame transformatieopgave, waar erfgoed van betekenis kan zijn. Het forteiland is geselecteerd omdat het plan op zeer doordachte wijze weergeeft hoe erfgoed ingezet kan worden voor de energietransitie in Nederland.
Tom van Nouhuys, directeur Stichting Forteiland Pampus: “Wij zijn heel blij met de bijdrage vanuit de Erfgoed Deal. Het bevestigt ons in de overtuiging dat ons erfgoed echt een inspiratiebron kan zijn voor een duurzame toekomst. Met deze bijdrage gaan we onze geschiedenis inzetten als basis voor de energie- en grondstoffentransitie.” René Dijkstra, Principal Consultant bij Kirkman Company en adviseur voor de financiering van de transitieopgave: “De toekenning vanuit de Erfgoed Deal is een bijzondere waardering voor de kwaliteit en haalbaarheid van het ambitieuze projectplan en daarmee tegelijkertijd een uitnodiging voor andere partijen om ook in te stappen. We hebben nu momentum.”
Pampus Duurzaam Zelfvoorzienend. De grootste duurzame ontwikkeling van het forteiland heeft betrekking op de bouw van een circulair entreegebouw, ontworpen door Paul de Ruiter Architects. Daarnaast bevatten de plannen een nieuw, innovatief energiesysteem volledig gebruikmakend van zonne- en windenergie. In 2020 nam het forteiland als eerste stap van de duurzame transformatie een biovergister in gebruik, die al het organische afval omzet in energie en plantenvoeding.
"De monumentensector wil graag een bijdrage leveren aan het Klimaatakkoord van Parijs. En verduurzamingsmaatregelen zijn mogelijk, ook met behoud van cultuurhistorische waarden. Zoals bijvoorbeeld bij Forteiland Pampus. In deze video zie je waar je tegenaan loopt als je een eiland als dit duurzaam en zelfvoorzienend wilt maken. De serie 'Zien verduurzamen Doet verduurzamen. Portretten van verduurzaamde monumenten' is gemaakt door MatZwart in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed."
"In september 2021 werd bekend dat REACT-EU aan Pampus een subsidie heeft toegekend van 996.000 euro, voor de aanleg van een volledig nieuw en fossielvrij energiesysteem. De duurzame plannen van het Forteiland komen hiermee in een stroomversnelling. Het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Unie (REACT-EU Kansen voor West II) is een fonds dat zich richt op economisch herstel na de Coronacrisis, met speciale aandacht voor de digitale en circulaire economie. De verduurzaming van het Forteiland beslaat de thema’s erfgoed, energie- en grondstoffentransitie, exploitatie en educatie. Concreet omvat het programma een gloednieuw circulair entreegebouw door Paul de Ruiter Architects, een energieneutraal zomerpaviljoen, een elektrische vloot en high-tech waterzuivering door nanofiltratie.
De verbindende factor in deze projecten is een nieuw energiesysteem. Opwekking zal plaatsvinden door zon, wind, waterstof en biovergisting. Door middel van een smart grid wordt de opgewekte energie zo efficiënt mogelijk gebruikt en opgeslagen. Uniek aan dit systeem is dat het aanbod-gedreven is, het aanbod bepaalt het verbruik. Concreet betekent dit bijvoorbeeld een dynamische menukaart in het horecapaviljoen: op momenten dat er weinig energie is, zijn er meer koude bereidingen. Het projectteam gaat keihard aan de slag om met hernieuwde energie invulling te geven aan het project. Tom van Nouhuys, directeur Stichting Forteiland Pampus: ‘De toekenning van deze subsidie is een accelerator voor de verduurzaming van ons erfgoed en betekent daarnaast een enorme erkenning voor al ons harde werk. Ik ben ervan overtuigd dat de laatste fondsen binnen afzienbare tijd worden geworven en ons Forteiland rond 2023 een van de eerste duurzaam zelfvoorzienende werelderfgoederen is.’" (bron: website Stelling van Amsterdam, september 2021)
Reactie toevoegen