Oudenrijn

Voormalige gemeente
Buurtschap
Utrecht
Utrecht

gemeente_oudenrijn_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Oudenrijn anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Oudenrijn anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

oudenrijn_voormalig_gemeentehuis_kopie.jpg

Het voormalige gemeentehuis van de vroegere gemeente Oudenrijn is in 2015 qua interieur drastisch verbouwd en gemoderniseerd. Het exterieur heeft gelukkig wel de monumentale uitstraling behouden. (© Jan Dijkstra, Houten)

Het voormalige gemeentehuis van de vroegere gemeente Oudenrijn is in 2015 qua interieur drastisch verbouwd en gemoderniseerd. Het exterieur heeft gelukkig wel de monumentale uitstraling behouden. (© Jan Dijkstra, Houten)

oudenrijn_metaal_kathedraal_kopie.jpg

Ook de voormalige RK Onze-Lieve-Vrouw-ten-Hemelopnemingkerk van Oudenrijn heeft een nieuwe bestemming gekregen. Het pand heet tegenwoordig Metaal Kathedraal, waar allerlei culturele en creatieve activiteiten plaatsvinden. (© Jan Dijkstra, Houten)

Ook de voormalige RK Onze-Lieve-Vrouw-ten-Hemelopnemingkerk van Oudenrijn heeft een nieuwe bestemming gekregen. Het pand heet tegenwoordig Metaal Kathedraal, waar allerlei culturele en creatieve activiteiten plaatsvinden. (© Jan Dijkstra, Houten)

oudenrijn_metaal_kathedraal_vanuit_de_nu_nog_onbebouwde_polder_kopie.jpg

De Metaal Kathedraal in buurtschap Oudenrijn, gezien vanaf het nu nog onbebouwde deel van de polder. (© Jan Dijkstra, Houten)

De Metaal Kathedraal in buurtschap Oudenrijn, gezien vanaf het nu nog onbebouwde deel van de polder. (© Jan Dijkstra, Houten)

oudenrijn_bouwwerkzaamheden_kopie.jpg

De afgelopen jaren is de bebouwing in de gemeente Utrecht flink uitgebreid op grondgebied van Vleuten en De Meern. Anno december 2018 worden voorbereidingen getroffen om ook het nu nog onbebouwde deel van de polder Z van buurtschap Oudenrijn te bebouwen.

De afgelopen jaren is de bebouwing in de gemeente Utrecht flink uitgebreid op grondgebied van Vleuten en De Meern. Anno december 2018 worden voorbereidingen getroffen om ook het nu nog onbebouwde deel van de polder Z van buurtschap Oudenrijn te bebouwen.

oudenrijn_buurtschapsgezicht_kopie.jpg

Tussen alle omringende nieuwbouw van Bedrijventerrein Oudenrijn en Leidsche Rijn is buurtschap Oudenrijn nog altijd een landelijk gelegen lintbebouwing. (© Jan Dijkstra, Houten)

Tussen alle omringende nieuwbouw van Bedrijventerrein Oudenrijn en Leidsche Rijn is buurtschap Oudenrijn nog altijd een landelijk gelegen lintbebouwing. (© Jan Dijkstra, Houten)

oudenrijn_rijksstraatweg_en_leidse_rijn_kopie.jpg

Buurtschap Oudenrijn ligt aan de Rijksstraatweg, met N daarlangs de Leidse Rijn (wat een gekanaliseerde versie is van de Oude Rijn, waar de buurtschap naar is genoemd). (© Jan Dijkstra, Houten)

Buurtschap Oudenrijn ligt aan de Rijksstraatweg, met N daarlangs de Leidse Rijn (wat een gekanaliseerde versie is van de Oude Rijn, waar de buurtschap naar is genoemd). (© Jan Dijkstra, Houten)

oudenrijn_leidse_rijn_kopie.jpg

Buurtschap Oudenrijn, met op de voorgrond de Leidse Rijn, die is gegraven omdat de Oude Rijn in deze omgeving door sterke meandering en verzanding onbevaarbaar was geworden. (© Jan Dijkstra, Houten)

Buurtschap Oudenrijn, met op de voorgrond de Leidse Rijn, die is gegraven omdat de Oude Rijn in deze omgeving door sterke meandering en verzanding onbevaarbaar was geworden. (© Jan Dijkstra, Houten)

oudenrijn_statige_boerderijen_en_woonhuizen_kopie.jpg

Voor buurtschap Oudenrijn moet je echt even de tijd nemen om er op je gemak doorheen te wandelen of te fietsen, want er zijn, ondanks de oprukkende nieuwbouw rondom, nog veel monumentale boerderijen en woonhuizen te vinden. (© Jan Dijkstra, Houten)

Voor buurtschap Oudenrijn moet je echt even de tijd nemen om er op je gemak doorheen te wandelen of te fietsen, want er zijn, ondanks de oprukkende nieuwbouw rondom, nog veel monumentale boerderijen en woonhuizen te vinden. (© Jan Dijkstra, Houten)

oudenrijn_kantoren_bedrijventerrein_oudenrijn_kopie.jpg

Tussen de oude, oorspronkelijke lintbebouwing van buurtschap Oudenrijn bevinden zich ook enkele moderne kantoorpanden van Bedrijventerrrein Oudenrijn, dat grotendeels Z van de lintbebouwing aan de Rijksstraatweg ligt. (© Jan Dijkstra, Houten)

Tussen de oude, oorspronkelijke lintbebouwing van buurtschap Oudenrijn bevinden zich ook enkele moderne kantoorpanden van Bedrijventerrrein Oudenrijn, dat grotendeels Z van de lintbebouwing aan de Rijksstraatweg ligt. (© Jan Dijkstra, Houten)

oudenrijn_recreatieplas_strijkviertel_kopie.jpg

Oudenrijn biedt alles in een: je kunt er wonen, werken én recreëren; naast de buurtschap en Bedrijventerrein Oudenrijn is er namelijk ook nog recreatiegebied Strijkviertel, waar je o.a. kunt zwemmen, surfen, sporten, vissen, wandelen en fietsen.

Oudenrijn biedt alles in een: je kunt er wonen, werken én recreëren; naast de buurtschap en Bedrijventerrein Oudenrijn is er namelijk ook nog recreatiegebied Strijkviertel, waar je o.a. kunt zwemmen, surfen, sporten, vissen, wandelen en fietsen.

Oudenrijn

Terug naar boven

Status

- Oudenrijn is een buurtschap, voormalig dorp en voormalige gemeente in de provincie Utrecht, gemeente Utrecht. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1953. In 1954 over naar gemeente Vleuten-De Meern (een gedeelte van de gemeente met daarin de huidige buurtschap; andere gedeelten van de gemeente, niet het gebied van de buurtschap betreffende, gaan in 1954 over naar de (nu voormalige) gemeente Jutphaas en de gemeente Utrecht), in 1995, door middel van een grenscorrectie, deels over naar gemeente Utrecht, het andere deel blijft in 1995 gemeente Vleuten-De Meern en gaat in 2001, wanneer die gemeente daarin opgaat, ook over naar de gemeente Utrecht.

- De buurtschap Oudenrijn valt, ook voor de postadressen, deels onder de stad Utrecht, deels onder het dorp De Meern.

- De buurtschap Oudenrijn heeft geen plaatsnaamborden, en ook geen gelijkluidende straatnaam - wat bij veel andere buurtschappen wél het geval is - zodat je ter plekke nergens aan kunt zien dat en wanneer je de buurtschap binnenkomt en weer verlaat.

- Het voormalige dorp Oudenrijn lag ongeveer op de plek van de huidige buurtschap; de voormalige gemeente bestreek een groter gebied dan enkel dit voormalige dorpsgebied, en lag op grondgebied van de huidige gemeenten Utrecht (kernen De Meern en Utrecht) en Nieuwegein, onder andere waar nu het verkeersknooppunt Oudenrijn ligt.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1498 den Ouden Ryn, 1665 Ouden Rijn.

Naamsverklaring
Genoemd naar de ligging aan het gelijknamige water, 1208 de Veteri Reno, 1248 ab Antiquo Reno, 1346 an den Ouden Rijn.(1) Deze is later vervangen door de huidige (gegraven) Leidse Rijn.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap ligt rond de Rijksstraatweg (het gedeelte van deze weg O van het kruispunt met de Meentweg, dat is t/m huisnr. 69a). De huisnrs. 7-33b en 6-34 vallen onder de stad Utrecht, de huisnrs. 37-69a en 36-68a vallen onder het dorp De Meern. De buurtschap ligt direct O van het dorp De Meern, direct Z van het Utrechtse stadsdeel Leidsche Rijn, direct W van de A2 en de stad Utrecht, aan de Z oever van het kanaal de Leidse Rijn, NW van verkeersknooppunt Oudenrijn (A12/A2) en N van Bedrijventerrein Oudenrijn en de steden Nieuwegein en IJsselstein.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Oudenrijn, die alleen het toenmalige dorp omvatte, 55 huizen met 354 inwoners. Tegenwoordig omvat de buurtschap ca. 80 huizen met ca. 200 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Knooppunt/eerste file
De plaatsnaam is landelijk bekend vanwege het Knooppunt Oudenrijn, zijnde de 'kruising' van de A2 met de A12, die sinds eind jaren dertig is aangelegd en nadien diverse malen is verbouwd en uitgebreid. Bij historisch geïnteresseerden staat dit knooppunt bekend als het eerste autosnelwegenkruispunt van ons land, én als locatie waar de eerste file van Nederland heeft gestaan. Dat is op 29 mei 1955, eerste pinksterdag. Het is die dag lekker weer en vanwege Pinksteren zijn veel mensen vrij. Op zoek naar vertier reizen veel autobezitters vanuit de Randstad naar de Veluwe, terwijl een groot aantal Duitse automobilisten besluit een bezoek te brengen aan de Nederlandse stranden en bollenvelden. Pneumatische verkeerstellers registreren deze eerste pinksterdag maar liefst 50.000 auto’s. Een enorm aantal, als je bedenkt dat het totale aantal personenauto’s op dat moment 219.000 bedraagt en er vanwege de feestdagen nauwelijks vrachtverkeer rondrijdt.

Niet eerder zijn er zoveel auto’s tegelijk op de rijkswegen te vinden. Bij Knooppunt Oudenrijn komt het tot een grote opstopping. Tot veel irritatie leidt deze eerste file nog niet. In Nederland kent men het begrip file tot dat moment alleen nog van horen zeggen. Het is een modern fenomeen dat nu kennelijk vanuit Amerika is overgewaaid naar Europa. De file trekt veel bekijks, wat leidde tot het nieuwe fenomeen 'bermtoerisme': in de jaren vijftig en zestig trokken Nederlanders er in het weekend met klapstoeltjes op uit om in de berm te kijken naar het passerende autoverkeer. De ANWB stelt erover: “Het was juist heel modern om in de file te staan. Dan hoorde je er echt bij. De file werd in die tijd in goede banen geleid door een verkeersregelaar. Dat was leuk werk, want het waren toen bijna altijd vrolijke mensen die in de file stonden.” (bron: Historiek.net)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Buurtschap Oudenrijn heeft 1 rijksmonument op grondgebied van de stad Utrecht, zijnde de 18e-eeuwse boerderij op Rijksstraatweg 12. De buurtschap heeft 4 rijksmonumenten in het dorpsgebied van De Meern, zijnde de deels 17e-eeuwse boerderij op Rijksstraatweg 34, de 18e-eeuwse boerderij op Rijksstraatweg 41, de 18e-eeuwse boerderij op Rijksstraatweg 44, en de 18e-eeuwse boerderij op Rijksstraatweg 60.

- Net buiten de huidige buurtschap Oudenrijn, in de dorpskern van De Meern, staat op Rijksstraatweg 74 een markant pand, dat in 1830 is gebouwd als woonhuis en in 1836 is verbouwd tot broodbakkerij. In 1868 komt het pand in bezit van broodbakker Johannes Verkerk, die er bij nader inzien kennelijk toch geen brood in ziet, althans niet op deze locatie, want hij verkoopt het pand in datzelfde jaar aan de gemeente Oudenrijn, die het in gebruik neemt als gemeentehuis. Het werd tevens (tegelijkertijd of nadat het geen gemeentehuis meer was, dat is ons niet bekend) de woning van de veldwachter, die er ook een of meer cellen had om verdachten op te sluiten. Het is ook nog een brandweerkazerne geweest. In de jaren zestig werd het een huisartspraktijk.

In 2012 is het pand door particulieren aangekocht om qua interieur een moderne woning van te maken. Dus in zekere zin is de cirkel nu rond, want het pand is als woning gebouwd en nu is het wederom een woning geworden. De woning heeft voorheen lange tijd leeggestaan. Vanwege zijn monumentale waarde was het namelijk niet eenvoudig om er aanpassingen aan te mogen doen. Uiteindelijk stemde de overheid toe in de verbouwplannen van de huidige eigenaar*, zodat het bewoonbaar is volgens de hedendaagse wooncriteria en de wensen van de opdrachtgever. Het is een pand dat de sfeer van de 19e eeuw prachtig weergeeft: de imposante gevel, weelderige versieringen en een prachtige locatie stralen de weelde en voorspoed van de bouwers uit. Het pand is een mooi voorbeeld van de stijl van Op Ten Noort Blijdenstein architecten en adviseurs - die de verbouwing in 2015 hebben ontworpen en uitgevoerd - en het bewijs hoe mooie oude en nieuwe (interieur)architectuur samen kunnen gaan. Voor nadere informatie over de verbouwing van het voormalige gemeentehuis van Oudenrijn zie de reportage op Homify.nl onder de link.
* Vermoedelijk is het pand een gemeentelijk monument, omdat het niet op de lijst van rijksmonumenten voorkomt en kennelijk toch een formele monumentale status heeft.

- De RK Onze-Lieve-Vrouw-ten-Hemelopnemingkerk (Rijksstraatweg 20) voor de gelijknamige, in 1797 opgerichte parochie in Oudenrijn, komt gereed in 1857. Naast deze kerk stond haar voorganger, een voormalig koetshuis dat sinds 1797 dienstdeed als kerkruimte en in de daaropvolgende decennia een aantal keren is verbouwd. De kerk uit 1857 is door architect H.J. van den Brink ontworpen in de stijl van de vroege neogotiek. De kerk was voorlopig weer groot genoeg om de gegroeide bevolking van de dorpen Oudenrijn en De Meern te bedienen. In de jaren dertig van de 20e eeuw wordt echter ook deze kerk te klein. De nieuwe, gelijknamige kerk komt in het naastgelegen dorp De Meern te staan en komt gereed in 1941.

Daarmee kwam het oude kerkgebouw leeg te staan. Het is in 1941 verkocht aan zijspanfabrikant Hollandia uit Amsterdam. Voorwaarde bij de verkoop was dat het gebouw er vanaf de straat niet meer als kerk mocht uitzien. De karakteristieke torentjes zijn daarom verwijderd, de spitsboogramen rechtgetrokken, en het voorportaal is afgebroken en vervangen door een voorhuis. In de kerkzaal is een vloer gelegd zodat er twee verdiepingen zijn ontstaan. Het priesterkoor, dat niet aan de straatkant lag, is als kenmerkend kerkonderdeel wel herkenbaar gebleven. Van 1977 tot 2011 was het pand in gebruik bij metaalfabriek Metak. Het gebouw heeft een hammerbeam roof, of steekbalkkap. Deze Britse techniek, waarbij de spanten voorzien zijn van steekbalken, is in Nederland zeer weinig toegepast. Het gebouw is een van de weinige panden in Nederland waar deze dakconstructie nog in tact is.

De gemeente Utrecht vond dat het pand een culturele bestemming moest krijgen. Het is in 2012 daarom in eerste instantie tijdelijk verhuurd aan kunstenaar en theatermaker Maureen Baas, die de voormalige metaalfabriek en neogotische kerk van Oudenrijn omdoopt tot Metaal Kathedraal. In 2014 is het tot dan toe zwaar verwaarloosde pand door Baas en haar partner voor € 1.100.000 aangekocht. De restauratie- en hypotheeklasten financieren zij met de huuropbrengsten van vaste en incidentele gebruikers van het gebouw. Dat is ook de enige structurele financiële bron voor de ontwikkeling van een cultureel programma van artistieke en maatschappelijke betekenis.

Het gebouw doet nu dienst als bolwerk voor iedereen die een maatschappelijke of culturele droom wil realiseren en daarvoor een locatie nodig heeft of andere mensen wil ontmoeten. Het gebouw en buitenterrein bieden een podium in de ruimste zin van het woord. "Hier worden filmavonden, festivals en bijeenkomsten georganiseerd. Altijd met een link naar cultuur, maatschappij of de actualiteit. Zo heeft een groep kunstenaars een kerkmis en gospelconcert gegeven, met als onderwerp 'gender', wat momenteel een hot topic is. Dagelijks komen hier pak hem beet honderd mensen over de vloer", aldus eigenaar en initiatiefnemer Maureen Baas.

Ze vervolgt: "Deze plek is als een vehicle om de wereld een betere plek te maken. Metaal Kathedraal is een mini-economie die geheel zelfvoorzienend kan worden, een klein Utopia. Iedereen die een droom wil realiseren, is hier welkom. We trekken ook werkelijk mensen met een droom aan. Dat komt denk ik door de sfeer van de locatie; het gebouw heeft door zijn verleden zowel kerkelijke als industriële eigenschappen. En doordat het jarenlang op instorten heeft gestaan, is het rauw en ruig. Het nodigt uit om er zelf iets van te maken." (bron van de laatste alinea en voor nadere informatie zie de reportage over de Metaal Kathedraal op de site Hart voor Monumenten, een initiatief van het Restauratiefonds, een van de financiers van de Metaal Kathedraal) Zie ook de reportage over de Metaal Kathedraal op de site van De Utrechtse Internet Courant (DUIC) (november 2019).

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Recreatiegebied Strijkviertel, gelegen direct O van Bedrijventerrein Oudenrijn, trekt jaarlijks vele duizenden bezoekers. De plas is geschikt voor zwemmen, surfen en vissen vanaf de steigers. In het omliggende terrein is het heerlijk sporten, zonnen, wandelen, picknicken etc. Rondom de plas is een fiets- en wandelpad aangelegd. Ook vinden er in dit gebied evenementen plaats. Om Strijkviertel duurzaam aantrekkelijk en veilig te houden, heeft Recreatieschap Stichtse Groenlanden de oevers van de plas op een aantal plaatsen vernieuwd. De oude houten schotten (‘beschoeiing’) voldeden niet meer en zijn vervangen door matten en grasbetonstenen, waarmee glooiende oevers zijn gecreëerd. Deze oeverbescherming ziet er mooier uit dan de oude, houten beschoeiing en is natuurvriendelijker. Op de matten en grasbetonstenen groeit gras. Dit is een duurzame oeverbescherming, die zeker 40 jaar mee gaat. Het recreatieschap heeft ook vijf nieuwe steigers aangelegd, waaronder een vissteiger voor mindervaliden.

Terug naar boven

Links

- Bedrijfsleven/ondernemen: - Direct Z van de buurtschap ligt het circa 74 hectare grote Bedrijventerrein Oudenrijn. Kenmerkend zijn de verschillende soorten bedrijven: je vindt er bedrijven uit de handel, transport en industrie. Aan de N198 staan vrijstaande kantoren. Het terrein is goed bereikbaar dankzij de aansluiting op de A2 en de A12. Het al ingevulde deel heeft een C-profiel (arbeidsextensief). Hier kunnen niet veel kantoren komen. Op het noordelijke deel van het bedrijventerrein zijn twee OV-verbindingen aangelegd. In 2014 heeft het terrein het Keurmerk Veilig Ondernemen behaald. Op dit terrein mogen zich bedrijven vestigen die geen milieuvergunning hoeven te hebben. Bedrijven die dat wel verplicht zijn, mogen zich er ook vestigen, maar alleen tot en met milieucategorie 4. Voor een goede invulling van het bedrijventerrein is een beeldkwaliteitsplan opgesteld met stedenbouwkundige richtlijnen voor nieuwbouw. Op het terrein zijn nog enkele kavels beschikbaar.

Reactie toevoegen